1, 2. a) Sɩnga wãn tɩ kãadem wa beẽ? b) Wẽnnaam sẽn yãk a Ãdem sĩif kõbr n naan a pagã, tõe tɩ sõng-b lame tɩ b bãng bõe? (Ges-y fotã sẽn be yĩngrã.)

KÃADEM yaa bũmb sẽn zemse. La sɩnga wãn tɩ kãadem wa beẽ? Kãadem yõod meng yaa bõe? D sã n bãnge, na n sõng-d lame tɩ d tall tagsg sẽn yaa sõma kãadmã zugu, tɩ d sã n kẽe kãadem me, bɩ d kãadmã tall barka. Wẽnnaam sẽn naan d yaab a Ãdmã poore, a talla rũmsã n wa a nengẽ, n yeel t’a pʋd b yʋy. A Ãdem yãame tɩ rũmsã fãa yaa yãang la raoogo, la tɩ yẽ yaa a ye tãa, n pa tar “sõangd sẽn wẽnd yẽnda ye.” Rẽ n so tɩ Wẽnnaam kɩt tɩ gõe-kãseng yõk a Ãdem t’a gũsi, t’a yãk a sĩif kõbr n naan pag n tall-a n wa a nengẽ. (Karm-y Sɩngr 2:20-24.) Dẽnd yaa Wẽnnaam n lugl kãadem ãdem-biisã neer yĩnga.

² Kaoosg zugẽ, a Zeezi lebg n togsa gomd a Zeova sẽn yeel Edɛn zẽedã zĩigẽ. Ad a Zeova sẽn da yeelã: “Yaa woto yĩng tɩ rao na n bas a ba ne a ma n zĩnd ne a paga, la bãmb b yiibã na n yɩɩ yĩng a yembre.” (Mat. 19:4, 5) Wẽnnaam sẽn yãk a Ãdem sĩif kõbr n naan a pagã, tõe tɩ sõng-b lame tɩ b bãng tɩ  bãmb b yiibã yaa bũmb a ye. Hal sɩngrẽ wã, a Zeova ra ratame tɩ rao zĩnd ne pag a ye bala, la tɩ pag me zĩnd ne rao a ye. A ra pa rat me tɩ kãadem kao ye.

3. Kãadmã Wẽnnaam sẽn luglã yõod a ye la bʋgo?

³ A Ãdem sũur yɩɩ noog wʋsg ne a pagã. A wa n pʋda a yʋʋr t’a Awa. Ra yaa sõngd sẽn tog ne a Ãdem. B yiibã lebga pag ne a sɩda, n na n zĩnd ne taaba, tɩ b vɩɩmã noomẽ. (Sɩng. 2:18) Kãadmã yõod waoogame. Wala makre, Wẽnnaam ra ratame tɩ b rog kamb n pid dũniyã. (Sɩng. 1:28) Biig fãa na n nonga a roagdbã, la a sã n wa kẽ kãadem, a na n bas-b lame n lugl zak toore. Tarẽ-n-tarẽ, nebã na n wa lebga wʋsg n pid dũniyã, n kɩt t’a lebg arzãna.

4. Bõe la a Ãdem ne a Awa maan-yã, tɩ wa ne zu-loees b kãadmã pʋgẽ?

⁴ A Ãdem ne a Awa sẽn kɩɩs a Zeova wã kɩtame tɩ b paam zu-loees b kãadmã pʋgẽ. A Sʋɩtãan b sẽn boond tɩ “wag-kʋdrã” belga a Awa t’a tẽ t’a sã n dɩ sõma la wẽng bãngr tɩɩgã biisi, a yamã na n wekame n yɩɩd pĩnda. A yeela a Awa t’a sã n dɩ, a na n tõog n bãnga wẽng la sõma n bak a toore. A Awa yãka tɩɩgã bil n dɩ n pa reng n sok a sɩdã ye. A sẽn maan woto wã, a pa waoog a Ãdem sẽn yaa zakã soabã ye. A Ãdem me sẽn dɩ tɩɩgã bil a pagã sẽn kõ-a wã, a saka a pagã raabo, n kɩɩs Wẽnnaam.—Vẽn. 12:9; Sɩng. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Bõe yĩng t’a a Ãdem ne a Awa sẽn leok a Zeova to-to wã yaa keoogr n kõ tõndo?

⁵ Wẽnnaam sẽn wa n sok-bã, a Ãdem dɩka yellã n dogl a pagã. A yeelame: “Yaa yãmb sẽn kõ maam pag ning t’a be ne maamã n yãk tɩɩgã bil n kõ maam tɩ m dɩ.” A Awa me yeelame tɩ yaa waafã yelle, tɩ bala yaa waafã n belg yẽ. (Sɩng. 3:12, 13) A Ãdem ne a Awa fãa baoo pademse, la a Zeova nifẽ, ra yaa kɩɩsdba. Woto yaa keoogr n kõ tõndo! Pag ne a sɩd sã n dat tɩ b kãadmã yãk nenga, b ned kam fãa tog n sakda a Zeova, t’a sã n wa kong me bɩ a sak n deege.

6. Wilg-y Sɩngr 3:15 goamã võore.

⁶ Baa ne a Sʋɩtãan sẽn kɩt t’a Ãdem ne a Awa kɩɩsã, a Zeova togsa gomd sẽn wilgd tɩ ãdem-biisã tõe n tẽe manegre. Biiblã pipi bãngr-gomdã n wilgd rẽ. (Karm-y Sɩngr 3:15.) Bãngr-gomdã pʋgẽ, a Zeova yeelame tɩ “pagã yageng” n na n wa sãam a Sʋɩtãan. Malɛgs tus ka tɛkã sẽn be saasẽ n maand a Zeova raabã wakat fãa wã nooma ne-a hal sõma. Rẽ n so tɩ Biiblã pʋgẽ b boond-b t’a Zeova paga. Yaa malɛg-kãens a ye la a Zeova na n tʋm t’a wa ‘beds’ Sʋɩtãanã. Ne yagengã maasem, ãdem-biisã na n wa tõog n le paama bũmb nins a Ãdem ne a Awa sẽn bõnã. Sẽn sakd-b a Zeova wã na n wa paam n vɩɩmda wakat sẽn kõn sa tẽngã zugu, wa a sẽn da rat sɩngrẽ wã.—Zã 3:16.

7. a) A Ãdem ne a Awa kɩɩsgã kɩtame tɩ pag ne a sɩd vɩɩm lebg wãn-wãna? b) Bõe la a Zeova rat tɩ rapã ne pagbã maane?

⁷ A Ãdem ne a Awa kɩɩsgã kɩtame tɩ b paam zu-loees b kãadmã pʋgẽ. Rẽ tɛka, pag ne a sɩd paamda zu-loees b kãadmã pʋgẽ. Wala makre, a Awa paama toog a rogem wakate, tɩ pag buudã fãa sã n na n dog bɩ yaa toogo. Sẽn paase, a Zeova yeelame tɩ pag na n tʋlga a sɩd ne tʋlsem sẽn loog noore, la t’a sɩdã na n soog-a lame. (Sɩng. 3:16) D neeme tɩ wakat ning menga, rapã maanda pagbã pãnga. La a Zeova ratame tɩ rapã ges b  pagbã yell ne nonglem, la a rat tɩ pagbã sak b sɩdbã zu-sobendã. (Efɛ. 5:33) Pag ne a sɩd sã n tũud Wẽnnaam la b sõngd taaba, b tõogd n welga yɛl nins sẽn wat ne zu-loees kãadem pʋgẽ wã, wall b pʋd n gil-ba.

8. Wilg-y kãadmã yell sẽn yɩ to-to a Ãdem wakatã n tãag sa-kãsengã?

⁸ A Ãdem ne a Awa paama kom-dibli la kom-pugli n yaool n na n maan kaalem. (Sɩng. 5:4) B bi-kãseng a Kayẽ wa n dɩka a tão n maan a paga. Yaa a Kayẽ yageng a Lamek n yɩ pipi n peeg pagb a yiibu, tɩ b gomd rẽ yell Biiblã pʋgẽ. (Sɩng. 4:17, 19) A Ãdem wakatã n tãag a Nowe wakatã, sẽn tũ-b a Zeova wã sõor paoodame. Wala makre, d tõe n sõdga a Abɛll ne a Enok la a Nowe ne a zakã rãmba. La Biiblã wilgame t’a Nowe wakatã, “Wẽnnaam kom-dibli wã gesame tɩ ninsaalbã kom-pugli wã yaa neeba, la bãmb baoo kom-pugli bãmb sʋkã n maan b pagba.” Woto yaa wɩɩbdo. B sẽn dog kamb ninsã ra yaa nin-wobd sẽn yaa nen-kɛglem dãmba, tɩ b boond-b tɩ Nefilim-dãmba. Wakat-kãngã, “ninsaalbã wẽngã lebga wʋsg dũniyã zugu,” hal tɩ ‘daar fãa, ninsaal tagsd wẽng maaneg yell bala.’—Sɩng. 6:1-5.

9. Bõe la a Zeova maan a Nowe wakatẽ nin-wẽnsã? La sẽn deng rẽ, nebã manesem sẽn da yaa to-to wã wilgda tõnd bõe?

⁹ A Zeova yeelame t’a na n kɩtame tɩ sa-kãseng ni dũniyã zugu, n sãam nin-wẽnsã fãa. A Nowe sẽn yɩ ‘tɩrlem koe-moaandã’ togsa nebã tɩ sa-kãseng n wate. (2 Pɩy. 2:5) La b pa kelg-a ye. Sẽn da pak-b yaa kãadem kõom la b daar buud fãa yɛl a taabã. A Zeezi ra pĩnd n togsame tɩ rũndã-rũndã nebã manesem na n yɩɩ wa a Nowe wakatẽ nebã. (Karm-y Matye 24:37-39.) Sɩd me, neb wʋsg pa kelgd Wẽnnaam Rĩungã koɛɛg d sẽn moondã ye. Tõnd taasda koe-kãng sẽn na yɩl tɩ yɩ kaset soolem toɛy-toɛyã fãa yĩnga, tɩ dũniyã sɛɛb yaool n ta. Nebã manesem sẽn yɩ to-to a Nowe wakatã wilgda tõnd bõe? Wilgdame tɩ d pa segd n bas tɩ kãadem kõom, kamb rogem bɩ b wubri, pa rẽ bɩ yɛl a taab kɩt tɩ d yĩm t’a Zeova daarã ta n saame ye.

10. a) Buud kẽer neb manesem wa n lebga wãn-wãna? b) Mak-sõng bʋg la a Abrahaam ne a Saara kõ b kãadmã pʋgẽ?

¹⁰ Sa-kãsengã poore, a Nowe ne a kamb a tãabã kell n talla pʋg-yend-yende. La rap wʋsg wa n dɩgsa pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ. Buud kẽer pʋgẽ, yoobã wa n lebga bũmb sẽn sakde, n pʋd n da naag tũudmã yɛlẽ. Kanaã nebã nengẽ ra yaa woto. A Abrahaam ne a Saara sẽn wa n sak a Zeova noor n yik n kẽng be wã, b tɩ mikame tɩ nebã wʋsg ra yaa yoaadba, n pa tũud noy nins Wẽnnaam sẽn gãneg kãadmã wɛɛngẽ wã ye. A Zeova wa n sãama Sodom la Gomoore, tẽn-kãensã nebã sẽn da yaa yoaadba, la b tʋmd raglmã yĩnga. La a Abrahaam ra yaa toor fasɩ ne nin-kãensã. A ra geta a zakã yell sõma. A Saara me yɩɩ pag sẽn da sakd a sɩdã zu-sobendo. (Karm-y 1 Pɩyɛɛr 3:3-6.) A Abrahaam wa n gesame t’a biig a Izaak kẽ kãadem ne pag sẽn tũud a Zeova. A Izaak me maana woto, t’a biig a Zakoob paam pag sẽn tũud a Zeova. Yaa a Zakoob kom-dibli 12 wã n wa n lebg Israyɛll buud 12 wã yaab-rãmba.

11. Wãn to la a Moyiiz tõogã ra sõngd Israyɛll nebã kãadmã wɛɛngẽ?

 ¹¹ Kaoosg zugẽ, a Zeova maana kaool ne Israyɛll buudã, n kõ-b a Moyiiz tõogã. Tõogã ra tara noy sẽn sõngd pagbã ne b sɩdbã tɩ b tõe n kell n tũ a Zeova sõma. Wala makre, b wilga noy sẽn kẽ-b kãadem ne pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ wã sẽn segd n tũ, la b wilg tɩ Israyɛll ned pa segd n kẽ kãadem ne ned sẽn pa tũud a Zeova ye. (Karm-y Tõod 7:3, 4.) Pag ne a sɩd sã n da tar zu-loɛɛg sẽn yaa kɛgenga, kãsem-dãmbã tõe n sõng n welgame. Rao sã n da tagsdẽ t’a pag zãmb-a lame, wall rao sã n maand sũ-kiir a pag poorẽ, pa rẽ bɩ a maanda sãmbs a pagã zugu, noy n da be n wilgd b sẽn segd n welg yel-kãens to-to. Rao ra tõe n kaoa a kãadem, la noy n da be rẽ wɛɛngẽ. Wala makre, pag sã n da maan bũmb sẽn yaa ‘yãnde,’ a sɩdã tõe n bas-a lame. (Tõo. 24:1) Biiblã pa wilg “yãndã” sẽn tõe n yɩ bũmb ning ye. La yaa vẽeneg tɩ rao ra pa tar sor n na n bas a pag kong-bõones yĩng ye.—Maan. 19:18.

12, 13. a) No-rɛɛs a Malaki wakatã, bõe la rap kẽer da maanda? b) Rũndã-rũndã, kiris-ned sã n bas a pag bɩ a sɩd n dɩk ned a to, wãn to la tigingã welgd yel-kãngã?

¹² No-rɛɛs a Malaki wakatã, zʋɩf-rãmb wʋsg ra baooda pademse, n basd b pagbã. B ra kaooda b kãadmã n na n paam n dɩgs pʋg-sadba, pa rẽ bɩ n dɩgs pagb sẽn pa tũud a Zeova. A Zeezi wakatã tɩ zʋɩf-rãmb n da ket n basd b pagb “beegr buud fãa yĩnga.” (Mat. 19:3) La a Zeova ra kisa kãadem kaoob a woto.—Karm-y Malasɩ 2:13-16.

¹³ Rũndã-rũndã, ned pa tõe n zãmbd a pag wall a sɩda, tɩ b sak t’a ket n be a Zeova nin-buiidã sʋk ye. Zãmb a woto buud pʋd n pa wae b sʋk ye. La d rɩk makr wa kiris-ned sẽn kẽ kãadem sã n yo ne ned sẽn na yɩl n paam n kao a kãadmã, n dɩk ned ning a sẽn yo ne wã. Yel-kãngã welgda wãn-wãna? A sã n pa tek yam n kos sugri, b na n yiis-a-la tigingã pʋgẽ, tɩ tigingã kell n yɩ yɩlemde. (1 Kor. 5:11-13) Yɩl tɩ b lebs n deeg koangdã tigingã pʋgẽ, a segd n wilga ne a tʋm-tʋmdɩ wã t’a ‘teka yam n kos sugri.’ (Luk 3:8; 2 Kor. 2:5-10) Biiblã pa wilg b sẽn tog n bas tɩ kaoos to-to tɩ b yaool n lebs n deeg-a ye. Tõe n kaoosa yʋʋmd wall sẽn yɩɩd rẽ, tɩ koangdã nan pa wilg t’a teka yam n kot sugr ye. La baa b sã n wa lebg n deeg-a tigingã pʋgẽ, a sugrã kosg sã n pa yɩ ne a sũur fãa, a na n “yalsa Wẽnnaam bʋʋd geerã taoore.”—Rom. 14:10-12; ges-y yʋʋmd 1979 sɩpaolg kiuug rasem 15 Gũusg Gasgã neng 31-32.

14. Wãn-wãn la a Moyiiz tõogã sõng Israyɛll nebã?

¹⁴ Israyɛll nebã tũ a Moyiiz tõogã yʋʋm 1 500 la zaka. Tõogã sõng-b-la bũmb wʋsg wɛɛngẽ. Wala makre, b ra tara noy sẽn sõngd-b tɩ b welgd b zagsã zu-loeesã. Tõogã yɩɩ wa karen-saamba, n tall-b n tãag Mesi wã waoongo. (Gal. 3:23, 24) Rẽnd a Zeezi sẽn ki wã, tõogã ta a tɛka. La Wẽnnaam maana kaool-paalga. (Ebre. 8:6) Woto kɩtame tɩ tõogã yɛl kẽer da pa le yaa tɩlɛ ne kiris-nebã ye.

15. a) Mak-bʋg la kiris-nebã segd n tũ kãadmã wɛɛngẽ? b) Kiris-ned sã n wa rat n kao a kãadem, bõe la a segd n tẽege?

¹⁵ Daar a ye, fariziẽ-rãmbã soka a Zeezi bũmb kãadmã kaoob wɛɛngẽ. A  Zeezi yeel-b lame tɩ baa a Moyiiz tõogã sẽn da kõ sor tɩ rao tõe n kao a kãadmã, sɩngrẽ wã, pa woto la Wẽnnaam da rat ye. (Mat. 19:6-8) A Zeezi leoorã wilgdame tɩ kiris-nebã tog n tũu makr ning Wẽnnaam sẽn kõ hal sɩngrẽ wã, rat n yeel tɩ rao pa segd n dɩk pagb a yiib ye. (1 Tɩm. 3:2, 12) Pag ne a sɩd sẽn lebg yĩng a ye wã, b segd n zĩnda ne taab b yõor tɛka. B ned kam fãa sã n nong Wẽnnaam la a nong a to wã, na n sõng-b lame tɩ b kell n zĩnd ne taaba. Kiris-ned sã n kao a kãadem tɩ pa yoob yĩnga, a pa tar sor n na n le kẽ kãadem ne ned a to ye. (Mat. 19:9) La kiris-ned sẽn kẽ kãadem sã n yo, n tek yam n kos sugri, a to wã tõe n kõo sugr wa no-rɛɛs a Ooze sẽn kõ a pag a Gomeer sugrã. A Zeova me sak n kõo Israyɛll nebã sugri, baa ne b sẽn bas-a n tũ bõn-naands tɩ rẽ yaa wa yoobã. (Ooze 3:1-5) D bãng me tɩ ned sã n miẽ t’a to wã yoome, n yaool n sak n le kẽ ne-a, wilgdame t’a kõ-a-la sugri. Sã n yaa ne Biiblã, a pa le tar sor n na n kao a kãadmã ye.

16. Bõe la a Zeezi yeel sẽn pa kẽ-b kãadmã wɛɛngẽ?

¹⁶ A Zeezi sẽn yeel tɩ kiris-ned pa tog n kao a kãadem tɩ pa yoob yĩngã poore, a yeelame tɩ neb n be n tõe n zĩnd b yembr n pa kẽ kãadem ye. A paasame tɩ sẽn tõe n maan-a woto bɩ a maan tɩ yaa sõma. (Mat. 19:10-12, MN) Sɩd me, kiris-neb wʋsg yãka yam n pa kẽ kãadem, b sẽn dat n paam n tʋm a Zeova tʋʋmdã tɩ bũmb da tiis-bã. Sẽn maand-b woto wã segda ne pẽgre.

17. Bõe n tõe n sõng kiris-ned t’a yãk a sã n na n kẽe kãadem?

¹⁷ Bõe n tõe n sõng kiris-ned t’a yãk a sã n na n zĩnda a ye n pa kẽ kãadem? A segd n bao n bãnga a sã n tõeeme. Tʋm-tʋmd a Poll pẽga sẽn tõe n maan-b woto wã, la a paasame: “Sẽn na yɩl tɩ ned ra maan yoobo, bɩ ned fãa paam a paga, tɩ pag fãa paam a sɩda.” A leb n yeelame: “B sã n ka tõe b mense, bɩ b kẽ kãadem. Bala, b sẽn na n kẽ kãadem n são b sẽn na n kẽnd tɩ yõogd-ba.” Sɩd me, ned sã n kẽ kãadem, tõe n sõngame tɩ tʋlsmã ra wa kɩt t’a mi n salemd a raoolmã bɩ a poglmã, pa rẽ bɩ n yo ye. (1 Kor. 7:2, 9; 1 Tɩm. 4:1-3) La kiris-ned segd n basame t’a yãadrã wakat looge. A Poll wilgame tɩ yãadrã sasa, d goamã la d tagsgã yaa biig rẽnda, la tɩ d sã n wa bɩ, satame. (1 Kor. 13:11) Naoor wʋsgo, pag ne rao lagengã tʋlsem tara pãng bi-bɩɩlem wakate. La b pa segd n sagl ned t’a kẽ kãadem dẽ yĩng ye. Bala, tõe t’a nan pa bɩ n sek a na tõog n ges zak yell ye.

18, 19. a) Kiris-nebã sʋka, neb a yiib sã n dat n kẽ kãadem, bõe n yaa tɩlɛ? b) Bõe yell la d na n gom sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ?

¹⁸ Kiris-neb hakɩɩkã sʋka, neb a yiib sã n dat n kẽ kãadem, yaa tɩlɛ tɩ yɩ pag ne rao sẽn deeg lisgu, la b nong a Zeova ne b sũur fãa. B segd n nonga taab sõma, n dat n zĩnd ne taab b yõor tɛka. B yiibã fãa sẽn deeg lisgã, b kẽeda b kãadmã “Zu-soabã pʋgẽ,” t’a Zeova na n ning-b bark rẽ yĩnga. (1 Kor. 7:39) B kãadmã poore, b sã n kell n tũ Biiblã saglsã, b zĩid-n-taarã na n yɩɩ noogo.

¹⁹ D vɩɩ dũniyã yaoolem wakate, tɩ nebã wʋsg pa tar zʋg-sõmã nins sẽn sõngd tɩ kãadem yãk nengã ye. (2 Tɩm. 3:1-5) Sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ, d na n yãa Biiblã sagls a wãn sẽn tõe n sõng kiris-nebã tɩ b tõog tɩ b kãadem yɩ sõma, baa ne zu-loeesã. Na n sõnga sẽn kẽ-b kãadmã tɩ b ket n tũud vɩɩm sẽn kõn sa wã sore.—Mat. 7:13, 14.