Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Maand sẽn ta Wẽnnaam yam

Maand sẽn ta Wẽnnaam yam

Maand sẽn ta Wẽnnaam yam

“Maan-kʋʋdba kãsem fãa tʋʋmd yaa tɩ kõ kũuni la maando.”—Hebre Dãmba 8:3.

1. Bõe yĩng tɩ nebã rat n tees Wẽnnaam sẽnẽ?

“NE NINSAALA, wõnda maoong yaa minung ne-a wala pʋʋsg sẽn yaa minung ne-a wã. Maoong maaneg wilgda a sẽn tagsd to-to ne a mengã, tɩ pʋʋsgã wilgd a sẽn tagsd to-to ne Wẽnnaam,” woto la Biiblã kʋdemd yel-gɛt a Alfred Edersheim gʋls-yã. Yel-wẽndã sẽn kẽ dũniyã pʋgẽ tɛka, a waa ne tood sẽn yaa taale, zãagr ne Wẽnnaam la sõngr kaalem. Ninsaalbã baoodame tɩ b yiis-b yel-kãensã pʋgẽ. Yaa nana tɩ d bãng tɩ nebã sã n wa be yel-kãensã pʋsẽ n pa tar yolsgo, b ratame n tees Wẽnnaam sẽnẽ n bao sõngre.—Rom dãmba 5:12.

2. Pipi maand nins b sẽn kõ Wẽnnaamã kɩba-bʋg la d yãt Biiblã pʋgẽ?

2 Biiblã pipi kɩbar sẽn gomd b sẽn maan maoong n kõ Wẽnnaam yell tɩ loee ne a Kayẽ la a Abɛlle. D karemda woto: “La a yɩɩ woto tɩ wakat sẽn ta, a Kayẽ yãka a bõn-koaadla biis n na n tɩ kõ Wẽnnaam. La a Abɛll me yãka yẽ rũm-dẽems ne b kaam n wa.” (Sɩngre 4:3, 4) Sẽn pʋgde, d yãtame t’a Nowe, Wẽnnaam sẽn kogl Sakãsengã sẽn sãam yẽ wakatẽ nin-wẽnsã sasa wã, ra “maan[a] maand sẽn yõogd bugum tẽn-kugra zugu,” n kõ a Zeova. (Sɩngre 8:20) Naoor a wãna, Wẽnnaam sõgen sẽn yaa kɩs-sɩd soab la a zoa a Abrahaam sũur da yaa noog ne Wẽnnaam kãabsã la a barkã, t’a ‘me tẽn-kugr n pʋʋs ne a Zeova yʋʋre.’ (Sɩngre 12:8, NW; 13:3, 4, 18) Rẽ poore, a Abrahaam paama a tẽebã mak-kãseng sẽn yɩɩdã, a Zeova sẽn wa n yeel-a t’a rɩk a biribl a Izaak n maan maoong sẽn yõogd bugmã. (Sɩngre 22:1-14) Baa ne kɩba-kãensã sẽn yaa koeesã, b wata ne vẽenem wʋsg maoongã wɛɛngẽ, wa d sẽn na n yã wã.

3. Tʋʋm-bʋg la maandã tar balengã pʋgẽ?

3 D sã n ges kɩba-kãensã la Biiblã kɩbay a taaba, yaa vẽeneg tɩ maand buud kẽer kũun da yaa bõn-kãseng balengã pʋgẽ hal sẽn kaoos t’a Zeova nan pa kõ noy takɩ rẽ wɛɛngẽ ye. Sẽn zems ne rẽ, sebr a yembr n wilg tɩ “maoong” yaa “tũudum yel-maandɩ, tɩ rẽ sasa bɩ b rɩkd bũmb n kõ wẽnd sẽn na yɩl n lugli, n kell n tall bɩ n lebs n lugl zems-n-taar ninsaal ne bũmb ning a sẽn balemdã sʋka.” La rẽ wata ne sʋgs-kãsems sẽn zems ne d vaeesg neere. Yaa sʋgsg wala: Bõe yĩng tɩ maoong yaa tɩlae balengã pʋgẽ? Yaa maand bʋs buud la Wẽnnaam sakd n deege? La pĩnd maandã võor ne tõnd rũndã-rũndã yaa bõe?

Bõe yĩng tɩ maoong yaa tɩlae?

4. A Ãdem ne a Hawa sẽn wa n kɩɩsa baasa ne bõe?

4 A Ãdem sẽn wa n maan yel-wẽndã, yɩɩ ne yamleoogo. A sẽn yãk sõma ne wẽng bãngr tɩɩgã biig n dɩ wã ra yaa kɩɩsg tʋʋmd a sẽn yãk yam n maane. Kɩɩsg tʋʋm-kãngã sɩbgr da yaa kũum, wala Wẽnnaam sẽn da togs vẽeneg woto wã: “Fo sã n dɩ a biisa daare, fo sɩd na n kiime.” (Sɩngre 2:17) A Ãdem ne a Hawa wa n paama yel-wẽnã yaoodo: b kiime.—Sɩngre 3:19; 5:3-5.

5. Bõe yĩng t’a Zeova yãk yam n na n sõng a Ãdem yagensã, la bõe la A maan b yĩnga?

5 Yaa wãn to yẽ ne a Ãdem yagensã? B sẽn dog ne yel-wẽnã la pa-zems-zãngã sẽn yit a Ãdem nengẽ wã, bãmb me bee zãagr pʋgẽ ne Wẽnnaam, saagr kaalem la kũum ning pipi rao wã ne a pagã sẽn pa põsã pʋgẽ. (Rom dãmba 5:14) La a Zeova pa Wẽnnaam sẽn yaa tɩrlem la pãng soab bal ye, sẽn yɩɩd fãa, a yaa nonglem me. (1 Zã 4:8, 16) Rẽ, a yãka yam n na n lebs n lugl zoodã sẽn sãama. Biiblã sẽn yeel tɩ “yel-wẽna yaood yaa kũum[ã]” poore, a paasame tɩ “la Wẽnnaam kũuna yaa vɩɩm sẽn ka sɛta tõnd Zusoaba Kirist Zezi maasem yĩnga.”—Rom dãmba 6:23.

6. A Zeova raab yaa bõe wẽng ning a Ãdem yel-wẽndã sẽn wa ne wã wɛɛngẽ?

6 Sẽn na n baase, bũmb ning Wẽnnaam a Zeova sẽn maan n kɩt tɩ d paam kũun kãngã wã yɩɩ a sẽn kõ bũmb sẽn da na n lud bõn ning a Ãdem kɩɩsgã sẽn wa ne wã. Hebre buud-goam pʋgẽ, gom-biig ning sẽn yaa kafaar ra rat n yeela pipi tɩ “ludi” bɩ tõe tɩ yaa “yẽese,” la b lebgd-a lame me tɩ “paasgo.” * Sẽn dat n yeel t’a Zeova kõo bũmb sẽn zemsd sẽn na yɩl n lud yel-wẽnd ning d sẽn dog ne tɩ yit a Ãdem nengẽ wã, la a yẽes wẽng ning sẽn yit rẽ pʋgẽ wã, tɩ kɩt tɩ neb nins sẽn tar manesem sẽn zems ne kũun kãngã wã tõe n paam fãagr ne yel-wẽndã la kũumã taale.—Rom dãmba 8:21.

7. a) Saagr bʋg la b kõ-yã, bʋʋd ning Wẽnnaam sẽn kao a Sʋɩtãan zugã pʋgẽ? b) Yaood bʋg la b segd n yao n fãag ãdem-biisã ne yel-wẽnd la kũum?

7 Pipi ninsaalã ne a pagã sẽn kɩɩsã poor bala, b wilgame tɩ d tõe n saagame n paam d mens ne yel-wẽndã la kũumã yembdo. A Zeova kaoa a Sʋɩtãan b sẽn da mak ne waafã bʋʋdo, n yeele: “Mam na n ninga beem foo ne paga sʋka, la fo yagenga ne yẽ yageng sʋka. Yẽ yageng na n pogla fo zugu, la fo na n pogla yẽ nao-kãsengkãare.” (Sɩngre 3:15) Ne togs-kãngã sẽn yaa bãngr-gomdã, saagr n sɩng pukr n kõ neb nins fãa sẽn da na n tall tẽeb ne kãab-kãngã wã. La bũmb n da be b sẽn na n yao fãag-kãng yĩngã. Yagengã b sẽn kãabã ra pa na n wa sãam a Sʋɩtãan bal ye. B ra segd n pʋgla Yagengã nao-kãsengkãare, sẽn dat n yeel t’a ra segd n kiime, baa sẽn pa wakat fãa yĩngã.

8. a) Wãn-wãn la a Kayẽ baas n wa ne sũ-sãanga? b) Bõe yĩng t’a Abɛll maoongã sak reegr Wẽnnaam nifẽ?

8 Sãmbg sẽn ka be, a Ãdem ne a Hawa tagsa wʋsg n na n bãng Yagengã b sẽn kãabã sẽn yaa ned ninga. A Hawa sẽn wa n dog a pipi biribl a Kayẽ wã, a togsa woto: “Mam doga rao ne Zusoaba sõngre.” (Sɩngre 4:1) A ra tagsdame tɩ tõe t’a biriblã na n wa yɩɩ Yagengã bɩ? Yɩɩ woto tɩ pa woto me, a Kayẽ ne a maoongã fãa baas n waa ne sũ-sãanga. Sẽn yaa lebende, a ba-biig a Abɛll talla tẽeb ne Wẽnnaam kãabsã, la a rɩka a rũm-bãgrã kom-dẽems n maan maoong n kõ a Zeova. D karemda woto: “Ne tẽebo, a Abɛll kõo Wẽnnaam maoong sẽn yaa sõama n yɩɩd a Kayẽ dẽnda. La yõ wã yĩnga, yẽ paama kaset t’a yaa tɩrga.”—Hebre dãmba 11:4.

9. a) Ne bõe la a Abɛll tall tẽebo, la wãn-wãn la a wilg-a? b) Bõe la a Abɛll maoongã pids-yã?

9 A Abɛll tẽebã ra pa tẽeb ne Wẽnnaam belmã bal a Kayẽ me sẽn da segd n tarẽ wã ye. A Abɛll da tara tẽeb ne Wẽnnaam sẽn kãab t’a na n waa ne Yagengã sẽn da na n wa fãag ninsaalb nins sẽn yaa kɩs-sɩd dãmbã. B ra pa wilg-a rẽ sẽn da na n pids to-to ye. La Wẽnnaam kãabgã kɩtame t’a Abɛll bãng tɩ b ra segd n pogla ned a nao-kãsengkãarẽ. La yaa wa a baas n tagsame tɩ zɩɩm la b ra segd n daage: yaa maoong tagsg menga. A Abɛll kõo vɩɩmã Yẽgr soab kũun sẽn yaa vɩɩm la zɩɩm, tɩ wõnd yaa bãnd sẽn wilgd t’a gẽegda a Zeova kãabgã pidsg sõma-sõma. Yaa tẽeb wilg-kãngã la sẽn da kɩt t’a Abɛll maoongã ra ta a Zeova yamã, la makr wɛɛngẽ, a wilga maoong halaal sẽn yaa to-to: a kɩtame tɩ ninsaalb sẽn yaa yel-wẽn-maandb tõe n kolg Wẽnnaam n paam a lohorem.—Sɩngre 4:4; Hebre dãmba 11:1, 6.

10. Wãn-wãn la a Zeova sẽn kos a Abrahaam t’a rɩk a Izaak n maan maoongã kɩt tɩ maoong võor yɩ vẽenega?

10 Maoong võor meng-mengã puka vẽeneg wʋsgo, a Zeova sẽn wa n kõ a Abrahaam noor t’a rɩk a biribl a Izaak n maan maoong sẽn yõogd bugum n kõ wã. Baa ne b sẽn sɩd pa maan maoong kãnga wã, a yɩɩ makr ne a Zeova mengã sẽn da na n wa baas n maana: n kõ a Biriblã a sẽn naana, tɩ yɩ maoong ning sẽn yaa kãseng n yɩɩd a taaba fãa wã, sẽn na yɩl n pids A raabã ãdem-biisã wɛɛngẽ. (Zã 3:16) Ne maand la kũun nins a Moiiz Tõogã sẽn da baood tɩ b kõ wã, a Zeova kõo makr bãngr-goamã wɛɛngẽ, sẽn na yɩl n zãms a nin-buiidã a sẽn yãkã, tɩ b bãng b sẽn segd n maaneg n paam sugr ne b yel-wẽnã, la b paas b fãagrã saagr pãnga. Bõe la rẽ tõe n zãms tõndo?

Maand sẽn sakd reegr a Zeova taoore

11. Kũun buud a yiib bʋs la Israɛll maan-kʋʋd kãsmã ra kõta, la ra yaa bõe yĩnga?

11 “Maan-kʋʋdba kãsem fãa tʋʋmd yaa tɩ kõ kũuni la maando,” woto la tʋm-tʋmd a Poll yeel-yã. (Hebre dãmba 8:3) Ges-y t’a Poll rɩka kũun nins pĩnd wẽndẽ Israɛllã maan-kʋʋdba kãsem sẽn da maandã n ning zĩis a yiibu. Yaa “kũuni” la “maando,” bɩ “maand yel-wẽna yĩnga.” (Hebre dãmba 5:1) Naoor wʋsgo, nebã kõta kũun n na n wilg b nonglem la b nanebo, la yaa sẽn na yɩl me n bao zoodo, lohorem, bɩ n ta ned yam. (Sɩngre 32:20; Yelbũna 18:16) Woto me, b tõe n gesa maand wʋsgã Tõogã sẽn bilgã wa “kũuni” b sẽn kõ Wẽnnaam sẽn na yɩl t’a sak-do, la a kõ-d a lohorem. * Tõogã kɩɩsg ra baooda rolbo, la sẽn na yɩl n yao rẽ yĩnga, “maand yel-wẽna yĩnga” la b ra kõta. Pãntatekã, sẽn yɩɩd fãa Yikri, Maankʋʋr la Sõdb sɛbã kõta bãngr wʋsg sẽn tɩ loe ne maand la kũun buud toor-toore. Baa ne sẽn tõe n yɩ toog ne tõnd tɩ d zãms la d tẽeg yel-bõonesã fãa, zemsame tɩ d vaees yel-kãsems kẽer sẽn tɩ loe ne maandã buud toor-toorã.

12. Biiblã pʋgẽ, zĩ-bʋg la d tõe n yã maandã, bɩ kũunã kʋmsg Tõogã pʋgẽ?

12 D tõe n yãame tɩ Maankʋʋr sak a 1 n tɩ ta a 7 pʋgẽ, b bilga maand buud toor-toor a nu a yembr fãa sẽn maand to-to, baa b sã n sɩd da lagemda bãmb kẽer n kõtẽ. Yaa maoong sẽn yõogd bugum, [ka-bɛɛl, NW ] maoongo, laafɩ maoongo, maoong yel-wẽnã yĩng la beegr [taal, NW ] maoongã. D neeme me tɩ b bilga kũun kãensã naoor a yiib sag-kãensã pʋsẽ ne bõn-datl sẽn yaa toɛ-toɛya: pipi, Maankʋʋre 1:2 n tɩ ta 5:26, sẽn togsd b sẽn da segd n kõ bũmb nins tẽn-kugrã zugã, la a yiib-n-soabã, yaa Maankʋʋre 6:1 n tɩ ta 7:36, sẽn wilgd babs nins b sẽn ning kɛɛng n kõ maan-kʋʋdbã la b rãmb nins b sẽn da bĩng kõtã yĩngã. Rẽ poore, Sõdbo sak 28 la 29 pʋsẽ, d yãta bũmb ning b sẽn tõe n ges wala yɛl b sẽn togs n welg maaneg wakate, sẽn wilgd bũmb nins b sẽn da segd n kõ daar fãa, semen fãa, kiuug fãa la yʋʋmd-yʋʋmd kibs rãmbẽ wã.

13. Bilg-y kũun nins b sẽn da kõt Wẽnnaam ne yamleoogã.

13 Kũun b sẽn yõogd bugmã, ka-bɛɛl kũunã la laafɩ kũunã ra bee kũun nins b sẽn da kõt ne yamleoog wala kũun bɩ pẽnegr ne Wẽnnaam sẽn na yɩl n paam a lohormã sʋka. Mitb kẽer tagsdame tɩ Hebre gom-biig ning b sẽn lebg ne “kũun sẽn yõogd bugma” rat n yeelame tɩ “zẽkr kũun” bɩ “kũun sẽn wat ne zẽkre.” Woto zemsame, bala kũun sẽn yõogd bugmã pʋgẽ, b ra yõogda rũng ning b sẽn kodgã tẽn-kugrã zugu, tɩ yũ-noog ra rʋʋd yĩngr n teesd Wẽnnaam nengẽ. Kũun sẽn yõogd bugmã bũmb sẽn welg-a toor la woto: B sã n da rɩk a zɩɩmã n mes tẽn-kugrã n gilgi, b ra rɩkda rũngã tõr n kõ Wẽnnaam. Maan-kʋʋdbã ra kɩtdame t’a ‘yɩ maoong sẽn yõogd bugum t’a yũug yɩ noog Zusoaba taoore.’—Maankʋʋre 1:3, 4, 9; Sɩngre 8:21.

14. Wãn-wãn la b ra kõt [ka-bɛɛl, NW ] kũunã?

14 B bilga ka-bɛɛl kũunã Maankʋʋr sak a 2 pʋgẽ. Ra yaa kũun b sẽn da kõt ne yamleoogo, sẽn yaa zom-bãanega, b sẽn da nong n bʋkd ne kaam, tɩ tɩdar naage. “Tɩ maan-kʋʋda yõng zom bãaneg ninga b sẽn ning kaama n paas tɩdara fãa n yõog bugum tẽn-kugra zug t’a yɩ tẽegre. A na n yɩɩ kũun sẽn yõogd bugum t’a yũug yaa noog Zusoaba taoore.” (Maankʋʋre 2:2) Tɩdarã ra yaa wis-sõng nins b sẽn yõogd wisdã tẽn-kugr zug sɛk roogẽ wã la wẽn-doogẽ wã a yembre. (Yikri 30:34-36) Vẽenega, ra yaa rẽ n da be rĩm a Davɩɩd yamẽ a sẽn wa n yeel tɩ: “Bɩ mam pʋʋsgo zems wa tɩdar sẽn yõogd yãmb taoore, tɩ m nusa zẽkr zems wa [ka-bɛɛl, NW ] maoong sẽn dɩk n kõ zaabre.”—Yɩɩl Sõamyã 141:2.

15. Laafɩ maoongã bõn-datl da yaa bõe?

15 Yamleoog kũun a to ra yaa laafɩ maoongã, b sẽn bilg Maankʋʋr sak a 3 pʋgẽ wã. B tõe n lebga gom-bi-kãng me tɩ “laafɩ kũun maando.” Hebre buud goamẽ wã, gom-biig ning sẽn yaa “laafɩ” wã võor yɩɩda zabr kaalem bɩ gudgr kaalem bal wʋsgo. “Biiblã pʋgẽ, a rat n yeela woto, la a rat n yeelame me tɩ laafɩ f sẽn tar ne Wẽnnaam, arzɛk la sũ-noogo,” woto la sebr a yembr (Études des institutions mosaïques, ãngil.) yeel-yã. Woto yĩnga, b ra pa maand laafɩ maandã sẽn na yɩl n kogl laafɩ wã ne Wẽnnaam, wala sã n yaa sẽn na yɩl n sik a sũur ye, la yaa sẽn na yɩl n wilg mi-beoogo, bɩ n tẽeg laafɩ ning sẽn be Wẽnnaam ne neb nins sẽn tat Wẽnnaam yamã sʋkã. Maan-kʋʋdbã la kũunã kõt rɩta maoongã, b sã n dɩk maoongã zɩɩm la a nemd n kõ a Zeova n sa. (Maankʋʋre 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Ne manesem sẽn be rasãnd la ne makr wɛɛngẽ, kõtã, maan-kʋʋdbã la Wẽnnaam a Zeova ra rɩta rɩɩbo, tɩ rẽ wilgd laafɩ wã sẽn da be bãmb sʋkã.

16. a) Kũun yel-wẽnã yĩnga, la taal kũunã bõn-datl da yaa bõe? b) Wãn-wãn la bãmbã yaa toor ne maoong sẽn yõogd bugmã?

16 Kongr maoongã la taal maoongã ra bee maand nins b sẽn da kõt sẽn na yɩl n bao sugr yel-wẽnã yĩnga, bɩ sẽn na yɩl n maan paasg beegr nins b sẽn maan n kɩɩs Tõogã yĩngã sʋka. Baa ne maand kãens me sẽn da baood yõogr tẽn-kugrã zugã, b ra yaa toor ne kũun sẽn yõogd bugmã, bala b ra pa rɩkd rũngã tõr n kõ Wẽnnaam ye, ra yaa kaamã la rũngã babs kẽer bala. B ra rɩkda rũngã nemd sẽn kellã n dɩgl tãb-sikã kɩrenga, la zĩis kẽer pʋsẽ yaa maan-kʋʋdbã n dɩt-a. Welg-kãnga tara võore. B wilga maoong sẽn yõogd bugma wa kũun b sẽn kõ Wẽnnaam sẽn na yɩl n kolg-a. Woto, b ra rɩkd-a-la zãng n kõ Wẽnnaam bala. Bũmb sẽn nekd ratem yaa tɩ nand tɩ b kõ maoong sẽn yõogd bugum, nong n yaa kũun yel-wẽna yĩng bɩ taal kũun la b maanda. Rẽ wilgdame tɩ sẽn na yɩl tɩ yel-wẽn-maandã kũun sak reegr Wẽnnaam taoore, rẽndame tɩ yel-wẽnã paam sugri.— Maankʋʋre 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.

17, 18. Bõe yĩng la b ra kõt kũun yel-wẽnã yĩnga, la taal kũunã bõn-datl da yaa bõe?

17 B ra sakda kũun yel-wẽnã yĩngã, yel-wẽn nins b sẽn maan ne yĩdg n kɩɩs Tõogã, yel-wẽn b sẽn maan nemsã pãn-komslem yĩngã yĩng bala. “Ned sã n maan yel-wẽn ne yĩdgu n kong ne bũmb a yembre Zusoaba tõog sẽn yet tɩ b ra maana,” rẽ, yel-wẽn-maandã ra segd n kõo kũun yel-wẽnã yĩng tɩ zems ne a sẽn tar zu-nood ninsã, bɩ a sẽn be zĩig ning nin-buiidã sʋkã. (Maankʋʋre 4:2, 3, 22, 27) Sẽn yaa lebende, yel-wẽn-maandb nins sẽn da pa tekd yam n kos sugrã b ra kʋʋd-b lame. Maand ra pa be b yĩng ye.—Yikri 21:12-15; Maankʋʋre 17:10; 20:2, 6, 10; Sõdbo 15:30; Hebre dãmba 2:2.

18 B wilga taal kũunã võor la a bõn-datl vẽeneg Maankʋʋr sak a 5 la a 6 pʋgẽ. Ned tõe n maana yel-wẽnd ne yĩdgu. La tõeeme t’a kongrã kɩtame t’a paam taale, a sẽn kɩɩs a taabã dʋrwa rãmb bɩ Wẽnnaam a Zeova dʋrwa rãmba, la wẽng a woto ra segda ne remsg bɩ manegre. B goma yel-wẽn buud toor-toor yelle. Kẽer da yaa f mengã vɩɩm pʋgẽ yel-wẽna (5:2-6), a taab ra yaa yel-wẽn b sẽn maan n beeg ne “bũmb nins sẽn welg toor Zusoaba yĩnga” (5:14-16), la a taaba, baa ne sẽn da pa ne yĩdg zãngã, b ra yaa yel-wẽn sẽn yit tʋlsem wẽns pʋsẽ bɩ nemsã pãn-komslem pʋgẽ (5:20-22). Yel-wẽn-kãensã togsg toor sẽn ka be, b ra baoodame tɩ beegdã yao tɩ role, zĩig ning rẽ sẽn segdã, tɩ rẽ poor bɩ a kõ taal kũun a Zeova.—Maankʋʋre 5:23-26.

Bũmb sẽn são n wate

19. Baa ne a sẽn da tar Tõogã la a maandã, bõe yĩng tɩ Israɛll pa paam Wẽnnaam lohorem?

19 B ra kõo Israɛll nebã a Moiiz Tõogã ne a maandã wʋsgã la a kũunã sẽn na yɩl tɩ b tõog n kolg Wẽnnaam n paam la b tall a lohormã la a barkã hal tɩ yagengã b sẽn kãabã wa. Tʋm-tʋmd a Poll sẽn da yaa Zʋɩf halaalã wilga rẽ woto: “Tõogã lebga tõnd sor-wilgda sẽn tall-d n tɩ ta Kirista, sẽn na yɩl tɩ b yeel tɩ d yaa nin-tɩrse tẽebã yĩnga.” (Galat dãmba 3:24, NW ) Zu-bʋko, Israɛll buudã pa sak sor-wilgr kãngã ye. Sẽn yaa lebende, b tʋmame tɩ nar ne zu-no-kãngã. Woto yĩnga, b maandã wʋsg lebga bõn-wẽng a Zeova nifẽ t’a yeel woto: “Mam tɩga pe-raad sẽn yõogd bugma ne y nag-bi-nobdsa kaam. La lols ne pe-bi la boees zɩɩm ka noogd mam sũur ye.”—Ezai 1:11.

20. Bõe n zĩnd yʋʋmd 70 T.W. sẽn tɩ loe ne Tõogã la a maandã?

20 Yʋʋmd 70 T.W., Zʋɩf rãmbã yɛl siglg ne a wẽn-doogã la a maan-kʋʋrã ta a tɛka. Rẽ poore, b ra pa leb n tõe n maan maandã wa b sẽn da togs tɩ b maan to-to Tõogã pʋgẽ wã ye. Woto rat n yeelame tɩ maandã, sẽn be Tõogã pʋgẽ wã ye pa tar võor ne Wẽnnaam balemdbã rũndã-rũndã bɩ? D na n vaeesa rẽnda sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ.

[Tẽngr not rãmbã]

^ sull 6 Étude perspicace des Écritures, Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. sẽn yiisã wilgda woto: “Sã n yaa ne b sẽn dɩkd-a n tʋmd Biiblã pʋgẽ to-to wã, ‘paasg’ yaa ‘pilb’ bɩ ‘tekr’ tags-yẽgre, la bũmb ning b sẽn kõ n tek ne bũmbã, bɩ n ‘ludã,’ segd n yɩ a zeng-n-taaga. . . . Sẽn na yɩl n maan paasg sẽn zems n dol bũmb ning a Ãdem sẽn menesã, kũun yel-wẽndã yĩng yõod sẽn zems kɛpɩ ne ninsaal vɩɩm sẽn zems zãng la b ra segd n kõ.”

^ sull 11 Hebre gom-biig b sẽn nong n lebgdẽ tɩ “kũun” yaa korbã. A Mark sẽn gʋls taal ning a Zezi sẽn ning gʋlsdbã la Fariziẽ rãmbã sẽn da minim n kɩɩsd noyã, a wilgame tɩ “korbã” rat n yeelame tɩ “kũun b sẽn dɩk n kõ Wẽnnaam.”—Mark 7:11, NW.

Y tõe n wilga a võor bɩ?

• Bõe n tus pĩnd wẽndẽ kɩs-sɩd doap tɩ b kõ a Zeova maando?

• Bõe yĩng tɩ maandã ra yaa tɩlae?

• Maand kãsems bʋs buud la b ra kõt Tõogã pʋgẽ, la b bõn-datɩ ra yaa bõe?

• Sã n yaa ne a Polle, bõn-datl kãseng bʋg la Tõogã la a maandã pidsda?

[Zãmsgã sogsgã]

[Foto, seb-neng a 8]

A Abɛll maoongã taa a Zeova yam, bala rẽ wilgame t’a tẽeda a Zeova kãabgã

[Foto, seb-neng a 9]

Yãmb nanda yel-kãngã võorã bɩ?