Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Bao-y sik-m-meng hakɩkã

Bao-y sik-m-meng hakɩkã

Bao-y sik-m-meng hakɩkã

“Yãmb fãagda sik-m-mens rãmba.”—2 SÃMWƐLL 22:28.

1, 2. Yel-bʋg pʋgẽ la dũniyã nanambs wʋsg ra wõnd taaba?

EZIPT ya-bɛdã b sẽn boond tɩ piramiid rãmbã kõta kaset tɩ ninsaalb n da rɩ naam tẽn-kãng pʋgẽ. Nin-kãsems a taab sẽn zĩnd yɩɩ Asiri naab a Senakeriib, Gɛrs naab a Alɛgzãndr le Gãrã la Rom naab a Zill Sezaare. Nanambs kãensã fãa ra tara bũmb a yembr sẽn wõnd taaba. B pa tall sik-m-meng hakɩk ye.—Matɩe 20:25, 26.

2 Rẽ yĩnga yãmb tẽedame tɩ nanambs nins yell d sẽn gom zugẽ wã ra minim n baooda b soolmã nin-talsã sẽn da rat belsgã zĩig sɩda? Yaa vẽeneg tɩ yaa ayo. Y leb n pa tõe n tags tɩ b ra kẽngda nin-tals kãens sẽn namsdã rotẽ n na n keng b raood ye. Ad b manesmã ne nin-talsã yaa toor wʋsg ne Wẽnnaam a Zeova sẽn yaa ãndũniyã Naab sẽn ka to wã manesem!

Sik-m-meng mak-sõng sẽn ka to

3. Naab sẽn ka to wã tara manesem bʋg ne a tẽng zug sõgen dãmbã?

3 A Zeova sẽn yaa kãseng to-to wã pa tõe n bãng n bilg ye, la a “nif geta dũniyã zĩiga fãa n dat n sõng neb nins sẽn dat Wẽnnaam ne b sũyã fãa wã.” (2 Kibaya 16:9) La bõe la a Zeova maanda, a sã n yã t’a balemdbã sũy sãama makr toɛy-toɛyã yĩnga? A “bee” ne-b ne a vʋʋsem sõngã maasem, ‘n na n kõ sik-m-mens rãmb sũ-keelem la a paas sũ-sãoong rãmba pãnga.’ (Ezai 57:15) Woto, a balemdbã sẽn lebs n paam pãngã tõeeme n leb n balm-a ne sũ-noog n paase. Ad sɩd yaa sik-m-meng tɛkẽ la Wẽnnaam pukda!

4, 5. a) Bõe la yɩɩl gʋlsdã ra tagsd Wẽnnaam sẽn dɩt a naamã to-to wã zugu? b) B sẽn yeel tɩ Wẽnnaam sikda a meng n sõngd “ned sẽn ka pãngã” rat n yeelame tɩ bõe?

4 Yĩngr la tẽnga, ned kae sẽn sik a meng wa Naab sẽn ka to wã sẽn na yɩl n sõng ninsaalbã sẽn yaa yel-wẽn-maandbã ye. Yɩɩl-gʋlsdã gʋlsame: “Zusoabã n so naam buud toɛy-toɛya fãa sʋka. Bãmb ziir loogda saase. Ãnda n wẽnd wa Zusoaba tõnd Wẽnnaam sẽn zao yĩngr [n sik a meng, NW] n get saasẽ la dũniyã? Bãmb zẽkda ned sẽn ka pãng t’a yi wubsg pʋgẽ, la b zẽkda naong soab n yiis tãmpʋʋrẽ.”—Yɩɩl Sõamyã 113:4-7.

5 A Zeova yaa yɩlemd la sõngo, la a pa tar wuk-m-meng ye. (Mark 7:22, 23) B sã n gomd ‘sik-m-meng’ yelle, wakat ninga, a bilgda ned sẽn sikd a meng ned a to sẽn pa ta yẽ bɩ tarem sẽn pa ta-a taoore. Woto yĩnga, Biibl dãmb kẽer lebgda Yɩɩl Sõamyã 113:6 n yetẽ tɩ Wẽnnaam sikda a menga. Woto sɩd bilgda tõnd Wẽnnaamã sẽn tar sik-m-mengã sẽn get ninsaalb nins sẽn pa zems zãng n yaa a balemdbã ratem pidsg yell ne nonglmã.—2 Sãmwɛll 22:36.

A Zezi sẽn da yaa sik-m-meng soabã võore

6. A Zeova sik-m-meng tʋʋmd ning sẽn yaa kãseng n tɩ yɩɩdã yaa bʋgo?

6 Wẽnnaam sik-m-meng la a nonglem tʋʋmd ning sẽn yaa kãseng n tɩ yɩɩdã yaa a sẽn tʋm a pipi Biribl nongrã t’a rog tẽng zug tɩ b wub-a wa ninsaala, ãdem-biisã fãagr yĩngã. (Zã 3:16) A Zezi zãmsa tõnd sɩdã a saasẽ Ba wã zugu, n yaool n kõ a ninsaal vɩɩm sẽn zems zãngã sẽn na yɩl n yẽes “dũniyã yel-wẽna.” (Zã 1:29; 18:37) A Zezi puka a Ba a Zeova zʋgã fãa tɩ zems zãnga, wala makre a sik-m-mengã, n sak n maan bũmb ning fãa Wẽnnaam sẽn kos-a t’a maanã. Woto yaa sik-m-meng la nonglem mak-sõng ning sẽn yaa kãseng n yɩɩd a taabã fãa Wẽnnaam bõn-naandsã sʋkã. Pa nebã fãa n pẽg a Zezi sik-m-mengã ye. A bɛɛbã meng ra get-a-la wala ned ning “sẽn yaa bilf” n yɩɩdã. (Daniɛll 4:14) Baasg zãnga, tʋm-tʋmd a Poll yãame t’a tẽed-n-taasã ra segd n dɩka a Zezi togs-n-taar n yɩ sik-m-mens rãmba, b yel-manesmã ne taabã pʋgẽ.—1 Korẽnt dãmba 11:1; Filip rãmba 2:3, 4.

7, 8. a) Wãn to la a Zezi zãms sik-m-menga? b) Bõe la a Zezi yeel neb nins sẽn tõe n wa lebg a karen-biisã?

7 A Poll goma a Zezi mak-sõngã sẽn yaa kãsengã yell woto: “Bɩ y paam yam ninga Kirist Zezi sẽn da tarã. Bãmb sẽn wẽnd Wẽnnaama, bãmb ka tags tɩ . . . yaa bũmb sẽn na n gãd kãn-kãe ye. La bãmb basa b naam n lebg wa yamba n dɩk yĩng wa ninsaala. La b sẽn lebg wa ninsaalã, b sika b menga n sak n ki, hali n ki kũum [da-luka] zugu.”—Filip rãmba 2:5-8.

8 Kẽer tõe n sokame tɩ: ‘Wãn to la a Zezi zãms sik-m-menga?’ Yaa a sẽn tall zems-n-taar sẽn yaa kãseng ne a saasẽ Ba wã sẽn na maan yʋʋm tus ka tɛka yĩnga. Sasa kãnga, a ra yaa Wẽnnaam “tʋʋm-mit” bũmbã fãa naaneg pʋgẽ. (Yelbũna 8:30) Kɩɩsgã sẽn zĩnd Edɛn zẽedẽ wã poore, Wẽnnaam pipi Biriblã yãa a Ba wã sẽn tall sik-m-meng a manesmã ne ninsaalbã sẽn yaa yel-wẽn-maandbã pʋgẽ. Rẽ n so t’a Zezi sẽn da wa n be tẽng zugu, a puka a Ba wã sik-m-meng n yeel woto: “Bɩ y rɩk mam nao wã n zãms bũmb nins mam sẽn na n wilg yãmbã. Tɩ bõe, mam yaa sũ-mar soaba la m yaa nin-nana la yãmb na paam vʋʋsgo.”—Matɩe 11:29; Zã 14:9.

9. a) Bõe la a Zezi ra nong kambã nengẽ? b) A Zezi tũnuga ne biig n zãms tõnd bõe?

9 A Zezi sẽn sɩd da yaa sik-m-meng soabã yĩnga, kom-bõonegã ra pa zoet-a ye. B pʋd n da nonga a zĩigẽ. Yẽ me sɩd wilgame t’a nonga kambã, n deeg-ba. (Mark 10:13-16) Bõe la a Zezi ra nong wʋsg kambã nengẽ? Sɩd-sɩda, b ra tara zʋg sõma yẽ karen-biis kẽer sẽn yaa kãsemb sẽn da pa pukd wakat fãa ye. D miime tɩ kambã getame tɩ kãsembã yɩɩd-b lame. Y tõe n yãa rẽ ne sogsg wʋsg nins b sẽn nong n sogsdẽ wã. Kambã zãmsg yaa nana n yɩɩd kãsembã. Sẽn paase, b pa nong n tar wuk-m-meng ye. Vugri, a Zezi talla biig n wa a karen-biisã taoor n yeel-ba: “Yãmb yam sã n ka tek tɩ yãmb lebg wa kom-bõonego, yãmb kõn kẽ [saasẽ] soolmẽ ye.” La a paase: “Ned ninga fãa sẽn na n sik a meng wa bi-kãngã, a na n yɩɩ kãseng n yɩɩd [saasẽ] soolem pʋgẽ.” (Matɩe 18:3, 4) A Zezi yiisa no-kãngã: “Ned ninga fãa sẽn waoogd a menga a na paam paoogre, la ned ninga fãa sẽn sikd a menga a na paam waoogre.”—Luk 14:11; 18:14; Matɩe 23:12.

10. Sogs-bʋs la d na n bao n leoke?

10 Sɩd-kãngã wata ne sogs-kãsemse. Tõnd vɩɩm sẽn kõn sa wã saagr bee ne d sẽn na n bao sik-m-meng hakɩkã me, la bõe yĩng tɩ wakat ninga yaa toog ne kiris-nebã tɩ b tall sik-m-menga? Bõe yĩng tɩ yaa toog ne tõnd tɩ d bas d wuk-m-mengã n tall sik-m-meng yɛlã taoore? La yaa bõe n na n sõng tõnd tɩ d sɩd tõog n tall sik-m-meng hakɩkã?—Zak 4:6, 10.

Bũmb ning sẽn kɩt tɩ yaa toog tɩ f yɩ sik-m-meng soabã

11. Bõe yĩng tɩ tõnd sẽn segd n mao n yɩ sik-m-mens rãmbã pa lingri?

11 Y sã n neẽ tɩ sik-m-mengã tallg yaa toog ne yãmba, bɩ y bãng tɩ y pa y yembr ye. Yʋʋmd 1920 wã, Gũusg Gasgã goma Biiblã saglg sẽn wilgd tɩ sik-m-mengã yaa tɩlaeyã yell n yeel tɩ: “Tõnd sẽn yã tɩ Soaalã geta sik-m-mengã wa bũmb sẽn tar yõod wʋsgã yĩnga, segd n kɩtame t’a karen-biis hakɩkã fãa bao zʋg-sõng kãngã daar fãa.” Rẽ poore, zʋrnall kãngã sak n deega woto: “Baa ne Gʋlsg Sõamyã sagl-kãensã fãa, ninsaalbã sẽn yaa yel-wẽn-maandbã yĩnga, kɩtame tɩ neb nins sẽn lebgd Soaalã neb la b tũud a sorã neẽ tɩ sik-m-mengã tallg yaa toog n yɩɩd ne-ba, tɩ b segd n mao wʋsg n tall zʋg-kãngã n yɩɩd zʋg a taabã fãa.” Rẽ wilgda bʋʋm a yembr sẽn kɩt tɩ kiris-neb hakɩka segd n mao n yɩ sik-m-mens rãmbã: Tõnd ninsaalbã sẽn yaa yel-wẽn-maandbã, d nong n data ziir d sẽn pa segd ne. Yaa tõnd sẽn yaa a Ãdem la a Hawa sẽn yɩ yel-wẽn-maandb n lebg rat-m-yembr dãmbã yagensã yĩng n kɩt tɩ yaa woto.—Rom dãmba 5:12.

12, 13. a) Wãn to la dũniyã kɩtd tɩ sik-m-mengã tallg yaa toog ne kiris-nebã? b) Ãnd n kɩt tɩ tõnd sẽn maood n na n tall sik-m-mengã yaa toog n yɩɩda?

12 Bʋʋm a to sẽn kɩt tɩ tõe n yɩ toog ne tõnd tɩ d tall sik-m-mengã yaa tɩ dũni ning sẽn gũbg tõndã tusda nebã tɩ b bao n yɩɩg b taaba. Bao n pids “yĩngã ratem wẽnga la nin datem wẽnga ne tɩtaamã” bee dũniyã bõn-datɩ nins sẽn wɛ wã sʋka. (1 Zã 2:16) A Zezi karen-biisã pa segd n bas tɩ dũniyã ratem wẽns kãensã soog-b ye, la b segd n talla nif sẽn yaa sõma n lʋɩɩs Wẽnnaam daabã maaneg taoore.—Matɩe 6:22-24, 31-33; 1 Zã 2:17.

13 Bʋʋm a tãab-n-soab sẽn kɩt tɩ sik-m-mengã baoob la a tallg yaa toogã yaa wuk-m-mengã sɩngd a Sʋɩtãan sẽn dɩt naam dũni kãngã zugã yĩnga. (2 Korẽnt dãmba 4:4; 1 Tɩmote 3:6) A Sʋɩtãan tusda nebã tɩ b tall a zʋg-wẽnsã. Wala makre, a baoome t’a Zezi balm-a la a reeg “dũniyã soolem fãa ne b naam.” A Zezi sẽn yaa sik-m-meng soabã yĩnga, a zãgsa a Sʋɩtãan kãabgã vẽenega. (Matɩe 4:8, 10) Woto me, a Sʋɩtãan rat n kʋɩɩba kiris-nebã ne ziir baoobo. La kiris-neb nins sẽn tar sik-m-mengã modgdame n na n tũ a Zezi makre, n pẽgd la b waoogd Wẽnnaam.—Mark 10:17, 18.

Sik-m-meng hakɩkã baoob la a pukri

14. ‘Ziri sik-m-mengã’ yaa bõe?

14 Tʋm-tʋmd a Poll gʋlsa Kolos rãmbã n keoog-b tɩ b gũus n da wa maan wa b yaa sik-m-mens rãmb nif gesgẽ bal sẽn na yɩl n paam nebã pẽgr ye. A Poll yeelame tɩ rẽ yaa “ziri sik-m-menga.” Neb nins sẽn maand wa b yaa sik-m-mens rãmb n yaool n sɩd pa woto wã pa neb sẽn tar tẽeb ye. La b sɩd wilgdame tɩ b wukda b mens ne “tɩtaam.” (Kolos rãmba 2:18, 23) A Zezi rɩka makr ne neb sẽn tall ziri sik-m-meng woto. A ninga Fariziẽ rãmbã taale, b sẽn da pʋʋsd tɩ nebã ges-bã yĩnga, la b sẽn da loet noorã n gãnemd b neng duss sẽn na yɩl tɩ nebã yã-bã yĩnga. La tõnd sã n dat tɩ tõnd pʋʋsgã tall yõod Wẽnnaam taoore, d segd n pʋʋsa ne sik-m-menga.—Matɩe 6:5, 6, 16.

15. a) Bõe la d segd n maan n kell n tall d sik-m-mengã? b) Sik-m-meng mak-sõma kẽer la bʋse?

15 Kiris-nebã paamda sõngr sẽn na yɩl n kell n tall sik-m-meng hakɩka, b sã n baood wakat fãa n na n tũ sik-m-meng mak-sõma sẽn tɩ yɩɩd fãa wã, sẽn yaa Wẽnnaam a Zeova la a Zezi Kirist rẽndã. Rẽ maaneg baoodame tɩ d zãms Biiblã la sɛb nins ‘tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã’ sẽn kõtã wakat fãa sẽn na yɩl n zãms Biiblã. (Matɩe 24:45) Zãmsg a woto buud tara yõod wʋsg ne kiris-neb yel-gɛtbã, sẽn na yɩl tɩ b ‘ra wuk b mens ne b saam-biisã’ ye. (Tõodo 17:19, 20; 1 Pɩɛɛr 5:1-3) Tags-y neb wʋsg sẽn kõ mak-sõngã sẽn paam barka, b sik-m-mengã yĩngã yelle. Wala makre, a Rut, a Ana, a Elizabɛt la neb a taaba. (Rut 1:16, 17; 1 Sãmwɛll 1:11, 20; Luk 1:41-43) Leb-y n tags-y neb yʋy sẽn yi sẽn kõ mak-sõma n tall sik-m-meng a Zeova tʋʋmdã pʋgẽ wala a Davɩɩde, a Zozɩase, Lisd a Zã la tʋm-tʋmd a Poll yelle. (2 Kibaya 34:1, 2, 19, 26-28; Yɩɩl Sõamyã 131:1; Zã 1:26, 27; 3:26-30; Tʋʋma 21:20-26; 1 Korẽnt dãmba 15:9) La yaa wãn to yẽ ne rũndã-rũndã sik-m-meng mak-sõma nins d sẽn ne kiris-neb tigingã pʋgẽ wã? Kiris-neb hakɩkã sã n bʋgsd mak-sõma kãensã zutu, na n sõng-b lame tɩ b yɩ “sik-m-mens rãmb” bãmb ne taab sʋka.—1 Pɩɛɛr 5:5.

16. Wãn to la koe-noogã mooneg sõngd tõnd tɩ d tall sik-m-menga?

16 D sã n kẽesd d meng koe-noogã mooneg pʋgẽ, tõe n sõng-d lame me tɩ d tall sik-m-menga. Sik-m-mengã tõe n kɩtame tɩ d moon neb d sẽn pa mi zak-zak moonegã sasa la zĩis a taabã tɩ yɩ sõma. Sẽn tɩ yɩɩd fãa yaa woto, nebã sã n kelga Rĩungã koɛɛg ne yam-kaalg bɩ ne paoogre. Naoor wʋsgo, nebã kɩɩsda tõnd tẽebã, la sik-m-mengã tõe n sõnga kiris-ned t’a kell n leok sogsgã ne “sũ-maasem” la waoogr wʋsgo. (1 Pɩɛɛr 3:15) Wẽnnaam sõgen dãmb sẽn tar sik-m-meng kẽnga mooneg zĩ-paalsẽ n tɩ sõng buud toor-toor neb la neb tarem sẽn yaa toor-toore. Tõe tɩ koe-moondb kãens segd n talla sik-m-meng n zãms buud gom-zẽng sẽn na yɩl n tõog n sõng neb nins b sẽn dat n moon koe-noogã n paase. Ad b sɩd zemsa ne pẽgre!—Matɩe 28:19, 20.

17. Kiris-neb zɩɩb bʋs n baood tɩ d tall sik-m-menga?

17 Neb wʋsg tʋma b kiris-ned tʋʋmã ne sik-m-menga, n lʋɩɩs neb a taabã raab taoore. Wala makre, rẽndame tɩ ba tall sik-m-meng n bas a meng yɛlã n bao sẽk sẽn na yɩl n segl la a maan Biibl zãmsg sẽn yaa sõma ne a kambã. Sik-m-mengã sõngda kambã me tɩ b waoog b roagdbã sẽn pa zems zãngã la b sak-ba. (Efɛɛz rãmba 6:1-4) Pagb nins sẽn tar sɩdb sẽn pa tẽedbã nong n segda yɛl sẽn baood tɩ b tall sik-m-menga, b sẽn wat n makd n na n kɩt tɩ b sɩdbã sak Wẽnnaam koɛɛgã ne b ‘yel-manesem sẽn yaa sõma la b waoogrã.’ (1 Pɩɛɛr 3:1, 2, Kãab-paalgã Koe-noogo) Sik-m-mengã la nonglem sẽn pa baood a meng nafrã me tara yõod wʋsgo, d sã n wa get d roagdb nins sẽn yaa bãad dãmb la sẽn kʋʋlã yelle.—1 Tɩmote 5:4.

Sik-m-mengã welgda zu-loeese

18. Wãn to la sik-m-meng sõngd tõnd tɩ d welg zu-loeese?

18 Wẽnnaam tẽng zug sõgen dãmbã fãa pa zems zãng ye. (Zak 3:2) Wakat kẽere, mo-yõs tõe n zĩnda kiris-neb a yiib sʋka. Kiris-ned tõe n bee bʋʋm n na n yẽgem ne a to. Naoor wʋsgo, sagl-kãngã tũub tõe n welga yel-kãensã: “Bɩ y maan sũ-mar ne taaba la y kõ taab sugri, ned sã n tar yell ne a to, a wa [a Zeova, NW] sẽn kõ yãmb sugrã, bɩ yãmb me kõ taab sugr woto.” (Kolos rãmba 3:13) D sak tɩ sagl-kãngã tũub pa nana ye, la sik-m-mengã na n sõng-d lame tɩ d tõog n tũ-a.

19. Bõe la d segd n tẽege, d sã n wa gomd ne ned sẽn beeg tõndo?

19 Wakat ninga, kiris-ned sẽn be bʋʋm n na n yẽgem ne a to tõe n tẽedame t’a to wã sẽn maan bũmb ningã yaa yell wʋsg t’a pa tõe n bas taal ye. Sã n yaa woto, sik-m-mengã na n sõng-a lame t’a tɩ yẽs ne ned ning a sẽn tẽed t’a beeg-a lame wã sẽn na yɩl tɩ laafɩ ye zĩnd b sʋkã. (Matɩe 18:15) Wakat ninga, bʋʋm a yembr sẽn kɩt tɩ zu-loees ket n be kiris-neb sʋkã tõe n yaa ned a yembr bɩ neb a yiibã fãa sẽn tar wuk-m-meng wʋsg n pa rat n sak n deeg b kongr yellã pʋgẽ wã yĩnga. Bɩ tõe tɩ ned ning sẽn yãk yam n na n tɩ yẽs ne ned a to wã tẽedame tɩ yẽ mengã yaa tɩrga, la a sãbgd a to wã. La ned sã n tar sik-m-meng hakɩkã a na n sɩd tõog n welga yellã sõma.

20, 21. Bõe n tõe n sõng tõnd wʋsg tɩ d tall sik-m-mengã?

20 Bũmb a yembr sẽn tõe n sõng tõnd tɩ d tall sik-m-meng yaa d pʋʋs Wẽnnaam n kos a sõngr la a vʋʋsem sõngã. La tẽeg-y woto: “Wẽnnaam . . . ningda sik-m-mens rãmba zut barka,” la a kõt-b a vʋʋsem sõngã. (Zak 4:6) Rẽnd y sã n tar mo-yõsr ne y tẽed-n-taaga, bɩ y pʋʋs a Zeova t’a sõng-y tɩ y sak y sẽn kongẽ bilf bɩ wʋsg yellã pʋgẽ me ne sik-m-menga. Ned sã n maan tɩ zab yãmb la a yeel ne pʋ-peelem tɩ y maan-a sugri, bɩ y sik y meng n kõ-a sugri. Rẽ maaneg sã n yaa toogo, bɩ y pʋʋs a Zeova n kos-a t’a yiis wuk-m-meng buud fãa y sũurẽ wã.

21 D sã n bãng nafa wʋsg nins sik-m-mengã sẽn wat ne wã, segd n kɩtame tɩ d bao la d kell n tall zʋg-sõng kãngã sẽn tar yõod wʋsgã. Sẽn na yɩl n maan woto, d tara mak-sõma sẽn ka to, sẽn yaa Wẽnnaam a Zeova la a Zezi Kirist makrã. Ra tol-y n yĩm-y Wẽnnaam gom-kãngã sẽn kõt bas-m-yamã ye: “Sik-m-meng ne Zusoaba zoees biis yaa arzɛk ne waoogr la vɩɩm.”—Yelbũna 22:4.

Sogsg sẽn kɩtd tɩ d bʋgse

• Ãnd dãmb n kõt mak-sõng sẽn ka to sik-m-mengã wɛɛngẽ?

• Bõe yĩng tɩ sik-m-mengã tallg yaa toogo?

• Bõe n tõe n sõng tõnd tɩ d yɩ sik-m-mens rãmba?

• Bõe yĩng tɩ tar yõod wʋsg tɩ d kell n yɩ sik-m-mens rãmba?

[Zãmsgã sogsgã]

[Foto, seb-neng 17]

A Zezi sɩd yɩɩ sik-m-meng soaba

[Foto, seb-neng 19]

Dũniyã tusda nebã tɩ b mao n yɩɩg b taaba

[Fotã soaadba]

Photo OMS de L. Almasi/K. Hemzǒ

[Foto, seb-neng 20]

Sik-m-mengã sõngda tõnd tɩ d moon neb d sẽn pa mi

[Foto rãmba, seb-neng 21]

Naoor wʋsgo, mo-yõsã tõe n paama tɩɩm, d sã n lud-b ne sik-m-meng la nonglem