Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Ãnda n sɩd yaa na-sõng rũndã-rũndã?

Ãnda n sɩd yaa na-sõng rũndã-rũndã?

Ãnda n sɩd yaa na-sõng rũndã-rũndã?

Yʋʋmd 1940, naamã yell ra paka Gãrãnd Bertayn depite rãmbã wʋsgo. A David Lloyd George sẽn da tar yʋʋm 77 wã sẽn da kelg depite rãmba no-koeemdã rag n lʋɩɩ Gãrãnd Bertayn taoor t’a tõog Dũni gill pipi zabrã. A sẽn zĩnd naamã pʋgẽ yʋʋm wʋsgã yĩng kɩtame t’a tõog sõma n mag pãn-soaadbã tʋʋm n ges b sõmblem sẽn ta zĩig ninga. A kõo diskuur depite rãmbã taoor sig-noy kiuug rasem a 8 wã n yeele: “Tẽngã neb seglame n na n maan modgr ning fãa b sẽn segd n maanã, sã n mikame tɩ b tara taoor lʋɩtba, tɩ goosneema wã wilgda nin-buiidã a bõn-datɩ sẽn yaa b rãmb vẽenega, la nin-buiidã sã n tõe n tall bas-m-yam tɩ b nanambsã maanda b pãng sẽn tõe tɛka.”

A LlOYD GEORGE goama wilgda vẽeneg tɩ nin-buiidã ratame tɩ b nanambsã zã tẽngã sõma la b mogd ne b sũy fãa n maneg yɛlã tɩ yɩ sõma n paase. Ned sẽn tʋmd ne sẽn pirsd-b nebã tɩ b votã yeelame: “Nebã sã n wa yãkd ned t’a yɩ b perzidã, yaa b vɩɩmã, b beoog-daarã la b kambã la b bobl nin-kãnga.” Bobell a woto zãab pa yel-bil ye. Bõe yĩnga?

Tõnd dũniyã pida ne zu-loees sẽn ka wõnd b tõe n yãa tɩɩm ye. Wala makre, na-bʋg n tall yam la tõog wʋsg hal tɩ kɩt t’a tõog tɩ bi-beerã la zabã sa? Rũndã-rũndã nanambsã sʋka, ãnda n tar arzɛk ne tõog la nimbãan-zoeer tɩ sek a na tõog n kõ ninsaalbã fãa rɩɩbo, ko-yɩlemde, la laafɩ? Ãnda n tar bãngr ning sẽn segdã, la a sɩd rat n kogl la a maneg tẽn-gãongã ne bũmb nins sẽn be a zugã? Ãnda n tar minim la tõog tɩ sek a na tõog n kɩt tɩ ãdem-biisã fãa vɩɩmd ne sũ-noog n kaoose?

Ninsaalbã ka tõe tʋʋmdã ye

Yaa sɩd tɩ nanambs kẽer tõogame n pids yɛl wʋsgo. La b sẽn tõe n sõng nebã pa kaoosd tɩ yɩɩg yʋʋm pi-gĩn a wãn bal ye, la rẽ poore nin-bʋg buud n deegd b zĩiga? Pĩnd Israɛll Rĩm a Salomo sẽn yɩ nanambs nins naam sẽn yɩ sõma n yɩɩdã a yembrã bʋgsa yel-kãngã zugu. A yeelame: “Mam kisga tʋʋm nins fãa mam sẽn tʋm dũniyã zug ka wã; tɩ bõe, mam na n loogame n bas-a ne ned ning sẽn na n wa reeg-a mam zĩigã. La ãnda n mi yẽ sã n na n yɩɩ yam soaba walla yalma? Baasgo, yaa yẽ n na n soog mam tʋʋma fãa, tʋʋm nins mam sẽn da tʋm ne yam dũniyã zugã. Yõwã me yaa zaalem.”—Koɛɛg Soaba 2:18, 19.

A Salomo rag n ka mi ned ning sẽn na n wa reeg-a yẽ zĩigã sã n na n kẽnga taoor ne yẽ tʋʋm sõma wã bɩ a sã n na n sãam-b lame ye. Sã n yaa ne a Salomo, nanambs ledgr ne na-paal yaa “zaalem.” Biibl dãmb a taab boonda rẽ tɩ bũmb sẽn “ka bark” bɩ sẽn “ka võore.” Biibl a yembr yeelame tɩ: “Bũmb m sẽn ka wʋmd a võore.”

Wakat ninga b toeemda nanambsã ne pãnga. B kʋʋ nanambs sẽn da zãad tẽngã sõma b sẽn da wa n ket naamẽ sasa. A Abraham Lincoln sẽn yɩ Etazĩni perzidã nebã sẽn da nand wʋsgã yeela zãma wã woto vugri: “B yãka maam tɩ m maan tʋʋm-kãseng wakat sẽn yaa bilf yĩnga, la masã yãmb taoore, b kõo maam tõog nin-buiidã zugu, sẽn yaa tõog sẽn na n sa ka la bilfu.” Sɩd me a naamã pa kaoos ye. Baa ne a sẽn da zoe n maan bũmb ningã fãa, la a sẽn da ket n tʋll n maan bũmb nins n kõ a nin-buiidã fãa wã, yaa yʋʋm a naas bal la Perzidã a Lincoln rɩ naam a tẽngã neb zugu. B sẽn da leb n vot-a t’a sɩng naam dɩɩb naoor a yiib soabã balã, pa kaoos la rao sẽn da rat tɩ b toeem naab kʋ-a ye.

Baa ninsaalbã nanambs nins sẽn yaa sõma n yɩɩdã ka b sẽn na maan n kogl b beoog-daarã tɩ bũmb ra maan-b ye. Sã n yaa woto, rẽ yĩnga yãmb segd n teeg-b lame tɩ b kogl y beoog-daarã tɩ bũmb ra maan-y sɩda? Biiblã yetame: “Da rell nin-kãsems sẽn yaa ninsaalba sẽn ka tõe n fãag fooma ye. Bãmb na n maana yõore n leb n leb tẽnga tomẽ. Baraar bala bãmb tagsg na n sɛɛme.”—Yɩɩl Sõamyã 146:3, 4.

Tõe n yaa toog tɩ d sak b sẽn sagl-d tɩ d ra teeg ninsaalbã nanambsã. La Biiblã ka yeel tɩ ãdem-biisã ka na n tol n paam na-sõng sẽn na n be wakat fãa ye. Ezai 32:1 yetame tɩ “dĩma na n dɩɩ naam ne tɩrlem.” Wẽnnaam a Zeova sẽn yaa ninsaal Naandã yãka “rĩma,” sẽn yaa Naab sẽn na n ges tẽng zug yɛlã yell zãnga. Ãnda soab la yẽ? Biiblã bãngr-goam wilgda sẽn yaa ned ninga.

A soab ning sẽn sɩd tõe n dɩ naamã

Yʋʋm tus a yiib sẽn looge, malɛk n da yeel Zʋɩf poak sẽn boond t’a Maari woto: “Fo na n dɩka pʋga n dog biribla n pʋd a yʋʋr t’a Zezi. A na n yɩɩ nin-kãsenga, la b na n boond-a lame tɩ Sẽn-ka-to Biiga. La Zusoab a Wẽnnaam na n kõo yẽ a yaaba a Davɩɩd naam. Yẽ na n sooga a Zakoob buuda wakat fãa la a soolem ka na n sɛ abada.” (Luk 1:31-33) N-ye, Nazarɛt rao a Zezi n yaa Rĩm ning Biiblã sẽn da reng n gom a soab yellã.

Tũudmã toɛy-toɛyã nong n bilgda a Zezi yimaas rãmbã pʋsẽ wala bi-pɛɛlga, wala nimbãan-neda, bɩ wala mong-m-meng soab sẽn sakd bũmb ning fãa sẽn wa a zugu. Yimaas kãens pa kɩtd tɩ ned tall bas-m-yam t’a yaa Naab ye. La Biiblã sẽn gomd Zezi Kirist ning yellã yɩɩ ned sẽn bɩ n ta rao zĩigẽ, sẽn yɩ nin-kogemd la nin-yẽesenga. A ra leb n tara zʋg-sõma a taab nins sẽn segdã n tõe n yɩ naaba. (Luk 2:52) Ad a zʋg-sõma kẽer sẽn yaa kãsems wʋsgo:

A Zezi kell n talla a burkĩndã tɩ zems zãnga. A pʋ-peelmã la a tɩrlmã ra ka be goam ye, hal t’a ra tol n yeel a bɛɛbã neba sʋk t’a sã n maana yell n tar taal bɩ b togse. B ka tõog n yeel tɩ bũmb ye. (Zã 8:46) A zãmsgã sẽn yaa pʋ-peelem zãmsgã kɩtame tɩ pʋ-peelem dãmb wʋsg sak n lebg a karen-biisi.—Zã 7:46; 8:28-30; 12:19.

A Zezi ra kõo a meng Wẽnnaam zãnga. A ra rɩka sard sẽn ka vigsd t’a na n saa tʋʋmd ning Wẽnnaam sẽn kõ-a t’a maanã, hal t’a bɛɛb sẽn yaa ninsaalb la zĩn dãmb ka tõog n gɩdg-a ye. Baa sẽn bao-b ne pãng n na n yɛɛs-a t’a basã ka tõog ye. (Luk 4:28-30) Yaams la kom pa koms a raood ye. (Zã 4:5-16, 31-34) Baa a zo-rãmbã sẽn wa n daag-a n basã, rẽ ka tõog n kɩt t’a bʋdg ye.—Matɩe 26:55, 56; Zã 18:3-9.

Nebã yell ra paka a Zezi hal wʋsgo. A kõo komds rɩɩbo. (Zã 6:10, 11) A belsa sũ-sãang rãmba. (Luk 7:11-15) A pugsa zoens nini, a sãooga wʋms la bãad dãmb a taaba. (Matɩe 12:22; Luk 8:43-48; Zã 9:1-6) A kenga a tʋm-tʋmdbã sẽn da modgd wʋsgã raoodo. (Zã sak 13–17) A yɩɩ ‘pe-kɩɩm sõng’ sẽn ges a piis yell neere.—Zã 10:11-14.

A Zezi ra sakame n na n tʋme. A pɛgsa a tʋm-tʋmdbã nao sẽn na yɩl n zãms-b zʋg-sõng sẽn tar yõod wʋsgo. (Zã 13:4-15) A tũu Israɛll soayã sẽn yaa wubsgã n moon koe-noogã. (Luk 8:1) Vugr menga a ra ratame n tɩ vʋʋs ‘we-kɛɛng neb sẽn ka beẽ,’ la kʋʋngã sẽn wa a nengẽ n dat t’a zãms-b n paasã, a sakame n zãms-ba. (Mark 6:30-34) Woto, a kõo kiris-nebã fãa mak-sõngo, modg neer ne Wẽnnaam tʋʋmdã wɛɛngẽ.—1 Zã 2:6.

A Zezi saa a tʋʋmdã tẽng zug la a looge. A kɩs-sɩdã yĩnga, Wẽnnaam a Zeova keo-a lame n kõ-a naam saasẽ la yĩng sẽn pa kiida. Biiblã yeela woto a Zezi b sẽn lebg n vʋʋgã wɛɛngẽ: “Kirist vʋʋgame, la b ka na n le ki ye, la kũum ka le tar pãng ne bãmb ye.” (Rom dãmba 6:9) Y tõe n talla bas-m-yam tɩ yẽ la ãdem-biisã Naab ning sẽn ya a sõma n tɩ yɩɩdã. Kirist Zezi sã n wa rɩt naam tẽngã gill zugu, ka na n leb n yɩ tɩlae tɩ b yãk naab a to, bɩ n toeem naab ye. B ka na n sik-a bɩ b kʋ-a a naamã rɩɩb wakat ye. Sẽn paase naab sẽn ka tõe tʋʋmdã ka na n wa reeg a zĩig n sãam tʋʋmd ning a sẽn da zoe n maanã ye. La yaa bõe takɩ la a na n maan n kõ ãdem-biisã?

Na-paalgã sẽn na n maan bũmb ninga

Yɩɩl Sõamyã 72 soabã reng n togsa tõnd yɛl wʋsg sẽn wilgd Rĩm kãng sẽn zems zãng la sẽn pa kiidã sẽn na n dɩ naamã to-to. D karemda verse a 7 la a 8 wã pʋgẽ woto: ‘Tɩrlem na n toba yẽ zãmaane la laafɩ wʋsg na n zĩnda hal tɩ ta kiuug sɛɛbo. Yẽ na n dɩɩ naam sẽn sɩng ne mog-kãseng a yembr n tɩ ta mogr a to, la sẽn sɩng ne kʋɩl-kãsengã n tɩ ta dũniyã tɛka.’ A Zezi naamã wakat sẽn na n tall nafa wã, tẽngã neb na n zĩnda bãan wakat fãa. A na n sãama zab-teedã fãa la a yiis zabr tʋlsem ninsaal sũurẽ menga. Rũndã-rũndã neb nins sẽn pigd b taab wala bõn-yẽes bɩ sẽn maand wa rigd-n-yĩids ne b taabã na n teka yam zãng fasɩ. (Ezai 11:1-9) Laafɩ na n zĩnda wʋsgo.

Yɩɩl Sõamyã 72 soabã paasa verse 12 n tɩ ta 14 pʋgẽ woto: “Yẽ na n fãaga nimbãan-ned sẽn kelemda la naong soab sẽn ka tar sõangda. Far soaba ne nimbãan-ned nimbãaneg tara yẽnda, la yẽ na n fãaga nimbãan dãmba vɩɩm. Yẽ na n fãaga bãmb ne toolem la pãnga, la bãmb zɩɩm daagr na n yɩɩ bõn-kãseng yẽ nifẽ.” Sik-m-mens rãmbã, naong rãmbã, la b sẽn namsd-b rãmbã na n yɩɩ wala zak a ye neb sẽn lagem taab ne sũ-noog Rĩm a Zezi Kirist naamã wakate. B ka na n leb n vɩɩmd toog la saagr kaalem pʋgẽ ye, b na n vɩɩmda ne sũ-noogo.—Ezai 35:10.

Verse 16 kãabda woto: “Ki wʋsg na n zĩnda soolem pʋgẽ. A na n miima tãens zutu.” Rũndã-rũndã, komã namsda neb milyõ rãmb wakat fãa. Naoor wʋsgo, polentikã yɛl la rat-tɩ-loogã yĩng kɩtame tɩ b ka pʋɩt rɩɩbã sõma tɩ sekdẽ ye, tɩ rẽ kɩt tɩ neb kʋʋngo, sẽn yɩɩd fãa kambã kiid kom. La a Zezi naamã wakate, yel-kãngã na n saame. Kood wʋsg sẽn yaa rɩ-nood na n zĩndã tẽngã zugu. Ãdem-biisã fãa na n paama rɩɩb tɩ sek-ba.

Yãmb datame n paam bark kãensã naam sõngã sẽn na n wa ne wã bɩ? Sã n yaa woto, bɩ y zãms n bãng Naab ning sẽn na n soog tẽngã gill ka la bilfã. A Zeova Kaset rãmbã na n sõng-y-la ne sũ-noog tɩ y paam zãms-kãnga. Y sũur kõn sãam ye, bala Wẽnnaam a Zeova mengã yeela woto a Biriblã wɛɛngẽ: “Yaa maam n zĩndg m dĩma m Siõ tãn-sõng zugu.”—Yɩɩl Sõamyã 2:6.

[Zĩ-gũbri, seb-neng a 5]

B SIK-B-LA NAAMẼ WÃ ZĨIG PƲGẼ

Naab tõe n talla bas-m-yam t’a soolmã neb na n waoog-a lame la b teel-a, yẽ me sã n tõe n sõng-b tɩ b paam laafɩ la b vɩɩmd ne bãane. La bũmb sã n kɩt t’a soolma neb wa ka leb n tar bas-yard ne-a, pa kaoosd la ned a to reeg a zĩigã ye. Ad makr a wãn sẽn wilgd yɛl sẽn kɩt tɩ b sigs nanambs sẽn tar pãng zĩig pʋgẽ b naamẽ.

Fare. Yʋʋm kob-gĩnd 18 soabã sẽn wa n kolgd saabã, b ra modga Fãrãns soolmã neb tɩ b yaood lampo bɛd tɩ rɩɩbã yaool n da ka sekd nebã ye. Yaa rẽ n wa ne Fãrãns revolisiõ wã, sẽn wa ne Rĩm a Louis 16 soabã zug fiuugr yʋʋmd 1793 wã.

Zabre. Dũni gill pipi zabrã kɩtame tɩ nanambs sẽn tar pãng wʋsg sig naamẽ. Wala makre, yʋʋmd 1917 zabr n wa ne kom Sẽnpetɛrsburg sẽn be Risi tẽngẽ wã, tɩ rẽ me wa ne wao-fugdg kiuugã revolisiõ wã. Tedg-kãng luba Tsaar Nicholas a 2 soaba, la a wa ne ko-tɩ-d-pʋɩyã naamã bɩ kominismã luglgu. Yʋʋmd 1918 sɩpaolg kiuugã, Alemayn ra ratame tɩ zabrã sa, la tẽns nins sẽn da lagem taab n zabd ne-a wã yeelame tɩ b kõn bas zabrã tɩ sã n ka b toeema naab ye. Rẽ kɩtame tɩ b modg Alemayn soolmã naab a Wilhɛlm t’a yi tẽngã n zoe n tɩ soond Peyiba.

Goosneem modɛll buud a to tʋlsem. Yʋʋmd 1989 wã welg-kãseng ning sẽn da be kominismã bɩ ko-tɩ-d-pʋyã la sẽn da kɩɩsd-b rẽ wã sʋkã saame. Tẽns wʋsg soolem neb sẽn bas kominismã la b lugl naam buud a taabã, kɩtame tɩ goosneema nins naam sẽn da kɛgem wa kutã lʋɩ.

[Foto rãmba, seb-neng a 7]

A Zezi rɩlga neb kom sẽn da tare, a sãooga bãad dãmba, la a kõ kiris-nebã fãa mak-sõngo

[Seb-neng a 4 fotã soaadbã]

Lloyd George: Photo by Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images