F ligdã bɩ f yõorã? Yãke.

Tõe tɩ y wʋmame tɩ bi-bees n tees ned bug-raoog n sʋk-a: “F ligdã bɩ f yõorã? Yãke.” Rũndã-rũndã, tõnd fãa bee yel-toog kãngã taoore, sẽn yɩɩd fãa, neb nins sẽn be tẽns nins sẽn tar arzɛkã pʋsẽ. La so-kãngã, yellã pa yit bi-bees nengẽ ye, la yaa nebã sẽn nong ligdã la laogã n paasdẽ wã nengẽ.

RẼ WAA ne yel-zẽms sẽn pak nebã. Yaa hal sẽn ta zĩ-bʋg la d segd n modg n paam ligdã la laogã? D tõe n seka d mens ne bũmb bilf bal bɩ? Nebã sɩd rɩkda “vɩɩm sɩd-sɩdã” n tek ne laogã nonglem bɩ? Yaa ligdã n pakd sũ-noogã sor bɩ?

Ligd tʋlsem sẽn loog nugu

Ninsaal sẽn tʋll la a nong bũmb nins n tɩ yɩɩdã sʋka, zemsame tɩ pa zems me, ligdã nonglem n dat n lʋɩ taoore. Sẽn yaa lebend ne pag ne rao lageng bɩ rɩɩb tʋlsmã, ligd nonglem sẽn loog nug tõe n bee wakat fãa n pa satẽ ye. Wõnda kʋʋlmã pa kɩtd t’a sa ye. Ne neb wʋsgo, yʋʋm sẽn vẽsgã tõe n paasda b ligdã raab pãnga. Ligdã, la a sẽn tõe n sõng-b tɩ b ra bũmb ninsã yell pak-b lame n yɩɩda.

Yaa wa rat tɩ loogã tara paasgo. Filim yʋʋr sẽn yi reemd kãseng yeelame: “Rat tɩ loogã ket n marsdame. Rat tɩ loogã yaa sõma.” Baa neb wʋsg sẽn yeel tɩ yʋʋmd 1980 n tɩ ta 1990 yɩɩ rat tɩ loog wakatã, bũmb ning sẽn deng n maan wakat kãng la a poorã wilgdame tɩ ninsaal manesmã ne ligd ket n pa toeem wʋsg ye.

Tõe tɩ bũmb ning sẽn toeem bal yaa neb wʋsg sẽn yã soay n na n pids b laogã tʋlsem zĩig pʋgẽ wã. Yaa wa naoor wʋsgo, dũniyã neb wʋsg sẽn yɩɩd rɩkda b sẽkã la b pãngã n maand teed n paasdẽ la b baood-b n paasdẽ. Tõe tɩ y sak n deeg tɩ laog paoong la ligd yiisg lebga bũmb nebã sẽn nong wʋsgo, la b tagsd wʋsg a zug n yɩɩd n maood rẽ yĩng zãmaan kãngã pʋgẽ.

La rẽ kɩtame tɩ nebã paam sũ-noog n paas bɩ? Rĩm a Salomo sẽn tall arzɛk wʋsgã leoka sʋk-kãngã, a sẽn gʋls woto sẽn na maan yʋʋm 3 000 sẽn loogã: “Ned sã n nong ligdi, ligd ka sekd-a ye. La ned sã n nong arzegse, paoong paoosg ka sekd-a ye. Yõ wã me yaa zaalem.” (Koɛɛg Soaba 5:9) B sẽn vaees ãdem-biisã vɩɩm rũndã-rũndã n gesã kɩtdame tɩ d baas n yeel wa a Salomo.

Ligdã la sũ-noogã

Bõn-lingdem kãseng a yembr la b yã ninsaal manesmã pʋgẽ. Ligd la laog zamb pa kõt sũ-noog ye. Neb wʋsg sẽn vaees yellã n ges wa n bãngame tɩ ned sã n wa paam arzɛk wʋsgo, a sũ-noogã pa be ne a sẽn tar laog ningã ye.

Woto yĩnga, laog la ligd baoob ne rat tɩ loog kɩtdame tɩ neb wʋsg sʋkdẽ: ‘Yaa wa bõn-paalg fãa d sẽn da kõt-d-la sũ-noogo, la  yaa bõe yĩng tɩ d sã n tags neer bɩ d wa mik tɩ yõ-noogr kãensã pa paasd sũ-noogã?’

A sebr ning sẽn yaa Happy People (Neb sẽn tar sũ-noog) pʋgẽ wã, gʋlsd a Jonathan Freedman togsa woto: “F sã n wa paam bũmb nins sẽn yaa tɩlaeyã, pa ligd wʋsgã f sẽn na n paama n kõt sũ-noogã ye. Ned sã n wa yi naong pʋgẽ, paoongã sẽn dogl dẽ wã pa sõngd wʋsg n wa ne sũ-noog ye.” Neb wʋsg wa n bãngame tɩ yɛl nins sẽn sɩd kõt ned sũ-noogã ya a soaba tẽebo, bõn-datɩ sõma nins yĩng a sẽn tʋmd a vɩɩmã pʋgẽ wã, la vɩɩm manesem noyã. Sẽn leb n tar yõod ne rẽ me yaa f sẽn na n tar zems-n-taar ne nebã, tɩ zab bɩ gɩdgr sẽn tõe n sãam zems-n-taar kãng kaẽ ye.

Neb wʋsg yãame tɩ b baood n na n tũnuga ne laog n welg ãdem-biisã zu-loees wʋsg sẽn yɩɩde, tɩ zu-loees kãens yẽgrã meng yaool n be ninsaal sũurẽ wã. Neb kẽer sẽn vaeesd ninsaalbã ne taab vɩɩmã togsame tɩ neb wʋsg pa tar saagre, la tɩ b pa sekd b mens ne b sẽn tarã ye. B leb n yãame tɩ tẽns nins sẽn tar arzɛkã pʋsẽ, nebã nong n kẽngda logtoɛɛmb nengẽ n paasdẽ n na n bãng vɩɩmã võore, la b paam yam sẽn gãe bãane. B kẽngda tũudum sul bãaneg taoor dãmb nengẽ, tũudum wilẽ, la neb sul sẽn yet tɩ b tara b yɛlã tɩɩm nengẽ. Rẽ wilgdame tɩ laogã pa tõe n kɩt tɩ vɩɩmã tall võor n paas ye.

Ligdã sẽn tõe la a sẽn pa tõe

Sɩda, ligd tara tõogo. Ligd tõe n daa ro-neeba, fu-neeba, la teed sẽn sakd gesgo. F tõeeme n da nebã waoogre, b pẽgre bɩ b zɩlem-be-pẽgre, n tõe n kɩt tɩ f paam zo-rãmb ne yʋʋr wakat a wãna. Tɛk la woto. Tõnd sẽn dat bũmb ning n tɩ yɩɩd fãa wã ligd pa tõe n maan dẽ ye. Tõnd sẽn datã yaa zoa hakɩk sẽn nong-do, yam tagsg bãane, sũur pʋgẽ belsg bilf d sã n wa kolg kũum. La sã n yaa ne neb nins sẽn nong b zems-n-taarã ne b Naandã, ligd pa tõe n da Wẽnnaam lohorem ye.

Rĩm a Salomo sẽn da tar bõn-sõma nins fãa ligd sẽn da tõe n da yẽ wẽndã sak n deegame tɩ laog teegr pa kõt sũ-noog sẽn kaoosd ye. (Koɛɛg Soaba 5:11-14) Bãnk lʋɩɩs bɩ teed ligd rʋʋb tõe n kɩtame tɩ ligd yɩ bõne. Saag ne seb-bɛd tõe n wa sãama paoong sẽn yaa paoong tɛkẽ. Yaa sɩd tɩ asɩrãns rãmbã tõe n lebsa laogã pedgo, la b pa maagd sũ-sãamsã rẽ sẽn wat ne wã ye. Ligd pãng boogr tõe n kɩtame tɩ ligd lebg zaalem. Baa tʋʋm sẽn yaood sõma tõe n tiig n sãama daar a yen.

Rẽ, wãn to la d tõe n tall tagsg sẽn zems ne ligdã? Tʋʋm bʋg la ligdã bɩ laogã segd n tall tõnd vɩɩmã pʋgẽ? D kot-y lame tɩ y vaees sõsg ning sẽn pʋgdã n paas sẽn na yɩl n bãng y sẽn tõe to-to n paam bũmb sẽn sɩd tar yõodo: “vɩɩm sɩd-sɩdã.”

[Foto, seb-neng a 4]

Laogã pa kõt sũ-noog sẽn kaoosd ye