1-2. a) B sã n wa gɩdg d tũudmã, bõe yĩng tɩ pa segd n ling-du? b) Bõe yell la d na n gom sõs-kãnga pʋgẽ?

YƲƲMD 2018 wã, yaa sẽn yɩɩd a Zeova Kaset rãmb tus 223 n da be tẽns b sẽn gɩdg d tũudmã, wall tẽns d sẽn pa tar sor n tʋmd d tũudmã tʋʋm kẽere. La pa lingd tõnd ye. Wa d sẽn yeel sõsg ning sẽn loogã pʋgẽ wã, kiris-neb hakɩɩkã miime tɩ b na n paama namsg b tũudmã yĩnga. (2 Tɩm. 3:12) Sẽn yaa zĩig ning fãa la d be, tẽngã taoor dãmb tõe n wa tiig n yiisa noor n gɩdg d tũudmã, n yeel tɩ d pa segd n le tũ a Zeova ye.

² Yãmb tẽngã goosneemã sã n gɩdg a Zeova Kaset rãmbã tũudmã, tõe tɩ y na n soka y meng yaa: ‘Yaa Wẽnnaam sũur n pa le noom ne-d bɩ? D na n basa a Zeova tũub gɩdgr yĩng bɩ? M segd n toeema tẽnga, n paam n tũ a Zeova tɩ gɩdgr kae bɩ?’ Sõs-kãnga pʋgẽ, d na n leoka sogs-kãensã. Sẽn paase, d na n yãa d sẽn tõe n maaneg n kell n wɩng ne a Zeova tũub baa ne gɩdgrã, la bũmb kẽer d sẽn segd n gũus n da wa maan ye.

3. Wa 2 Korẽnt rãmb 11:23-27 sẽn wilgdã, zu-loe-bʋs la a Poll paam Wẽnnaam tũudmã yĩngã? A Poll kibarã wilgda bõe?

³ D tẽngã goosneemã sã n wa gɩdg d tũudmã, d tõe n wa tagsdame tɩ yaa Wẽnnaam sũur n pa le noom ne-do. La d tẽeg tɩ b sã n wa namsd tõnd d tũudmã yĩnga, pa rat n yeel t’a Zeova sũurã sãama ne-d ye. Tʋm-tʋmd a Poll kibarã wilgda rẽ. Sãmbg kae tɩ Wẽnnaam sũur da nooma ne-a. A paamame tɩ Wẽnnaam kɩt t’a gʋls Biiblã sɛb 14. A leb n yɩɩ tʋm-tʋmd b sẽn tʋm bu-zẽmsã nengẽ. Baasgo, a paama namsg wʋsgo. (Karm-y 2 Korẽnt rãmb 11:23-27.) A Poll kibarã wilgdame t’a Zeova mi n basame tɩ b nams neb sẽn tũud yẽ.

4. Bõe yĩng tɩ dũniyã neb kis tõndo?

⁴ A Zeezi wilga bũmb ning sẽn kɩt tɩ nebã namsd tõndã. A yeelame tɩ b na n kisga tõndo, d sẽn pa dũniyã rẽndã yĩnga. (Zã 15:18, 19) B sã n wa namsd tõndo, pa rat n yeel tɩ d pa le tar a Zeova barkã ye.  Pʋd n wilgdame tɩ d maanda sẽn yaa tɩrga.

5. Ninsaalb tõeeme tɩ nebã pa le tũ a Zeova bɩ? Wilg-y y leoorã võore.

⁵ Ninsaalb pa tõe tɩ nebã pa le tũ a Zeova sẽn yaa pãng sẽn ka to soabã ye. Wʋsg makame la b pa tõog ye. D rɩk makr ne bũmb ning sẽn zĩnd dũni gill zabr a yiib-n-soabã sasa wã. Wakat kãngã, tẽns wʋsg goosneemã namsa Wẽnnaam nin-buiidã hal sõma. Alemayn tẽngã, nazi-rãmbã gɩdga a Zeova Kaset rãmbã tũudmã. La pa be bal ye. Ostrali goosneemã ne Kanada goosneemã, la tẽns a taab goosneema me gɩdga d tũudmã. Baa ne rẽ, bõe n maane? Zabrã sẽn wa n sɩngd yʋʋmd 1939 wã, rẽ tɩ yaa koe-moondb 72475 n be dũniyã gill zugu. La ne a Zeova sõngre, zabrã ne a na n sa yʋʋmd 1945 wã tɩ lebga koe-moondb 156299. Dẽnd rẽ tɩ b sõorã yɩɩda pĩndã naoor a yiibu.

6. B sã n gɩdg d tũudmã, tõe n pʋd n kɩtame tɩ bõe maane? Togs-y kibare.

⁶ Gɩdgrã tõeeme meng n pa kẽes-d rabeem ye. Tõe n pʋd n kɩtame tɩ d maneg n wɩng ne a Zeova tũubu. Wala makre, pag ne a sɩd la b bi-bilf n da be tẽng a ye pʋgẽ, tɩ goosneemã wa yiis noor n gɩdg d tũudmã. B pa bas tɩ gɩdgrã kẽes-b rabeem ye. Pagã ne a sɩdã pʋd n yãka yam n lebg wakat fãa so-pakdba. Sẽn na yɩl n yɩ so-pakdã, pagã basa tʋʋmd sẽn da yaood sõma menga. Raoã yeelame tɩ gɩdgrã kɩtame tɩ nin-buiidã ra pʋd n baood n na n bãng bũmb wʋsg a Zeova Kaset rãmbã zugu. Woto kɩtame t’a ra getẽ tɩ yaa nana t’a sɩng Biiblã zãmsg ne nebã. Neb a taab me la gɩdgrã naf-yã. Tẽn-kãng tiging a ye kãsem-soab n yeel tɩ kɩtame tɩ neb wʋsg sẽn da bas a Zeova tũub lebg n sɩng tigissã kẽnde, n le wa sɩng koɛɛgã me moonego.

7. a) Bõe la Maan-kʋʋr 26:36, 37 wã sõngd tõnd tɩ d bãnge? b) B sã n gɩdg d tũudmã, y na n maana wãna?

 ⁷ Bɛɛbã sã n gɩdg d tũudmã, b raabã yaa b na kẽes-d rabeem tɩ d bas a Zeova tũubu. Gɩdgrã sẽn yãk a toogo, tõe tɩ b na n yelgda goam sẽn pa sɩda, wall b kɩt tɩ sodaasã wat n vaeesd d rotã, pa rẽ bɩ b yõg-d n kẽng bʋʋdo, wall b pʋd n kẽes kẽer bãens roogo. B tagsdame tɩ b sã n yõg d neb kẽer n page, na n kẽes-d-la rabeem. Tõnd sã n bas tɩ rabeem yõk-do, tõe n yɩɩ wa tõnd mengã n wẽneg n “gɩdgd” d tũudmã. D pa rat n yɩ wa neb nins yell b sẽn gomd Maan-kʋʋr 26:36, 37 wã ye. (Karm-y-yã.) D pa na n bas tɩ rabeemã kɩt tɩ d pa le tʋmd tũudmã tʋʋm wʋsgo, wall d pʋd n bas zãng ye. D na n teega a Zeova ne d sũur fãa, d pa na n bas me tɩ yellã kɩt tɩ d yirb ye. (Eza. 28:16) D na n pʋʋs-a lame, n kos-a t’a wilg-d sore. D miime tɩ ne a Zeova sõngre, baa ninsaalbã goosneema ning sẽn tar pãng n yɩɩdã pa tõe tɩ d bas tũudum hakɩɩkã ye.—Ebre. 13:6.

8-9. a) Gɩdgr sasa, bõe la ned fãa wall zak soab fãa segd n yãke? b) Bõe n na n sõng ned t’a bãng n yãk a sẽn na n maanega?

⁸ Yãmb tẽngã goosneemã sã n gɩdg d tũudmã, tõe tɩ y na n sokda y meng y sã n segd n toeema tẽnga, n paam n tũ a Zeova tɩ gɩdgr kae ye. Rẽ wɛɛngẽ, bãng-y tɩ pa ned n segd n yeel yãmb y sẽn tog n maaneg ye. Yaa yãmb mengã n yãkde. Nina na n bʋgsa pipi kiris-nebã manesem sẽn yɩ to-to b sẽn wa n namsd-b b tũudmã yĩngã, n yaool n yãk a sẽn na n maanega. Bɛɛbã sẽn lob a Etɩɛn kug n kʋ wã poore, Zerizalɛm kiris-nebã zoe n kẽnga Zide tẽns a taabẽ la Samari, la hal baa Fenisi ne Sipr la Ãntiyoose. (Mat. 10:23; Tʋʋ. 8:1; 11:19) Nina me na n yeelame tɩ b sẽn wa n le sɩng pipi kiris-nebã namsgã, tʋm-tʋmd a Poll yãka yam n na n kell n pa soolem ning pʋgẽ b sẽn da namsd kiris-nebã. A pʋd n gẽnega a yõor n na n kell n wɩng ne koɛɛgã moonego, la a gilg tẽns nins pʋsẽ b sẽn da namsd kiris-nebã, n keng a tẽed-n-taasã raoodo.—Tʋʋ. 14:19-23.

⁹ Kiba-kãensã kõta tõnd yam-bʋgo? Yaa zak soab fãa n segd n ges yẽ ne a zakã rãmb sã n na n toeema tẽnga. La nand t’a yãk b sẽn na n maanega, a segd n pʋʋsa a Zeova, la a bʋgs a zakã rãmb yɛl sẽn yaa to-to wã zugu, la a tags toeengã nafa wã, wall sẽn tõe n wa ne yɛl ninsã. Dẽnd yel-kãnga wɛɛngẽ, yaa kiris-ned fãa n segd n ‘tʋk a meng zɩɩbo.’ (Gal. 6:5) D pa segd n kao ned bʋʋdo, a sẽn yãk yam ningã yĩng ye.

10. Bõe la Betɛllã la kãsem-dãmbã na n maan n sõng-yã?

¹⁰ B sã n gɩdg d tũudmã, y maanda wãn n kell n wɩng ne a Zeova tũubu? Betɛllã na n kõo y tigingã kãsem-dãmb noy la saglse, n wilg-b b sẽn tog n maan to-to, n paamd bũmb nins siglgã sẽn yiisd d tẽebã kengr yĩngã, la b sẽn na n sigl tigissã la koɛɛgã mooneg to-to. Betɛllã rãmb sã n pa tõe n paam kãsem-dãmbã, kãsem-dãmbã meng n na n ges tɩ yãmb ne tigingã neb a taabã paam sõngr sẽn na yɩl n kell n tũ a Zeova. B na n tika Biiblã la siglgã sɛbã sẽn yetã, n wilg y sẽn tog n maanega.—Mat. 28:19, 20; Tʋʋ. 5:29; Ebre. 10:24, 25. 

11. a) Bõe yĩng tɩ y tõe n bas y yam tɩ y na n kell n paama bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ y tẽebã kengr yĩngã? b) Bõe la y segd n maane, tɩ b ra wa yã y Biiblã la bũmb a taabã siglgã sẽn yiisã?

¹¹ A Zeova pʋlmame t’a nin-buiidã na n paama bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ b tẽebã kengr yĩngã tɩ seke, hal tɩ yaa wa b sẽn paamd rɩɩb tɩ sekdẽ. (Eza. 65:13, 14; Luk 12:42-44) Dẽnd d tõe n basa d yam t’a siglgã na n maana a sẽn tõe fãa tɩ y paamd bũmb nins sẽn na n kengd y tẽebã. La bõe la y tõe n maane? B sã n wa gɩdg d tũudmã, bɩ y bao zĩig n solg y Biiblã la bũmb a taabã siglgã sẽn yiisã. Yaa sebr tɩ yaa bũmb sẽn be ordinatɛɛr bɩ telefõn wall tablɛt pʋgẽ, gũus-y n da wa bas-y tɩ ned yã ye. D ned kam fãa segd n maana a sẽn tõe, t’a tẽebã kell n tall pãnga.

12. Wãn to la kãsem-dãmbã tõe n sigl tigissã tɩ nebã pa tõe n bãng tɩ yaa tigissi?

¹² La d tigissã yẽ? Kãsem-dãmbã na n gesame tɩ y paamd n tigimd taaba, la b na n maaname tɩ bɛɛbã pa tõe n bãng tɩ yaa tigiss ye. Tõe tɩ b na n welga tigingã nebã sul-bõones-bõonese, la b mi n toeemd tigissã zĩig la wakatã. Y sã n wa rebd tigissã zĩigẽ, wall y yii be n kuusẽ, bɩ y ra gomd n zẽkd y koɛɛg ye. Woto, y sõngd n kogla sẽn wat-b tigissã. Yɩta sõma me tɩ y yeelgd fu-zaalse.

13. Yam-bʋg la d tõe n dɩk d tẽed-n-taasã sẽn da be Iniyõ Sovietikã nengẽ?

¹³ Koɛɛgã mooneg wɛɛngẽ wã yẽ? Bee ne tẽng fãa yɛl sẽn yaa to-to wã. D sẽn nong a Zeova, la d nong Rĩungã koɛɛgã moonegã, d na n baoo d sẽn tõe n maaneg n paam n taas nebã koɛɛgã. (Luk 8:1; Tʋʋ. 4:29) Kʋdemd yel-mit yʋʋr sẽn boond t’a Emily Baran goma a Zeova Kaset rãmbã sẽn da moond koɛɛgã Iniyõ Sovietik soolmẽ wã yelle, n yeel yaa: “Tẽngã goosneemã sẽn wa n yeel t’a Zeova Kaset rãmbã pa segd n le moon koɛɛgã, ra lebga b yagsã, b tʋmd-n-taasã la b mitinsã la b sõsd ne, n taasd-b koɛɛgã. B sẽn wa n yõg-b n kẽes bãens roog rẽ yĩngã, lebga bi-bees a taabã la b ra taasd koɛɛgã.” Baa ne b sẽn da gɩdg koe-moonegã Iniyõ Sovietikã, d tẽed-n-taasã kell n wɩnga ne tʋʋmdã. B sã n wa gɩdg koe-moonegã yãmb sẽn beẽ wã, bɩ y rɩk d tẽed-n-taasã togs-n-taare.

14. Yɩɩn-sõamyã 39:2 keoogda tõnd ne yel-bʋgo?

¹⁴ Gũusd-y ne y sẽn togsd nebã bũmb ninsã. Gɩdgr sasa, y segd n bãnga goam wakat la “sĩndim wakat” n bake. (Koɛ. 3:7) D segd n gũusame tɩ nebã ra wa bãng bũmb kẽer ye. Wala makre, d tẽed-n-taasã yʋyã, d sẽn tigimd taab zĩis ninsã, d sẽn maand to-to n moond koɛɛgã, la d sẽn maand to-to n paamd bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ d tẽebã kengr yĩngã.  Tẽngã taoor dãmb sã n dat n bãng rẽ, d pa na n togs-b ye. D pa na n dɩk me n togs d mitins wall d roagdb sẽn be d tẽngã pʋgẽ, pa rẽ bɩ tẽns a taab ye. Sã n pa rẽ, d na n baoo yɛl n kõ d tẽed-n-taasã.—Karm-y Yɩɩn-sõamyã 39:2.

15. Bõe la a Sʋɩtãan baood n na n maane, la bõe n na n sõng-d tɩ d ra lʋɩ a bẽdgã pʋgẽ?

¹⁵ Ra n bas-y tɩ yel-bõonesã wa ne welgr y sʋk ye. A Sʋɩtãan miime tɩ zak neb sã n wẽneg n zabd taaba, zag-kãng na n wãame. (Mark 3:24, 25) Rẽ n so t’a maood wakat fãa, n dat n wa ne welsg tõnd sʋka. A ratame tɩ d wẽneg n zabd taaba, n pa le zabd ne yẽ ye.

16. Bõe la saam-bi-poak a Gertrud Poetzinger maan-yã, tɩ yaa mak-sõngo?

¹⁶ Baa kiris-neb nins tẽeb sẽn bɩ wã segd n gũusame n da wa lʋɩ bẽd-kãngã pʋgẽ ye. Saam-bi-pogs a yiib sẽn paam vʋʋsem sõngã zaeeb kibar sɩd wilgda rẽ. Yaa saam-bi-poak a Gertrud Poetzinger ne a Elfriede Löhr. Nazi-rãmbã ra yõga b yiibã ne saam-bi-pogs a taab n tɩ pag kã de kõnsãntrasiõ pʋgẽ. A Elfriede sã n da sõsd ne saam-bi-pogs a taabã n kengd b raood fãa, sũ-kiir yõkda a Gertrud. La yãndã wa n yõka a Gertrud t’a pʋʋs a Zeova n kos sõngre. Ad a sẽn yeele: “D to bãngr wall a minim sã n yɩɩd tõndo, wall yaa tʋʋm la b kõt-a n yɩɩd tõndo, togame tɩ d sak rẽ.” Bõe n sõng-a t’a bas a sũ-kiirã? A gesa a Elfriede zʋg-sõma wã n tɩ yɩɩda, la a zĩigẽ sẽn dag n noomã. Rẽ sõngame tɩ yẽ ne a Elfriede zoodã le paam pãnga. B yiibã fãa wa n paam n yii kã de kõnsãntrasiõ wã pʋgẽ, n kell n tũ a Zeova b yõor tɛka. D sã n maood sẽn na yɩl tɩ mo-yõsr ra paam pãng tõnd ne d tẽed-n-taasã sʋka, na n sõngame tɩ welgr da zĩnd d sʋk ye.—Kol. 3:13, 14.

17. Bõe yĩng tɩ gɩdgr sasa bɩ d pa segd n soog d meng n maan d sẽn date?

¹⁷ Ra n soog-y y meng n maan y sẽn dat ye. Yel-gɛtbã d sẽn kɩs sɩd ne wã sã n yiis noore, tɩ d sak n tũ, d ginda yɛla. (1 Pɩy. 5:5) Wala makre, b ra gɩdga koe-moonegã tẽng a ye pʋgẽ, tɩ yel-gɛtbã yiis noor n wilg tɩ b sã n taas ned koɛɛgã bɩ b ra kõ-a sebr ye. La saam-biig sẽn yaa so-pakd n tags tɩ yẽ n mi n yɩɩda, n pa tũ b sẽn yeelã ye. Baasa wãna? Daar a ye, yẽ ne saam-biis a taab n paam segb n taas neb koɛɛgã, la rẽ poor bilf bala, polɩɩs-rãmb n wa n sok-b sogsgo. Wõnda polɩɩs-rãmbã soos n pʋg-b lame, n paam sɛbã b sẽn da kõ nebã n deese. Kiba-kãngã wilgda tõnd bõe? Wilgdame tɩ yel-gɛtbã sã n yiis noore, yɩta sõma tɩ d tũ, baa d sã n tagsdẽ tɩ pa woto la b ra segd n maane. Wakat fãa, d sã n sak n tũ noor  taoor lʋɩtbã a Zeova sẽn yãkã sẽn yiisi, a ningda tõnd barka.—Ebre. 13:7, 17.

18. Bõe yĩng tɩ d pa segd n lugl noy sẽn pa tɩlɛ?

¹⁸ Ra n lugl-y noy sẽn pa tɩlɛ ye. Kãsem-dãmbã sã n lugl noy sẽn pa tɩlɛ, na n lebga zɩɩb ne b tẽed-n-taasã. Saam-biig a Juraj Kaminský lebg n tẽega bũmb sẽn maan b sẽn wa n gɩdg d tũudmã Kekoslovaki wã, n yeele: “B sẽn wa n yõg saam-biis nins sẽn da yaa yel-gɛtbã, la kãsem-dãmb wʋsg n kẽes bãens roogã, tigimsã taoor lʋɩtb kẽer ne tigims sull yel-gɛtb sãnda wa n yikame n yiisd noy n wilgd koe-moondbã b sẽn tog n zã b mens to-to, hal n sõdgd b sẽn segd n maanã, la b sẽn pa segd n maanã.” A Zeova pa kõ tõnd sor tɩ d reeg d taabã zĩig n yãk b sẽn tog n maaneg ye. Ned sã n lugund noy sẽn pa tɩlɛ, a pa kogend a tẽed-n-taasã ye. A baood n na n sooga b tẽebã.—2 Kor. 1:24.

19. Baa ne a Sʋɩtãan sẽn maand a sẽn tõe fãa n na n nams tõndã, 2 Kibay 32:7, 8 wã goam kɩtame tɩ d tõe n bas d yam ne bõe?

¹⁹ A Sʋɩtãan sẽn yaa d bɛɛbã taoor soabã pa na n tol n bas a Zeova Kaset rãmbã namsg ye. (1 Pɩy. 5:8; Vẽn. 2:10) Wakat fãa, yẽ ne a poorẽ dãmbã maanda b sẽn tõe fãa n na n gɩdg d tũudmã. La d pa tar bʋʋm n na n bas tɩ rabeemã tõog-d ye. (Tõo. 7:21) A Zeova bee ne tõndo. A na n ket n sõngda tõndo, baa b sã n wa gɩdg d tũudmã.—Karm-y 2 Kibay 32:7, 8.

20. Bõe la y rat ne y sũur fãa n maane?

²⁰ D fãa kell n gãd yam ning pipi kiris-nebã sẽn da yãkã. B ra yeela b wakatẽ nanambsã yaa: “Bɩ yãmb mens tags n ges sã n yaa tɩrg Wẽnnaam nifẽ tɩ tõnd kelg yãmb n bas Wẽnnaam. La sã n yaa ne tõndo, tõnd pa tõe n bas n pa gom bũmb nins tõnd sẽn yã la d wʋmã yell ye.”—Tʋʋ. 4:19, 20.