Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

D rɩk vʋʋsem sõngã sʋʋg n zab ne zãmbã

D rɩk vʋʋsem sõngã sʋʋg n zab ne zãmbã

D rɩk vʋʋsem sõngã sʋʋg n zab ne zãmbã

“Y segd n yeelga nedemd paalgã b sẽn naan tɩ zems ne Wẽnnaam daabã tɩrlem la kɩs-sɩd hakɩk pʋgẽ wã.”

Efɛɛz rãmba 4:24, NW.

A NAAMÃ sẽn da wa n be a piig la a yiibã zugu, Rom da yaa ninsaalb siglg ning sẽn yɩ kãseng n yɩɩg ãdem-biisã sʋk dũniyã zugu. Rom tõodã ra yaa sõma wʋsg hal n kɩt t’a ket n yaa tẽns wʋsg noy-tikri. La baa ne Rom sẽn tõog n maan bũmb ninsã, a tãb-biisã pa tõog bɛ a yembr sẽn tar belgr wʋsgã ye: zãmbã. Sẽn na n baase, zãmbã kɩtame tɩ Rom lʋɩ tao-tao.

Tʋm-tʋmd a Poll da yaa ned a yembr sẽn nams Rom nin-bɛdã sẽn tar zãmba nusẽ. A Feligs sẽn da yaa Rom guvɛrneer ning sẽn da wa n sʋgs a Pollã, wõnda a ra miime t’a Poll pa tar taal ye. La a Feligs sẽn da yaa wakat kãng guvɛrneer dãmb nins sẽn da kẽesd b mens zãmb pʋgẽ n yɩɩdã ned a ye wã viiga a Poll bʋʋdã, n saagdẽ t’a Poll da na n kõ-a-la ligd sẽn na yɩl tɩ b yiis-a bãens roogẽ wã.—Tʋʋma 24:22-26.

Walla t’a madg a Feligs noore, a Poll goma ne-a vẽeneg “tɩrlem ne tõog-m-meng” yelle. A Feligs pa toeem a manesmã ye, la a Poll kell n paa bãens roogẽ wã, n pa bao n kɩɩs laloa wã ne noor madgr kũun ye. A moona sɩd la pʋ-peelem koɛɛga, la a vɩɩmdame tɩ zems ne rẽ. “Tõnd tara sũur-kaset sõama, tõnd sẽn dat n maan bũmb fãa [ne pʋ-peelem, NW ] tɩ zemsa yĩnga,” woto la a gʋls kiris-neb nins sẽn yaa Zʋɩf rãmbã.—Hebre dãmba 13:18.

Manesem a woto ra yaa lebend fasɩ ne wakat kãng vɩɩm manesmã. A Feligs ba-biig a Pallas ra yaa tẽn-kʋdem wẽndẽ dũni wã rakãag rãmb sẽn yɩɩd-bã a yembre, la a arzɛkã b sẽn mag tɩ yaa Amerik dolaar milyõ 45 wã ra yɩɩ ne noor madgr la belg-n-dɩ sabab yĩng la bala. A arzɛkã yaool n pa baa fʋɩ, d sã n mak-a ne dolaar milyaar dãmb yʋʋm kob-gĩn 20 nanambsã sẽn solg bãnk kõnt rãmb pʋsẽ wã ye. Vẽenega, yaa yam sẽn pa sek-b rãmbã bal n tagsd tɩ rũndã-rũndã goosneema rãmbã tõoga zãmbã.

Zãmbã sẽn kɩ yẽg hal sẽn kaoosã yĩnga, d segdame n yeel bal tɩ yaa bũmb sẽn be ninsaal yalẽ wã pʋgẽ bɩ? Bɩ bũmb n be b sẽn tõe n maan n boog zãmbã?

Wãn-wãn la b tõe n boog zãmbã?

Pipi bũmb b sẽn segd n maan n boog zãmbã yaa d sak n deeg tɩ zãmbã sãamda neb la a yaa wẽnga, bala a nafda laloa wã kɩɩsdbã n mongd neb a taabã. Sãmbg sẽn ka be, b kẽnga taoor bilf yellã boogr wɛɛngẽ. A James Foley sẽn yaa Etazĩni tẽngã sekertɛɛr pʋgdgã yeelame: “Tõnd fãa sak n deegame tɩ noor madgrã ligd yaa toogo. Noor madgr sãamda tẽng zãab sõma, laogã kẽgsg sõma la yidgrã, n golemd leebgã la a wẽgd tẽng-n-biisã dũniyã gill zugu.” Neb wʋsg sak n deega a sẽn yeelã. Yʋʋmd 1997, yʋʋm-sar kiuug rasem 17, tẽn-bɛd 34 n tik b nug “n maan kaool noor madgrã wɛɛngẽ,” sẽn na yɩl n “paam pãn-kãseng n zab ne zãmbã sẽn be dũniyã gill zugã.” Kaoolã “wilgame tɩ yaa bi-be-tʋʋmde, tɩ f kõ, bɩ f kãabe, bɩ f kõ fõgsneer sẽn yaa sãan noor madgre, sẽn na yɩl n paam bɩ n kell n maan leebg tʋʋmd tẽn-zẽng pʋgẽ.”

La noor madgr sẽn na yɩl n paam tʋʋm kõntra rãmb tẽn-zẽmsẽ wã yaa zãmbã pukr bilfẽe bala. Zãmbã menemsg zĩig fãa baooda modgr a to sẽn yaa toog wʋsg n yɩɩda: yaa sũur toeengo, bɩ sẽn yɩɩd woto menga, sũy wʋsg toeengo. Zĩig fãa, nebã segd n zãmsa noor madgr kũun la zãmb kisgri. Yaa rẽ bal n tõe tɩ pʋ-lik paoongã menem. Sẽn na yɩl tɩ yɩ woto, Newsweek zʋrnallã yeelame tɩ neb kẽer tagsdame tɩ goosneema rãmbã segd n “sagla neba fãa tɩ b tall tẽng-n-biis vɩɩm manesem sẽn yaa sõma.” Pʋ-peelem tẽn-tẽnsã ne taab sʋka, zu-soben dãmb sull sẽn kɩɩsd zãmbã me sagendame t’a tɛɛndbã “wa ne ‘burkĩndlem’ biis” b tʋʋma zĩigẽ.

Zab ne zãmbã maanda vɩɩm manesmã pʋgẽ. Pa noyã gãnegr yen-yen bɩ laloa wã sɩbgr “sʋʋg” n tõe zãmbã ye. (Rom dãmba 13:4, 5) Vɩɩm manesem sẽn yaa sõma wã biis la burkĩndlmã segd n zĩnda nebã sũy pʋsẽ. B tõe n taa bõn-datl kãng sõma n yɩɩda, b sã n tũnug ne bũmb ning tʋm-tʋmd a Poll sẽn bilg tɩ “vʋʋsmã sʋʋgã,” sẽn yaa Wẽnnaam Gomdã sẽn yaa Biiblã.—Efɛɛz rãmba 6:17, NW.

Biiblã gɩdga zãmbo

Bõe yĩng t’a Poll pa sak zãmb maanego? Ya a sẽn da rat n maan Wẽnnaam daabã, Wẽnnaam ning sẽn ‘ka tũusd neb la a ka reegd kũun n maan wẽngã.’ (Tõodo 10:17) Sẽn paase, sãmbg sẽn ka be, a Poll tẽega noor sẽn yaa takɩ ning sẽn be a Moiiz Tõogã pʋgẽ wã: “Bɩ y ra reeg kũun ye; tɩ bala, kũun leooda yam dãmb nini n golomd nin-tɩrs goama.” (Tõodo 16:19) Woto me, Rĩm a Davɩɩd bãngame t’a Zeova kisa zãmbo, t’a kos tɩ Wẽnnaam da sõd-a n ning yel-wẽn-maandbã ‘nug rɩtg sẽn pid ne kũunã’ sʋk ye.—Yɩɩl Sõamyã 26:10.

Neb nins sẽn balemd Wẽnnaam ne kɩs-sɩdã tara bʋʋm sẽn paas n na n zãgs zãmbã. A Salomo gʋlsa woto: “Yaa tɩrlem n paasd naab tẽng pãnga. La naab sã n dat ligd [noor madgr kũun, NW ] bala, a tẽnga na n wãame.” (Yelbũna 29:4) Tɩrlmã tũubu, sẽn yɩɩd fãa, a sẽn sɩng ne zu-soben dãmbã n sigda, a wata ne viglg kãn-kãe. La sã n yaa ne zãmbã yẽ, a kẽesda tẽng naong pʋgẽ. Bũmb sẽn be yamleoog yaa tɩ Newsweek yeela woto: “Siglg pʋgẽ ned fãa sẽn dat n dok zãmbã yõodo, la a mi a sẽn na n maan to-to n paam-a wã, laogã pãng pa tõe n pa boog wʋsg ye.”

Baa laogã pãng sã n pa boog fasɩ me, sẽn nong-b tɩrlmã neeme tɩ b wẽg-b lame, zãmbã sã n piuug tɩ gɩdgr kaẽ ye. (Yɩɩl Sõamyã 73:3, 13) Tõnd Naandã sẽn yaa ned ning sẽn ning tɩrlmã tʋlsem tõnd sũyẽ wã me sũur sãamda rẽ yĩnga. Pĩndã, a Zeova kẽesa a toog n saas zãmb sẽn loog nugã. Wala makre, a togsa Zerizalɛm nebã vẽeneg bũmb ning sẽn kɩt t’a ra na n bas-b b bɛɛbã nusẽ wã.

Ne a no-rɛɛs a Miise tũnugri Wẽnnaam yeelame: “A Zakoob yagensa nanamse, Israɛll neba kãsem dãmba, yãmb dãmb sẽn kis sõmblõm n golemd bũmb nins fãa sẽn yaa tɩrgã, kelg-y-yã. A nanamsa reegda kũun n kaood bʋʋdo; maan-kʋʋda zãmsda neba tõoda yaood yĩnga; la bãngdba togsda b bãngr-goama ligd yĩnga. . . . Woto, yaa yãmb yĩng la b na n kɩt tɩ Siõ lebg wa pʋʋg sẽn tar kaalem; Zerizalɛm na n lebga kug-rʋya.” Zãmbã ra sãama Israɛll nin-buiidã wa a sẽn da sãam Rom yʋʋm kob-gĩn loogr poorã. Sẽn zems yʋʋm kob-gĩnd a Miise sẽn gʋls gom-kãensa wã poore, b sãama Zerizalɛm n daag-a n bas tɩ Wẽnnaam keoogrã sɩd pidsi.—Miise 3:9, 11, 12.

La pa tɩlae ne ned bɩ tẽng t’a kẽ zãmb pʋgẽ ye. Wẽnnaam yeta nin-wẽnsã tɩ b bas b vɩɩm manesmã n toeem b tagsgã. (Ezai 55:7) A ratame tɩ tõnd ned kam fãa bas rat-tɩ-loogã n bao neb a taabã nafre, la d bas zãmbã n tũ tɩrlmã. “Ned sã n laad ninbãan neda, a paoogda a naanda, la a sã n maand naong soab neere, a waoogda a naanda,” yaa woto la a Zeova tẽegd tõndo.—Yelbũna 14:31.

D tũnug ne Biiblã sɩd n mao ne zãmbã n tõoge

Bõe n tõe n tus ned t’a maan toeeng woto? Yaa pãng ning sẽn tus a Poll t’a bas a Fariziẽ vɩɩmã n lebg a Zezi Kirist karen-biig piig la a yiibã. “Wẽnnaam goama vɩɩme la a tara pãnga,” yaa woto la a gʋls-yã. (Hebre dãmba 4:12) Rũndã-rũndã, sɩd ning sẽn be Gʋlsg Sõamyã pʋgẽ wã sɩd ket n wata ne pʋ-peelem, baa neb nins sẽn kẽes b mens wʋsg zãmbã pʋgẽ wã sʋka. Ges-y makr a yembre.

A sẽn sa a sodaar sɛrvɩɩsã kaoosg poore, a Alexander sẽn yit Erop Yaangã tɩ lagma sull a ye sẽn da tʋmd bi-be-tʋʋm n paamd ligdi, sẽn da wẽgd neb n dɩtẽ la b reegd noor madgr kũuni. * “Mam tʋʋmd ra yaa m paam koglg ligd sẽn yit homdafɛɛr dãmb sẽn tar ligd nengẽ,” woto la a wilgda. “Mam sã n wa paam bal tɩ homdafɛɛr kɩs-m sɩda, tõnd sullã neb a taabã kẽngd n tɩ yeel-a lame tɩ b na n maan-a-la yelle. Rẽ poore m togd n tɩ yã-a lame n yeel tɩ m na n yiis-a-la yellã pʋgẽ, la yaa a yao ligd wʋsgo. ‘Neb nins mam sẽn sõngã’ ra pʋʋsda maam bark sõma m sẽn sõng-b b zu-loeesã pʋgẽ wã, mik yellã yẽgr meng-mengã ra yaa maam. Baa ne sẽn da yaa wẽngã, yaool n da yaa tʋʋm kãngã buudã la m da nonga.

“M da leb n nonga ligdã la sũ-noog ning vɩɩm manesem kãngã sẽn da kõt maamã. M da tara mobill ligd sẽn da yaa toogo, n vɩ ro-neer pʋgẽ, la m da tar ligd n tõe n da bũmb ning fãa m sẽn da rate. Neba ra zoeta maam, tɩ rẽ ra kɩt tɩ m tagsdẽ tɩ m tara pãnga. Ne manesem buudu, m tagsame tɩ ned ba a yembr da pa tõe n maan-m bũmbu, la tɩ laloa wã tũub ra pa tɩlae ne-m ye. Yell buud fãa m sẽn da paam ne polɩɩs rãmbã ra tõe n manega ne tõod mit sẽn da tar soay n na n gil bʋ-kaoorã noyã, bɩ ne noor madgr kũun b sẽn na n kõ ned sẽn zems rẽ yĩngã maasem.

“La kɩs-sɩd ra pa nong n be neb nins sẽn da teeg zãmbã n vɩyã sʋk ye. Tõnd sullã pʋgẽ ned a yembr n sɩng maam kisgri, tɩ nebã wa ye pa nong maam ye. Tao-tao, m ye pa tar m mobill neerã, m ligdã, la m dollã sẽn da rɩt ligd wʋsgã ye. B pãb-m-la sõma menga. Yɛlã toeeng woto wã kɩtame tɩ m tags vɩɩmã bõn-datl zug sõma.

“Kiis a wãn sẽn da renge, mam ma wã ra lebga a Zeova Kaset soaba, tɩ mam sɩng n karemd b sɛbã. Yelbũna 4:14, 15 sɩd kɩtame tɩ m tagse: ‘Bɩ f ra maan wa nin-wẽns ye. Ra tũ-b ye. Gũus n da kolg wẽng ye. Gil-a n looge.’ Verse rãmb wala kada soabã kɩtame tɩ mam kɩs sɩd tɩ neb nins sẽn dat n vɩɩmd bi-beelem vɩɩmã pa tar beoog-daar hakɩk ye. M sɩngame n pʋʋsd a Zeova n kot-a t’a wilg-m so-tɩrgã. Mam zãmsa Biiblã ne a Zeova Kaset rãmbã, n wa rɩk m vɩɩmã n kõ Wẽnnaam. Rẽ tɛka m vɩɩmda pʋ-peelem pʋgẽ.

“Sɩda, m sẽn tũud pʋ-peelmã noy m vɩɩmã pʋgẽ wã kɩtame tɩ m ligdã paoong boog wʋsgo. La masã m tagsdame tɩ m tara beoog-daare, la tɩ m vɩɩmã tara võor meng-menga. M mikame tɩ m pĩnd vɩɩm manesmã ne a nafa wã ra yaa wa roog sẽn ti ne kartõ rãmb n gũudẽ tɩ bũmb tõk-a bal t’a siigi. Pĩndã, mam sũur-kasetã ra riglmame. Masã, mam sẽn zãmsd Biiblã yĩnga, a lɛgenda maam, wakat buud fãa mam sã n dat n maan pʋ-lik tʋʋmde, baa yel-bõones pʋsẽ. M maoodame n na n vɩɩmd tɩ zems ne Yɩɩl Sõamyã 37:3 sẽn yet woto wã: ‘Dell Zusoaba n maan neere. Zĩnd tẽng pʋgẽ n vɩɩmd ne laafɩ.’ ”

“Ned ning sẽn kis noor madgr kũun na vɩɩmde”

Wala a Alexander sẽn yã wã, sɩd ning sẽn be Biiblã pʋgẽ wã tõe n tusa ned t’a bas zãmbo. A maana toeeng tɩ zems ne tʋm-tʋmd a Poll sẽn yeel a lɛtr ning a sẽn taas Efɛɛz rãmbã pʋgẽ wã: “Bas[-y] yãmb pĩnd tʋʋma sẽn yaa nin-kʋdga rẽnda sẽn sãamd yẽnda ne a ratem wẽnga fãa sẽn yaa belgrã, la . . . [y] paam tagsg manegre n yeelg nin-paalga Wẽnnaam sẽn naan wa bãmb wẽnego ne tɩrlem la pʋ-peelem sẽn wat ne sɩda. Woto yĩnga, bɩ y bas ziri yagbo la ned kam fãa togs sɩd ne a yaka; tɩ bõe, tõnd fãa yaa yĩng a yembr wil ne taaba. Ned ninga sẽn da zuuda, bɩ a ra le zu ye, bɩ a maan nug tʋʋmd sẽn yaa sõama n paam n kõ sẽn dat-b sõngrã.” (Efɛɛz rãmba 4:22-25, 28) Ãdem-biisã beoog-daar meng tɩ loee ne toeeng kãensã.

B sã n pa gɩdg-a, rat-tɩ-loogã la zãmbã tõe n wãa tẽngã, wala b sẽn sõng n kɩt tɩ Rom Soolmã wã wã. La zu-noogo, ãdem-biisã Naand pa tagsd n na n bas yɛl a woto yaar ye. A rɩka sard kãn-kãe n ‘na n sãam neb nins sẽn sãamd dũniyã.’ (Wilgri 11:18) La a Zeova kãabda neb nins sẽn dat dũni sẽn pa tar zãmbã tɩ ka la bilfu, “yĩngr paalga la tẽng paalga, tɩrlem sẽn na n zĩnd b pʋsẽ” n na n wa.—2 Pɩɛɛr 3:13.

Yaa sɩd tɩ tõeeme n pa yɩ nana tɩ d tũ pʋ-peelem noy rũndã-rũndã ye. Baasg zãnga, a Zeova kõta tõnd bas-m-yam tɩ sã n wa tar-n-tarẽ, “rat-tɩ-loog soab wata ne zu-loees n kõ a zak rãmba, la ned ning sẽn kis noor madgr kũun na vɩɩmde.” * (Yelbũna 15:27, NIV ) D sã n zãgsd zãmbã masã, d wilgda d pʋ-peelmã ne Wẽnnaam d sã n pʋʋsd woto: “Tɩ yãmb soolom wa; tɩ yãmb daab maan dũniyã zug wa sẽn maand arzãna.”—Matɩe 6:10.

Tõnd sẽn gũud tɩ Rĩung kãngã tʋma sasa, tõnd ned kam fãa tõe n ‘bʋda tɩrlem biis’ n zãgs tɩ d kõn sak tɩ b kẽes d zãmb pʋgẽ bɩ d maan zãmb ye. (Oze 10:12) D sã n maan woto, tõnd me vɩɩmã na n kõo kaset tɩ Wẽnnaam Gomdã vʋʋsem sõngã sẽn vẽneg tɩ b gʋlsa tara pãngã. Vʋʋsem sõngã sʋʋg tõe n tõoga zãmbo.

[Tẽngr not rãmbã]

^ sull 21 B toeema a yʋʋrã.

^ sull 29 Sɩda, noor madgr kũun ne keoor kũun pa yembr ye. B kõta noor madgr kũun sẽn na yɩl tɩ b ra tũ sẽn yaa tɩrga, bɩ pʋ-lik bõn-datɩ a taab yĩnga, la keoor kũunã yaa sẽn yɩl n wilg f naneb ne ned tʋʋmde. B wilga rẽ võor “Karemdbã sʋgsgo” sẽn be yʋʋmd 1986, zĩ-likr kiuug pipi daar Gũusg Gasgã ne farend pʋgẽ.

[Foto, seb-neng a 7]

Ne Biiblã sõngre, d tõe n bɩɩsa “nedemd paalgã” n zãgs zãmbã