1. Bõe la d tõe n maane, tɩ paas tõnd ne a Zeova zoodã pãnga?

D SÃ N paam n be ne ned d sẽn nonge, noom-d lame. Pagbã ne b sɩdbã sẽn dat yaa b paam sẽk n be ne taaba. Kom-bɩɩsã me sã n paam n be ne b zo-rãmba, noom-b lame. D fãa sũur noomame, d sã n wa paam n be ne d tẽed-n-taasã. La sẽn yɩɩd fãa, d nongẽ lame n paam sẽk n maand bũmb nins sẽn paasd tõnd ne Wẽnnaam zoodã pãngã. Wala makre, n pʋʋsdẽ, n karem a Gomdã la d bʋgsd a raabã la a zʋg-sõma wã zugu. D sẽn dɩkd sẽk n maand bõn-kãensã sẽn paasd tõnd ne a Zeova zoodã pãngã tara yõod wʋsgo.—Yɩɩn. 139:17.

2. Bõe n yaa toog ne-do?

² Baa ne d sẽn dat n pʋʋsd a Zeova la d karemd a Gomdã, yɩl n paam sẽk n maan woto mi n pa nana ye. Rũndã-rũndã, yɩl n paam sẽk yaa toogo. Rẽ kɩtame tɩ yaa toog tɩ d paam sẽk d tũudmã yɛl yĩnga. D nug-tʋʋma, d zakã rãmb yell gesgo, la tʋʋm a taab sẽn yaa tɩlɛ tõe n wa kɩtame tɩ d tagsd tɩ d pa le tar sẽk n na n pʋʋs bɩ n zãms Biiblã wall n bʋgs ye.

3. D sã n pa gũusi, bõe me n tõe n dɩ d sẽkã?

³ Bũmb a to me n tõe n wa sãam d sẽkã. Wala makre, bũmb kẽer n be n pa tolg n yaa wẽnga, n yaool n tõe n dɩ sẽk ning d sẽn dɩkd n paasd tõnd ne a Zeova pãngã. D gom reemã yelle. D fãa sã n mi n paam n na n kok pemsem bilfu, noom-d lame. D sẽn dat n maan bũmb ning n kok pemsmã tõeeme n pa wẽng ye. La d sã n kẽes d sẽkã fãa pemsmã kokr pʋgẽ, d pa na n le tar sẽk wʋsgo, d tũudmã yɛl yĩng  ye. D segd n tẽegame tɩ bũmb ning sẽn tar yõod n yɩɩdã pa reemã bɩ pemsmã kokr ye.—Yel. 25:27; 1 Tɩm. 4:8.

4. Bõe yell na n gom sõs-kãngã pʋgẽ?

⁴ Sõs-kãngã pʋgẽ, d na n yãa bũmb ning sẽn kɩt tɩ d segd n lʋɩɩs sẽn tar yõod n yɩɩdã taoorã. D leb n na n yãa d sẽn tõe n maane, n da wa sãam sẽk ning d sẽn kẽesd d tũudmã yɛl pʋgẽ wã, la rẽ maaneg sẽn tõe n naf tõnd to-to.

5. Wãn to la saglg ning sẽn be Efɛɛz rãmb 5:15-17 wã tõe n sõng bi-bɩɩg t’a bãng n yãk a sẽn na n maan a vɩɩmã pʋgẽ tɩ naf-a n yɩɩda?

⁵Yãk-y yam n maan bũmb ning sẽn na n kɩt tɩ y vɩɩmã tall barkã. Kom-bɩɩsã mi n dat n bãnga b sẽn na n maan tɩ b vɩɩmã wa tall barka. B karen-saam-dãmb la b zakã neb sẽn pa tũud a Zeova tõe n pẽdg-b lame n dat tɩ b karem n zãage, sẽn na yɩl n wa paam tʋʋmd sẽn yaood sõma. Kareng a woto yaool n kaoosda yʋʋm wʋsgo. La b roagdbã, ne tigingã neb a taab tõe n sagl-b lame, tɩ b kẽes b mens zãng a Zeova tʋʋmdã pʋgẽ. Bõe n tõe n sõng bi-bɩɩg sẽn nong a Zeova t’a bãng n yãk yam? A sã n karem Efɛɛz rãmb 5:15-17 wã la a bʋgs a zugu, na n sõng-a lame. (Karm-y.) A sã n karem vɛrse-kãensã, a tõe n soka a meng yaa: ‘ “A Zeova raabã” yaa bõe? Bõe la m na n maan t’a sũur yɩ noogo? Bõe la m na n yãk yam n maane, n da sãam m sẽkã?’ Tẽeg-y tɩ “wakatã yaa wakat-wẽnga,” la tɩ ka la bilfu, a Sʋɩtãan dũniyã na n sãamame. Dẽnd sẽn tar yõod d vɩɩmã pʋgẽ yaa d sẽn na n maand bũmb nins sẽn noom a Zeova wã.

6. Bõe la a Maari yãk yam n maane? Bõe yĩng t’a sẽn yãk yam ningã yaa sõma n yɩɩda?

⁶Lʋɩɩs-y sẽn tar yõod n yɩɩdã taoore. Wakat ninga, sẽn na yɩl n da sãam d sẽkã, yaa tɩlɛ tɩ d yãk bũmb a ye bũmb a yiib sʋk n maane, baa b yiibã fãa yaa sõma. Kibar ning sẽn gomd a Zeezi sẽn kẽng n tɩ kaag a Maari ne a Mart yellã sõngda tõnd tɩ d wʋm rẽ võore. A Mart sẽn da rat n deeg a Zeezi sãand sõma wã yĩnga, a ra segenda rɩ-nood wʋsgo. La a Maari yẽ tɩ zĩnda Zu-soab a Zeezi sɛɛgẽ, n da kelgd a sẽn yet bũmb ningã. Yaa sɩd t’a Mart sẽn da maand bũmb ningã pa wẽng ye. La a Zeezi yeelame t’a Maari “yãka pʋɩɩr sẽn yaa sõma n yɩɩdã.” (Luk 10:38-42, notã) Tõeeme tɩ kaoosg zugẽ, a Maari wa n yĩma rɩɩb ning b sẽn dɩ raar-n-kãnga. La d tõe n kɩsa sɩd t’a pa tol n yĩm bũmb ning a sẽn bãng a Zeezi nengẽ wã ye. Wala a Maari sẽn pa reem ne sẽk bilfã a sẽn paam n zĩnd ne a Zeezi wã, tõnd me pa segd n deem ne sẽk ning d sẽn paamd n paasd tõnd ne a Zeova zoodã pãngã ye. Bõe la d tõe n maan n da sãam sẽk-kãnga?

7. Bõe yĩng tɩ d segd n baood sẽk n pʋʋsdẽ, n zãmsd Biiblã la d bʋgsdẽ?

⁷Bãng-y tɩ pʋʋsgã, Biiblã zãmsgã, la bʋgsgã naaga d tũudmã yɛl pʋgẽ. D sã n wa pʋʋsdẽ, d gomda ne d saasẽ Ba wã sẽn nong-d wʋsgã. (Yɩɩn. 5:8) D sã n wa zãmsd Biiblã, yaa d sẽn dat n paam n “bãng Wẽnnaam” sẽn yaa yam-kãseng soabã yĩnga. (Yel. 2:1-5) D sã n bʋgsd d sẽn zãms bũmb ningã zugu, d tagsda a Zeova zʋg-sõma wã yelle, la d tẽegd bõn-kãsems nins a sẽn na n maan tõnd yĩnga, la ãdem-biisã fãa me yĩngã yelle. Pa d sã n dɩkd d sẽkã n maand woto la na n naf-d n yɩɩd sɩda? D tʋʋmã sẽn waoogã, d  maanda wãn n paam sẽk n maand bõn-kãensã sẽn tar yõod n yɩɩdã?

8. A Zeezi sẽn maan bũmb ning a sẽn wa n be weoogẽ wã sõngda tõnd tɩ d bãng bõe?

⁸Sã n tõe bɩ y bao zĩig bʋʋr sẽn ka be. Yaa woto la a Zeezi maan-yã. Nand t’a sɩng a koe-moonegã, a maana rasem 40 weoogẽ wã. (Luk 4:1, 2) Bʋʋr sẽn ka be beenẽ wã yĩnga, a tõog n pʋʋsa a Ba a Zeova la a bʋgs a sẽn da rat t’a maan bũmb ningã zugu. A Zeezi sẽn maan woto wã, yaa vẽeneg tɩ sõng-a lame t’a wa tõog n yals kãn-kãe, namsg nins a sẽn paamã taoore. Wãn to la y tõe n dɩk a Zeezi togs-n-taare? Y zakã neb sã n yaa wʋsgo, tõe n yɩɩ toog tɩ y paam zĩig bʋʋr sẽn kae, y zakã pʋgẽ. Sã n yaa woto, y tõe n yiime n bao zĩig bʋʋr sẽn kae. Yaa woto la saam-bi-poak a ye yʋʋr sẽn boond t’a Zili maanda, a sã n wa rat n pʋʋs a Zeova n kaoose. Yẽ ne a sɩdã vɩɩ ro-bil pʋgẽ Fãrense, tɩ mi n yaa toog ne-a t’a paam wakat n zĩnd a yembre, tɩ bũmb me pa tiis-a ye. A yeelame: “Daar fãa, mam kẽnda nao n kẽng parkẽ wã. M sã n be beenẽ, m yaa m yembre, n tõe n pʋʋs a Zeova ne m sũur fãa tɩ bũmb pa tiis-m ye.”

9. Baa ne a Zeezi tʋʋmã sẽn da yaa wʋsgã, bõe la a maan tɩ wilg tɩ zood ning a sẽn tar ne a Ba wã ra tara yõod wʋsg ne-a?

⁹ A Zeezi tʋʋmã ra yaa wʋsgo. A sẽn da kẽngẽ fãa, neb kʋʋng ra pʋgd-a lame, n baoodẽ t’a maan bũmb n sõng-ba. Daar a ye, ‘tẽngã neb gill ra tigma rignoorẽ wã’ n dat n yã-a. Baa ne rẽ, a Zeezi ra modgdame n baood sẽk wakat fãa n pʋʋsd a Zeova. Nand tɩ wĩndgã puki, a ra baooda “zĩig neb sẽn ka beẽ,” n kẽng be yẽ a yembr n tɩ pʋʋs a Ba wã.—Mark 1:32-35.

10-11. Wa Matiye 26:40, 41 sẽn wilgdã, bõe la a Zeezi keoog a karen-biisã tɩ b maane, la b manesem yɩɩ wãna?

¹⁰ Yʋng ning b sẽn yõk a Zeezi wã, rat n yeel t’a koe-moonegã sẽn wa n digd a saabẽ wã, a le baoo zĩig bʋʋr sẽn ka be, n tɩ bʋgs la a pʋʋs a Ba wã. Yɩɩ Gɛtsemane zẽedã zĩigẽ. (Mat. 26:36) Beenẽ, a Zeezi togsa a karen-biisã bũmb sẽn tar yõod wʋsg pʋʋsgã wɛɛngẽ.

¹¹ D ges bũmb ning sẽn maane. B sẽn wa n ta Gɛtsemane zẽedã zĩigẽ wã tɩ zĩigã zʋʋga wʋsgo. Tõe tɩ yʋn-sʋk ra loogame. A Zeezi keooga a tẽn-tʋmdbã tɩ b “gũ,” la a bas-b n loog n na n tɩ pʋʋse. (Mat. 26:37-39) A sẽn wa n pʋʋsdẽ wã, b yõd n gũsame. A Zeezi sẽn lebg n wa n mik tɩ b gõeeme wã, a le keoog-b lame tɩ b ‘kell n gũ, la b pʋʋsd wakat fãa.’ (Karm-y Matiye 26:40, 41.) La a bãngame tɩ b sũyã ra sãama wʋsgo, la tɩ b  ra yɛɛme. A Zeezi kʋm-b lame, bala a yeelame tɩ “yĩngã ka pãng ye.” A Zeezi leb n tɩ pʋʋsa naoor a yiib-n-soaba, n le wa mik t’a karen-biisã gõeeme, la b pa pʋʋsdẽ wa a sẽn da sagl-bã ye.—Mat. 26:42-45.

12. Yɩɩr bɩ yaams sã n wa kɩt tɩ d yam pa be pʋʋsgo, bõe la d tõe n maan tɩ sõng-do?

¹²Yãk-y wakat sẽn zemse. Wakat ninga, yɩɩrã la yaamsã mi n kɩtame tɩ d yam ka be pʋʋsg ye. Sã n yaa woto, bãng-y tɩ y pa y yembr ye. Bõe la y tõe n maan tɩ sõng-yã? Neb kẽer sẽn da minim n pʋʋsd a Zeova yʋng yãame tɩ b sã n pʋʋsd zaabr b sẽn wat n ka yɛ wʋsgã, sõngd-b lame n yɩɩda. Neb a taab me gũus n gesame tɩ b sã n ziẽ, bɩ n yasẽ wall n yĩga, sõngd-b lame tɩ b tõe n pʋʋs a Zeova sõma. La y sã n maanda yɩɩr wall y sã n yɛɛ wʋsg n pa rat n pʋʋse? Togs-y a Zeova bũmb ning sẽn namsd yãmbã. Y tõe n basa y yam tɩ d Ba wã sẽn yaa nimbãan-zoɛtã wʋmda y yɛlã võore.—Yɩɩn. 139:4.

13. Wãn to la telefõnnã bɩ tablɛt-rãmbã tõe n tiis-du, d sã n wa pʋʋsdẽ, bɩ n zãmsd Biiblã wall tigissã sasa?

¹³Y sã n wa zãmsd Biiblã, bɩ y ra bas tɩ bũmb tiis-y ye. Pa pʋʋsgã bal n tõe n kɩt tɩ tõnd ne a Zeova zoodã pãng paas ye. Wẽnnaam Gomdã zãmsgo, la tigissã kẽnd me tõe n sõng-d lame tɩ d paas tõnd ne a Zeova zoodã pãnga. Wakat ning y sẽn yãk Biiblã zãmsg la tigissã kẽnd wɛɛngẽ wã, bũmb bee y sẽn segd n dems bɩ? Sok-y y meng yaa: ‘Tigissã sasa, wall m sã n wa zãmsd Biiblã, bõe n mi n tiisd maam?’ Yaa nebã sẽn boond maamã bɩ, bɩ yaa mesaaz-rãmb sẽn wat m telefõnnã zugã?’ Rũndã-rũndã, neb milyõ-rãmb n tar telefõn la tablɛt-rãmba, sẽn yaa tʋʋm-teed sẽn tar yõod wʋsgã. Neb kẽer maana vaeesg n mik tɩ f sã n pa rat tɩ bũmb tiis-fu, n yaool n tar telefõn bɩ tablɛt f sɛɛgẽ, bõn-kãens tõe n tiis-f lame. Rẽ wɛɛngẽ, bãngd a ye yeelame tɩ sã n wa yaa woto, f yamã ka be bũmb ning f sẽn maandã zug ye. F bas n tagsda bũmb a to yelle. Tigis-kãsemsã sasa, nand tɩ sõssã sɩnge, b nong n yeta tõnd tɩ d kiis d telefõn-dãmbã, wall d kɩt tɩ b ra maand bʋʋre, sẽn na yɩl n da tiis neb a taabã ye. D sã n wa yaa d yembr n pʋʋsdẽ bɩ n zãmsd Biiblã, d tõe n maana woto, sẽn na yɩl tɩ ra tiis-d ye.

14. Sẽn zems ne Filip rãmb 4:5, 7 wã, wãn to la a Zeova tõe n sõng tõnd tɩ d yamã ra yuusi?

 ¹⁴Kos-y-yã a Zeova t’a sõng-y tɩ y yamã ra yuus ye. Sã n mikame tɩ y sã n wa zãmsd Biiblã wall tigissã sasa y yamã yuusdame, bɩ y kos a Zeova t’a sõng-yã. Y sã n maanda yɩɩre, wall bũmb n namsd-yã, tõe n yɩɩ toog tɩ y bas rẽ yell tagsgo, n tags Wẽnnaam Gomdã yelle. Rẽ maaneg yaool n tara yõod wʋsgo. Pʋʋs-y n kos-y Wẽnnaam laafɩ wã. Laafɩ-kãng pa na n gũ y sũyã bal ye. A na n gũu y “tagsa wã” me.—Karm-y Filip rãmb 4:6, 7.

15. Y sã n baood sẽk n pʋʋsdẽ, n zãmsd Biiblã la y kẽnd tigissã, wãn to la na n naf-yã?

¹⁵ Y sã n baood sẽk n gomd ne a Zeova, n kelgd-a la y tagsd a yelle, na n naf-y-la wʋsgo. Wãn to? Pipi, na n sõng-y lame tɩ y yam-yãkr fãa yɩ sõma. Biiblã wilgdame tɩ “ned sã n tũud yam soaba, a paamda yam.” (Yel. 13:20) Y sã n pʋʋsdẽ la y zãmsd Biiblã n bãngd a Zeova sẽn yaa yam-kãseng soabã n paasdẽ, y me na n lebga yam soaba. Y na n bãnga y sẽn tõe n maan to-to n ta a yam, la y sẽn segd n gũus to-to, n da wa yãk yam n maan bũmb sẽn na n sãam a sũur ye.

16. D sã n pʋʋsd a Zeova la d baood n bãngd-a n paasdẽ, wãn to la tõe n sõng tõnd tɩ d paam minim nebã zãmsgã wɛɛngẽ?

¹⁶ Yiibu, y na n paama minim n tõe n zãms nebã Biiblã sõma. D sã n wa zãmsd ned Biiblã, d sẽn dat n tɩ yɩɩd me yaa d sõng-a t’a paam zood sõma ne a Zeova. D sã n wɩngd ne d saasẽ Ba wã pʋʋsgo, la d baood n bãngd-a n paasdẽ, d na n maneg n nong-a lame. D na n tõog n sõnga d Biibl karen-biisã me tɩ bãmb me nong-a. Yaa woto la a Zeezi maan-yã. Wala makre, a sẽn gom a Zeova yell to-to wã sɩd wilgame t’a yaa nonglem soaba, hal tɩ sõng a karen-biisã tɩ bãmb me nong a Zeova.—Zã 17:25, 26.

17. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ pʋʋsgã la Biiblã zãmsgã sõngda tõnd tɩ d tẽebã pãng paasdẽ?

¹⁷ Tãabo, y tẽebã pãng na n paasdame. D rɩk makr wa y sẽn na n kos a Zeova t’a wilg-y sore, t’a bels-yã, wall t’a sõng-yã. A Zeova sã n wa leok y pʋʋsg fãa, y tẽebã pãng na n paasdame. (1 Zã 5:15) Bõe me la y tõe n maan tɩ y tẽebã pãng paase? Yaa y sẽn na n yãkd wakat n zãmsd Biiblã y toore. Tẽeg-y tɩ “yaa bũmb ning ned sẽn wʋmã n wat ne tẽebo.” (Rom. 10:17) La sẽn na yɩl tɩ d tẽebã pãng paase, d pa segd n zãmsd Biiblã n na n paas d bãngr bal ye. Bõe me la d segd n maane?

18. Togs-y kibar sẽn wilgd tɩ tara yõod tɩ d bʋgsd d sẽn zãmsdã zugu.

 ¹⁸ D segd n bʋgsda bũmb nins d sẽn zãmsdã zugu. Rẽ wɛɛngẽ, d ges Yɩɩn-sõamyã 77 soabã gʋlsdã sẽn maan bũmb ninga. A sũur da sãamame, bala a ra tagsdame tɩ yẽ ne Israyɛll neb a taabã pa le tat a Zeova yam ye. A ra maanda yɩɩr wʋsg rẽ poorẽ, hal t’a sã n kẽ yʋng bɩ a pa tõe n gũs ye. (Vɛrse a 3-9) Bõe la a maan-yã? A yeela a Zeova yaa: “Mam na n goma yãmb tʋʋmdã fãa yelle. Mam na n tagsa y tʋʋm-kãsemsã yelle.” (Vɛrse 13) Yaa vẽeneg tɩ yɩɩn-gʋlsdã ra mii a Zeova sẽn da maan bũmb ning a nin-buiidã yĩng pĩndã. La baa ne rẽ, yɩɩrã kɩtame t’a ra sokd a meng yaa: “Wẽnnaam yĩma b nimbãan-zoeerã yell la? Dẽ yĩnga, bãmb sũ-yikrã kɩtame tɩ b nebã nimbãaneg ka leb n tar bãmb la?” (Vɛrse 10) Yɩɩn-gʋlsdã bʋgsa a Zeova tʋʋmã zugu, la a tags a sẽn da zoe a nin-buiidã nimbãaneg pĩndã me yelle. (Vɛrse 12) Woto sõng-a lame t’a bãng bõe? Yɩɩn-gʋlsdã wa n kɩsa sɩd t’a Zeova pa na n tol n daag a nin-buiidã n bas ye. (Vɛrse 16) Woto me, y sã n bʋgsd a Zeova sẽn zoe n maan bũmb ning a nin-buiidã yĩngã zugu, la y tags bũmb nins a sẽn maan n sõng yãmbã me yelle, y tẽebã pãng na n paasdame.

19. D sã n pʋʋsdẽ la d zãmsd Biiblã, wãn to me la na n naf-do?

¹⁹ Naase, la sẽn tar yõod n tɩ yɩɩda, y na n maneg n nonga a Zeova. Zʋg-sõma wã fãa sʋka, nonglmã n na n sõng yãmb n yɩɩd tɩ y sakd a Zeova, n maand bũmb nins sẽn noom-a, la y tõogd toog zu-loees sasa. (Mat. 22:37-39; 1 Kor. 13:4, 7; 1 Zã 5:3) D sã n tar zood sõma ne a Zeova, bũmb ka be t’a yõodã ta rẽ ye.—Yɩɩn. 63:2-9.

20. Bõe la y magd n na n maane, sẽn na yɩl n paam sẽk n pʋʋsdẽ, n zãmsd Biiblã la y bʋgsd y sẽn zãmsdã zugu?

²⁰ Tẽeg-y tɩ pʋʋsgã, Biiblã zãmsgã la bʋgsgã naaga d tũudmã yɛla. Wala a Zeezi, baood-y zĩig bʋʋr sẽn kae, n pʋʋsd a Zeova la y zãmsd Biiblã. Ra bas-y tɩ bũmb tiis-y ye. Kos-y-yã a Zeova t’a sõng-y tɩ y yam da yuusi, y sã n wa pʋʋsdẽ, bɩ n zãmsd Biiblã wall tigissã sasa. Y sã n modg masã meng sẽn na yɩl n da sãam y sẽkã, a Zeova na n ninga y modgrã barka, tɩ y wa paam n vɩɩmd wakat sẽn kõn sa dũni-paalgã pʋgẽ.—Mark 4:24.