Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Y tõe n ‘bãnga sõma ne wẽng n bak’ bɩ?

Y tõe n ‘bãnga sõma ne wẽng n bak’ bɩ?

Y tõe n ‘bãnga sõma ne wẽng n bak’ bɩ?

“Bɩ y mak n bãng sẽn tat Zusoaba yam.”—EFƐƐZ RÃMBA 5:10.

1. Zĩ-bʋg wɛɛngẽ la rũndã-rũndã vɩɩmã tõe n wa ne yel-gĩtim, la bõe yĩnga?

“ZUSOABA, mam miime tɩ ninsaal ka tar noor ne a vɩɩm sẽn na n yɩ bũmb ninga ye. Ninsaal ka so a meng vɩɩm yell ye.” (Zeremi 10:23) A Zeremi yam goam kãensã paka tõnd n yɩɩd rũndã-rũndã. Bõe yĩnga? Bala tõnd vɩɩ ‘wakat tood’ wa Biiblã sẽn deng n togsã. (2 Tɩmote 3:1) Daar fãa, d segda yel-gĩtim, tɩ d segd n yãk d sẽn na n maanega. Yɛl nins tõnd sẽn segd n yãk yam n maana yaa yel-bɛd tɩ yaa yel-kɩds me, b na n paasame bɩ b boog tõnd yɩ-neerã, d yĩngã, d yĩn-sidgã la d tẽebã wɛɛngẽ wʋsgo.

2. Yãk bʋs la b tõe n ges tɩ b pa tar yõod wʋsgo, la wãn to la kiris-neb nins sẽn dɩk b mens n kõ Wẽndã get yãk-kãense?

2 B tõe n gesa yɛl nins tõnd sẽn yãkd n maan daar fãa wã wa minung zaalg bal yõod sẽn pa waooge. Wala makre, daar fãa, d yãkda fut nins d sẽn na n ningã, rɩɩb ning d sẽn na n dɩ wã, neb nins d sẽn na n tɩ kaagã, n paas yɛl a taaba. D yãkd n maana bõn-kãensã nana n pa tags wʋsg ye. La woto sɩd yaa yɛl yõod sẽn pa waoog bɩ? Sã n yaa ne kiris-neb nins sẽn dɩk b mens n kõ Wẽndã, tõnd sẽn yãkd n na n maan bũmb ninsã pak-d-la wʋsgo. Tõe n yɩɩ nagma wɛɛngẽ, rɩɩbã la bõn-yũudi wã, d goama la d yel-manesmã wɛɛngẽ. Yel-kãensã fãa pʋsẽ, tõnd segdame n wilg tɩ d yaa Zãntlem Sẽn-ka-to soab a Zeova a Wẽnnaam sõgen dãmba. B tẽegda tõnd tʋm-tʋmd a Poll gom-kãensã woto: “Dẽ yĩnga, walla yãmb sẽn dɩta walla yãmb sẽn yũuda walla yãmb sẽn maand bũmb a taaba, bɩ y maan fãa Wẽnnaam waoogr yĩnga.”—1 Korẽnt dãmba 10:31; Kolos rãmba 4:6; 1 Tɩmote 2:9, 10.

3. Bõe yãkr n sɩd pak wʋsg hal tɩ pa reem yelle?

3 La yãkr n be tɩ b yõodã pak n yɩɩd meng hal tɩ pa reem yell ye. Wala makre, tõnd sã n yãkd yam n na n kẽ kãadem bɩ n pa rakõore, sɩd-sɩda woto na n toeema tõnd vɩɩmã wʋsg n kaoose. Sɩd-sɩda, yãk ned ning sẽn zems ne-fã n kẽ kãadem, t’a yɩ f tũud-n-taag vɩɩmã tõr pa yel-bil ye. * (Yelbũna 18:22, NW ) Sẽn paase, tõnd zo-rãmbã la d tũud-n-taasã yãkre, karengã la nug-tʋʋmã yãkre, la reemã ne pemsem kokrã yãkr mata tõnd tẽebã wʋsgo. Woto yĩnga, a mata tõnd wakat sẽn pa sat yɩ-neerã.—Rom dãmba 13:13, 14; Efɛɛz rãmba 5:3, 4.

4. a) Bõe la d rat n yɩɩda? b) Sʋgs-bʋs la b segd n leoke?

4 Yãk-kãensã fãa taoore, sɩd yaa sõma ne-d tɩ d tõog n bãng sẽn yaa sõma la wẽng n bake, bɩ d bãng sẽn wõnd tɩrg bala, la sẽn sɩd yaa tɩrg n bake. “Sor n be n wẽnd tɩrg neba nifẽ, la a yaool n dabda kũum zĩigẽ.” (Yelbũna 14:12) Woto yĩnga, d tõe n sʋkame: ‘Wãn to la d tõe n zãms n bãng sẽn yaa sõma la sẽn yaa wẽng n bake? Yɛ la d na n tees n paam sor-wilgr ning d sẽn datã, d sã n wa yãkd yam n na n maan bũmbu? Yel-kãng wɛɛngẽ, bõe la neb sẽn zĩnd pĩndã la sẽn be masã maan-yã, la a baasa ne bõe?’

Dũniyã ‘neb bãngr la b belgre’

5. Zãmaan bʋg pʋgẽ la pipi kiris-nebã vɩɩmd-yã?

5 Yʋʋm pipi kob-gĩndẽ kiris-nebã ra vɩɩ Gerɛk la Rom dãmbã zãmaanẽ. Ra yaa zãmaan kãng noy la a bõn-datɩ n piuugi. Rom dãmbã ra nonga vɩ-naana la naare, hal tɩ neb wʋsg ra baood vɩ-kãng buudu. Sẽn paas me, rẽ wẽnd bãng-bɛdã neb sull da nonga a Platõ la a Aristot filozofi wã, la b ra nonga zãms paals wala Epikiriẽ rãmbã ne Stoyisiẽ rãmbã zãmsg me. Tʋm-tʋmd a Poll sẽn da wa n wa Atɛn a naoor a yiib soab n na n moon koe-noogã, a sega filozof rãmb nins sẽn yaa Epikiriẽ rãmbã la Stoyisiẽ rãmbã sẽn da tagsd tɩ b yɩɩda a Poll b sẽn bool tɩ “gom-to neda.”—Tʋʋma 17:18.

6. a) Bõe la pipi kiris-neb kẽer da rat n maane? b) Keoog-bʋg la a Poll kõ-yã?

6 Rẽnd masã, pa toog tɩ d bãng bũmb ning sẽn kɩt tɩ pipi kiris-nebã kẽer da nong nebã sẽn da gũbg-bã vɩɩm sẽn da yaa wilg-m-meng vɩɩmã ye. (2 Tɩmote 4:10) Ra wõnda zãmaan kãng nebã ra paamd n dɩta yɛl wʋsg nafa, la ra wõnda yɛl nins b sẽn da yãkd n maandẽ wã yaa sõma. Ra wõnda dũniyã tara bũmb sẽn tar yõod n na n kõ, tɩ kiris-nebã sẽn dɩk b vɩɩmã n kõ Wẽndã ra pa tarẽ ye. Baasg zãnga, tʋm-tʋmd a Poll keooga woto: “Bɩ y gũus neere tɩ ned da sãam yãmb ne ninsaalb bãngre [“filozofi,” NW ] la b belgre sẽn ka yõodo, sẽn yaa ninsaalba minund sẽn yaa dũniyã rẽnda la ka Kirist rẽnda ye.” (Kolos rãmba 2:8) Bõe yĩng t’a Poll yeel woto?

7. Dũniyã yam yõod sɩd teka zĩ-bʋgo?

7 A Poll kõo keoog-kãngã, bala a ra neeme tɩ yell meng-meng n da be neb nins sẽn da nong dũniyã tagsg pʋgẽ. A sẽn yeel tɩ ‘filozofi la belgrã’ yaa gomd võor sẽn tagem wʋsgo. “Filozofi” yaa gom-biig sẽn dat n yeel sɩd-sɩd tɩ “yam nonglem la yam baoobo.” Rẽ wã meng maaneg tõe n talla nafre. Sɩda, Biiblã, sẽn yɩɩd fãa Yelbũna sebr yeta tõnd tɩ d bao bãngr la yam buud sẽn yaa tɩrgã. (Yelbũna 1:1-7; 3:13-18) La a Poll naag-b-la taab n wilg tɩ “filozofi” wã tɩ loee ne “belgre.” Rat n yeelame t’a Poll da geta yam ning dũniyã sẽn kõtã wa belgre. Wa ball b sẽn põmpe, a ra wõnda bõn-kɛgenga, tɩ fʋɩ yaool n ka a pʋgẽ ye. Sɩd-sɩda yaa faoor bɩ wẽng menga, tɩ f tik dũni kãngã ‘ninsaalba bãngr la b belgr’ sẽn yaa bõn-faoogã, n yãk sẽn yaa sõma la wẽnga.

Sẽn boond-b “wẽng tɩ sõama la b boond sõama tɩ wẽnga”

8. a) Nebã baooda sagls ãnd dãmb nengẽ? b) Yaa sagl-bʋs buud la b kõta?

8 Yɛlã pa toor wʋsg rũndã-rũndã ye. Ninsaal vɩɩmã neng fãa tara mitb ka tɛka. Kãadem la zak pʋgẽ vɩɩm sagendba, zʋrno gʋlsdba, logtoɛɛmb sẽn yet tɩ b tara tõogo, bagb sẽn get ãdse, bagb la neb a taab gũudame bal tɩ nebã wa yao ligd tɩ b kõ-b saglse. La yaa sagl-bʋs buud la b kõta? Naoor wʋsgo, b basda sagls nins Biiblã sẽn kõt yoobã wɛɛngẽ wã n tũud bãmb mensã noyã. Wala makre, Kanada zʋrnall kãseng a yembr (The Globe and Mail) sẽn wa n gomd goosneemã sẽn zãgs t’a kõn gʋls “rap ne taab bɩ pagb ne taab” kãadem yelle, a togsa woto: “Yʋʋmd 2000 wã, yaa zu-kaalgo, tɩ b zãgs tɩ neb sẽn nong taab la b zems taab kõn zĩnd ne taaba, b yiibã fãa sẽn yaa rap bɩ pagbã yĩng ye.” Masã wã nebã nongame n sak bũmb fãa, n pa rat n ges a sã n yaa sõma bɩ wẽng ye. B getame tɩ bũmbã fãa bee ne fo meng tagsg bala. B pa get tɩ sã n yaa ne sẽn yaa sõma bɩ wẽngã wɛɛngẽ bãngr sẽn pa be kɩɩsg beeme ye.—Yɩɩl Sõamyã 10:3, 4.

9. Bõe la neb nins b sẽn nong n waoogdẽ wã maanda?

9 Neb a taab geta neb nins sẽn tar ziir la ligdã n togsd bãmba, b sã n wa yãkd yam n na n maan bũmbu. Baa ne b sẽn waoogd arzɛk rãmb la neb nins yʋy sẽn yi zãmaan-kãngã pʋgẽ wã, naoor wʋsgo yaa ne no-goam bal la b gomd pʋ-peelem la kɩs-sɩd yelle, lakae bãmb mensã pa maand woto ye. Neb wʋsg sẽn baood naam la ligdã toor kae ne no-tɩrsã tũub ye. Sẽn na yɩl n paam naam la yʋʋre, kẽer saka b bas noyã sẽn luglã n tũ noy sẽn pʋd n pa lebd be baa bilfu. Rẽ kɩtame tɩ nebã baood sẽn kõt-b ligd bala, tɩ fãa lebg yaare, tɩ b nong n yetẽ tɩ: “Ned fãa maan a yam.” Pa lingr la nebã sẽn be yam-yuusg pʋgẽ n pa mi b sẽn maandga, sã n yaa ne sẽn yaa sõma bɩ wẽngã wɛɛngẽ wã ye.—Luk 6:39.

10. Wãn to la a Ezai goam nins sẽn tɩ loe ne sõma la wẽngã yaa sɩda?

10 Sagl-wẽns sẽn kɩt tɩ neb yãk yam n maan yɛl tɩ pa zemsã biis yaa vẽenes tõnd fãa taoore. Yaa kãadem kaoobo, zags sẽn wã, dorg la rãam yembdo, kom-bɩɩs sull sẽn yaa bi-bees la nen-kɛglem dãmba, yoobo, taoor bãase, la yɛl a taab ka tɛka. Sɩd-sɩda, rẽ yĩnga, tõeeme n pa yɩ woto, nebã sẽn basd noy la zãmsg buud fãa, sã n wa yaa sõma ne wẽng wɛɛngẽ wã bɩ? (Rom dãmba 1:28-32) Yaa wa no-rɛɛs a Ezai sẽn togsã bal kɛpɩ: “Toog bee neb nins sẽn boond wẽng tɩ sõama la b boond sõama tɩ wẽnga zutu, la sẽn tekd lik ne vẽenem la b tekd vẽenem ne likã, la sẽn tekd toog ne noogo la b tekd noog ne toogã. Toog bee neb nins sẽn tagsd tɩ b yaa yam dãmba la sẽn tẽed tɩ b yaa sɩlem dãmba zutu.”—Ezai 5:20, 21.

11. Bõe yĩng tɩ pa yam bũmb tɩ d teeg d menga, d sã n wa yãkd sẽn yaa sõma la wẽnga?

11 Wẽnnaam ninga pĩnd wẽndẽ Zʋɩf rãmb nins “sẽn tẽed tɩ b yaa sɩlem dãmba” taale. Woto yĩnga tara yõod n yɩɩd ne tõnd tɩ d ra teeg d meng n yãk sẽn yaa sõma la wẽng ye. Neb wʋsg saka b sẽn yet tɩ “kelg f sũurã sẽn yet-fã,” bɩ “maan fo sẽn tẽed tɩ yaa tɩrgã.” Woto maaneg yaa sõma bɩ? Biiblã yẽ yetame tɩ pa sõma ye. Ad a sẽn yete: “Ninsaal sũur tara ziri n yɩɩd bũmb fãa, la a yaa wẽng wʋsgo. Yaa ãnda n tõe n bãng-a?” (Zeremi 17:9) Yãmb na sak n teeg ned sẽn yaa zãmb soab sẽn ka saagr t’a sagl-y tɩ y yãk y sẽn na n maan bũmb ningã sɩda? Ayo. Sɩda, y sẽn na n maana na n yɩɩ lebend zãng ne nin-kãng soabã sẽn na n yeel-yã. Yaa rẽ yĩng la Biiblã sẽn tẽegd tõnd woto wã: “Yaa yalem n teegd a meng tagsgo. La yaa sẽn maanda yam n paamd fãagre.”—Yelbũna 3:5-7; 28:26.

D bãng sẽn tat Wẽnnaam yam

12. Bõe yĩng tɩ d segd n bao n ‘bãng Wẽnnaam daabã’?

12 Sẽn mik tɩ d pa segd n teeg dũniyã yam la d meng yam, d sã n wa yãkd sẽn yaa sõma bɩ wẽngã, bõe la d segd n maane? Ges-y tʋm-tʋmd a Poll sagl-kãngã sẽn yaa vẽeneg fasɩ wã: “Bɩ y ra yɩ wa dũniyã rãmb ye, bɩ y bas tɩ Wẽnnaam tek yãmb yama n maneg y zãnga tɩ y bãng Wẽnnaam daab sẽn yaa sõama, la sẽn tat bãmb yam, la sẽn zems zãnga.” (Rom dãmba 12:2) Bõe yĩng tɩ d segd n bao n bãng Wẽnnaam daabã? Biiblã pʋgẽ, a Zeova wilgda bũmb ning sẽn kɩt tɩ yaa woto wã vẽeneg ne manesem sẽn tar pãng n yet woto: “Wa yĩngr zãntlem sẽn yɩɩd dũniyã, woto me, mam soɛya yɩɩda yãmb soɛyã la mam tagsa yɩɩda yãmb tagsã.” (Ezai 55:9) Woto, d pa na n teeg d meng tagsg bɩ d sũurã sẽn datã ye. D na n tũu sagl-kãngã: “Bɩ y mak n bãng sẽn tat Zusoaba yam.”—Efɛɛz rãmba 5:10.

13. Wãn to la a Zezi goam nins sẽn be Zã 17:3 wilgd vẽeneg tɩ d segd n bãnga sẽn tat Wẽnnaam yam?

13 A Zezi Kirist wilga vẽeneg tɩ d segd n maana woto, a sẽn wa n yeel tɩ: “Vɩɩm sẽn-ka-sɛta yaa woto, tɩ bãmb na bãng yãmb sẽn yaa sɩd Wẽnnaam sẽn-ka-to la a Zezi Kirist yãmb sẽn tʋm a soabã.” (Zã 17:3) Gomd ning sẽn yaa “na bãng[ã]” võorã yɩɩda “bãng” zaalg zĩig sẽn zãre. Sã n yaa ne sebr a yembre (Vine’s Expository Dictionary), gom-biigã “wilgdame tɩ zems-n-taar n be sẽn bãngda wã la a sẽn mi-a soabã sʋka. Rẽ wɛɛngẽ wã, a sẽn bãng a soabã tara yõod ne-a, t’a get zems-n-taar kãng me wa bũmb sẽn tar yõodo.” Paam zems-n-taar ne ned pa f sẽn mi-a wã bala, bɩ f sẽn mi a yʋʋrã bal ye. Rẽ leb n tɩ loee ne f sẽn mi a soabã sẽn nong la a sẽn pa nonge, n mi a sẽn gãd noy ninsi, la f tũud-ba.—1 Zã 2:3; 4:8.

D zãms n bãng sẽn yaa sõma la wẽng n bake

14. A Poll yeelame tɩ yel-kãseng bʋg n welgd tẽeb kom-peels la neb sẽn bɩ wã?

14 Rẽ, wãn to la d na n tõog n bãng sõma ne wẽng n bake? Goam nins a Poll sẽn taas yʋʋm pipi kob-gĩndẽ Hebre kiris-nebã leokda sʋk-kãngã. A gʋlsame: “Ned ninga fãa sẽn yũud bĩisim, a ka mi tɩrlem koɛɛg võor ye; tɩ bõe, yẽ yaa bi-bilfu. La rɩɩb sẽn yaa taok yaa neb nins sẽn bɩ la sẽn mi sõama ne wẽng n baka yĩnga.” Ka wã, a Poll goma “bĩisim” yelle. A bilg-a-la verse ning sẽn dengã pʋgẽ wa “koɛɛg ninga yãmb sẽn pĩnd n zãms pĩndã,” n wilg tɩ rẽ yaa lebend ne “rɩɩb sẽn yaa taok[o],” sẽn yaa “neb nins sẽn bɩ wã,” “sẽn mi sõma ne wẽng n baka yĩngã.”—Hebre dãmba 5:12-14.

15. Bõe yĩng tɩ d segd n modg wʋsg sẽn na yɩl n bãng Wẽnnaam tɩ zems kɛpɩ?

15 Rẽ rat n yeelame tɩ sẽn yɩɩd fãa, d segd n modga wʋsg n bãng Wẽnnaam noyã sẽn be a Gomdã sẽn yaa Biiblã pʋgẽ wã tɩ zems kɛpɩ. Tõnd pa baood tɩ b sõdg noy ka tɛk sẽn wilgd tõnd d sẽn segd la d sẽn pa segd n maan ye. Biiblã pa maand woto ye. Sẽn yaa lebende a Poll wilgame: “Gʋlsg Sõamyã zãnga yaa Wẽnnaam n kõ tõndo: la a bee bark zãmsg yĩnga, la tɩ wilg ned a kongre, la saglg yĩnga, la tɩ zãms tɩrlem tɩ Wẽnnaam ned tõe n bɩ la a maan tʋʋm sõama fãa.” (2 Tɩmote 3:16, 17) Sẽn na yɩl n dɩ zãmsgã, kongrã wilgr la saglgã nafre, yaa d tags b zug neere. Rẽ baooda modgre, la a womda biisi, d na n ‘tõog n bɩɩme n maan tʋʋm sõama fãa.’ Rẽ, sɩd zemsa ne modgre.—Yelbũna 2:3-6.

16. Zãms n bãng yɛlã n bak võor yaa bõe?

16 Rẽ, wa a Poll sẽn wilgã, neb nins sẽn bɩ wã ‘mii sõama ne wẽng n bake.’ Yellã fãa nif yaa zĩ-kãngã. Gomd ning sẽn yaa ‘mi sõama ne wẽng n bakã,’ rat n yeela sɩd-sɩd tɩ “sẽn tʋm n minim (wala yĩn-wɩsgr maanda).” (Kingdom Interlinear Translation) Yĩn-wɩsgr maand sã n wa maand a yĩn-keelem tʋʋma tɩ f getẽ, f pa tẽed tɩ yaa sɩd ye. A tõeyã a meng sõma wakat buud fãa a manesmã pʋgẽ wa zaalem. La rẽ fãa yaa a sẽn modg n wakat fãa n minima yĩnga.

17. Wãn to la d segd n yɩ wa yĩn-wɩsgr maandba?

17 Tẽebã wɛɛngẽ tõnd me segdame n tʋm n minim wa yĩn-wɩsgr maanda, d sã n sɩd rat tɩ yãkr nins tõnd sẽn maandã yɩ sõma wakat fãa. Wakat buud fãa, d segd n tõog n yõka d tʋlsmã la d yĩngã ratem. (Matɩe 5:29, 30; Kolos rãmba 3:5-10) Wala makre, yãmb kibinda y ninã n pa get yoob yɛla, bɩ y kibinda y tʋbã n pa kelgd mizik bɩ gom-dẽgd bɩ? Yaa sɩd tɩ bõn-wẽns kãensã fãa gũbga tõndo. La pa tɩlae tɩ b kẽ tõnd sũurẽ wã la d yamẽ wã ye. Fãa bee ne tõndo. D tõe n dɩka yɩɩl-gʋlsdã sẽn yeel woto wã togs-n-taare: “Mam ka na n ges bũmb sẽn ka bark ye. Mam kisa neb nins sẽn basd tɩrlem sora tʋʋma, bãmb toor ka be ne maam ye. . . . Ziri yagd ka na n kaoos mam nifĩ ye.”—Yɩɩl Sõamyã 101:3, 7.

Zãms-y sõma ne wẽng bãng n bake

18. A Poll goama pʋgẽ, gomd ning sẽn yaa “minim n tʋmd ne d yamã” võor yaa bõe, yɛlã bãng-n-welg wɛɛngẽ?

18 Tẽeg-y tɩ yaa d sẽn na n “minim n tʋmd ne d yamã,” (NW ) la d tõe n zãms n bãng sẽn yaa sõma ne wẽng n bake. Rat n yeelame tɩ d sã n wa be yel-toog taoor fãa, d segdame n zãms tags n bãng Biiblã noy sẽn yaa b rãmb yellã pʋgẽ, la d bãng d sẽn na n tũ-b to-to. Minim-y vaeesg maaneg sɛb nins sẽn tik Biiblã zugã pʋsẽ, b sẽn tũnugd ne ‘tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã’ n kõtẽ wã. (Matɩe 24:45) Yaa sɩd tɩ d tõe n baoa kiris-neb sẽn bɩ sõngre. Baasg zãnga, tõnd mengã sẽn modgd n zãmsd Wẽnnaam Gomdã, n paas tõnd sẽn pʋʋsd a Zeova t’a wilg-d sor la a kõ-d a vʋʋsem sõngã, na n wa naf-d-la wʋsgo.—Efɛɛz rãmba 3:14-19.

19. Bark bʋs la d tõe n paame, d sã n minim n bãngd sẽn yaa sõma la wẽng n bake?

19 Tõnd sã n minim n bãngd sẽn yaa sõma la wẽng n bak wakat fãa, na n kɩtame tɩ “tõnd kõn leb n yɩ wa kamb sẽn ka yam sẽn sakd kareng buud toor-toor wa sobg sẽn dɩkd bũmbu, la neba belgre la b sɩlem wẽnga b sẽn baood weer tɩ belg neba ye.” (Efɛɛz rãmba 4:14) Sẽn yaa lebende, d sã n tik bãngr la võor-wʋmb ning sẽn tɩ loe ne sẽn tat Wẽnnaam yamã zugu, d tõe n yãka yam sẽn zemse, yel-bɛd bɩ yel-kɩds pʋsẽ, sẽn nafd tõndo, sẽn kengd tõnd tẽed-n-taasã tẽebo, la sẽn yɩɩd fãa, sẽn tat tõnd yĩngr Ba wã yam. (Yelbũna 27:11) Ad woto sɩd yaa bark la koglg wʋsg yaoolem day kãensã sẽn yaa toodã pʋsẽ!

[Tẽngr note]

^ sull 3 Yɛl 40 la logtoɛɛmb a Thomas Holmes la a Richard Rahe sõdg-yã, sẽn wat ne sũ-sãams n yɩɩd vɩɩmã pʋgẽ wã. Yel-kãens sʋkã yaa kẽed-n-taag kũum, kãadem kaoobo, la kẽed-n-taas welg-taabã n wat pipi zĩis a tãabẽ wã. Bao n kẽ kãadmã wata zĩig a yopoe soabẽ wã.

Y tõe n wilga a võor bɩ?

• D segd n tõog n maana bõe, d sã n dat n yãk yam tɩ zemse?

• Bõe yĩng tɩ pa yam tʋʋmd tɩ d bao nin-bɛd sõngr bɩ n teeg d meng tagsgo, d sã n wa rat n yãk sẽn yaa sõma la wẽnga?

• Bõe yĩng tɩ d segd n sɩd bãng yɛl nins sẽn tat Wẽnnaam yamã, d sã n wa rat n maan bũmbu, la wãn to la d tõe n maan woto?

• ‘Minim n bãng sõma ne wẽng n bak’ rat n yeelame tɩ bõe ne-do?

[Zãmsgã sogsgã]

[Foto, seb-neng 20]

D sã n baood arzɛk rãmb la neb yʋy sẽn yi sor-wilgri, yaa faoore

[Foto, seb-neng 21]

Wa yĩn-wɩsgr maanda, d segd n tõogame n yõk d tʋlsmã la d yĩngã ratem fãa sõma