1. Bõe la rao sẽn yaa kiris-ned segd n maane?

 RĨM a Davɩɩd yeela a Salomo yaa: “Keng f meng la f yɩ raoa.” (1 Rĩm. 2:1-3) Kiris-neb nins sẽn yaa rapã fãa segd n tũu sagl-kãngã rũndã-rũndã. Sẽn na yɩl n tõog n maan dẽ, b segd n tũu Wẽnnaam noyã la Biiblã saglsã b vɩɩmã nens fãa pʋgẽ. (Luk 2:52) Bõe yĩng tɩ tar yõod tɩ saam-biis nins sẽn yaa kom-bɩɩsã modg n wa lebg rap tẽeb sẽn bɩ?

2-3. Bõe yĩng tɩ tar yõod tɩ saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg modg n wa yɩ rao tẽeb sẽn bɩ?

² Rap nins sẽn yaa kiris-nebã tara tʋʋm sẽn tar yõod wʋsg b sẽn segd n tʋm zakã pʋgẽ la tigingã pʋgẽ. Yaa vẽeneg tɩ yãmb a saam-biis nins sẽn yaa kom-bɩɩsã mi n tagsda tʋʋm nins y sẽn tõe n wa tʋm beoog-daarã yelle. Tõe tɩ f yãka yam n na n wa kẽes f meng zãng a Zeova tʋʋmdã pʋgẽ, wall f lebg kãsem-sõngd bɩ kãsem-soab tigingã pʋgẽ. Tõe me tɩ f na n wa rat n kẽe kãadem la f rog kamba. (Efɛɛ. 6:4; 1 Tɩm. 3:1) Sẽn na yɩl n wa tõog n maan dẽ, yaa tɩlɛ tɩ f yɩ kiris-ned tẽeb sẽn bɩ. b

³ Bõe la f tõe n maan tɩ f tẽebã bɩ? F segd n zãmsa bũmb kẽer maanego. Bõe la f tõe n maan rũndã-rũndã n segl f menga, n wa tõog n tʋm tʋʋmd ning fãa f sẽn na n paame?

4. Yɛ la f tõe n paam neb sẽn yaa mak-sõng n dɩk b togs-n-taare? (Ges-y fotã me.)

⁴ Bao neb sẽn kõ mak-sõngo, n dɩk b togs-n-taare. Biiblã gomda neb wʋsg sẽn kõ mak-sõng yelle, tɩ kom-bɩɩsã tõe n dɩk b togs-n-taare. Nin-kãens sẽn vɩɩmd pĩnd wẽndẽ  wã ra nonga Wẽnnaam la b tʋm tʋʋm toor-toor n ges a nin-buiidã yelle. F leb n tõe n yãa rap sẽn kõt mak-sõng yãmb zakã pʋgẽ la tigingã pʋgẽ. (Ebre. 13:7) Sẽn paase, a Zeezi Kirist kõo mak-sõng sẽn ka to. (1 Pɩy. 2:21) F sã n wa zãmsd nin-kãens kibayã bɩ f tags b zʋg-sõma wã yelle. (Ebre. 12:1, 2) Rẽ poor bɩ f ges f sẽn tõe n dɩk b togs-n-taar to-to.

5. Bõe la f tõe n maan tɩ sõng-f tɩ f wa tagsd neer wakat fãa, la bõe yĩng tɩ rẽ tar yõodo? (Yɩɩn-sõamyã 119:9)

⁵ Modg n wa “tagsd sõma wakat fãa.” (Yel. 3:21) Ned sẽn tagsd sõma pa yɩt tao-tao n maan bũmb ye. A maagda a yĩng n bao n wʋm yell vɩʋʋg n yaool n yãk yam. Woto wã, bɩ f modg n wa tagsd neer wakat fãa. Bõe yĩnga? Bala dũniyã kom-bɩɩs wʋsg nong n tikda b tagsa wã wall b sẽn get yɛlã to-to wã n yãkd yam. (Yel. 7:7; 29:11) Sẽn paase, tele wã, filim-dãmbã, ẽntɛrnetã la rezo sosiyo-rãmbã tõe n toeema f tagsa wã la f tʋʋm-tʋmdɩ wã. La bõe la f tõe n maan tɩ sõng-f tɩ f tagsd neer wakat fãa? Pipi, bao n bãng Biiblã saglsã, la f tags bũmb nins sẽn wilgd tɩ Biiblã saglsã yaa f neer yĩngã zugu. Rẽ poor bɩ f tikd bũmb nins f sẽn bãngã zugu, n yãkd yam sẽn noom a Zeova. (Karm-y Yɩɩn-sõamyã 119:9.) F sã n modg n maand woto, na n sõng-f lame tɩ f wa lebg rao tẽeb sẽn bɩ. (Yel. 2:11, 12; Ebre. 5:14) Bɩ d ges modg n tagsd sõma wakat fãa wã sẽn tõe n naf foo zĩis a yiib wɛɛngẽ: 1) F manesem sẽn segd n yɩ to-to ne saam-bi-pogsã, la 2) f sẽn segd n manegd f meng to-to wã.

6. Saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg sã n tagsd neer wakat fãa, wãn to la na n sõng-a t’a wilgdẽ t’a nanda saam-bi-pogsã?

⁶ F sã n tagsd sõma wakat fãa, na n sõng-f lame tɩ f wilgdẽ tɩ f nanda pagbã. Saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg sã n baood saam-bi-poak zoodo, pa wẽng ye. La saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg sẽn tagsd neer wakat fãa pa na n yeel gomde, n gʋls bũmb wall a maan bũmb sẽn na n wa kɩt tɩ saam-bi-poak tagsdẽ t’a rat-a lame, sã n pa mikame t’a sɩd rat-a lame n na n kẽ kãadem ye. (1 Tɩm. 5:1, 2) A sã n baood saam-bi-poak n na n kẽ kãadem, a pa na n maan bũmb sẽn na n sãam saam-bi-poakã yʋʋr ye. Wala  makre, a pa na n sak tɩ b be b yembre, tɩ ned ka pẽ yambẽ ye.—1 Kor. 6:18.

7. Saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg sã n tagsd neer wakat fãa, wãn to la na n sõng-a t’a yãk yam fu-yerdɩ wã la zugã manegr wɛɛngẽ?

⁷ Bũmb a to saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg sẽn tõe n maan tɩ wilg t’a tagsda neer wakat fãa, yaa a sẽn na n yãkd yam sẽn yaa sõma fu-yerdɩ wã la zugã manegr wɛɛngẽ. Naoor wʋsgo, neb nins sẽn yiisd futã la zutã manegr modɛll-paalã, la sẽn maand-b bõn-kãens piblisite wã yaa neb sẽn maand b toog kae ne a Zeova noyã, wall neb sẽn nong yoobo. Rẽ n so tɩ fut nins b sẽn wae n yiisdẽ wã sẽbgd yĩnga, wall rao sã n ning bɩ kɩt t’a wõnd paga. Bi-bɩɩg tẽeb sẽn bɩ sã n wa na n yãk fuug a sẽn na n yeelge, a na n tũu Biiblã saglsã, la a rɩk neb nins sẽn kõt mak-sõng tigingã pʋgẽ wã togs-n-taare. A tõe n soka a meng yaa: ‘M yam-yãkr toor-toorã wilgdame tɩ m yamã vẽename, la tɩ m waoogda m taabã bɩ? Mam sẽn yer fut ninsã kɩtdame tɩ neb a taabã ne vẽeneg tɩ m yaa wẽn-tũud bɩ?’ (1 Kor. 10:31-33; Tɩt 2:6) Bi-bɩɩg sẽn tagsd neer wakat fãa na n paamame t’a tẽed-n-taasã nand-a, la pa rẽ bal ye. A saasẽ Ba wã me na n nand-a lame.

8. Bõe la saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg tõe n maane, n yɩ ned b sẽn tõe n teege?

⁸ Yɩ ned b sẽn tõe n teege. Bi-bɩɩg b sẽn tõe n teeg maagda a yĩng n tʋmd tʋʋm nins b sẽn kõt-a wã sõma. (Luk 16:10) D gom a Zeezi sẽn kõ mak-sõng sẽn ka to wã yelle. A zɩ n maan laas-laas ne tʋʋmde, wall a maan a toog kae ne tʋʋmd b sẽn kõ-a ye. A tʋma tʋʋm nins fãa a Zeova sẽn kõ-a wã, baa sã n wa pa nana. A ra nonga nebã, sẽn yɩɩd fãa a karen-biisã, n sak n kõ a vɩɩmã b yĩnga. (Zã 13:1) Rɩk a Zeezi togs-n-taare, n tʋm tʋʋmd ning fãa b sẽn kõ foo ne f sũur fãa. F sã n pa mi f sẽn na n tʋm tʋʋmd to-to, bɩ f sik f meng n kos saam-biig tẽeb sẽn bɩ sõngre. Ra tʋmd tʋʋmã f we n tʋm bal ye. (Rom. 12:11) Tʋmd tʋʋmã sõma wa f tʋmda “a Zeova yĩnga, la pa ninsaalb yĩng ye.” (Kolo. 3:23) La tẽeg tɩ f pa zems zãng ye. Woto wã, yɩ sik-m-meng soaba, tɩ f sã n tudg bɩ f sak n deege.—Yel. 11:2.

9. Bõe yĩng tɩ saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg segd n zãms bũmb kẽere?

⁹ Sẽn na yɩl n wa lebg rao tẽeb sẽn bɩ, f segd n zãmsa bũmb kẽer maanego. Rẽ tõe n sõng-f lame tɩ f wa tʋm tʋʋm tigingã pʋgẽ, n bao nug-tʋʋmd sẽn na yɩl n ges f meng yell wall f zakã rãmb yelle, la sõng tɩ foo ne neb a taabã moor noome. D gom bũmb kẽer f sẽn tõe n zãms yelle.

10-11. Saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg sã n zãms kareng la gʋlsgo, wãn to la na n naf yẽ mengã la tigingã neba? (Yɩɩn-sõamyã 1:1-3) (Ges-y fotã me.)

¹⁰ Zãms kareng la gʋlsgo. Biiblã yeelame  tɩ sũ-noog soab la ned ning sẽn karemd Wẽnnaam Gomdã daar fãa la a bʋgsd a zugu. (Karm-y Yɩɩn-sõamyã 1:1-3.) A sẽn karemd Biiblã daar fãa wã, a na n bãnga a Zeova sẽn get yɛlã to-to wã, tɩ sõng-a t’a bãng a sẽn tõe n tũ Biiblã sagls to-to. (Yel. 1:3, 4) Rap sẽn maand woto tara yõod wʋsg tigingã pʋgẽ. Bõe yĩnga?

¹¹ D tẽed-n-taasã baooda rap sẽn tõe n tik Biiblã n zãms-b la b sagl-ba. (Tɩt 1:9) F sã n zãms kareng la gʋlsgo, f na n tõogd n segenda sõss la leoor sẽn kengd f tẽed-n-taasã tẽebo, la sẽn sõngd-b tɩ b paasd b bãngrã. Leb n na n sõng-f lame tɩ f rɩkd not-rãmb sõma f sã n wa zãmsd Biiblã, f sã n wa kelgd sõss tigissã sasa wall tigis-kãsemsã sasa. Rẽ na n sõng-f lame tɩ f paas f tẽebã pãnga, la f keng f taabã raoodo.

12. Bõe n tõe n sõng-f tɩ f bãng goam la kelgre?

¹² Zams goam la kelgre. Saam-biig fãa segd n zãmsa goam la kelgre. Woto rat n yeelame t’a segd n maagda a yĩng n kelgdẽ, n baood n bãngd neb a taabã sẽn tagsd to-to wã, la b sẽn tagsd woto wã võore. (Yel. 20:5) A tõe n gesa ned neng yalẽ la a manesem, wall a kelg a koe-zomã n bãng a tagsgo, wall a sũur sã n noomame bɩ pa noome. Sẽn na yɩl n tõog n maan dẽ, yaa tɩlɛ tɩ f mi n be ne nebã. F sã n tũnugd ne ordinatɛɛr wall portaabl n toond nebã mesaaz-rãmb wakat fãa, wat n lebga toog ne-f tɩ f yals ned taoor n sõs ne-a. Woto wã, bɩ f baood weer n sõsd ne nebã.—2 Zã 12.

13. Bõe me la bi-bɩɩg segd n zãmse? (1 Tɩmote 5:8) (Ges-y fotã me.)

¹³ Zãms f meng yell gesgo. Saam-biig tẽeb sẽn bɩ segd n tõe n gesa a meng la a zakã rãmb yelle. (Karm-y 1 Tɩmote 5:8.) Tẽns kẽer pʋgẽ, kom-bɩɩsã tõe n paamame tɩ b ba wã wall b roagd a to zãms-b tʋʋmde. Tẽns sãnda pʋsẽ, kom-bɩɩsã tõe n zãmsa nug-tʋʋmd lekollẽ wã. Sẽn wa n yaa a soab fãa, yɩta sõma tɩ f zãms bũmb sẽn na n sõng-f tɩ f wa paam tʋʋmde. (Tʋʋ. 18:2, 3; 20:34; Efɛɛ. 4:28) Modg n yɩ ned sẽn tʋmd ne a sũur fãa, la sẽn pa tʋmd tʋʋmd n bas bɛka, tɩ neb a taabã pẽgd-f rẽ yĩnga. F sã n maand woto, tõe n sõng-f lame tɩ f wa paam tʋʋmde. Bũmb nins yell d sẽn gomã tõe n sõnga saam-biig t’a wa tõog n tʋm tʋʋm kẽere. Bɩ d gom tʋʋm-kãens sãnda yelle.

14. Bõe la bi-bɩɩg tõe n maane, n wa tõog n kẽes a meng zãng Wẽnnaam tʋʋmdã pʋga?

¹⁴ F tõe n wa kẽesa f meng zãng Wẽnnaam tʋʋmdã pʋgẽ. Saam-biis wʋsg tẽeb sẽn bɩ kẽesa b mens zãng Wẽnnaam tʋʋmdã pʋgẽ b sẽn wa n yaa kom-bɩɩse. Bi-bɩɩg sã n yaa so-pakda, sõngd-a lame t’a bãng a sẽn tõe n naag neb buud toor-toor n tʋm to-to. Leb n sõngd-a lame t’a bãng ligd zãabo. (Fili. 4:11-13) Sẽn na yɩl n wa kẽes f meng zãng Wẽnnaam tʋʋmdã pʋgẽ, sɩngda ne sõngr so-pakre. Wʋsg sɩngda sõngr so-pakrã n kaoos wakat a wãna, tɩ sõng-b tɩ b wa lebg wakat fãa so-pakdba. So-pakrã tõe n sõngame tɩ f wa tõog n kẽes f meng zãng Wẽnnaam tʋʋmdã pʋgẽ. Wala makre, n sõngd n met siglgã roto, wall n lebg Betɛllẽ tʋm-tʋmda.

15-16. Bõe la saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg tõe n maan n wa tõog n lebg kãsem-sõngd wall kãsem-soaba?

¹⁵ F tõe wa yɩɩ kãsem-sõngda, wall kãsem-soaba. Saam-biisã segd n modgame n wa tõog n yɩ kãsem-dãmba, n sõngd b tẽed-n-taasã. Biiblã yeelame tɩ rao sã n modgd n na n maan woto, “yaa tʋʋm-sõng la a baooda.” (1 Tɩm. 3:1) Nand tɩ saam-biig wa lebg kãsem-soaba, a segd n deng n modg n yɩɩ kãsem-sõngda. Kãsem-sõngdbã tʋmda tʋʋm buud toor-toor n sõngd kãsem-dãmbã. Kãsem-dãmbã ne kãsem-sõngdbã sõngda b tẽed-n-taasã ne sik-m-menga, la b naagd-b n moond koɛɛgã ne yẽesem. Saam-biis nins sẽn yaa kom-bɩɩsã tõe n modg n lebga kãsem-sõngdba, baa b pa ta yʋʋm pisi. B tõe n yãka kãsem-sõngd sẽn tar minim t’a lebg kãsem-soaba, baa a yʋʋmã sã n zemsa pisi.

¹⁶ Bõe la f tõe n maan n wa yɩ kãsem-sõngd bɩ kãsem-soaba? Zʋg-sõma nins f sẽn segd n bɩɩs tɩ b yãk-f tɩ b lebg kãsem-sõngd wall kãsem-soab bee Biiblã pʋgẽ. Yaa f sã n nong a Zeova, f zakã rãmba, la tigingã neb la f na n modg n bɩɩs zʋg-sõma-kãense. (1 Tɩm. 3:1-13; Tɩt 1:6-9; 1 Pɩy. 5:2, 3) Wãn to la f tõe n bɩɩs zʋg-sõma-kãense? Bao n wʋm zʋg-sõng fãa võor sõma, la f pʋʋs a Zeova n kos t’a sõng-f tɩ f bɩɩs-a sõma. c

17. Wãn to la saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg tõe n segl a meng n wa yɩ pʋg-sɩd la zak soaba? (Ges-y fotã me.)

¹⁷ F tõe n wa yɩɩ pʋg-sɩda, la zak soaba. Saam-biis kẽer tẽeb sẽn bɩ yãka yam n na n kell n pa ra-kõto, wa a Zeezi sẽn yeelã. (Mat. 19:12) La f sã n yãk yam n  na n kẽ kãadem, f na n lebga pʋg-sɩd la zak soaba. (1 Kor. 11:3) A Zeova ratame tɩ pʋg-sɩdbã nong b pagbã, n sõngd-b tɩ b paamd bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ ne-bã, n yaa b zo-rãmb hakɩɩka, la b sõngd-b sẽn na yɩl tɩ b kell n tall zood sõma ne Wẽnnaam. (Efɛɛ. 5:28, 29) F sã n wa kẽ kãadem, bũmb nins yell d sẽn gom sõs-kãngã pʋgẽ wã tõe n sõng-f lame. Wala makre, tagsd neer wakat fãa wã, nand pagbã, la yɩ ned b sẽn tõe n teegã. Na n sõng-f lame tɩ f wa yɩ sɩd-sõngo, la zak soab sẽn get a zak yell sõma.

18. Bõe la saam-biig sẽn yaa bi-bɩɩg tõe n maan n segl a meng n wa yɩ ba sẽn get a kamb yell sõma?

¹⁸ F tõe n wa yɩɩ ba. F sã n kẽ kãadem, f tõe n wa paama kamba. Yam-bʋg la f tõe n dɩk a Zeova nengẽ, n tõog n yɩ ba sẽn get a kamb yell sõma? F tõe n dɩka yam wʋsgo. (Efɛɛ. 6:4) A Zeova yaaga a noor n yeel a Biig a Zeezi t’a nong-a lame, la t’a taa a yam. (Mat. 3:17) F sã n wa paam kamba, bɩ f wae n yet-b tɩ f nong-b lame. Mi n pẽgd-b bõn-sõma nins b sẽn maandã yĩnga. Ba-rãmb nins sẽn dɩkd a Zeova togs-n-taarã sõngda b kambã tɩ b wa lebg kiris-neb tẽeb sẽn bɩ. F sã n get f zakã rãmb la tigingã neb yell ne nonglem, la f wae n yet-b tɩ f nong-b lame la tɩ f sũur nooma ne-ba, f segenda f meng n na n wa lebg ba sẽn get a kamb yell sõma. (Zã 15:9) Rẽ na n sõng-f lame tɩ f wa yɩ sɩd-sõngo, la ba sẽn get a kamb yell sõma. La nananda, f na n tara yõod wʋsg a Zeova nifẽ, la f nafd f zakã rãmb la tigingã nebã.

19-20. Bõe n tõe n sõng kom-bɩɩsã tɩ b wa lebg kiris-neb tẽeb sẽn bɩ? (Ges-y sebrã pipi neng fotã.)

¹⁹ Kom-bɩɩse, y pa tõe n wa lebg kiris-neb tẽeb sẽn bɩ woto bal ye. Y segd n baoo neb sẽn kõ mak-sõng n dɩk b togs-n-taare, n tagsd neere, n yɩ neb b sẽn tõe n teege, n zãms bũmb kẽer maanego, la y segl y mens n wa tʋm tʋʋm kẽere.

²⁰ Y sã n tags bũmb nins fãa y sẽn segd n wa maanã yelle, y tõe n maana rabeem. La y na n tõog n maana rẽ. Tẽeg-y t’a Zeova rat n sõng-y lame. (Eza. 41:10, 13) Y saam-biisã la y saam-bi-pogsã sẽn be tigingã pʋgẽ wã me na n sõng-y lame. Y sã n wa lebg kiris-ned tẽeb sẽn bɩ, y vɩɩmã na n talla bark la yɩ noogo. Saam-biis sẽn yaa kom-bɩɩse, d nong-y lame. Bɩ a Zeova ning-y barka, y sẽn modgd n na n wa lebg kiris-neb tẽeb sẽn bɩ wã.—Yel. 22:4.