Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã tags-kãsemse

Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã tags-kãsemse

A Zeova Gomdã vɩɩme

Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã tags-kãsemse

RĨM dãmb sebr a yiib-n-soabã yaa pipi Rĩm dãmb sebrã pʋgẽ kibayã n kẽngd taoore. A gomda rĩm dãmb 29 yelle. Yaa Israɛll sẽn yaa rɩtg rĩungã rĩm dãmb 12, la Zida sẽn yaa goabg rĩungã rĩm dãmb 17 yell la a gomda. Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã leb n gomda no-rɛɛsdb a Eli, a Eliize la a Ezai tʋʋmã yelle. Baa ne sebrã kibay sẽn pa pʋgd taab fasɩ wã, a wilgda yɛl sẽn maan Samari ne Zerizalɛm sãoonga sasa. Sebrã fãa gomda yɛl sẽn zĩnd yʋʋm 340 pʋgẽ yelle, sẽn sɩng ne yʋʋmd 920 n tall n tãag yʋʋmd 580 sẽn deng a Zezi rogmã. Yaa yʋʋm-kãng la no-rɛɛs a Zeremi gʋls sebrã n baase.

Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã yõod ne tõnd yaa bõe? Bõe la a zãmsd tõnd a Zeova manesmã ne nebã zugu? Yam-bʋg la d tõe n dɩk rĩm dãmbã, no-rɛɛsdbã la neb a taab seb-kãnga sẽn gomd b yellã tʋʋm zugu? Bɩ d ges d sẽn tõe n zãms bũmb ning Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã pʋgẽ.

A ELIIZE LEDGA A ELI

(2 Rĩm dãmba 1:1–8:29)

Israɛll rĩm a Akazia lʋɩya a roogẽ wã n pogle. No-rɛɛs a Eli toolame tɩ b tɩ yeel-a t’a na n kiime. A Akazia kiime t’a yao a Zoram deeg naamã. Wakat kãng t’a Zozafat n dɩt naam Zida. A Zeova kɩtame tɩ sɩlmand rɩk no-rɛɛs a Eli n dʋ yĩngri, t’a Eliize sẽn da yaa a sõgnã ledg-a n lebg no-rɛɛsa. A Eliize no-reesemdã kaoosa sẽn zems yʋʋm 60. A maana yel-soalem wʋsgo.—Ges-y zĩ-gũbrã gom-zug sẽn yaa: ‘A Eliize yel-soalmã.’

Moaab rĩm a ye sẽn wa n tõdg Israɛllã, a Zoram ne a Zozafat la Edom rĩmã naaga taab n kẽng n tɩ zab ne Moaab nebã. B tõoga zabrã a Zozafat kɩs-sɩdã yĩnga. Kaoosg zugẽ, Siiri rĩmã segla a meng n dat n tɩ ling Israɛll nebã n zab ne-ba. La a Eliize gɩdg-a lame t’a pa tõog ye. Siiri rĩmã sũur yikame t’a tʋm “wed-rʋʋdb ne saar dãmb la tãb-biis wʋsg be” tɩ b tɩ yõk a Eliize n wa. (2 Rĩm dãmba 6:14) A Eliize maana yel-soalem a yiib n kɩt tɩ Siiri neba lebg n loog laafɩ. Siiri naab a Bɛn-Hadad ne a tãb-biisã fãa wa n kẽng n tɩ gubga Samari n na n zabe. Rẽ kɩtame tɩ kom kãseng kẽ tẽngã, la a Eliize togsa bãngr-gomd n wilg tɩ komã na n saame.

Kaoosg zugẽ, a Eliize kẽnga Damas. Rĩm a Bɛn-Hadad sẽn da bẽed wakat kãngã wã, a tʋma a Hazaɛll t’a tɩ sok a Eliize n ges a bãagã sã n na n sãoogame. A Eliize togsa bãngr gomd n wilg tɩ rĩmã na n kiime t’a Hazaɛll deeg a naamã. Vẽk-m-beoogã bala, a Hazaɛll rɩka fu-goabg n wʋlg koom n pĩ rĩma neng t’a ki, t’a reeg naam. (2 Rĩm dãmba 8:15) A Zozafat biig a Zoram lebga Zida rĩma, tɩ yẽ me biig a Akazia wa pʋgl-a n dɩ naamã.—Ges-y zĩ-gũbrã gom-zug sẽn yaa: “Zida la Israɛll rĩm dãmbã.”

Sogsg sẽn tik verse rãmb zut n paam leokre:

2:9—Bõe yĩng t’a Eliize rat pãng ning a Eli sẽn tarã naoor a yiibu? A Eliize yãame tɩ sẽn na yɩl n tõog n tʋm a no-reesemdã Israɛlle, yaa tɩlae t’a paam pãng ning a Eli sẽn da tar tɩ kɩt t’a pa zoet rabeemã. Rẽ n so t’a yeel t’a rata pãng ning a Eli sẽn tarã naoor a yiibu. Yaa a Eli n yãk-a t’a led a zĩigẽ, la a ra tʋma ne a Eli yʋʋm a yoob pʋgẽ. Rẽ kɩtame t’a Eliize ra get a Eli wa a ba. A Eliize ra yaa wa a Eli tẽeb bi-kãsenga. (1 Rĩm dãmba 19:19-21; 2 Rĩm dãmba 2:12) Rẽ n so tɩ wala bi-kãseng sẽn da segd n paam rogem pʋɩɩrã pʋgẽ pʋɩɩr a yiib a ba kũum poorã, a Eliize kos tɩ b kõ-a tẽeb rogem pʋɩɩr ning a Eli sẽn basã naoor a yiibu, n sɩd paame.

2:11—B sẽn yeel tɩ sɩlmand n dɩk a Eli n kẽng ‘yĩngrã,’ yaa yĩngrã zĩ-bʋg la a Eli sẽn kẽngã? Pa zĩig ning ãdsã, kiuugã la wĩntoogã sẽn be wã, leb n pa a Zeova ne a malɛgsã sẽn beẽ wã me ye. (Tõodo 4:19; Yɩɩl Sõamyã 11:4; Matɩe 6:9; 18:10, NW) Yĩngrã zĩig ning a Eli sẽn dʋ wã yaa sawatã pʋgẽ. (Yɩɩl Sõamyã 78:26; Matɩe 6:26, NW) Wõnda bugum saarã zẽka yĩngr ne a Eli n tɩ sik-a tẽnga zug zĩ-zẽng t’a zĩnd be. Sɩd me, kaoosg zugẽ, a Eli gʋlsa lɛtr n tool Zida rĩm a Zoram.—2 Kibaya 21:1, 12-15.

5:5, 16—Bõe yĩng t’a Eliize pa sak n deeg a Naama kũunã? A Eliize tõdga kũunã, bala a miime tɩ yaa ne a Zeova pãng la a maag a Naama wãoodã, la pa ne a meng pãng ye. A ra getame tɩ pa segd t’a tũnug ne tʋʋmdã Wẽnnaam sẽn bobl-a wã n bao yõod ye. Rũndã-rũndã, kiris-neb hakɩkã me pa tũnugd ne a Zeova tʋʋmdã n baood b mens nafr ye. B sakd n tũuda saglg ning a Zezi sẽn kõ-bã. A yeel-b lame: “Yãmb reega zaalem, bɩ y kõ zaalem.”—Matɩe 10:8.

5:18, 19—A Naama kosa sugrã a sẽn da naagd n balemd bõn-naandg yĩng bɩ? Siiri rĩmã ra kʋʋlame t’a pãng sa, tɩ kɩt t’a ra tikd a Naama n kẽnda. A sã n da kẽng a bõn-naandg a Rimõ taoor n na n tɩ yĩgimd n waoog-a, a Naama ra tũud n yĩgimdame. La ne a Naama tagsgo, woto pa rat n yeel tɩ yẽ naagd n waoogda bõn-naandgã ye. Bala a yĩgimdgã ra yaa sẽn na yɩl n gãd rĩmã bala. A Naama ra kota a Zeova t’a kõ-a sugr tʋʋm kãngã sẽn da yaa tɩlae ne-a wã yĩnga. A Eliize tẽe a Naama goamã, n yeel-a t’a “kuil ne laafɩ.”

Zãmsg tõnd yĩnga:

1:13, 14. D sã n dɩkd yam yɛl nins d sẽn gũusd n getẽ wã pʋsẽ la d tʋmd ne sik-m-menga, tõe n fãaga neb wʋsg yõore.

2:2, 4, 6. Baa ne sẽn tõe t’a Eliize tʋma ne a Eli yʋʋm a yoob pʋgẽ wã, a tõdgame t’a kõn lebg n bas-a ye. Ad woto yaa kɩs-sɩd la zood mak-sõngo!—Yelbũna 18:24.

2:23, 24. Bũmb ning sẽn kɩt tɩ b ra yaand a Eliize wã yaa a sẽn da yaa zu-kõog n yaool n da yera a Eli no-reesemdã fuugã. Kambã ra miime t’a Eliize yaa a Zeova no-rɛɛsa, la b ra pa rat n yã-a be ye. B yeelame t’a “menem” sẽn dat n yeel t’a kell n kẽng Betɛll wall a rʋ yĩngr wa a Eli. Vẽenega, kambã wilgame tɩ b kisa a Eli wa b roagdbã. Ad tara yõod wʋsg tɩ roagdbã zãms b kambã tɩ b waoogd neb nins Wẽnnaam sẽn yãkã!

3:14, 18, 24. A Zeova gomd pidsda wakat fãa.

3:22. Sõorã vẽenem kɩtame tɩ koomã ra pɩnd n yaa miuug wa zɩɩm, tɩ tõe tɩ yaa bogdã b sẽn da tu paalmã pʋsẽ tãndã n da yaa miuugu. A Zeova tõe n tũnuga ne naanegã pʋgẽ bõn-bãnd n pids a raab buud fãa.

4:8-11. Sunem pagã sẽn bãng t’a Eliize yaa ‘Wẽnnaam ned n yaa nin-sõngã,’ a reeg-a-la sãando. Tõnd me segd n deegda a Zeova balemdb nins sẽn yaa kɩs-sɩd rãmba sãando.

5:3. Israɛll bipugl kɩdgã ra kɩsa sɩd tɩ Wẽnnaam tõe n maana yel-soalma. A leb n talla raood n gom a tẽebã yelle. Kom-bɩɩse, yãmb maoodame n na n paas tẽeb ning y sẽn tar ne Wẽnnaam kãabsã la y wilgd sɩdã y karen-saam dãmbã la y karen-bi-taasã ne raood bɩ?

5:9-19. A Naama makrã wilgdame tɩ wuk-m-meng soab tõe n lebga sik-m-meng soaba.—1 Pɩɛɛr 5:5.

5:20-27. Ad a Gehazi sẽn yag ziri wã, a sɩd paam toog tɛkẽ! D sã n tags sũ-sãams la yel-beed ning sẽn tõe n paam-d d sã n yaa a Zeova Kaset soab n yaool n solgd n maand wẽngã, tõe n sõng-d lame tɩ d zãag d meng ne manesem kãnga.

B TALLA ISRAƐLL NE ZIDA N KẼNG YEMBDO

(2 Rĩm dãmba 9:1–25:30)

B yãka a Zehu t’a lebg Israɛll rĩma. Rẽ zugẽ, a pa bas tɩ kaoos la a kʋ a Akaab zaka neb ye. A Zehu tʋma ne yam n yiis a Baal balengã Israɛll nebã sʋka. (2 Rĩm dãmba 10:28) A Akazia ma a Atali sẽn wʋm t’a Zehu kʋʋ a Akazia wã, a ‘yikame n kʋ Zida na-biisa fãa’ n deeg naamã ne pãnga. (2 Rĩm dãmba 11:1) Yaa a Akazia biribl-kɩdg a Zoas bal la b tõog n solg t’a põse, tɩ b wa kɩt t’a lebg Zida rĩm yʋʋm a yoob poore. A Zoas sẽn paam zãmsg maan-kʋʋd a Zehoyada nengẽ wã, a ra maanda sẽn ta a Zeova yam.

A Zehu loogr poore, rĩm dãmb nins sẽn dɩ naam Israɛllã fãa pa maan sẽn ta a Zeova yam ye. A Eliize kii a Zehu yagengã naam wakate. Zida rĩm a naas-n-soab sẽn pʋgl a Zoas yaa a Akaaz la a ‘ka maan sẽn ta a Zeova yam wa a yaab a Davɩɩd ye.’ (2 Rĩm dãmba 16:1, 2) A biig a Ezekɩas yẽ ‘tũu a Zeova n ka tol n bʋdg n bas-a ye.’ (2 Rĩm dãmba 17:20; 18:6) Yʋʋmd 740 sẽn deng a Zezi rogmã, rĩm a Ezekɩas sẽn wa n dɩt naam Zida t’a Oze yaa Israɛll rĩmã, Asiri naab a Salmanazaar ‘tõoga Samari n yõg Israɛll nebã n tall n kẽng Asiri.’ (2 Rĩm dãmba 17: 6) Rẽ zugẽ b talla sãamb n wa kẽes Israɛlle, tɩ Samari tũudmã sɩnge.

Rĩm dãmb a yopoeyã sẽn pʋgl a Ezekɩas n dɩ naam Zida wã sʋka, yaa a Zozɩas bal n mao n yiis ziri balengã tẽngã pʋgẽ. La yʋʋmd 607 sẽn deng a Zezi rogmã, Babilon nebã wa n deega Zerizalɛm n yõg Zida nebã ‘n tall n kẽng yembdo.’—2 Rĩm dãmba 25:21, Sebr Sõngo.

Sogsg sẽn tik verse rãmb zut n paam leokre:

13:20, 21—Yel-solemd kãngã wilgdame tɩ b tõe n waooga kũ-rãmba kõb bɩ? Ayo. Biiblã pa tol n wilgdẽ tɩ b ra waoogda a Eliize kõbã ye. Yaa Wẽnnaam pãngã n maan yel-solemd kãngã wala b rãmb nins fãa a Eliize sẽn maan a sẽn da wa n ket n vɩyã.

15:1-6—Bõe yĩng t’a Zeova lob a Azaria bɩ a Ozias wãoodo? A Ozias ‘sẽn wa n paam pãng wʋsgo, a wuka a meng . . . n beeg Zusoab a Wẽnnaam n kẽ b rooga pʋgẽ n yõog tɩdar tɩdara yõogr tẽn-kugra zugu.’ Maan-kʋʋdbã sẽn gɩdg a Ozias n yeel-a t’a “yi zĩ-sõnga pʋgẽ” wã, a sũur yika ne maan-kʋʋdbã, t’a Zeova lob-a wãoodo.—2 Kibaya 26:16-20.

18:19-21, 25—A Ezekɩas maana kaool ne Ezipt bɩ? Ayo. A Rabsake sẽn yeel t’a Ezekɩas maana kaool ne Eziptã, la a sẽn yeel tɩ yẽ waoongã zemsa ne ‘a Zeova raabã’ fãa yaa ziri. Rĩm a Ezekɩas sẽn yɩ kɩs-sɩd soabã ra teega a Zeova bala.

Zãmsg tõnd yĩnga:

9:7, 26. B sẽn kao a Akaab zakã bʋʋd to-to wã wilgdame t’a Zeova kisa ziri balengã la ka-taal dãmbã zɩɩm daagre.

9:20. A Zehu yʋʋr sẽn yi t’a ra zoeta ne a saarã tʋʋlg-tʋʋlga, wilgdame t’a pidsa a tʋʋmdã ne yẽesem. Rẽ yĩnga yãmb yʋʋr yii y sẽn yaa Rĩungã koe-moond sẽn tar yẽesem yĩng bɩ?—2 Tɩmote 4:2.

9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. D tõe n kɩsa sɩd tɩ ‘gomd ninga sẽn yit a Zeova noorẽ pidsda bũmb ninga a sẽn tʋm-a t’a tɩ maanã.’—Ezai 55:10, 11.

10:15. Wala a Zonadab sẽn sak ne a sũur fãa n kẽ a Zehu saarã pʋgẽ wã, ‘kʋʋn-kãsengã’ sakame n teend a Zezi Kirist sẽn yaa rũndã-rũndã Zehu wã ne a karen-biis nins sẽn paam vʋʋsem sõng zaeebã.—Wilgri 7:9.

10:30, 31. Pa a Zehu tʋʋmã fãa n yɩ sõma ye, la a Zeova sũur yɩɩ noog ne-a, tʋʋm-sõma nins fãa a sẽn maanã yĩnga. Sɩd-sɩda, ‘Wẽnnaam yaa tɩrga, la a kõn yĩm tõnd tʋʋmdã ye.’—Hebre dãmba 6:10.

13:14-19. A Zehu yageng a Zoas sẽn pa wẽ tẽnga ne pɛɛmã naoor wʋsgo, n wẽ naoor a tãab balã, kɩtame t’a pa tõog n sãam Siiri nebã fasɩ ye. A Zeova baoodame tɩ d tʋm a tʋʋmdã ne d sũur fãa la ne yẽesem.

20:2-6. A Zeova “wʋmda pʋʋsgo.”—Yɩɩl Sõamyã 65:3.

24:3, 4. A Manase sẽn daag zɩɩmã yĩnga, a Zeova pa bas Zida taal ye. Ka-taal dãmbã zɩɩm yaa bõn-kãseng Wẽnnaam nifẽ. D tõe n kɩsa sɩd t’a Zeova na n doka ka-taal dãmb nins fãa b sẽn kʋ wã sũur n sãam b kʋʋdbã.—Yɩɩl Sõamyã 37:9-11; 145:20.

Zãmsg sẽn tar yõod tõnd yĩnga

Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã bilgda a Zeova wala a soab ning sẽn pidsd a kãabsã. B wa n talla Israɛll ne Zida n kẽng yembdo. Israɛll n deng n kẽnge, tɩ Zida wa pʋgle. Woto wilgda vẽeneg tɩ bʋ-kao nins yell b sẽn gom Tõodo 28:15–29:28 pʋgẽ wã fãa sɩd pidsame. Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã bilgda a Eliize wala no-rɛɛs sẽn tall yẽesem wʋsg a Zeova yʋʋrã la baleng hakɩkã yĩnga. Seb-kãngã bilgda a Ezekɩas ne a Zozɩas wala rĩm dãmb sẽn yɩ sik-m-mens rãmb la sẽn da tũud Wẽnnaam Tõogã.

D sã n tags rĩm dãmbã, no-rɛɛsdbã la neb nins fãa Rĩm dãmb sebr a yiib-n-soabã sẽn gomd b yellã tʋʋm zug neere, d paamda zãmsg sẽn tar yõod wʋsgo, sẽn wilgd-d bũmb nins d sẽn segd n bao wã, la bũmb nins d sẽn segd n gilã. (Rom dãmba 15:4; 1 Korẽnt dãmba 10:11) N-ye, “Wẽnnaam goama vɩɩme la a tara pãnga.”—Hebre dãmba 4:12.

[Zĩ-gũbri/Foto, seb-​neng 20]

A ELIZE YEL-SOALMÃ

1. Zʋrdẽ kʋɩlga kooma welgame.—2 Rĩm dãmba 2:14.

2. Zeriko koomã sẽn da pa sõma wã lebga ko-sõngo.—2 Rĩm dãmba 2:19-22.

3. Kata n kʋ kom-yoodo.—2 Rĩm dãmba 2:23, 24.

4. Tãb-biis paama koom n yũ.—2 Rĩm dãmba 3:16-26.

5. Pʋg-kõor paama kaam.—2 Rĩm dãmba 4:1-7.

6. Sunem pʋg-kir doga biiga.—2 Rĩm dãmba 4:8-17.

7. Biig sẽn da ki vʋʋgame.—2 Rĩm dãmba 4:18-37.

8. Rɩɩb sẽn da tar pozõnem lebga rɩ-sõngo.—2 Rĩm dãmba 4:38-41.

9. B rɩlga neb koabg ne bur pisi.—2 Rĩm dãmba 4:42-44, Sebr Sõngo.

10. A Naama paama a wãoodã maagre.—2 Rĩm dãmba 5:1-14.

11. A Naama wãoodã leba a Gehazi.—2 Rĩm dãmba 5:24-27.

12. Lar sẽn baag n lʋɩ koomẽ ruka koomã zugu.—2 Rĩm dãmba 6:5-7.

13. Sõgen n yã malɛgs saar dãmba.—2 Rĩm dãmba 6:15-17.

14. B loba Siiri tãb-biisã zondo.—2 Rĩm dãmba 6:18.

15. Siiri tãb-biisã nin pukame.—2 Rĩm dãmba 6:19-23.

16. Ned sẽn da ki vʋʋgame.—2 Rĩm dãmba 13:20, 21.

[Taablo/Foto rãmba, seb-​neng 22]

ZIDA LA ISRAƐLL RĨM DÃMBA

A Sayull /a Davɩɩd /a Salomo: 1117/1077/1037 *

ZIDA RĨUNGÃ YƲƲMÃ YƲƲMA ISRAƐLL RĨUNGÃ

Roboam ______ 997 _____ Zeroboam

Abiza/Aza ______ 980/978 ______

______ 976/975/952 ______ Nadab/Baesa/Ela

______ 951/951/951 ______ Zimri/Omri/Tibni

___________ 940 ___________ Akaab

Zozafat ___________ 937 ___________

________ 920/917 ________ Akazia/Zoram

Zoram ___________ 913 ___________

Akazia ___________ 906 ___________

(Atali) ___________ 905 ___________ Zehu

Zoas ___________ 898 ___________

__________ 876/859 _______ Zoakaaz/Zoas

Amazia ___________ 858 ___________

___________ 844 ___________ Zeroboam II

Azaria (bɩ a Uza) ___________ 829 ___________

_______ 803/791/791 _______ Zakari/Salum/Menahem

___________ 780/778 ___________ Pekakia/Peka

Zotam/A Akaaz ___________ 777/762 ___________

___________ 758 ___________ Oze

Ezekɩas ___________ 746 ___________

___________ 740 ___________ B tõoga Samari

Manase/Amon/Zozɩas ___________ 716/661/659 ___________

Zoakaaz/Zoakim ___________ 628/628 ___________

Zoakin/Sedesias ___________ 618/617 ___________

Zerizalɛm sãoongo ___________ 607 ___________

[Tẽngr note]

^ sull 66 Yʋʋm kẽer zemsa ne naamã sɩngr wakate.

[Foto, seb-​neng 18]

A Naama sika a meng t’a Zeova pãnga maag-a

[Foto, seb-​neng 19]

Sɩlmandã sẽn ‘dɩk a Eli n kẽng yĩngrã’ bõe n paam-a?