Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Yãmb ra miime bɩ?

Yãmb ra miime bɩ?

A Mardoose sɩd zĩndame bɩ?

B GOMDA rao a ye sẽn da yaa Zʋɩf t’a yʋʋr boond t’a Mardoose yelle, a Ɛstɛɛr sebrã sẽn be Biiblã pʋgẽ wã. Rao kãng tʋma tʋʋmd sẽn tar yõod wʋsgo. Ra yaa Zʋɩf b sẽn tall n kẽng yembdo, t’a ra tɩ tʋmd Pɛrs na-yirã. Yɩɩ yʋʋmd 500 wã sasa, sẽn deng a Zeezi rogma, “rĩm a Asuerus naamã sasa.” (Rũndã-rũndã, b boonda rĩm kãng t’a Zɛgzɛs pipi soabã.) A Mardoose kɩtame tɩ b sẽn da magd n na n kʋ rĩmã pa tõog ye. Rĩmã sũur yɩɩ noog wʋsgo, t’a kɩt tɩ b waoog a Mardoose zãma sʋka. Rẽ zugẽ, a Aman sẽn da yaa a Mardoose ne Zʋɩf-rãmb a taabã bɛ wã kũum poore, rĩmã kɩtame t’a Mardoose lebg yẽ pʋgdga. Woto kɩtame t’a Mardoose tõog n yĩis noore, n fãag Zʋɩf-rãmbã sẽn da be Pɛrs soolmẽ wã tɩ bɛɛbã pa kʋ-b ye.—Ɛstɛɛr 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Kʋdem yɛl-mitb kẽer yeelame tɩ kibay nins sẽn be a Ɛstɛɛr sebrã pʋgẽ wã pa sɩda, la t’a Mardoose me zɩ n zĩnd ye. La yʋʋmd 1941 wã, tẽn-vaeesdb n yã bũmb sẽn wilgd tɩ Biiblã sẽn yet bũmb ning a Mardoose zugã yaa sɩda. Yaa bõe la b yã-yã?

B yãa Pɛrs nebã gʋlsem sẽn be kug-walg zugu, sẽn gomd rao a ye yʋʋr sẽn boond t’a Marduka yelle (yʋʋrã ne moorã yaa Mardoose). A ra tʋmda Suuz na-yirã. Tõe tɩ yẽ n da get ligdã yell beenẽ. A Arthur Ungnad sẽn yaa kʋdem yɛl-mit sẽn be zĩig ning b sẽn yã kug-walgã yeelame tɩ pipi la woto, b sẽn yã bũmb sẽn gomd a Mardoose yelle, tɩ pa Biiblã pʋgẽ ye.

A Ungnad sẽn yeel bũmb ningã poore, bãngdb n lebg Pɛrs nebã gʋlsem sẽn da be kug-wals tusa zutu. Wala makre, kug-wals kẽer la b yã Pɛrsipolis tẽngã sẽn lebg raboogã pʋgẽ, zĩig sẽn da yaa ligd bĩngr zĩiga, sẽn be tẽngã lalg sɛɛgẽ. B bãngame tɩ yaa rĩm a Zɛgzɛs pipi soabã naamã sasa la b gʋls kug-wals kãensã zutu. Gʋlsmã ra yaa ne Elam buudã neb gomde, tɩ yʋy kẽer sẽn da be a zug be a Ɛstɛɛr sebrã pʋgẽ. a

A Mardoose (Marduka) yʋʋrã sẽn be Pɛrs nebã kug-walg zugu

Pɛrsipolis kug-wals kẽer zutu, b goma a Marduka yelle, n yeel t’a ra yaa rĩm a Zɛgzɛs pipi soabã seb-gʋnda, Suuz na-yirã. Kug-walg a ye zugu, b yeelme t’a Marduka ra lebgda goama. Woto zemsa ne Biiblã sẽn yeel bũmb ning a Mardoose zugã. A ra tʋmda rĩm a Asueris (Zɛgzɛs pipi soabã) na-yirã, la a ra wʋmda buud-goam a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ. Suuz tẽngẽ wã, a Mardoose ra nong n zĩi rĩmã zak noore. (Ɛstɛɛr 2:19, 21; 3:3) Ro-kẽeng n da be be, tɩ rĩmã tʋm-tʋmdbã ra tʋmd beenẽ.

Kug-walsã zugu, bũmb wʋsg b sẽn yeel a Marduka zugã wõnda bũmb nins b sẽn yeel a Mardoose zug Biiblã pʋgẽ wã. Sɩd me, b vɩɩmda wakat yɛnga, n da be tẽn-yɛnga. B fãa ra yaa rĩmã tʋm-tʋmdba, n tʋmd na-yirã. Bũmb nins tẽn-vaeesdbã sẽn yã tɩ ra be kug-walsã zutã wilgdame tɩ b sẽn gomd a soab yellã tog n yaa Mardoose ning Ɛstɛɛr sebrã sẽn gomd a yellã.

a Yʋʋmd 1992, bãngd a Edwin Yamauchi gʋlsa sebre. A sebrã pʋgẽ, a gʋlsa neb 10 yʋy sẽn da be Pɛrsipolis tẽngã kug-walsã zutu. Yʋy-kãens bee a Ɛstɛɛr sebrã pʋgẽ me.