1-2. Bõe la Zʋɩf-rãmbã sẽn da be Babilonnã ra segd n yãk yam n maan tɩ tar yõod wʋsgo? (Ɛsdras 1:2-4)

 PƐRS rĩmã yiisa noore, n wilg tɩ Zʋɩf-rãmb nins sẽn be yembd Babilon na maan yʋʋm 70 wã tara lohorom masã, n tõe n leb b tẽngẽ wã Israyɛlle. (Karm-y Ɛsdras 1:2-4.) Yaa a Zeova bal n da tõe tɩ bõn-kãng yɩ. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel woto? Babilon nebã ra pa basd b yembs tɩ b leb b tẽngẽ ye. (Eza. 14:4, 17) La Babilon wa n lʋɩɩme, tɩ rĩm-paalgã yeel Zʋɩf-rãmbã tɩ b tõe n leba b tẽngẽ wã. Rẽ kɩtame tɩ Zʋɩf fãa ra segd n yãk a sẽn na n maanega, sẽn yɩɩd fãa zak-soben-dãmbã. B ra segd n yãka b sã n na n leba b tẽngẽ wã, wall b na n kell n paa Babilonne. Tõe tɩ yɩɩ toog ne-b tɩ b tõog n bãng n yãk yam. Bõe yĩnga?

² Neb wʋsg ra kʋʋlame, tɩ ra yaa toog ne-b tɩ b tog so-woko. Sẽn paase, sẽn mik tɩ Zʋɩf-rãmb wʋsg roga Babilonnã, ra yaa tẽn-kãng bal la b ra mi. B ra getame tɩ Israyɛll yaa b yaab-rãmbã soolem, la pa bãmb soolem ye. Wõnda Zʋɩf-rãmb kẽer ra tara paoong wʋsg Babilonne, tɩ ra yaa toog ne-b tɩ b bas b zag-neebã wall b tʋʋmã, n yik n tɩ zĩnd tẽng b sẽn da pa mi.

3. Zʋɩf-rãmb nins sẽn da ket Babilonnã sẽn na n yik n leb Israyɛll soolmẽ wã ra na n paama bark bʋgo?

³ Zʋɩf-rãmb nins sẽn da maand sɩd ne a Zeova wã ra miime, tɩ b sẽn na n leb Israyɛllã yõod yɩɩda bũmb nins fãa b sẽn na n bõna. Bark-kãseng n tɩ yɩɩdã, yaa b sẽn na n le n sɩng a Zeova tũubã. Ziri tũudum wẽnd-dot pis-nu la zak n da be Babilonne, la a Zeova roog baa  a ye ra pa be be ye. Tẽn-kugr da pa be Israyɛll nebã sẽn da tõe n maand maand wa a Moyiiz Tõogã sẽn da wilgã, la b ra pa tar maan-kʋʋdb me sẽn sigl sõma n tõe n maan maand ye. Sẽn paase, neb nins sẽn da waoogd zirẽ-be-wẽnnaam-dãmbã sõor da yɩɩda neb nins sẽn da waoogd a Zeova wã. Zʋɩf-rãmb tusa sẽn da nong a Zeova ra gũuda ne b sũur fãa, n na n leb b ba-yirã n tɩ lebs n lugl tũudum hakɩɩkã.

4. Bõe la a Zeova yeel t’a na n maan n sõnga Zʋɩf-rãmb nins sẽn na n leb Israyɛllã?

⁴ Yɩl n yi Babilon n kẽng Israyɛll ra tõe n taa kiuug a naas kẽnde, tɩ sorã me ra pa sõma ye. La a Zeova pʋlmame t’a na n menesa bũmb ning fãa sẽn da tõe n kɩt tɩ kẽndã yɩ toogã. A Ezayi yeelame: “Kõog-y-yã a Zeova sorã! Tuk-y so-kõodr sẽn yaa tɩrg we-rasempʋɩɩgẽ wã tõnd Wẽnnaamã yĩnga. . . . Kɩt-y tɩ zĩ-zãntsã lebg zĩ-lamse, la y kɩt tɩ zĩ-londã lebg tẽn-nabre.” (Eza. 40:3, 4) Mams-y y yamẽ zĩ-lamse, tẽn-nabr la so-kõodr sẽn yaa tɩrg we-rasempʋɩɩgẽ. Ad sɩd yaa bark tɛkẽ so-toagdbã yĩnga. Na n yɩɩ nana ne-b tɩ b tũ so-kõodr sẽn yaa tɩrga, n yɩɩd b sẽn na n kẽed lond la b yita, wall b gind tãmse, kunkub la londo. Sẽn paase, b na n taa b sẽn dabdẽ wã tao-tao.

5. B boola sor ning sẽn yit Babilon n dabd Israyɛllã tɩ bõe?

⁵ Rũndã-rũndã, soay kẽer tara yʋya, wall limoro-rãmba. Sor ning yell a Ezayi sẽn gomã me tara yʋʋre. A yeelame yaa: “So-kõodr n na n zĩnd be. N-ye, sor b sẽn na n bool tɩ Sõmblmã sore. Ned sẽn yaa rẽgd pa na n tũ be ye.” (Eza. 35:8) Pʋlen-kãngã võorã ra yaa bõe ne Israyɛll nebã wakat kãnga? La a võorã yaa bõe ne tõnd rũndã-rũndã?

6. Bõe yĩng tɩ b ra boond sorã tɩ sõngo?

⁶ “Sõmblmã sore.” Ad sɩd yaa so-kõodr yʋʋr sẽn be rasãnde. Bõe yĩng tɩ b ra boond so-kãng tɩ sõngo? “Ned sẽn yaa rẽgd” ra pa na n zĩnd Israyɛll buudã neb sẽn na n leb b ba-yirã sʋk ye. Wala makre, yoaada, bõn-naands pʋʋsda, wall ned sẽn maand yel-wẽn-kãsemse. Zʋɩf-rãmb nins sẽn da na n lebg wa wã ra segd n yɩɩ “buud sẽn welg toor” b Wẽnnaamã yĩnga. (Tõo. 7:6) La woto pa rat n yeel tɩ pa na n yɩ tɩlɛ tɩ b bao n toeeme, sẽn na yɩl n ta a Zeova yam ye.

7. Bõe la Zʋɩf-rãmb kẽer ra segd n toeeme?

⁷ Wa d sẽn zoe n gom tɩ loogã, Zʋɩf-rãmbã wʋsg roga Babilonne. B sʋkã wʋsgã ra zoe n tara Babilon nebã tagsgã buudu, la b maand yell kẽer wa bãmba. Zʋɩf-rãmbã sẽn da be yembd Babilonnã, tɩ pipi sullã lebg n wa Israyɛll yʋʋm 69 poorã, a Ɛsdras wa n bãngame tɩ Zʋɩf-rãmb kẽer kẽe kãadem ne pagb sẽn da pa tũud a Zeova. (Yik. 34:15, 16; Ɛsd. 9:1, 2) Kaoosg zugẽ, guvɛrneer a Neemi me wa n bãngame tɩ kamb kẽer n dog Israyɛlle, n yaool n da pa wʋmd Zʋɩf-rãmbã buud-gomde, hal tɩ ling-a. (Tõo. 6:6, 7; Nee. 13:23, 24) Kom-kãens sẽn da pa wʋmd Ebre wã, b ra na n maana wãn n wa nong a Zeova la b tũud-a, sẽn mik tɩ yaa ne buud-gom-kãng la b gʋls Wẽnnaam Gomdã n tɩ yɩɩdã? (Ɛsd. 10:3, 44) Dẽnd ra yaa tɩlɛ tɩ Zʋɩf-kãens toeem bũmb wʋsg b vɩɩmã pʋgẽ. La ra na n yɩɩ nana ne-b tɩ b toeem bõn-kãensã Israyɛlle, bala yaa be la b sẽn da lebs n lugund tũudum hakɩɩkã.—Nee. 8:8, 9.

8. Bõe yĩng tɩ yɛl sẽn zĩnd yʋʋm wʋsg sẽn loog tar yõod ne tõnd rũndã-rũndã? (Ges-y sebrã pipi neng fotã.)

 ⁸ Nina tõe n tagsdame yaa: ‘Kibarã bee yamleoogo. La bũmb ning sẽn paam Zʋɩf-rãmbã hal daar zãrã tara yõod ne tõnd rũndã-rũndã sɩda?’ Tara yõodo, bala d tõe n yeelame tɩ tõnd me kẽnda “sõmblmã sor” zugu. D yaa ned sẽn paam vʋʋsem sõngã zaeeb wall d naaga “piis a taabã,” d fãa segd n kell n kẽna “sõmblmã sor” zugu. Rẽ n na n sõng-d tɩ d kell n tũ a Zeova masã menga, la beoog sẽn wate, a Rĩungã sã n wa wa ne bark toor-toor tẽngã zugu. b (Zã 10:16) Yʋʋm 1919 wã tɛka, pagb la rap la kamb milyõ-rãmb n yi Babilon-kãsengã sẽn yaa ziri tũudmã fãa sẽn naag taabã pʋgẽ, n dɩk sõmblmã sore. Tõe tɩ yãmb me naaga b sʋka. Yaa sɩd tɩ b paka sorã yʋʋm 100 la zak masã, la yaa yʋʋm wʋsg sẽn deng rẽ la b sɩng sorã manegre.

9. Wa Ezayi 57:14 sẽn wilgdã, wãn to la b maneg “sõmblmã sore”?

⁹ Zʋɩf-rãmbã sẽn wa n yi Babilon n na n leb Israyɛllã, a Zeova gesame tɩ bũmb pa tiis-b sorã zug ye. (Karm-y Ezayi 57:14.) La yaa wãn to ne rũndã-rũndã “sõmblmã sor” yẽ? Yʋʋm kobs sẽn deng yʋʋmd 1919 wã, a Zeova tũnuga ne wẽn-zoɛtb n yɩlg sorã, tɩ kɩt tɩ neb wʋsg yi n bas Babilon-kãsengã. (Ges-y Ezayi 40:3.) Wẽn-sakdb-kãensã modga ne sorã manegre, tɩ kɩt tɩ sũ-tɩrs rãmb yi Babilon-kãsengẽ wã, n wa naag a Zeova nin-buiidã n tũud-a. ‘Sorã manegr’ yɩɩ wãn to? D ges bũmb kẽer d sẽn maan sorã manegr wɛɛngẽ.

10-11. Wãn to la Biiblã ẽnpirimgã la a lebgrã sõng tɩ neb wʋsg bãng a sẽn yetã? (Ges-y fotã me.)

¹⁰ Sɛbã ẽnpirimgu. Hal n tãag yʋʋmd 1450 wã sẽnese, b ra lebsd n gʋlsda Biiblã ne nugu. La tʋʋmdã ra kaoosda wʋsgo. Sẽn paase, Biiblã b sẽn da lebs n gʋlsã ra pa be zĩig fãa ye. A ligdã me ra yaa toogo. La b sẽn wa n yiis masĩn sẽn tõe n ẽnpirim sɛbã, b tõog n ẽnpirima Biibl-dãmb wʋsgo, tɩ neb wʋsg me paame.

¹¹ Sɛbã lebgre. Pĩndã ra yaa ne latẽ buud-gomdã la b ra tõe n paam Biiblã, tɩ kɩt tɩ yaa neb nins sẽn karem n zãagã bal n da tõe n wʋm a goamã võore. Sɛbã ẽnpirimg sẽn wa n paam pãngã, wẽn-zoɛtb n modg wʋsg n lebg Biiblã ne buud-goam neb wʋsg sẽn da wʋmde. Rẽ tɛkã, neb nins sẽn da karemd Biiblã ra tõe n maka bũmb nins b sẽn bãngd a pʋgẽ wã, ne tũudmã taoor dãmb sẽn zãmsd-b bũmb ningã.

12-13. Togs-y kibar sẽn wilgd Biiblã zãmsdbã sẽn vẽneg tũudmã taoor dãmb ziri wã to-to yʋʋmd 1800 wã sẽnese.

¹² Neb sẽn sõng tɩ b wʋm Biiblã goam võore. Neb sẽn da maagd-b yĩng n zãmsd Biiblã wʋma bũmb wʋsg võor Biiblã pʋgẽ. La b sẽn da gomd bũmb nins b sẽn bãngdã yell ne neb a taabã, ra yikda tũudmã taoor dãmb sũur wʋsgo. Wala makre, yʋʋmd 1835 wã sẽnese, Biiblã zãmsdbã kẽer ra yiisda seb-vãado, n vẽnegd tũudmã taoor dãmb sẽn da zãmsd nebã bũmb nins wẽnd-dotẽ wã tɩ pa sɩdã.

¹³ Yʋʋmd 1835 wã sẽnese, wẽn-zoɛt a ye yʋʋr sẽn boond t’a Henry Grew yiisa seb-võog sẽn wilgd bũmb ning sẽn sɩd maand ned kũum poorã. A seb-võogã pʋgẽ, a tũnuga ne Biiblã n wilg tɩ yaa  Wẽnnaam n tõe tɩ ned pa ki, la tɩ ninsaal pa rogd ne sɩɩg sẽn pa kiidi, wa tũudum wʋsg sẽn yetã ye. Yʋʋmd 1837 wã, tũudum taoor soab a ye yʋʋr sẽn boond t’a George Storrs paama seb-võ-kãnga, a sẽn wa n wẽnd tẽre. A Karma sebrã, n kɩs sɩd tɩ bũmb ning a sẽn yã sebrã pʋgẽ wã yaa sɩda. A yãka yam n na n togs neb a taab bũmb ning a sẽn bãngã. Yʋʋmd 1842 wã, a wɛgsa sõsg gom-zug sẽn da tar yõod wʋsgo. Gom-zugã yaa: “Les mechants sont-ils immortels?” A George Storrs sẽn gʋls bũmb ningã kɩtame tɩ bi-bɩɩg a ye yʋʋr sẽn boond t’a Charles Russell bao n na n maan vaeesg n paase.

14. Wãn to la b sẽn maneg sõmblmã sorã pĩndã naf saam-biig a Russell ne a tʋmd-n-taasã? (Ges-y fotã me.)

¹⁴ Wãn to la b sẽn da maneg sõmblem sorã naf saam-biig a Russell ne a tʋmd-n-taasã? B sẽn wa n maand b vaeesgã, b ra tõe n ges-a Biiblã lɛgsɩk-rãmbã pʋgẽ, kõnkorgdãns-rãmbã, la Biiblã lebgr toor-toor pʋsẽ. B yiisa seb-kãensã fãa, sẽn deng bãmb wakatã. Vaeesg kẽer a Henry Grew ne a George Storrs la neb a taab me sẽn maanã sõng-b lame. Saam-biig a Russell ne a tʋmd-n-taasã me sõng n manega sõmblmã sore. B yiisa sɛb la seb-vãad wʋsg sẽn tik Biiblã.

15. Bõe n maan yʋʋmd 1919 wã tɩ tar yõodo?

¹⁵ Yʋʋmd 1919 wã tɛka, Babilon-kãsengã ra pa le tar pãng a Zeova nin-buiidã zug ye. Yʋʋm-kãng bala, “tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã” sɩnga tʋʋma, n na n sõng sũ-tɩrs rãmbã tɩ b rɩk “sõmblmã sorã” b sẽn nan pakã. (Mat. 24:45-47) Wẽn-sakdbã ‘sẽn maneg sorã’ pĩndã sõnga neb wʋsg tɩ b sɩng so-kõodrã zug kẽna, n zãmsd n bãngd bũmb wʋsg a Zeova la a raabã zugu. (Yel. 4:18) B tõogd n toeemda bũmb wʋsg b vɩɩmã pʋgẽ tɩ zems ne a raabã. A Zeova pa gũud t’a nin-buiidã tiig n toeem zĩig pʋgẽ ye. A pʋd n yɩlgda a nin-buiidã bilf-bilfu.  (Ges-y zĩ-gũbrã: “ A Zeova yɩlgda a nin-buiidã bilf-bilfu.”) D sã n wa paam n tõe n ta a Zeova yam bũmb ning fãa d sẽn maand pʋgẽ, d sũy sɩd na n yɩɩ noogo.—Kolo. 1:10.

16. Yʋʋmd 1919 wã tɛka, bõe la b maan sõmblmã sor wɛɛngẽ? (Ezayi 48:17; 60:17)

¹⁶ Sor fãa ratame tɩ b manegd-a wakat fãa. Yʋʋmd 1919 wã tɛka, b ket n manegda “sõmblmã sore,” sẽn na yɩl n sõng neb wʋsg tɩ b tõog n yi Babilon-kãsengã pʋgẽ. Tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã b sẽn yãkã sɩnga tʋʋm ne yẽesem. Yʋʋmd 1921 wã, b yiisa sebr sẽn na n sõng sẽn da nan sɩngd-b Biiblã zãmsgã tɩ b bãng sɩdã. B yiisa seb-kãng sẽn yaa La harpe de Dieu wã sẽn ta milyõ a yoobe, la buud-goam 36 pʋgẽ. Neb wʋsg bãnga sɩdã ne seb-kãng maasem. Sẽn nan pa kaoose, b yiisa seb-paal Biiblã zãmsg yĩnga, tɩ be yamleoogo. A gom-zugã yaa: Vɩɩmd-y wakat sẽn kõn sa! Yaoolem wakat kãensã, a Zeova tũnugda ne a siglgã, n kõt-d bũmb toor-toor d tẽebã kengr yĩnga, tɩ sõngd tõnd tɩ d ket n kẽnd “sõmblmã sor” zugu.—Karm-y Ezayi 48:17; 60:17.

17-18. “Sõmblem sorã” tekda yɛ?

¹⁷ D tõe n yeelame tɩ ned sã n sak n sɩng Biiblã zãmsgo, a paama segb n na n dɩk “sõmblmã sore.” Neb kẽer rɩkda sorã, n pa zãag zĩiga, n base. La sãnda yãka yam n na n kell n tũ sorã n tãag a baasgo. A baasgã yaa yɛ?

¹⁸ Sã n yaa ne sẽn saagd-b n na n tɩ vɩɩmd saasẽ wã, b “sõmblmã sorã” tekda “Wẽnnaam arzãnã” pʋgẽ saasẽ. (Vẽn. 2:7) Sã n yaa ne sẽn saagd-b n na n wa vɩɩmd tẽngã zugã, b so-kõodrã tɛkã yaa b sẽn na n wa zems zãng yʋʋm tusrã saabẽ. Y sã n kẽnda so-kãng zug rũndã-rũndã, bɩ y ra wẽnemd n ges poorẽ ye. Sẽn paase, ra lak-y n bas-y sorã tɩ y pa ta dũni-paalgã pʋgẽ ye. “Wẽnd na sik-y laafɩ.”