1. D tʋʋmã zĩigẽ wall lekollẽ wã, b tõe n soka tõnd sokr bõe wɛɛngẽ?

 YÃMB tʋmd-n-taag wall y karen-bi-taag sã n sok-y sokr bũmb y sẽn tẽed wɛɛngẽ, y manesem yaa wãna? Y yɛɛsda y sẽn na n leok to-to bɩ? Yaa woto ne tõnd wʋsgo. La sokr a woto tõe n sõng-d lame tɩ d bãng ned a to wã sẽn tagsd wall a sẽn tẽed bũmb ningã, la kõ-d sor tɩ d taas-a koe-noogã. Wakat kẽere, nina sok-d-la sokre, a sẽn dat n wẽ no-koɛɛm yĩnga. Rẽ pa segd n ling tõnd ye. Bala kẽer wʋma kibay sẽn pa sɩd d sẽn tẽed bũmb ninsã wɛɛngẽ. (Tʋʋ. 28:22) Sẽn paase d vɩɩ “yaoolem wakatã,” tɩ neb wʋsg yaa “neb sẽn pa baood laafɩ” la “nen-kɛglem dãmba.”—2 Tɩm. 3:1, 3.

2. Bõe yĩng tɩ d rat n tall sũ-bʋgsem?

² Tõe tɩ y sokda y meng yaa: ‘Sã n wa wõnd ned rat n wẽe no-koeemd ne maam m sẽn tẽed bũmb ninsã wɛɛngẽ, m maanda wãn n bãng n leok a soabã tɩ zemse?’ Bõe n na n sõng-yã? Koɛɛg-koɛɛga, yaa sũ-bʋgsem. Sũ-bʋgsem soab sũur pa yikd tao-tao ye. Baa b sã n wa baood a noore, wall a sã n pa mi a sẽn na n leok to-to, a tõogda a menga. (Yel. 16:32) La yaa vẽeneg tɩ pa wakat fãa la yaa nana tɩ d tall sũ-bʋgsem ye. Wãn to la y tõe n bɩɩs sũ-bʋgsem? Ned sã n wa wẽed no-koeemd ne yãmb bũmb y sẽn tẽed wɛɛngẽ, wãn to la y tõe n leok ne bʋgsem? Y sã n tara kamba, wãn to la y tõe n sõng-b tɩ b bãng n gom n teel b sẽn tẽedã ne bʋgsem? D na n goma rẽ yelle.

3. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ sũ-bʋgsem soab pa ned sẽn pa tar pãnga? (2 Tɩmote 2:24, 25)

³ F sã n yaa nin-bʋgsgo, neb kẽer tagsdame tɩ f ka pãng ye. La pa woto ye. Zu-loɛɛg taoore, yɩl n tõog f meng  baooda raoodo. Sũ-bʋgsem naaga “vʋʋsem sõngã biisi.” (Gal. 5:22, 23) Wakat ninga, b mi n pʋda Gɛrk gom-bil ning b sẽn lebg tɩ “sũ-bʋgsmã” n na n bilg weoogẽ wed-moaag b sẽn yõk n nome. Mams-y n ges-y weoogẽ wed-moaag sẽn lebg bʋgsgo. Baa a sẽn lebg bʋgsgã a ket n tara pãnga. Tõnd sẽn yaa ninsaalbã, wãn to la d tõe n bɩɩs sũ-bʋgsem la d kell n tall pãnga? D pa tõe n maan dẽ ne d meng pãng ye. D segd n pʋʋsa Wẽnnaam n kos-a vʋʋsem sõngã, tɩ sõng-d tɩ d bɩɩs zʋg-sõng-kãngã sẽn be yamleoogã. Kibay wʋsg n be n wilgd tɩ rẽ tõeeme. A Zeova Kaset rãmb wʋsg tõog n leoka kɩɩsdb ne bʋgsem tɩ neb sẽn da get pẽge. (Karm-y 2 Tɩmote 2:24, 25.) Wãn to la y tõe n yɩ sũ-bʋgsem soaba?

4. Sũ-bʋgsmã wɛɛngẽ, yam-bʋg la d tõe n dɩk a Izaak mak-sõngã pʋgẽ?

⁴ Biiblã tara kibay wʋsg sẽn wilgd tɩ sũ-bʋgsem yaa sõma wʋsgo. D gom a Izaak yelle. A sẽn wa n tɩ zĩnd Geraar sẽn pẽ Filisti soolmẽ wã, a yagsã sẽn yaa sũ-ki-nebã yẽda buls nins a ba wã tʋm-tʋmdbã sẽn da tu wã. A Izaak pa bao n na n zab n deeg bulsã ye. A yika ne a zakã rãmb n kẽng taoor bilfu, n tɩ tu buls a taaba. (Sɩng. 26:12-18) La Filisti nebã yeelame tɩ bul-kãens koomã me yaa bãmb n so. A Izaak pa zab ye. (Sɩng. 26:19-25) Bõe n sõng-a t’a kell n bʋk a menga, baa neb a taabã sẽn da baood a noorã? Sãmbg sẽn kae, a ra geta mak-sõng ning a ba wã ne a ma wã sẽn kõ wã. A ra nee a Abrahaam sẽn da baood laafɩ to-to wã, la a Saara sẽn da tar “laafɩ la bʋgsem yamã,” n dɩkd b togs-n-taare.—1 Pɩy. 3:4-6; Sɩng. 21:22-34.

5. Kiba-bʋg n wilgd tɩ roagdbã tõe n sõnga b kambã tɩ b bãng tɩ sũ-bʋgsem yaa sõma?

⁵ Yãmb a kiris-neb nins sẽn tar kambã, bas-y y yam tɩ yãmb me tõe n sõnga y kambã tɩ b bãng tɩ sũ-bʋgsem tara yõodo. D gom a Magsãns yelle. A tara yʋʋm 17. Lekollẽ wã la koɛɛgã mooneg zĩigẽ, a mi n sega neb sũy sẽn yiki. A ba wã ne a ma wã maaga b meng n sõng-a t’a bɩɩs sũ-bʋgsem. B yeelame: “A Magsãns wa n bãngame tɩ ned sã n baood f noore, yɩl n tõog f meng n da leok ne sũ-yikr wall ne toolem baooda modgre.” A Magsãns wa n lebga sũ-bʋgsem soaba.

6. Wãn to la pʋʋsgã tõe n sõng-d tɩ d bɩɩs sũ-bʋgsem?

⁶ Ned sã n wa baood d noore, bõe la d tõe n maane? Wala makre, ned sã n wa gomd n paoogd a Zeova wall Biiblã. D segd n pʋʋsa a Zeova n kos-a vʋʋsem sõngã la yam sẽn na yɩl n tõog n leok ne bʋgsem. La d sã n wa bãng tɩ d pa leok sõma wa sẽn da segdã, bõe la d tõe n maane? D tõe n pʋʋsa a Zeova yel-kãng wɛɛngẽ, la d tags d sẽn tõe n leok to-to tɩ yɩ sõma nindaare. A Zeova na n kõ-d-la a vʋʋsem sõngã, tɩ sõng tõnd tɩ d tõog d menga, la d tall sũ-bʋgsem.

7. D sã n dɩk Biiblã vɛrse kẽer ne zugu, wãn to la rẽ tõe n sõng-d tɩ d tõog d meng la d gũus ne d goamã? (Yel-bũnã 15:1, 18)

⁷ Biiblã vɛrse wʋsg n be n tõe n sõng-do, sã n wa yaa toog tɩ d gom ne bʋgsem. Wẽnnaam vʋʋsem sõngã tõe n tẽega tõnd vɛrse-kãense. (Zã 14:26) Wala makre, sagls nins sẽn be yel-bũn sebrã pʋgẽ wã tõe n sõng-d lame tɩ d yɩ sũ-bʋgsem soaba. (Karm-y Yel-bũn 15:1, 18.) Biiblã seb-kãng wilgdame me tɩ d sã n tõog d meng baa pa nana, naf-d lame.—Yel. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Bõe yĩng tɩ d segd n bao n bãng bũmb ning sẽn kɩt tɩ ned wẽed no-koɛɛm bũmb nins d sẽn tẽedã wɛɛngẽ wã?

⁸ Yam-vẽenem me tõe n sõnga tõndo. (Yel. 19:11) B sã n wa wẽed no-koeemd ne ned sẽn yaa yam-vẽenem soaba, a yõkda a menga. D rɩk makre: Yãmb sã n yã galaas-kẽeng sẽn be koomẽ, sẽn be pʋgẽ wã yɩɩda sẽn be yɩngã hal zĩig sẽn zãre. Woto me, ned sã n sok-d sokre, naoor wʋsgo d pa mi bũmb ning sẽn kɩt t’a sok sokrã ye. Dẽnd nand tɩ d leok sokrã, yɩta sõma tɩ d tẽeg tɩ tõe tɩ d pa mi bũmb ning sẽn kɩt t’a sok sokrã ye.—Yel. 16:23.

9. Efrayim nebã sũy sẽn wa n yik ne a Zedeyõ wã, wãn to la a wilg t’a tara yam-vẽenem ne sũ-bʋgsem?

⁹ D gom a Zedeyõ sẽn leok Efrayim nebã to-to wã yelle. B sũyã yika ne a Zedeyõ, bala sɩngrẽ wã, a pa bool-b tɩ b naag-a n tɩ zab ne Israyɛll bɛɛbã ye. Pʋd n yaa bõe n kɩt tɩ b sũyã yikã? Tõe tɩ b tagsame t’a paoog-b lame bɩ? Sẽn yaa a soab fãa, a Zedeyõ talla yam n wilg t’a wʋmda b tagsgã võore, la a leok ne bʋgsem. Biiblã yeelame t’a sẽn gom ne bãmb woto wã, “b sũyã sigame.”—Bʋ. 8:1-3.

10. Ned sã n sok-d sokr bũmb d sẽn tẽed wɛɛngẽ, bõe n tõe n sõng-d tɩ d bãng n leok a soabã? (1 Pɩyɛɛr 3:15)

 ¹⁰ Tõe tɩ d tʋmd-n-taag wall d karen-bi-taag sok-d-la d tagsg sẽn yaa a soab ne Biiblã noor ninga. D na n maana d sẽn tõe fãa n gom n teel d sẽn tẽed bũmb ninsã la d ra paoog d kɛlgdã me ye. (Karm-y 1 Pɩyɛɛr 3:15.) D pa segd n tags t’a soka sokrã a sẽn dat n wẽ no-koɛɛm ne tõnd yĩng ye. D segd n gesame t’a sokrã tõe n sõnga tõnd tɩ d bãng bũmb ning sẽn tar yõod ne-a wã. Sẽn yaa bũmb ning fãa n kɩt tɩ ned sok sokre, d segd n leok-a-la ne bʋgsem. Dẽ, tõnd leoorã tõe n sõnga a soabã t’a toeem a tagsgã. Baa a soabã sã n goma ne toolem wall ne paoogre, d segd n kell n leok-a-la ne bʋgsem.—Rom. 12:17.

11-12. a) Nand tɩ d leok sokr sẽn pa nana, bõe la d segd n maane? (Ges-y fotã me.) b) Rɩk-y makr n wilg tɩ ned sã n sok sokre, tõe n paka sor tɩ d sõs noog-noogo.

¹¹ Wala makre, d tʋmd-n-taag sã n sok-d yaa: Bõe yĩng tɩ yãmb pa maand rogem daar tẽegr kibsa? D tõe n soka d meng yaa: A pa baood n na n bãng tõnd sã n tara sor n na n noog d yõor sɩda? A tagsdame tɩ tõnd sẽn pa naagd n maand rogem daar tẽegr kibsã, tõe n kɩtame tɩ tõnd ne d tʋmd-n-taasã moor pa le noome bɩ? D sã n pẽg d tʋmd-n-taagã a sẽn wilg t’a tʋmd-n-taasã yell pak-a lame wã, la d yeel-a tɩ tõnd me rata zems-n-taar sẽn na n be d tʋʋmã zĩigẽ, tõe n booga a yɩɩrã. Rẽ tõe n paka sor tɩ d gom bũmb ning Biiblã sẽn yet rogem daar tẽegr kibs-rãmbã wɛɛngẽ wã yell noog-noogo.

¹² D tõe n maana woto me, ned sã n wa sok-d sokr a to leoor sẽn pa nana. Y karen-bi-taag tõe n yeelame t’a Zeova Kaset rãmbã segd n toeema b tagsg sẽn yaa to-to rao ne rao wall pag ne pag sẽn kẽed ne taabã wɛɛngẽ wã. A yeela woto, a sẽn pa wʋmd a Zeova Kaset rãmbã sẽn yet bũmb ning rao ne rao wall pag ne pag sẽn kẽed ne taabã wɛɛngẽ wã võor bɩ? Wall tõe t’a tara zoa wall roagd sẽn yaa rao n kẽed ne rapa, wall pag sẽn kẽed ne pagb bɩ? A tagsdame tɩ d kisa neb nins sẽn maand woto wã bɩ? D tõe n wilg-a lame tɩ nebã fãa yell pak-d lame, la tɩ d sakame tɩ ned fãa tara sor n na n yãk a toorẽ yam. b (1 Pɩy. 2:17) Rẽ poore, d tõe n wilg-a-la Biiblã noyã tũub sẽn nafd ned to-to.

13. Wãn to la y tõe n sõng ned sẽn tagsd tɩ d pa segd n tẽ tɩ Wẽnnaam beeme?

¹³ Ned sã n kɩɩs tõnd goama, d pa segd n yɩ tao-tao n tags tɩ d mii a sẽn tẽed bũmb ningã ye. (Tɩt 3:2) Wala makre, y karen-bi-taag sã n yeel tɩ yaa neb nins yam sẽn pa waoogã n tẽed Wẽnnaam, y manesem na n yɩɩ wãna? Y na n tagsame t’a kɩsa sɩd tɩ bũmb fãa wa n bee woto bal tɩ pa tũ ne Naand sababo, la t’a mii siãnsã bãngdb sẽn yet bũmb ning rẽ wɛɛngẽ wã sõma bɩ? Tõe t’a goma woto bala, n pa reng n tags rẽ zug sõma ye. Y pa na n sɩng no-koeemd wẽeb ne y karen-bi-taagã, siãnsã sẽn yetã wɛɛngẽ ye. Y tõe n yeel-a-la bũmb sẽn na n kɩt t’a wa tags neere. Tõe tɩ y na n wilg-a-la bũmb sẽn be jw.org pʋgẽ n gomd naanegã yelle. Tõe tɩ rẽ poor bɩ a wa rat n gom sõsg wall video a sẽn yã jw.org pʋgẽ yelle. Hakɩɩka, d sã n leok ne waoogre, tõe n kɩtame t’a wa rat n bãng Biiblã sẽn yet bũmb ningã.

14. Wãn to la a Nell tũnug ne tõnd sɩtã n sõng a karen-bi-taag t’a toeem a tagsg sẽn da yaa a soab ne a Zeova Kaset rãmbã?

 ¹⁴ Bi-bɩɩg a ye yʋʋr sẽn boond t’a Nell tũnuga ne tõnd sɩtã, n wilg tɩ neb kẽer sẽn yet bũmb ning a Zeova Kaset rãmbã zugã pa sɩd ye. A yeelame: “Mam karen-bi-taag a ye n da wae n yet maam tɩ mam pa tẽed siãnsã sẽn yetã, bala m kɩsa sɩd ne sebr sẽn pid ne soalma.” A Nell karen-bi-taagã sẽn pa sak t’a wilg-a bũmb ning a sẽn tẽedã võorã, a Nell wilg-a-la jw.org zĩig ning b sẽn gʋls tɩ “Siãnsã ne Biiblã.” Kaoosg zugẽ, a Nell wa gesame tɩ wõnda a karen-bi-taagã karma sõss nins sẽn be be wã, la t’a na n sakame tɩ b gom vɩɩmã sẽn sɩng to-to wã yelle. Yãmb me tõe n maana woto tɩ yãk nenga.

15. Wãn to la roagdbã tõe n sõng b kambã tɩ b leok ne bʋgsem, b karen-bi-taasã sã n wa sok-b sokr bũmb nins b sẽn tẽedã zugu?

¹⁵ Roagdbã tõe n sõnga b kambã tɩ b bãng b sẽn na n leok ne bʋgsem to-to, ned sã n wa sok-b sokr bũmb ning b sẽn tẽedã zugu. (Zak 3:13) Roagdb kẽer maanda mak-n-wilg b zak pʋgẽ Biibl zãmsgã sasa. B baood n bãnga sogsg nins b sẽn tõe n sok b kambã lekollẽ wã, n sõs rẽ zugu, n maan mak-n-wilgi, la b wilg b kambã b sẽn tõe n leok ne bʋgsem to-to.—Ges-y zĩ-gũbr ning gom-zug sẽn yaa: “ Y sã n maan mak-n-wilgi, tõe n sõnga y zakã rãmba.”

16-17. Wãn to la mak-n-wilgã tõe n sõng kom-bɩɩsã?

¹⁶ Y sã n wae n maand mak-n-wilgi, tõe n sõnga y kambã tɩ b kɩs sɩd ne b sẽn tẽed bũmb ninsã, la b bãng b sẽn na n wilg neb a taabã bõn-kãens to-to. Fiches de réflexion pour ados n be jw.org zĩig ning b sẽn gʋls tɩ “Sogsg kom-bɩɩsã sẽn  sokde.” B maana bõn-kãens sẽn na yɩl n sõng kom-bɩɩsã tɩ b kɩs sɩd ne b sẽn tẽed bũmb ninsã, la sẽn na n sõng-b tɩ b segl b mens n leok sogsg ne b meng goama. Tõnd ne d zakã rãmb sã n naag taab n zãms bõn-kãense, tõe n sõnga d fãa tɩ d bãngd n gomd n teend d sẽn tẽed bũmb ninsã ne bʋgsem.

¹⁷ Bi-bɩɩg a ye yʋʋr sẽn boond t’a Matiye wilga mak-n-wilgã sẽn sõng-a to-to. A Matiye ne a roagdbã zak pʋgẽ Biibl zãmsgã sasa, b mi n naaga taab n bao sogsg b sẽn tõe n sok a Matiye lekollẽ wã. A yeelame: “D tagsda sogsg nins b sẽn tõe n sokã yelle, la d maan vaeesg sogs-kãens zugu, la d tik d sẽn vaees n yã bũmb ningã n maan mak-n-wilgi. Mam sẽn tẽedã sẽn tik bũmb ningã sã n yaa vẽeneg m yamẽ, m yam gãee bãane. M neeme tɩ yaa nana tɩ m tall bʋgsem ne neb a taabã, m sã n wa gomd rẽ yelle.”

18. Kolos rãmb 4:6 wilgdame tɩ bõe n tar yõodo?

¹⁸ Baa d sã n bilg yɛlã sõma tɩ yaa vẽenega, pa nebã fãa n na n sak n deeg d sẽn yetã ye. La d sã n gom ne gũusg la bʋgsem, tõe n sõngame. (Karm-y Kolos rãmb 4:6.) Gom f sẽn tẽedã yell ne nedã yaa wa f sẽn na n lob ball n dat t’a soabã koke. F tõe n maaga f yĩng lob ballã, wall f lob-a ne pãnga. F sã n maag f yĩng n lob ballã, na n yɩɩ nana tɩ f to wã koke, n le lob tɩ fo-me koke. Woto me, d sã n gomd ne gũusg la bʋgsem, neb a taabã na n dat n kelg-d lame, la b kell n sõs ne-do. La ned sã n dat n wẽ no-koɛɛma, wall a yaand tõndo, pa tɩlɛ tɩ d kell n sõs ne-a ye. (Yel. 26:4) La neb a woto pa wae ye. Wʋsgã na n dat n kelgame.

19. D sã n wa gomd n teend d sẽn tẽed bũmb ninsã, bõe n tõe n kɩt tɩ d rat n gom ne bʋgsem?

¹⁹ Vẽenega, y sã n modg n lebg nin-bʋgsgo tara yõod wʋsgo. Ned sã n wa wẽed no-koeemd ne-yã, wall n dõt a Zeova Kaset rãmbã, bɩ y pʋʋs a Zeova n kos-a t’a kõ-y pãng tɩ y tõog n kell n gom ne bʋgsem. Tẽeg-y tɩ y sã n gomd ne bʋgsem, tõe n sõng-y lame tɩ y gil no-koɛɛma. Sẽn paase, y sẽn gomd ne bʋgsem la waoogrã tõe n kɩtame tɩ kɛlgdb kẽer toeem b tagsg sẽn yaa a soab ne tõndo, la ne Biiblã. “Segl-y y mens wakat fãa tɩ ned sã n sok yãmb y sẽn tẽed bũmb ningã võor bɩ y tõog n leok-a . . . ne bʋgsem la ne waoogr wʋsgo.” (1 Pɩy. 3:15) N-ye, bɩ y yɩ sũ-bʋgsem soaba, tɩ wilg tɩ y tara pãnga!