Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Roagdba, yãmb ratame tɩ y kambã wa yɩ bõe beoog-daare?

Roagdba, yãmb ratame tɩ y kambã wa yɩ bõe beoog-daare?

Roagdba, yãmb ratame tɩ y kambã wa yɩ bõe beoog-daare?

“Kom-bɩɩs ne kom-pugli . . . , bɩ bãmb pẽg Zusoaba yʋʋre.”—YƖƖL SÕAMYÃ 148:12, 13.

1. Roagdbã maanda yɩɩr bõe wɛɛngẽ b kambã yĩnga?

RẼ YĨNGA roagd beeme n pa maand yɩɩr ne a kambã sẽn na n wa yɩ b rãmb nins beoog-daarã bɩ? Biig sã n dog bala, bɩ sẽn deng a rogmã menga, a roagdbã sɩngdame n maand yɩɩr ne a yɩ-neerã, n tõe n sokd b mens woto: A na n talla keelem sɩda? A bɩʋʋngã na n yɩɩ sõma sɩda? Biigã sã n wa bɩtẽ me, roagdbã le maanda yɩɩr ne yɛl a taaba. Naoor wʋsgo, roagdbã sẽn dat ne b kambã yaa sẽn yaa sõma ne-b n yɩɩdã.—1 Sãmwɛll 1:11, 27, 28; Yɩɩl Sõamyã 127:3-5.

2. Rũndã-rũndã, bõe yĩng tɩ roagdb wʋsg rat ne b sũy fãa tɩ b kambã sã n wa bɩ, bɩ b sɩd paam laog tɩ sek b vɩɩmã pʋgẽ?

2 La rũndã-rũndã dũniyã pʋgẽ, yaa toog ne roagdbã tɩ b tõog n kõ b kambã bũmb nins sẽn yaa sõma n yɩɩd ne-bã. Roagdb wʋsg yãa tood wʋsg wala zaba, tẽn-dãmbg politikã sẽn wa ne, naongo, sãm-pog bɛd la sũ-sãams wʋsg la yɛl a taaba. Dẽnd b sẽn pa rat tɩ yel-kãensã paam b kambã pa lingr ye. La sã n yaa tẽns nins sẽn tar arzɛgsã pʋsẽ, roagdbã tõe n neeme tɩ b zo-rãmb la neb b sẽn kĩ ne komdibli la b kompugli tara nug-tʋʋm sẽn yaa sõma, tɩ wõnd b tõoga b vɩɩmã pʋgẽ sõma. Woto yĩnga, bãmb me tagsdame tɩ b segd n maana b sẽn tõe fãa n kɩt tɩ b kambã sã n wa bɩ bɩ b tõog n sɩd paam laog sẽn sek b vɩɩmã pʋgẽ.—Koɛɛg Soaba 3:13.

Vɩɩm sẽn tar bark yãkre

3. Yãk-bʋg la kiris-nebã maan-yã?

3 Kiris-nebã sẽn yaa a Zezi Kirist karen-biisã, b yãka yam n dɩk b vɩɩmã n kõ a Zeova. B tũu a Zezi gom-kãensã ne b sũy fãa: “Ned sã n dat n tũ maam, bɩ a kɩɩs a meng daabo n dɩk a kũum [da-luk] daar fãa n tũ maam.” (Luk 9:23; 14:27) N-ye, yɩ kiris-ned baooda mong-m-menga. La pa rat n yeel tɩ yaa naong bɩ far vɩɩm la f segd n vɩɩmd ye. Ayo, yaa vɩɩm sẽn tar sũ-noog la sẽn be yamleoogo, vɩɩm sẽn yaa sõma, bala, vɩ-kãng baoodame tɩ d lebg kõtba, la wala a Zezi sẽn yeelã: “sẽn kõt-a sũ-noog yɩɩda sẽn deegd-a.”—Tʋʋma 20:35, Sebr Sõngo.

4. Bõe la a Zezi sagl a karen-biisã tɩ b bao?

4 A Zezi wakatã, nebã vɩɩm da yaa toog wʋsgo. B sẽn da segd n bao n kõ b noorã toor sẽn ka be, b ra reegda toog Rom na-toomã yĩngã, la b ra segd n tʋk zɩɩb ning wakat kãng tũudmã taoor dãmb sẽn da zɩlg-bã. (Matɩe 23:2-4) Baasg zãnga, neb wʋsg sẽn kelg a Zezi basa b mens bõn-datɩ ne sũ-noogo, baa b tʋʋm menga, n lebg a karen-biisi. (Matɩe 4:18-22; 9:9; Kolos rãmba 4:14) Karen-bi-kãensã ra ningda b beoog-daarã yell pʋgẽ bɩ? Kelg-y a Zezi gom-kãensã: “Ned sã n bas a yiri walla a ba-bi-raopa bɩ a ba-bi-pogse walla a ba bɩ a ma walla a paga bɩ a kamba walla a pʋt mam yʋʋra yĩnga, yẽ na n deegame n yɩɩd a sẽn basa wʋsgo la a na n paama vɩɩm sẽn ka sɛta.” (Matɩe 19:29) A Zezi wilga a karen-biisã vẽeneg tɩ b saasẽ Ba wã mii b bõn-datmã. Yaa rẽ n so t’a sagl-b woto: “Bɩ y reng n bao Wẽnnaam soolem ne bãmb tɩrlem, la bõn-kãens fãa na paas yãmba.”—Matɩe 6:31-33.

5. Bõe la roagdb kẽer tagsd a Zezi sẽn wilg vẽeneg tɩ Wẽnnaam na n gesa a sõgen dãmbã yellã zugu?

5 Ket n yaa woto me rũndã-rũndã. A Zeova mii tõnd bõn-datmã, la neb nins sẽn lʋɩɩsd Rĩungã yɛl taoor b vɩɩmã pʋgẽ wã, sẽn yɩɩd fãa b rãmb nins sẽn be so-pakrã tʋʋmd pʋgẽ wakat fãa wã, tara bas-m-yam woto t’a na n gesa b yelle. (Malaki 3:6, 16; 1 Pɩɛɛr 5:7) La roagdb kẽer maanda yam-yoog ne rẽ. B ratẽ lame tɩ b kambã kẽng taoor a Zeova tʋʋmdã pʋgẽ, n wa baas n yɩ so-pakdba. La b sã n tags laogã yell la tʋʋmã paoong sẽn yaa goam rũndã-rũndã wã yell me, b tagsdame tɩ tara yõod tɩ b kambã reng n karem sõma nanda, sẽn na yɩl tɩ sã n wa yaa tɩlae, bɩ b wa tõog n paam tʋʋm sẽn yaa sõma, bɩ bũmb b sẽn tõe n tik n sõng-b mense. Sã n yaa ne roagdb kãense, karem sõma wã nong n yaa karen-bɛda.

Beoog-daarã seglgo

6. Sõs-kãngã pʋgẽ, “karen-bɛdã” võor yaa bõe?

6 Karengã sẽn sigl to-to wã toeemda tẽng ne a to. Wala makre, Etazĩni, ekoll piblik rãmbẽ wã, biig fãa tõe n karma yʋʋm 12. Rẽ poore, karen-biisã tõe n yãkame n kẽng inivɛrsite sẽn kaoosd yʋʋm a naas bɩ sẽn yɩɩd woto, n na n bao metriiz bɩ n kell n kẽng taoor n paam dogtora logtoeemdã zãmsgẽ, dʋrwa wã zãmsgẽ, ẽnzenieeremdã bɩ bũmb a to pʋgẽ. Sõs-kãngã pʋgẽ, d sã n gomd “karen-bɛdã” yelle, d rat n goma inivɛrsite zãmsgã yelle. Sẽn paase, f tõe n yãk n na n baoa dipolom ekoll tɛknik rãmb bɩ tʋʋm minim lekoll dãmb wala sekretaria bɩ zɛsiõ n paam zãmsg sẽn pa kaoosd wʋsgo.

7. Liise rãmbẽ wã, b maoodame n dat tɩ karen-biisã maan bõe?

7 Rũndã-rũndã, liise rãmbẽ wã, b nong n maanda b sẽn na n maaneg n sõngd kambã tɩ b tõe n kẽng inivɛrsite. Sẽn na yɩl n ta bõn-datl kãngã, liise rãmb wʋsg pʋgẽ, b kɩtdame tɩ karen-biisã zãmsd yɛl sẽn tagem sẽn na n sõng-b tɩ b tõog n paam tɛst rãmb n kẽng inivɛrsite, la pa zãmsg sẽn na n sõng-b tɩ b tõog n bao tʋʋm ye. Rũndã-rũndã, liise karen-biisã karen-saam dãmba, b sagendbã la b karen-bi-taasã maoodame n dat tɩ b bao n kẽng inivɛrsite rãmb nins sẽn yaa-b sõma n yɩɩdã pʋsẽ, n tẽed tɩ be la b tõe n paam dipolom dãmb sẽn tõe n wa kɩt tɩ b paam tʋʋm sẽn yaood sõma.

8. Yãk-bʋs la roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã segd n maane?

8 Sẽn mik tɩ yaa woto wã, yaa bõe la roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã segd n maane? Yaa sɩd tɩ b ratame tɩ b kambã karem sõma n paam bãngr la tõod n wa tõog n ges b mens yelle. (Yelbũna 22:29) La rẽ yĩnga b segdame n bas tɩ wags-taab yam kẽ b kambã, laogã baoob la tõog f vɩɩmã pʋgẽ wã yĩng bal bɩ? Ne b no-goam bɩ b mengã sẽn kõt makr ningã, yaa bõn-datɩ bʋs buud la b yet b kambã tɩ b yãke? Roagdb kẽer tʋmda wʋsg n bĩngd ligd sẽn na yɩl tɩ inivɛrsite wã kẽnd wakat sã n wa ta, bɩ b kambã tõog n tɩ karem be. Kẽer sakame n na n kẽ sam dẽ yĩnga. La pa ligd yiisg bal la yãkr a woto buud maaneg wat ne ye. Yaa yel-bʋs la inivɛrsite kareng wat ne rũndã-rũndã?—Luk 14:28-33.

Karen-bɛdã yaoobo

9. Bõe la b tõe n yeel karen-bɛdã ligd wɛɛngẽ rũndã-rũndã?

9 Naoor wʋsgo, d sã n gomd yaoob yelle, d gomda ligd yiisg yelle. Tẽns kẽer pʋsẽ, yaa goosneema wã n yaood karen-bɛdã, tɩ karen-biis nins sẽn karemd sõma wã pa yaood bũmb ye. La zĩis wʋsgo, karen-bɛdã yaoob yaa toog la a tara paasgo. New York Times zʋrnallã yeelame: “Pĩndã, b ra nong n geta karen-bɛdã wala f sẽn paam tɩ b pak sor n kõ f tɩ f tõe n maan bũmb wʋsgo. La masã, yaa karen-bɛdã n welgd nus sẽn zãad-bã ne nus sẽn pa zãad-bã.” Sẽn dat n yeel bal tɩ karen-bɛdã lebgda arzɛk rãmbã la pãens rãmbã rẽnda. B ningda b kamb karen-bɛdã lekoll dãmbẽ sẽn na yɩl tɩ bãmb me wa tõog n yɩ arzɛk rãmb la pãens rãmb dũni kãngã pʋgẽ. Roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã segd n yãka bõn-datl a woto n kõ b kambã bɩ?—Filip rãmba 3:7, 8; Zak 4:4.

10. Wãn to la karen-bɛdã tar loees ne dũni kãngã taoor-kẽngre?

10 Baa tẽns nins pʋsẽ karen-biisã sẽn pa yaood b karen-bɛdã, tõe tɩ bũmb sẽn pa yam bũmb la b baood tɩ karen-biisã maane. Wala makre, zʋrnall a yembr (The Wall Street Journal) wilgame tɩ Azi soolmã tẽng a yembrẽ, goosneema wã sigla “lekoll modɛll sẽn baood n na n zẽk karen-biis nins sẽn karemd-b sõma n yɩɩd b taabã tɩ b yɩ taoor-dãmba.” Taoor-dãmbã rat n yeelame tɩ b na n kẽes-b-la dũniyã inivɛrsite bɛdẽ, wala Ogsfoor la Kãmbiridz sẽn be Ãngeletɛɛrã, Etazĩni inivɛrsite bɛdẽ wã, bɩ a taabẽ. Bõe yĩng tɩ goosneema wã kãabd karen-wogd woto? Zʋrnallã paasame tɩ: “Yaa sẽn na yɩl tɩ tẽngã wa tõog n yidg laoga wɛɛngẽ n paase.” Zãmsgã tõe n yaa zaalem la bala, la karen-biisã sẽn segd n yao bũmb ning rẽ yĩng yaa b modg n kɩt tɩ dũni kãngã kẽng taoore. Baa nebã sẽn baood vɩ-kãng buudã wʋsg dũniyã pʋgẽ wã, rẽ yĩnga yaa woto la roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã rat b kambã yĩng bɩ?—Zã 15:19; 1 Zã 2:15-17.

11. Bõe la kibayã wilg rã-yũurã la yoobã inivɛrsite karen-biisã sʋkã wɛɛngẽ?

11 Sẽn paase, d segd n tagsa yel-manesem nins sẽn be karen-bɛdã zĩisẽ wã yelle. Inivɛrsite rãmbã zĩisẽ, nebã nong n tara yel-manesem sẽn pa sõma. Dorg la rã-yũuri, yoobo, zãmbo, karen-bi-paalsã namsg la bũmb a taab sẽn wõnd woto bee be. D rɩk makr ne rã-yũurã. Rãam yũ n su wã wɛɛngẽ, Niu Siãntist zʋrnallã yeelame: “Sẽn zems [Etazĩni inivɛrsite karen-biisã] 44 bãmb koabg zug n minim n yũud n suud vugr semen a yiib fãa pʋgẽ.” Yel-kãngã yaa bũmb sẽn wae kom-bɩɩs nins sẽn be Ostarali, Gãrãndbertayn, Risi la zĩis a taabã sʋka. Sã n yaa ne yoobã, inivɛrsite karen-biisã tara b seg-taab b sẽn boond tɩ “seg-taab vugr bala,” n maandẽ, tɩ sã n yaa ne Niuswɩɩk zʋrnallã, a “bilgda seg-taab vugr bal pag ne rao lageng yĩng bɩ mogs taaba sẽn tõe n zĩnd neb sẽn mi taab sʋka, tɩ rẽ poor bɩ b pa na n baood n yã taab bɩ n gom ne taab me ye.” Vaeesg nins b sẽn maanã wilgdame tɩ sẽn zems karen-biis 60 n digd 80 bãmb koabg zug n maand woto. Vaeesd a yembr yeelame: “F sã n yaa karen-biig wa f taabã, f maanda woto.”—1 Korẽnt dãmba 5:11; 6:9, 10.

12. Inivɛrsite karen-biisã segda weoog-bʋse?

12 Karen-bɛdã zĩisẽ yel-manesem sẽn pa sõma wã toor sẽn ka be, weoogr la karen-biisã segd devoaar dãmbã la ɛgzame rãmbã yĩnga. Yaa vẽeneg tɩ karen-biisã segd n zãmsa b lesõ rãmbã la b maan devoaar dãmbã sẽn na yɩl n paas ɛgzame rãmbã. Kẽer tõeeme me n segd n dɩk b sẽkã bilf n tʋm n paam ligdi, la b karemdẽ. Woto fãa rɩkda b sẽkã la b pãngã wʋsgo. Rẽnd bõe n na n kell tẽebã tʋʋm yĩnga? Weoogrã sã n yaa wʋsgo, yaa bõe la b na n lebs poorẽ? Rĩungã yɛl na n kell n lʋɩɩ taoor bɩ, bɩ b na n ninga rẽ kɛɛnga? (Matɩe 6:33) Biiblã sagenda kiris-nebã woto: “Bɩ y gũus ne yãmb kẽnd neere tɩ zems ne bũmb fãa zãng wa yam dãmba la ka wa yalemb ye. Bɩ y maan yãmb sẽn tõe tɛk wakat fãa [n baood sẽk ning sẽn zemsã, NW]; tɩ bõe, masã yaa wẽng wakate.” (Efɛɛz rãmba 5:15, 16) Ad sɩd yaa kaeto menga, kẽer sẽn bas tẽebã, b sẽn sak n dɩk b sẽkã la b pãngã karengã yĩnga, bɩ b sẽn tall yel-manesem sẽn kɩɩsd Gʋlsg Sõamyã inivɛrsite rãmbẽ wã yĩnga!

13. Sogs-bʋs la roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã segd n sok b mense?

13 Yaa sɩda, yoobã, yel-manesem a taab sẽn pa sõma wã la weoogrã pa be inivɛrsite rãmbẽ wã bal ye. La dũniyã kom-bɩɩs wʋsg geta rẽ wala bũmb sẽn naag zãmsgã pʋgẽ bala, n getẽ tɩ yaa bũmb sẽn sakde. La rẽ yĩnga roagdb sẽn yaa kiris-neb na mi yel-kãensã fãa la b sak n ning b kamb zĩig a woto buud pʋgẽ, n yet tɩ b maan yʋʋm a naas bɩ sẽn yɩɩd woto sɩda? (Yelbũna 22:3; 2 Tɩmote 2:22) D sã n ges yɛl nins rẽ sẽn tõe n wa ne wã, rẽ yĩnga yaa sõma tɩ b ning kom-bɩɩsã yel-kãngã pʋgẽ, baa a sẽn tar nafa ninsã sẽn yaa to-to fãa sɩda? La sẽn tar yõod n yɩɩda, bõe meng la kom-bɩɩsã zãmsd inivɛrsite rãmbẽ wã, sã n yaa ne yɛl nins b sẽn segd n lʋɩɩs taoor b vɩɩmã pʋgẽ wã wɛɛngẽ? * (Filip rãmba 1:10; 1 Tesalonik rãmba 5:21) Roagdbã segd n tagsa yel-kãensã zut pʋʋsg pʋgẽ neere, la b tags woto me ne yɛl nins sẽn tõe n wa, b sã n kẽes b kambã lekoll galʋ-tẽng bɩ tẽng a to pʋgẽ wã.

Karen-bɛdã sẽn yãk b toogo, bõe me n be?

14, 15. a) Baa ne nebã tagsg sẽn yaa to-to ningã, Biiblã sagl-bʋg la d segd n tũ rũndã-rũndã? b) Sogs-bʋs la kom-bɩɩsã tõe n sok b mense?

14 Rũndã-rũndã, nebã tagsdame tɩ sẽn na yɩl tɩ kom-bɩɩsã tõog b vɩɩmã pʋgẽ, rɩlla tũ ne inivɛrsite kareng tɩlae. La kiris-nebã pa segd n tũ zãma wã tagsg ye, b segd n tũu Biiblã sagl-kãngã: “Bɩ y ra yɩ wa dũniyã rãmb ye, bɩ y bas tɩ Wẽnnaam tek yãmb yamã n maneg-y zãnga tɩ y bãng Wẽnnaam daab sẽn yaa sõama, la sẽn tat bãmb yam, la sẽn zems zãnga.” (Rom dãmba 12:2) Saabã sasa kãngã, Wẽnnaam daab ne a nin-buiidã, b kom-bɩɩs la b kãsemb yaa bõe? A Poll sagla a Tɩmote tɩ: “Bɩ f gũus f meng ne bũmb fãa, la f sak namsgo; maan koe-moaand tʋʋmde, la f maan f tʋʋmd neere.” Sɩd-sɩda, gom-kãensã paka tõnd fãa rũndã-rũndã.—2 Tɩmote 4:5.

15 D pa na n tall dũniyã laog baoond yam ye, la d fãa segdame n ‘gũus d mens’ n kell n tall d tẽebã sõma. Yãmb sã n yaa bi-bɩɩg bɩ y sok y menga: ‘Mam modgda wa m sẽn tõe tɛk n ‘maand koe-moond tʋʋmde,’ n yaa Wẽnnaam Gomdã moond sẽn tõe n zãms neb a taaba bɩ? Mam magb yaa bõe, sã n yaa ne ket n moond koɛɛgã “neerã” wɛɛngẽ? Mam tagsdame n na n dɩk so-pakrã tʋʋmd tɩ yɩ m tʋʋmd m vɩɩmã pʋgẽ bɩ?’ Sogs-kãensã leokr tõe n yɩɩ toogo, sẽn yɩɩd fãa y sã n ne kom-bɩɩs a taab sẽn pidsd rat-m-yembr bõn-datɩ, n baood “bõn-kãsems” b sẽn tagsd tɩ na n waa ne laog yidgr n kõ-b beoog-daarã. (Zeremi 45:5) Woto yĩnga, roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã tʋmda ne yam n kɩtdẽ tɩ b kambã paam tũud-n-taar sẽn yaa sõma ne b tẽebã, la b zãmsd-b tẽebã yɛl hal b yãadem wakate.—Yelbũna 22:6; Koɛɛg Soaba 12:1; 2 Tɩmote 3:14, 15.

16. Wãn to la roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã tõe n tʋm ne yam n kɩt tɩ b kambã paam tũud-n-taar sẽn paasd b tẽebã?

16 Zak sẽn tar komdibli a tãabo, tɩ b ma wã yɩ wakat fãa so-pakd sẽn na maan yʋʋm wʋsg bi-kãseng yeela woto: “M ma ra gũusda ne tõnd tũud-n-taarã sẽn yaa a soabã neere. D ra pa maand tũud-n-taar ne d karen-bi-taasã ye, yaa ne tigingã neb nins sẽn da tar minung sẽn yaa sõma tẽebã wɛɛngẽ wã bala. Wakat fãa, a ra leb n boonda neb nins sẽn da rɩkd b sẽkã wʋsg wakat fãa n kẽesd Wẽnnaam tʋʋmdẽ wã, sẽn dat n yeel tɩ misioneer dãmbã, kaagr yel-gɛtbã, Betɛllã neb la so-pakdbã, tɩ b wat yiri. D sã n da kelgd yɛl nins b sẽn vɩɩmdã la d ne b sũ-noogã, ra sõngda tõnd tɩ d tʋll n lebg wakat fãa so-pakdbã.” Rũndã-rũndã, komdibli a tãabã fãa kẽesda b mens Wẽnnaam tʋʋmdẽ wã. A yembr bee Betɛllẽ, t’a yembr kẽng Wẽnnaam Tʋʋmdã zãmsg Lekollẽ, t’a yembr yaa so-pakda. Ad woto sɩd kõta sũ-noog wʋsgo.

17. Sor-wilgr bʋg la roagdbã tõe n kõ b kambã, b sã n wa yãkd b sẽn na n karem bũmb ninsã la b tʋʋmã? (Ges-y seb-neng 31 zĩ-gũbrã.)

17 Roagdbã sẽn kɩtd tɩ b kambã paam tũud-n-taar sẽn paasd b tẽebã wʋsgã toor sẽn ka be, b segdame me n sɩng pĩnd n kõ b kambã sor-wilgr sẽn na yɩl tɩ b yãk bũmb nins b sẽn na n zãms b karengã wakatã, la tʋʋm nins b sẽn geend n na n wa tʋmã tɩ zemse. Bi-bɩɩg a to sẽn be Betɛllẽ masã yeelame: “Mam ba wã ne m ma wã fãa ra yaa so-pakdb sẽn deng tɩ b kẽ kãadem, la b kãadmã poor me. B maana b sẽn tõe tɛk tɩ so-pakrã yam kẽ zakã neb fãa yamẽ. D sã n da yãkd tõnd sẽn na n karem bũmb ning lekollẽ wã, bɩ d sã n da na n dɩk sard ne tõnd beoog-daarã sẽn na n yɩ to-to wã, wakat fãa b ra yeta tõnd tɩ d maan yam-yãkr sẽn na n sõng tõnd tɩ d wa paam nug-tʋʋmd wakat pʋɩ-sʋk yĩng n tõog n yɩ so-pakdba.” Roagbã ne kambã pa na n yãk karen-bɛd sẽn na n kɩt tɩ kambã kẽng inivɛrsite ye, la b segd n yãka kareng nins sẽn na n wa kɩt tɩ tẽebã tʋʋm yɩ kambã tʋʋmdã. *

18. Tʋʋm-bʋs la kom-bɩɩsã tõe n yãk yam n zãmse?

18 Mitbã vaees-n-gɛsg wilgame tɩ tẽns wʋsg pʋsẽ, b sẽn dat n yɩɩdã pa neb sẽn paam inivɛrsite dipolom dãmb ye, la yaa tʋʋm-mitba, la neb sẽn tõe n tʋm ne b nusi. USA Today zʋrnallã wilgdame tɩ “yʋʋm nins sẽn watã, tʋm-tʋmdb koabg zugu, b pa na n baoodẽ tɩ bãmb 70 paam inivɛrsite pʋgẽ kareng sẽn na ta yʋʋm a naas dipolom ye, b na n baooda neb sẽn paam yʋʋm a yiib tʋʋmd zãmsg bakã poore.” Lekoll kãensã buudã wʋsg nong n kãabda karen-koees sẽn na yɩl n zãms biru tʋʋm minim, mobila manegre, ordinatɛɛr dãmb manegre, põlõmberi, zut koaafg bɩ pãnengo, la tʋʋm wʋsg a taab sẽn wõnd woto. Tʋʋm-kãensã bee yamleoog bɩ? Hal sõma! Neb kẽer tõe n tagsame tɩ b pa be yamleoog ye, la b tõe n sõnga neb sẽn dat t’a Zeova tʋʋmdã yɩ b tʋʋmdã tɩ b yãk tʋʋmd sẽn zems ne rẽ.—2 Tesalonik rãmba 3:8.

19. Bõe la d tõe n maan n sɩd paam sũ-noog d vɩɩmã pʋgẽ?

19 Biiblã sagend-d-la woto: “Kom-bɩɩs ne kom-pugli me la nin-kẽemba ne b kamba, bɩ bãmb pẽg Zusoaba yʋʋre. Tɩ bõe, bãmb yʋʋra bal n zẽke. Bãmb naama yɩɩda dũniyã ne saasã.” (Yɩɩl Sõamyã 148:12, 13) D sã n dɩk n mak ne naam la keoor nins dũniyã sẽn kãabd tõndã, sãmbg sẽn ka be, yãk a Zeova tʋʋmdã tɩ yɩ d tʋʋmd n na n kɩt tɩ d sɩd paam sũ-noog d vɩɩma pʋgẽ. Ning-y Biiblã gom-kãensã y yamẽ: “Yaa Zusoaba bark n wat ne arzɛka. Bãmb ka sakd t’a sũur sãam ye.”—Yelbũna 10:22.

[Tẽngr not rãmbã]

^ sull 13 Sẽn na yɩl n yã kibay sẽn wilgd neb sẽn ges Wẽnnaam zãmsgã wa bũmb sẽn tar yõod n yɩɩd inivɛrsite zãmsgã, bɩ y ges Gũusg Gasgã pʋgẽ, sẽoog kiuug pipi daare, yʋʋmd 1982, seb-neng a 3-6; sigr kiuug rasem 15, yʋʋmd 1979, seb-neng a 5-10; Réveillez-vous ! bõn-bɩʋʋng kiuug rasem 22, yʋʋmd 1978, seb-neng 15; la tʋʋlg kiuug rasem 22, yʋʋmd 1980, seb-neng a 3-7.

^ sull 17 Ges-y zĩ-likr kiuug rasem a 8, yʋʋmd 1998 Révéllez-vous ! wã, gom-zug ning sẽn yet tɩ “Vɩɩm sẽn be bas-m-yam baoobo,” seb-neng a 4-6; la sig-noy kiuug rasem a 8, yʋʋmd 1989 Réveillez-vous ! wã, zĩig ning sẽn yet tɩ: “M segd n yãka bõe tɩ yɩ m tʋʋmde?” seb-neng 12-14 pʋgẽ.

Y tõe n wilga a võor bɩ?

• Kiris-nebã teegda bõe sẽn na yɩl n paam beoog-daar sẽn be bas-m-yam?

• Yel-bʋs la roagdb nins sẽn yaa kiris-nebã segd b kambã beoog-daarã seglg yĩnga?

• Bõe yell la d segd n tagse, d sã n wa magd karen-bɛdã nafa la a zu-loeesã n na n gese?

• Wãn to la roagdbã tõe n sõng b kambã tɩ b wa yãk a Zeova tʋʋmdã tɩ yɩ b tʋʋmde?

[Zãmsgã sogsgã]

[Zĩ-gũbri, seb-​neng 31]

Karen-bɛd yõod yaa bõe?

Neb wʋsg sẽn kẽng inivɛrsite baooda dipolom sẽn na n pak soay n kõ-b tɩ b paam tʋʋm sẽn yaood sõma la sẽn pa na n wa sãam. La goosneema rãmbã kibay wilgdame tɩ neb a naas sẽn karemd inivɛrsite yʋʋm a yoob sʋka, a yembr bal n paamd dipolom, tɩ wilgdẽ tɩ sẽn tõogd-b karengã pʋgẽ wã sõor paoodame. La baa ne neb bilfã sẽn paam-b dipolmã, rat n yeelame tɩ b na n paama tʋʋm sẽn yaa sõma bɩ? Ges-y mitb vaees-n-gɛsg sẽn yet rẽ zugu:

“Kẽng Havaar bɩ Duk inivɛrsite rãmbẽ wã pa kɩtd tɩ f sɩd wa paam tʋʋm nana bɩ yaood sẽn são zĩis a taab ye. . . . Sosiete rãmbã pa mi kom-bɩɩs nins sẽn tar dipolom dãmb n dat tʋʋmã sẽn yaa neb ninsã sõma ye. Dipolom bedr tõe n yaeesa neba. La dipolmã paoong poore, sẽn tar yõod n yɩɩdã yaa neb sẽn tõe n maan bɩ b sẽn pa tõe n maan bũmb ningã.”—Niuswɩɩk, sipaolg kiuug pipi daare, yʋʋmd 1999.

“Baa ne rũndã-rũndã tʋʋmã sẽn baood bãngr sõma yɛl takɩ pʋsẽ n yɩɩd pĩndã . . . , bãngr ning tʋʋm-kãensã sẽn baoodã tika matematiki, kareng la gʋlsg sẽn zems ne yʋʋm a wɛ kareng bãngr sẽn deng bakã . . . , la pa bãngr sẽn zem inivɛrsite rẽnd ye. . . . Pa tɩlae ne karen-biisã tɩ b kẽng inivɛrsite n yaool n paam tʋʋm sõng ye, b sẽn segd n zãms n paama yaa bãngr sẽn zems liise kareng dipolom.”—American Educator, Spring 2004.

“Inivɛrsite rãmb wʋsg sɩd pa segend karen-biisã tɩ b wa lebg tʋm-tʋmdb b karengã poor ye. Wõnda lekoll dãmb nins . . . sẽn zãmsd neb nug-tʋʋmã tara piuugri. Karen-biis sẽn kẽng be wã sõor paasg yɩɩ 48 koabg zugu, sẽn sɩng ne yʋʋmd 1996 n tɩ ta yʋʋmd 2000 wã. . . . Nananda, inivɛrsite rãmb nins ligd sẽn yaa toog la b rɩkd yʋʋm wʋsgã dipolom dãmb yõod boogame n yɩɩd pĩndã.”—Time, yʋʋm-vẽkr kiuug rasem 24, yʋʋmd 2005.

“Yʋʋmd 2005 wã, Etazĩni tʋʋmã yell gɛtb magame n ges tʋʋmã paoong sẽn na n wa yɩ to-to beoog-daare. La b magbã yɩkda pɛlenga, bala a wilgdame tɩ sẽn karemd-b inivɛrsite wã yʋʋm a naas pʋgẽ ned a yembr bãmb b tãab zug n pa na n paam tʋʋmd sẽn zems ne dipolom ning a sẽn paamã.”—The Futurist, sẽoog/sa-sik kiuugu, yʋʋmd 2000.

Yel-kãensa fãa yĩnga, karen-saam dãmb wʋsg sõor sẽn paasd maanda sãmbs wʋsg ne inivɛrsite karengã yõod rũndã-rũndã. Futurist zʋrnallã wilga a sũ-sãoong n yeele: “Tõnd karemda nebã kareng sẽn pa na n zems ne-b beoog-daare.” La ges-y tɩ sã n yaa ne Biiblã, Wẽnnaam yeelame: “Mam zãmsda yãmb y meng sõngr yĩnga. Mam yãagda yãmb sor ninga yãmb sẽn tog n tũ wã zugu. Yãmb sã n da sak mam tõodã, yãmb laafɩ wã ra na n yɩɩ wa kʋɩls koom la yãmb tɩrlma ra na n yɩɩ wa ko-kãsenga ko-wiisi.”—Ezai 48:17, 18.

[Foto, seb-​neng 28]

B basa b tʋʋmã n pʋg a Zezi