M doga yʋʋmd 1927 tẽn-bil sẽn pẽ Sikago sẽn be Ilinowa sẽn yaa Etazĩni soolmã pʋgẽ. M baaba ne m ma roga kamb a nu: A Jetha, a Don, maam, a Karl la a Joy. D fãa yãka yam n na n tũ a Zeova ne d sũur fãa. A Jetha kẽnga Galaad lekoll a yiib-n-soabã yʋʋmd 1943. A Don kẽngã Burkilin Betɛllã sẽn be Niuyorkã yʋʋmd 1944, t’a Karl kẽng be yʋʋmd 1947 wã. A Joy me kẽnga be yʋʋmd 1951. B mak-sõngã n paas m roagdbã mak-sõngã kenga m daood wʋsgo.

M baaba ne m ma ra nonga Biiblã karengo. B ra nonga Wẽnnaam, n sõng tõnd sẽn yaa b kambã tɩ tõnd me wã nong-a. La m baaba sẽn kẽng Erop n tɩ sõng n zab dũni gill pipi zabrã sasa n lebg n wa wã tɛka, a pa le nand wẽnd-dotã taoor dãmb ye. M baaba sẽn yi zabrẽ wã n lebg wa ne laafɩ wã kɩtame tɩ m ma sũur da yaa noog wʋsg ne Wẽnnaam. Rẽ n so t’a yeel-a yaa: “Karl, d kẽng wẽnd-doogẽ wã wa d sẽn da minim n maandẽ wã.” Tɩ m baaba yeel yaa: “M na n yãag-f lame n kẽnge, la m pa n na n kẽ pʋgẽ wã ye.” Tɩ m ma sok-a yaa: “Bõe yĩnga?” T’a yeele: “Zabrã sasa, tũudum-yɛng taoor dãmb n pʋʋs sul a yiibã sẽn da zabd taabã sodaas la b zab-teedã yĩnga. Wẽnnaam da be ne sul a yiibã sɩda?”

Daar a ye, m ma sẽn wa n kẽng wẽnd-doogẽ wã, a Zeova Kaset rãmb a yiib n wa tõnd zakẽ wã. B kõo m baaba sɛb a yiib sẽn boond tɩ Lumière sẽn gomd Vẽnegr sebrã yelle. M baaba ra rat n bãnga sɛbã sẽn gomd bũmb ning yellã. Rẽ n so t’a reeg sɛbã. M ma sẽn wa n yã sɛbã, a sɩnga karengo. Daar a ye, a yãa koɛɛg b sẽn ning zʋrnall pʋgẽ n wilg zĩig neb sẽn tigimd taab n zãmsd seb-kãense, n yeel tɩ ned ning fãa sẽn dat tõe n waame. A yãka yam n na n kẽnge. A sẽn ta n wẽ kʋɩlengã, pʋg-yãang n wa n pake. M ma zẽka sebr a yembr n sok yaa: “Yãmb zãmsda yãoã ka bɩ?” Tɩ pʋg-yãangã leoke: “N-ye, m biig sõngo. Wa kẽ.” Semen ning sẽn pʋglã, m ma talla tõnd a kambã n kẽnge. Rẽ tɛka, d kẽndame n pa vaandẽ ye.

Tigsg a ye sasa, taoor lʋɩtã kosa maam tɩ m karem Yɩɩn-sõamyã 144:15. Be b yeelame tɩ neb nins sẽn tũud a Zeova wã yaa sũ-noog rãmba. Vɛrse-kãng goamã yɩɩ maam noog wʋsgo. Vɛrse a yiib me n yɩ maam noogo. Yaa 1 Tɩmote 1:11 sẽn  yeel t’a Zeova “yaa sũ-noog soabã,” la Efɛɛz rãmb 5:1 sẽn sagend tõnd tɩ d “yɩ Wẽnnaam togs-n-taasã.” M bãngame tɩ m segd n maana sũ-noog ne bũmb nins m sẽn tõe n maan m Naandã yĩngã, la tɩ m segd n pʋʋsd-a-la bark m sẽn paam n tõe n maan dẽ wã. M tũu bũmb nins m sẽn bãngã m vɩɩmã tõre.

Tiging ning sẽn da pẽ tõnd n yɩɩdã ra bee Sikago sẽn be kɩlo 32 zĩigẽ wã. Baa ne rẽ, tõnd da kẽnda tigissã, tɩ mam Biiblã bãngrã tar paasgo. M tẽrame tɩ daar a yembre, sẽn lʋɩt-a taoorã yãka a Jetha t’a na n leoke. Mam sẽn wa n kelgd a leoorã, m tagsame yaa: ‘Mam mii a sẽn gomd bũmb ning yellã. M da tõe n zẽka m nug n leoke.’ Rẽ tɛka, m sɩnga tigissã seglgo, n kõt leoore. La sẽn tar yõod n yɩɩdã, maam ne m yapã la m kẽem-dãmbã tẽebã paasame. M deega lisg yʋʋmd 1941.

M tẽra tigis-kãseng ning b sẽn maan yʋʋmd 1942 Kilivlãnd sẽn be Owayo wã yelle. B tũnuga ne telefõn tɩ neb zĩnd Etazĩni tẽns pis-nu la zak pʋsẽ n kelg sõssã. Saam-biisã manega zĩig tigis-kãsengã zĩig sɛɛga, tɩ tõnd zakã rãmb ne zags a taab neb ti b fu-rotã be. Rẽ tɩ dũni gill zabr a yiib-n-soabã bee a zug tẽn-sʋka, tɩ neb nins sẽn da kis a Zeova Kaset rãmbã sõor tar paasgo. Zaabrã sẽn ta wã, mam yãa saam-biis sẽn maneg b mobila wã n gaare, tɩ faar-dãmbã n tees vɩʋʋgã. B zemsa taab tɩ ned na n kẽ mobil fãa pʋgẽ n gũ yʋngã tõre. B sã n da wa wʋm rãamd tɩ yaa wa neb n wat n na n zab ne-ba, b ra segd n widga b faar-dãmbã n tees sẽn wat-bã nensã la b peebe. Rẽ, neb a taabã tõogd n zoeeme n wa sõng-ba. Mam sẽn yã rẽ wã, m yeela m meng yaa: ‘A Zeova nin-buiidã segla sõma bũmb fãa yĩnga.’ Rẽ kɩtame tɩ m bas m yam n gũs tamm. Baa fʋɩ pa maan-d ye.

Yʋʋm a wãn poore, m wa n tagsa tigis-kãsengã yelle, n tẽeg tɩ m ma pa yɛɛs baa bilf ye. A ra kɩsa a Zeova ne a siglgã sɩd zãng-zãnga. M pa na n yĩm mak-sõng ning a sẽn kõ-dã a bada.

Bilf sẽn deng tigis-kãseng-kãnga, m ma lebga wakat fãa so-pakda. Rẽ n so t’a kelg sõss nins sẽn gom neb sẽn kẽes b mens zãng a Zeova tʋʋmdã pʋgẽ wã yellã sõma. D sẽn wa n kuiisẽ wã a yeela tõnd yaa: “Mam dat n kell n yɩɩ so-pakda, la m pa tõe n maan dẽ la m tʋmd zakã tʋʋm fãa ye.” Rẽ poore a soka tõnd n ges d sã n na n sak n sõng-a lame. Tɩ d yeel tɩ d na n sõng-a lame. Rẽ n so t’a yãk ro-pʋg a ye bɩ a yiib n kõ d ned kam fãa, tɩ d segd n yẽes yibeoog fãa la d yaool n sok d noore. D sã n yi n loog lekolle, a kẽed n gesa roog fãa sã n manega sõma, la a yi n keng koɛɛgã moonego. M ma ra tara tʋʋm wʋsgo, la a ra geta a kambã yell sõma. D sã n da lebg n wa wĩntoog n na n di, la d sã n da karem n sa n lebg n wa zaabre, a geta d yell sõma wakat fãa. Karengã poore, d mii n yãag-a lame tɩ d tɩ moon koɛɛgã, tɩ sõng-d tɩ d bãng so-pakrã tʋʋmd sẽn yaa to-to.

M lebga so-pakd m sẽn wa n tar yʋʋm 16. Baa m baaba sẽn da nan pa lebg a Zeova Kaset soab wakat kãngã a ra baood n bãnga m so-pakrã tʋʋmd sẽn yaa to-to. Daar a ye zaabre, mam yeel-a lame tɩ baa m sẽn modgd wʋsgã, m nan pa paam ned sẽn dat n zãms Biiblã ye. M yalsa bilfu, la m sok-a yaa: “Fo na n sak n zãmsa Biiblã ne  maam bɩ?” A tagsa rẽ zug bilfu, la a yeel yaa: “M pa ne bʋʋm m sẽn na n tik n zãgs ye.” Mam pipi Biibl karen-biig yɩɩ m baaba. Sɩd yaa zu-zẽkr tɛkẽ!

Tõnd zãmsa Biiblã ne “La vérité vous affranchira” sebrã. D sẽn sɩng zãmsgã, m wa n bãngame tɩ m baaba sõngda maam sẽn na yɩl tɩ m paas m minimã m mengã Biibl zãmsg pʋgẽ, la neb a taabã zãmsgã pʋgẽ. Wala makre, daar a ye zaabre, d sẽn karem sull n sa poore, a yeelame: “Mam bãnga sebrã sẽn yet bũmb ningã. La bõe n kɩt tɩ fo miẽ tɩ sebrã sẽn yeelã yaa sɩda?” M da pa segl m meng n na n leok sok-kãngã buud ye. Rẽ n so tɩ m yeel-a yaa: “M nan pa tõe n wilg-f rẽ masã ye. La d zãmsg ning sẽn watã sasa m na n leoka sokrã.” Mam sɩd maana woto. Mam yãa vɛrse-rãmb sẽn wilgd tɩ d sẽn da gom bũmb ning yellã yaa sɩda. Rẽ tɛka, m da segenda m meng sõma zãmsgã yĩnga, n maand vaeesgo. Rẽ sõnga maam tɩ m tẽebã pãng paase, la sõng-m baaba me. A ra tũuda bũmb nins a sẽn zãmsda, n deeg lisg yʋʋmd 1952.

M sẽn wa n tar yʋʋm 17 wã m yiime n tɩ bao roogo. A Jetha a lebga misioneere, t’a Don tɩ tʋmd Betɛllẽ wã. B ned kam fãa sẽn da nong a tʋʋmdã kenga m daood wʋsgo. Rẽ n so tɩ m gʋls n kos n na n kẽng Betɛllẽ wã, la m kos n na n kẽng Galaad lekollã me. Rẽ poore, m basa yɛlã ne a Zeova. Baasa wãna? B bool-m-la Betɛllẽ wã yʋʋmd 1946.

Yʋʋmã sẽn pʋglã pʋgẽ b kõ-m-la tʋʋm toor-toor Betɛllẽ wã, tɩ m paam n zãms bõn-paal wʋsgo. Sɩd me, mam tʋma Betɛllẽ wã yʋʋm 75 tɩ b zãms-m sɛbã ẽmpirimg la ligdã gɛɛla. Mam tʋma biru ning sẽn get teedã raab la b toolg yellã pʋgẽ me n paam minim. La sẽn yɩɩd fãa, m sũur nooma ne Biiblã bãngr ning m sẽn paamd Betɛllẽ wã ne daar vɛrse wã wɛgsg maasem, la sõss a taabã maasmã.

Mam bãnga bũmb wʋsg m yao a Karl me nengẽ. A sɩnga tʋʋm Betɛllẽ wã yʋʋmd 1947. A ra yaa ned sẽn zãmsd Biiblã sõma, la a mi neb zãmsgo. Daar a ye, b kõ-m-la sõsg tɩ m tɩ kos-a sõngre. Mam yeela a Karl tɩ m maana vaeesg n yã bũmb wʋsgo, la m pa mi m sẽn na n gom b yell to-to ye. A soka maam sok-yɛng bala, n sõng-m tɩ m bãng m sẽn na n maanega. A sokame yaa: “Joel, sõsgã gom-zug yaa bõe?” Zĩig pʋgẽ, m wʋma a gomdã võore. M da segd n goma bũmb nins sẽn tar loees ne gom-zugã yelle, la m bas sẽn ketã. M zɩ n yĩm dẽ ye.

D sã n dat n paam sũ-noog Betɛllẽ wã, d segd n moonda koɛɛgã ne yẽesem. Rẽ mi n kɩtame tɩ d  paam kibay sẽn kengd raoodo. M ket n tẽra bũmb a ye sẽn maan daar a ye zaabre, Brõnks sẽn yaa Niuyork sak a ye wã pʋgẽ. Maam ne saam-biig a ye tɩ kaaga pag sẽn da reeg Gũusg Gasgã ne Réveillez-vous! wã. D pʋʋs-a lame la d yeel yaa: “Zaabrã d sõngda nebã sẽn na yɩl tɩ b bãng goam sẽn be Biiblã pʋgẽ n kengd raoodo.” T’a leok yaa: “Sã n yaa Biiblã yell la y rat n gome, bɩ y wa kẽ.” D karma vɛrse-rãmb a wãn sẽn gomd Wẽnnaam Rĩungã la dũni-paalgã sẽn watã yelle, n sõs b zugu. Segd n yɩ-a-la noog wʋsgo, bala semen ning sẽn pʋglã a boola a zo-rãmb tɩ b wa naag-a n kelge. Yẽ ne a sɩdã wa n lebga a Zeova Kaset rãmb n tũud-a ne b sũur fãa.

Mam sẽn wa n na n bãng m pagã tɩ m sẽn sɩng pag baoob taa yʋʋm 10. M maana a wãn n paam pʋg-sõngo? M pʋʋsa a Zeova rẽ wɛɛngẽ la m sok m meng yaa: ‘Bõe la m dat n maan m kãadmã poore?’

Tigis-kãseng ning sẽn zĩnd yʋʋmd 1953 Yãnki Ɛstediyommã poore, m bãnga saam-bi-poak yʋʋr sẽn boond t’a Mary Aniol. Yẽ ne a Jetha maana Galaad lekoll a yiib-n-soabã. B fãa ra yaa misioneer-dãmba, tɩ b tʋm-b zĩ-yɛnga. A Mary ra gomda a sẽn yaa misioneer n be Karayiibã yelle, la neb nins a sẽn zãms Biiblã a sẽn kẽng be wã tɛkã yell ne yẽesem wʋsgo. D sẽn wa n bãngd taab n paasdẽ wã, d yãame tɩ d fãa rat n kell n tʋma a Zeova tʋʋmdã ne d sũur fãa. D nonglmã pãng paasame, tɩ d kẽ kãadem yʋʋmd 1955 tʋʋl-nif kiuugã pʋgẽ. Bũmb wʋsg wɛɛngẽ, m neeme t’a Mary sɩd yaa a Zeova kũuni, la mak-sõng d sẽn segd n tũ. Sẽn yaa tʋʋmd ning fãa la b kõ-a, a ra tʋmda ne sũ-noogo. A ra nonga tʋma. A ra wilgdame tɩ neb a taabã yell pak-a lame. Wakat fãa, a ra lʋɩɩsda Wẽnnaam Rĩungã yɛl taoore. (Mat. 6:33) Mam yɩɩ tigims sul yel-gɛt yʋʋm a tãabo. La yʋʋmd 1958 wã, b boola tõnd Betɛllẽ wã.

Mam bãnga bũmb wʋsg a Mary maasem yĩnga. Wala makre, d kãadmã poor bala, d yãka yam n na n naagd taab n karemd Biiblã. Daar fãa d ra karemda na maan vɛrse-rãmb 15. D ra pʋɩta karengã. D nin-yɛng sã n da karem n sa, d yaasdame n sõs bũmb ning a sẽn karmã zugu, la d bao n bãng d sẽn tõe n tũ yam ning d sẽn dɩk rẽ pʋgẽ wã to-to. A Mary ra wae n gomda bũmb ning a sẽn bãng Galaad lekollẽ wã, wall a sẽn wa n yaa misioneerã yelle. Sõs-kãens sõng-m-lame tɩ m paas m bãngrã la m minimã sõssã wɛgsg wɛɛngẽ. Leb n sõng-m-lame tɩ m bãng m sẽn tõe n keng saam-bi-pogsã raood to-to.—Yel. 25:11.

M pʋg-nongr a Mary maana kaalem yʋʋmd 2013. M gũuda wakat ning d sẽn na n le yã taab dũni-paalgã pʋgẽ wã ne m sũur fãa. La nand tɩ wakat kãng ta, m dat n ket n zãmsdã bũmb wʋsgo, la m teeg a Zeova ne m sũur fãa. (Yel. 3:5, 6) Mam sã n tagsd bũmb nins a Zeova nin-buiidã sẽn na n maan dũni-paalgã pʋgẽ wã yelle, belsd-m lame la kõt-m sũ-noogo. Yaa vẽeneg tɩ d na n zãmsa bõn-paal d Karen-saam-kãsengã nengẽ, la d maneg n bãng-a n paase. M pa tõe n pʋʋs-a n sa a sẽn zãms-m bũmb ninsã fãa yĩnga, la a sẽn maan-m neer wʋsgã yĩng ye.