Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Ãnd dãmb n na n vʋʋge?

Ãnd dãmb n na n vʋʋge?

Ãnd dãmb n na n vʋʋge?

“Bɩ yãmb da yɛɛs ne yõwã ye. Tɩ bõe, wakat watame tɩ fãa sẽn be [tẽegr] yaad pʋsẽ na n wʋm bãmb koɛɛg n yi.”—ZÃ 5:28.

1. Koe-kãseng bʋg la a Moiiz wʋm tuugã sẽn wit bugmã pʋgẽ, la kaoosg poore, ãnd n lebg n togs gom-kãensã?

BÕN-SÃANG n zĩnd sẽn yɩɩd yʋʋm 3 500 sẽn looge. A Moiiz ra gũuda buud-yaab a Zetro piisi. Horɛb Tãngã sɛɛgẽ, a Zeova malɛkã puka a Moiiz tuug sẽn wit bugum sʋka. Yikr sebrã yeta woto: “A Moiiz getame la haya, bugum bee tuuga sʋka, la a ka rɩt tuuga ye.” Rẽ poore, koɛɛg n yi tuugẽ wã n bool-a woto: “Mam yaa fo ba Wẽnnaam, a Abrahaam ne a Izaak la a Zakoob Wẽnnaam.” (Yikri 3:1-6) Kaoosg poore, pipi kiris-nebã wakate, yaa Wẽnnaam Biribl a Zezi mengã n lebg n togs gom-kãensã.

2, 3. a) Bõe n gũud a Abrahaam, a Izaak la a Zakoobe? b) Sogs-bʋs n be?

2 A Zezi ra goma ne Sadiseẽ rãmb sẽn da pa tẽed vʋʋgrã, n yeele: “A Moiiz ra wilga tuuga zĩigẽ tɩ kũum vʋʋgdame, n bool Zusoaba t’a Abrahaam ne a Izaak la a Zakoob Wẽnnaam. La Wẽnnaam ka kũum Wẽnnaam ye, bãmb yaa nin-vɩɩs Wẽnnaam, tɩ bõe, fãa vɩɩ bãmb yĩnga.” (Luk 20:27, 37, 38) A Zezi sẽn togs gom-kãensã wã, a wilgame tɩ sã n yaa ne Wẽnnaam, a Abrahaam, a Izaak la a Zakoob sẽn ki hal sẽn kaoosã ra ket n vɩɩ Wẽnnaam pʋ-tẽerẽ wã. Wala a Zoobe, b gũudame tɩ b vʋʋgrã wakat ta. (Zoob 14:14) Wẽnnaam dũni paalgã pʋgẽ, b na n vʋʋgame.

3 La yaa wãn to ne neb milyaar dãmb sẽn zoe n ki wã. Bãmb me na n paama vʋʋgr bɩ? Nand tɩ d paam sok-kãngã leokr sẽn zemse, bɩ d ges Wẽnnaam Gomdã pʋgẽ n bãng bũmb ning sẽn paamd nebã, b sã n ki.

Sẽn ki-bã bee yɛ?

4. a) Sẽn ki-bã rebda yɛ? b) Seoll yaa bõe?

4 Biiblã yetame tɩ sẽn ki-bã “ka mi bũmb ye.” Ned sã n ki, namsg zĩig b sẽn boond tɩ bugum yir kae, zĩig b sẽn boond tɩ Lẽmbã me kae, a soab lebda tẽng tomẽ bala. Yaa woto n kɩt tɩ Wẽnnaam Gomdã sagend sẽn vɩ-bã woto: “Bũmb ninga fo nug sẽn tõe n maan ne fo pãngã, bɩ f maan-a. Tɩ bõe, tʋʋmd ne tagsg la yam ne bãngr ka be kɩɩm-kulg [Seoll] fo sẽn dabd zĩig ninga ye.” (Koɛɛg Soaba 9:5, 10; Sɩngre 3:19) “Seoll” b sẽn lebg ka tɩ kɩɩm-kulgã yaa gomd neb wʋsg sẽn pa mi. A yita hebre gom-biigẽ, la b ket n pa vẽen ne a yẽgrã ye. Tũudum wʋsg zãmsda nebã tɩ sẽn ki-bã ket n vɩɩme, la wa Wẽnnaam Gomdã sẽn wilgdã, neb nins sẽn be Seollẽ wã kiime, n pa mi bũmb ye. Seoll makda ãdem-biisã yaoogo.

5, 6. A Zakoob kũumẽ wã yɛ la a kẽng-yã, la ãnd dãmb la a tɩ bʋʋg beenẽ?

5 Biiblã pʋgẽ, d yãta gom-biig ning sẽn yaa “Seoll” bɩ kɩɩm-kulgã pipi Sɩngr 37:35 pʋgẽ. A Zakoob sẽn wʋm a bi-nongr a Zozɛf kũumã kɩbar n tẽed tɩ yaa sɩdã, a zãgsa belsg n yeel tɩ: ‘Mam zoob-peenda na n kẽe yaoogẽ [Seool] ne sũ-sãoongo.’ A Zakoob sẽn da tẽed t’a biriblã kiime wã, a ra tʋll n kiime n kẽng Seool. Kaoosg zugẽ, a Zakoob kom-bɛd a wɛ n tʋlg n tall a biribl yaoog a Bẽnzame n kẽng Ezipt sẽn na yɩl n paam yolsg ne komã. La a Zakoob zãgsame n yeele: “Mam biiga ka na n tũ yãmb n kẽng be ye, yẽ kẽem kae ye, yẽ keta a yembr bala. Yẽ sã n tũ yãmb n tɩ paam toog sora zugu, yãmb na n kɩtame tɩ mam zoob-peenda kẽ yaoogẽ [Seoll] ne sũ-sãoongo.” (Sɩngre 42:36, 38) Verse kãensã b yiibã rɩka kũumã n tɩ loe ne Seoolle, la pa vɩɩm kũum poor ye.

6 Sɩngr sebrã wilgdame t’a Zozɛf lebga koodã yel-gɛt Ezipti. Woto yĩnga, a Zakoob tõog n bʋʋga a Zozɛf be, tɩ b leb n paam taab ne sũ-noogo. Rẽ poore, a Zakoob zĩnda tẽn-kãng hal tɩ ta a kũum, a sẽn wa n kʋʋl wʋsg n ta yʋʋm 147. A komdibli wã rɩka a kõbã n tɩ mum Makpela tãngã bokẽ Kanaã, wa a sẽn da rat tɩ b maan bũmb ning n kõ-a, a sẽn wa n kiidẽ wã. (Sɩngre 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Woto, b muma a Zakoob b sẽn da mumẽ a ba a Izaak la a yaab a Abrahaam zĩig ninga.

‘B lagma b yaab rãmba’

7, 8. a) A Abrahaam sẽn wa n ki wã a kẽnga yɛ? Wilg-y y leokrã võore. b) Bõe n wilgd tɩ neb a taab n kẽng Seool b kũumẽ wã?

7 Pĩndã, a Zeova sẽn togs a Abrahaam a kaoolã n yɩlem la a kãab t’a Abrahaam yagensã ra na n lebga wʋsgã, a ra wilgda bũmb ning sẽn da na n paam a Abrahaamã. A Zeova yeelame: “La foom yẽ, fo na n kẽnga f ba rãmba zĩigẽ ne laafɩ. B na n muma foom f kʋʋlem kãseng wakate.” (Sɩngre 15:15) La sɩd yɩɩ woto bal kɛpɩ. Sɩngre 25:8 yetame: “Yẽ [a Abrahaam] lebga nin-kẽem kʋdre n tar yʋʋm wʋsgo n yaool n maan yõore. Yẽ kiimi n ta a yaab rãmbẽ.” Nin-kãens ra yaa ãnd dãmba? Sɩngre 11:10-26 wilgda a yaab rãmbã pʋgdg-pʋgdg n tɩ ta a Nowe biribl a Sɛm. Woto, a Abrahaam sẽn ki wã, a tɩ naaga nin-kãensã sẽn da zoe n be kɩɩm-kulg bɩ seollã.

8 Gomd ning sẽn yaa “ta a yaab rãmbẽ” wã nong n pukda Hebre Gʋlsg Sõamyã pʋgẽ. Rẽnd d tõe n yeelame t’a Abrahaam biribl a Ismaɛll la a Moiiz kẽem a Aarõ fãa sẽn ki wã b kẽnga Seollẽ wã, n gũud vʋʋgre. (Sɩngre 25:17; Sõdbo 20:23-29) Rẽnd a Moiiz me kẽnga Seoll, baa ned ba a yembr sẽn pa mi a yaoogã sẽn beẽ wã. (Sõdbo 27:13; Tõodo 34:5, 6) Woto me, a Moiiz lɛdgd a Zozue sẽn lebg Israɛll buudã taoor lʋɩtã, n paas yẽ wakatẽ neba fãa me kẽnga Seoll b kũumẽ wã.—Bʋkaoodba 2:8-10.

9. a) Wãn to la Biiblã wilgd tɩ Hebre gom-biig ning sẽn yaa “Seollã” la Gɛrk gom-biig ning sẽn yaa “Hadɛsã” makda zĩ-yende? b) Saag-bʋg la neb nins sẽn be Seoll bɩ Hadɛsã tara?

9 Yʋʋm kobs poore, a Davɩɩd lebga Israɛll buud 12 wã rĩma. A kũumẽ wã, a “gãanda ne a saam dãmba.” (1 Rĩm dãmba 2:10, Sebr Sõngo) Yẽ me ra bee Seool bɩ? Yʋʋmd 33 Pãntekotã, tʋm-tʋmd a Pɩɛɛr goma a Davɩɩd kũumã yell n lebg n dɩk Yɩɩl Sõamyã 16:10 goamã woto: “Yãmb ka na n bas maam kɩɩm-kulg ye.” A Pɩɛɛr sẽn wilg ka t’a Davɩɩd ra ket n bee a yaoogẽ wã, a wilgame tɩ gom-kãensã pidsa a Zezi zugu, la a wilg t’a Davɩɩd “sẽn yã tɩ bõn-kãng be taoorã, bãmb togsa Kirist kũum vʋʋgr yelle n yeel tɩ b ka na n pa kɩɩm-kulg ye, la b yĩnga ka na n põog ye. Yaa a Zezi kãng la Wẽnnaam vʋʋg-yã. La tõnd fãa yaa kaset dãmba.” (Tʋʋma 2:29-32) Ka wã a Pɩɛɛr tũnuga ne Gɛrk gom-biig ning sẽn yaa “Hadɛsã,” tɩ ne Hebre yaa “Seolle.” Neb nins b sẽn yet tɩ b bee Hadɛsã ne neb nins b sẽn yet tɩ b bee Seollã bee zĩ-yɛnga. B gõeeme n gũud vʋʋgre.

Neb sẽn pa tɩrs bee Seoll bɩ?

10, 11. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ neb sẽn pa tɩrs n kẽng Seoll bɩ Hadɛs b kũumẽ wã?

10 A Moiiz sẽn tall Israɛll buudã n yiis Eziptã poore, neb n yɩ tõatb we-raoogã pʋgẽ. A Moiiz yeela nin-buiidã tɩ b welg b mens ne tõatb a Koore, a Datã la a Abiram. B ra segd n kii kũ-miuugu. A Moiiz wilga woto: “Nin-kãens sã n ki wa sẽn zems ninsaal kũum, dall Zusoaba ka tʋm maam ye. La Zusoaba sã n maan bõn-sãang tɩ tẽnga yaag a noor n vel bãmb ne bũmb nins fãa bãmb sẽn tara tɩ b sig kɩɩm-kulg pʋgẽ vɩɩse, yãmb na n bãngame tɩ b ka nand Zusoaba ye.” (Sõdbo 16:29, 30) Yɩɩ tẽngã sẽn pak a noor n vol b rãmbã tɩ yaa bugmã sẽn dɩ-b wala sẽn yɩ to-to ne a Koore la Levi neb 250 wã sẽn da be a poorẽ wã me, tõatb kãensã fãa baasa Seoll bɩ Hadɛs pʋgẽ.—Sõdbo 26:10.

11 A Simeyi sẽn da kãab rĩm a Davɩɩd wẽngã paama sɩbgr a Davɩɩd lɛdgd a Salomo nugẽ. A Davɩɩd da kõo a Salomo noor woto: “F kõn bas-a n pa sɩbg-a ye, la f mi f sẽn na n sɩlem sɩlem ninga t’a sig bʋg-tẽng [bɩ Seoll] ne zoob-peendo.” A Salomo kɩtame t’a Benaya pids bʋ-kaoor kãngã. (1 Rĩm dãmba 2:8, 9, Sebr Sõngo; 44-46) Ned a to a Benaya sẽn kʋ yɩɩ a Zoaab sẽn da yɩ Israɛll sodaas naabã. A zoob-peendã pa ‘sig bʋg-tẽng [bɩ Seool] bãan ye.’ (1 Rĩm dãmba 2:5, 6, Sebr Sõngo; 28-34) Mak-kãensã b yiibã fãa wilgdame t’a Davɩɩd sẽn paam vẽnegr n yɩɩl yɩɩll ningã yaa sɩda. A yeelame: “Bɩ nin-wẽnsã fãa kẽng kɩɩm-kulgu, [Seoll] bu-zẽms nins sẽn yĩmd Wẽnnaam yellã.”—Yɩɩl Sõamyã 9:18.

12. A Ahitofɛll da yaa ãnda, la a sẽn ki wã a kẽnga yɛ?

12 A Ahitofɛll da yaa a Davɩɩd mengã sagenda. Nebã ra getame t’a saglgã tara yõod wa saglg sẽn yit a Zeova nengẽ. (2 Sãmwɛll 16:23) Zu-bʋko, sõgen kãngã b sẽn da kɩs sɩd ne wã lebga zãmb soab n tɩ fãoog tõatb sull a Davɩɩd biribl a Absalom sẽn da yaa b taoor soabã. Wõnda a Davɩɩd da gomda zãmb-kãng yell a sẽn wa n gʋls tɩ: “La ka bɛyã n paoog maam ye, sã n da yaa woto, mam tõe n sakẽ-lame. Ka mam zabd-n-taag n wuk a meng ne maam ye, sã n da yaa woto, mam da na n solga m meng ne yẽnda.” A Davɩɩd paasa woto: “Bɩ kũum ling bãmba. Bɩ b sig kɩɩm-kulg vɩɩse. Tɩ bõe, wẽng bee bãmb sʋka la zĩis nins bãmb sẽn be wã.” (Yɩɩl Sõamyã 55:13-16) A Ahitofɛll ne a tũud-n-taasã kũumẽ, b kẽnga Seolle.

Ãnd dãmb n be Zeɛn?

13. Bõe yĩng tɩ b bool a Zida tɩ “sẽn tog n sãam-a” bɩ sãoong biriblã?

13 Rɩk-y a Davɩɩd yɛlã sẽn da yaa to-to wã n mak ne Davɩɩd Kãseng a Zezi rẽndã. Kirist tʋm-tʋmdb 12 wã ned a ye, a Zida Iskariot n lebg zãmb soab wala a Ahitofɛlle. A Zida zãmbã yɩɩ wẽng wʋsg n yɩɩd a Ahitofɛll dẽndã zĩig sẽn zãre. A Zida maana Wẽnnaam Biribl yend ning a sẽn naan a toorã wẽnga. Wẽnnaam Biriblã tẽng zug tʋʋmdã baasg sẽnese, a pʋʋsa a karen-biisã yĩng n yeel woto: “Mam sẽn be ne bãmb dũniyã pʋga, mam talla bãmb ne yãmb yʋʋre. Mam talla neb nins yãmb sẽn kõ maamã, la bãmb sʋka ned ba a yembr ka menem ye, sã n ka sẽn tog n sãam-a tɩ Gʋlsg Sõamyã paam pidsga bala.” (Zã 17:12) A sẽn gom a Zida yell ka n yeel t’a yaa “sẽn tog n sãam-a” bɩ sãoong biriblã, a wilgame t’a Zida sẽn ki wã, vʋʋgr saagr da ka a yĩng ye. A ra pa be Wẽnnaam pʋ-tẽerẽ ye. Pa Seoll la a kẽngẽ ye, yaa Zeɛn. La Zeɛn yaa bõe?

14. Zeɛn makda bõe?

14 A Zezi ninga a wakatẽ tũudmã taoor dãmb taale, b sẽn da maand tɩ b karen-biig fãa yɩ bugum bɩ Zeɛn nedã yĩnga. (Matɩe 23:15) Rẽ wẽnde, nebã ra mii Hinom Longã, sẽn da yaa tãmpʋʋr tɩ b lobd tʋʋm wẽns maandbã b sẽn kʋ wã beenẽ wã, n da get tɩ b yaa neb sẽn pa tog ne mumb sẽn zemsã. Sẽn deng rẽ, a Zezi menga goma Zeɛnnã yell a tãng zug Zãmsgã pʋgẽ. (Matɩe 5:29, 30, NW ) A kɛlgdbã ra wʋmda gom-kãensã võor vẽenega. Zeɛn da makda sãoong zãng-zãng tɩ vʋʋgr saagr kaẽ ye. A Zida Iskariot sẽn vɩɩmd a Zezi wakatã toor sẽn ka be, rẽ yĩnga neb a taab n ki n pa kẽng Seool bɩ Hadɛse, n kẽng Zeɛn bɩ?

15, 16. Ãnd dãmb n kẽng Zeɛn b kũumẽ wã, la bõe yĩng tɩ b kẽng be?

15 B naana pipi ninsaalb a Ãdem ne a Hawa tɩ b zems zãnga. Yaa ne yamleoog la b maan yel-wẽnã. B ra segd n yãka yel-kãensã b yiibã a ye: vɩɩm sẽn pa sate, bɩ kũum wakat fãa yĩnga. B kɩɩsa Wẽnnaam noor n zĩnd a Sʋɩtãan poorẽ. B sẽn ki wã, b ra pa tar saagr n tõe n dɩ Kirist kũumã sẽn yɩ rondã nafa ye. Yaa Zeɛn la b kẽng-yã.

16 A Ãdem pipi biribl a Kayẽ kʋʋ a yao a Abɛll tɩ b yiis-a buudẽ t’a tɩ vɩɩmd kɛɛnga. Tʋm-tʋmd a Zã yeelame t’a Kayẽ ra ‘yaa wẽng soaba rẽnda.’ (1 Zã 3:12) Zemsame tɩ d tags t’a sẽn ki wã a kẽnga Zeɛn wa a roagdbã. (Matɩe 23:33, 35) La pa woto lae-lae ne nin-tɩrg a Abɛll ye! Tʋm-tʋmd a Poll wilgame: “Ne tẽebo, a Abɛll kõo Wẽnnaam maoong sẽn yaa sõama n yɩɩd a Kayẽ dẽnda. La yõwã yĩnga, yẽ paama kaset t’a yaa tɩrga, Wẽnnaam sẽn deeg yẽ kũuna yĩnga. La tẽeb yĩnga, baa yẽ sẽn ki wã, yẽ ket n gomdame.” (Hebre dãmba 11:4) N-ye, masã wã, a Abɛll bee Seoll n gũud vʋʋgre.

“Rẽenem” vʋʋgre, la ‘sẽn yaa neer n yɩɩdã’

17. a) Ãnd dãmb n debd Seoll saabã wakat kãngã? b) Neb nins fãa sẽn be Seollã saagr yaa bõe, la bõe n na n paam neb nins sẽn be Zeɛnnã?

17 Neb wʋsg sẽn karem kɩba-kãngã tõe n sokda bũmb ning sẽn na n paam neb nins sẽn kiid “wakata sɛɛb” sasa wã. (Daniɛll 8:19) Wilgr sak a 6 bilgda wed-rʋʋdb a naas sẽn zoet wakat kãnga. D ges tɩ b boonda wed-rʋʋd a naas-n-soabã tɩ Kũum, la kɩɩm-kulg pʋgda a poore. Woto, neb wʋsg sẽn kiid kũ-lingdem wed-rʋʋdb kãensã zoeesã yĩngã kẽngda Hadɛse, n gũud vʋʋgr Wẽnnaam dũni paalgã pʋgẽ. (Wilgri 6:8) La neb nins sẽn be Seollã (Hadɛsã) saagr yaa bõe, la bõe n na n paam sẽn be-b Zeɛnnã? D sã n na n togs koɛɛg-koɛɛg bala, sẽn be-b Seollã na n paama vʋʋgre, tɩ sẽn be-b Zeɛnnã paam sãoong wakat fãa yĩnga, sẽn dat n yeel tɩ nin-kãens pa na n leb n zĩnd ye.

18. “Dẽenem kũum vʋʋgrã” kõta saag-bʋgo?

18 Tʋm-tʋmd a Zã gʋlsa woto: “Bark bee neb nins sẽn paam dẽenem kũum vʋʋgrã zutu, la bãmb yaa sõama. Kũum a yiib soaba ka tar pãng ne bãmb ye. Bãmb na n yɩɩ Wẽnnaam ne Kirist maan-kʋʋdba, bãmb na n dɩɩ naam ne bãmb yʋʋm tusri.” Neb nins sẽn na n dɩ naam ne a Zezi wã paamda “dẽenem kũum vʋʋgrã,” la saag-bʋg la ãdem-biis a taabã tara?—Wilgri 20:6.

19. Wãn to la kẽer na n paam ‘kũum vʋʋgr sẽn yaa neer n yɩɩda’?

19 Sẽn sɩng ne Wẽnnaam sõgen a Eli la a Elize wakatã, vʋʋgrã kɩtame tɩ neb sẽn da ki leb n vɩɩmde. A Poll yeelame: “Pagb kẽer leb n paama bãmb neba sẽn vʋʋg n bas kũum. La neb a taab paama namsgo, la b ka sak n deeg lohorem ye, bãmb sẽn dat kũum vʋʋgre sẽn yaa neer n yɩɩda yĩnga.” N-ye, wẽn-sakdb kãensã sẽn kell n tall b burkĩndã gẽega vʋʋgr ning b sẽn bĩng b yĩngã. La saag-kãng pa yʋʋm a wãn vɩɩm sẽn na n pʋgl ne kũum ye, yaa vɩɩm sẽn pa sat saagre. Woto sɩd na n yɩɩ ‘kũum vʋʋgr sẽn yaa neer n yɩɩda.’—Hebre dãmba 11:35.

20. Bõe yell la sõsg ning sẽn pʋgdã na n gome?

20 Tõnd sã n ki wẽn-sakr pʋgẽ t’a Zeova nan pa sãam dũni wẽng kãngã, d tara tẽeb sɩd-sɩd tɩ d na n paama ‘vʋʋgr sẽn yaa neer n yɩɩda,’ sẽn dat n yeel tɩ yaa vʋʋgr sẽn kõt-d sor tɩ d tõe n paam vɩɩm sẽn pa satã. A Zezi kãaba woto: “Bɩ yãmb da yɛɛs ne yõwã ye. Tɩ bõe, wakat watame tɩ fãa sẽn be [tẽegr] yaad pʋsẽ na n wʋm bãmb koɛɛg n yi.” (Zã 5:28) Sõsg ning sẽn pʋgdã pʋgẽ, d na n yãa vʋʋgrã bõn-datl n paase. A na n wilga vʋʋgrã saagr sẽn paasd tõnd pãngã to-to tɩ d kell n yɩ neb sẽn tar burkĩnd Wẽnnaam taoore, la a sẽn sõngd tõnd to-to tɩ d tall mong-m-meng yam.

Y tẽrame bɩ?

• Bõe yĩng tɩ b yeel t’a Zeova yaa “nin-vɩɩs Wẽnnaam”?

• Saag-bʋg la neb nins sẽn be Seollã tara?

• Bõe n na n paam neb nins sẽn be Zeɛnnã?

• Wãn to la neb kẽer na n paam ‘vʋʋgr sẽn yaa neer n yɩɩda’?

[Zãmsgã sogsgã]

[Foto, seb-neng 21]

Wala a Abrahaam, neb nins sẽn debd Seollã na n paama vʋʋgre

[Foto rãmba, seb-neng 23]

Bõe yĩng t’a Ãdem ne a Hawa, la a Kayẽ ne a Zida Iskariot kẽng Zeɛnne?