Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Ned n be n tõe n sɩd toeem dũniyã bɩ?

Ned n be n tõe n sɩd toeem dũniyã bɩ?

Ned n be n tõe n sɩd toeem dũniyã bɩ?

“Naong rãmbã yeta tõnd tɩ bãmb sẽn dat bũmb ning n tɩ yɩɩd yaa laafɩ la bãane, tɩ sẽn pʋgdã yaa b paam tõog n maneg b vɩɩmã t’a yɩ sõma. B ratame tɩ b sigl yɛlã ne tɩrlem tẽnsã pʋsẽ, la dũniyã gill zugu, sẽn na yɩl tɩ tẽns la sosiete rãmb nins sẽn tar-b ligdã pãng ra wa sãam modgr nins bãmb sẽn maandã ye.”

YAA woto la siglg a ye sẽn sõngd tẽns wʋsg neb taoor soab yeel n na n wilg naong rãmbã sẽn dat bũmb ninsã. A gom kãensã wilgda neb nins fãa sẽn namsd sabaab sẽn paam-b bɩ b sẽn wẽgd-b rãmbã sẽn dat bũmb ninsã. B fãa rata ne b sũur fãa n vɩɩmd dũni sẽn tar laafɩ la bãan hakɩk pʋgẽ. Rẽ yĩnga dũni a woto buud tõe n wa zĩndame bɩ? Ned n be n sɩd tar pãng la tõog n tõe n toeem dũni sẽn pa tar tɩrlem bɩ?

Modgr sẽn na yɩl n wa ne toeengo

Neb wʋsg n mak n na n wa ne toeengo. Wala makre, Ãngeletɛɛr pag a Florence Nightingale (sẽn vɩɩmd yʋʋmd 1820-1910) tʋma ne a sũur fãa a vɩɩmã tõre, sẽn na yɩl tɩ b zoe bãad rãmbã nin-bãaneg la b ges b yell neere. Yẽ wakatã tɩ tɩt sẽn kʋʋd bãasã biis ra pa be ye, la b sẽn da get bãad rãmbã yell to-to wã me pa wõnd rũndã-rũndã wã ye. Sebr a ye yeela woto: “Logtoɛɛmbã ra pa mi b tʋʋmdã sõma ye, b ra leb n yaa rẽgdo, n da yũud rãam wʋsg la b ra yaa yoaadb tɩ neba fãa miẽ.” La rẽ yĩnga modgr nins a Florence Nightingale sẽn maan sẽn na yɩl tɩ b ges bãad dãmbã yell sõma wã woma biis bɩ? N-ye. Woto me, neb wʋsg sẽn tagsd b taabã yell tõog n sõng-b-la vɩɩmã nens wʋsg pʋsẽ wa sebr minimã, karengã, logtoeemdã, ro-gãasã, rɩɩbã la yɛl a taab pʋsẽ, hal tɩ yɩ sõma wʋsgo. Woto kɩtame tɩ neb milyõ rãmb sẽn da be naong pʋgẽ vɩɩm maneg n paase.

La d pa tõe n yĩm tɩ neb milyõ rãmb n ket n namsd zabã, bi-beerã, bãasã, komã la yɛl a taab yĩng ye. Sõngr siglg a ye sẽn be Irlãnd yeelame tɩ “naongã kʋʋda neb 30000 daar fãa.” Baa yembdã neb wʋsg sẽn dat tɩ sa sẽn na maan yʋʋm kob-gĩnã ket n beeme. Sebr a ye yeela woto: “Rũndã-rũndã yembsã sõor yaa wʋsg n yɩɩd neb nins fãa b sẽn da yõg ne pãng Afirik n tɩ koos Amerikã.”—Les corvéables : le nouvel esclavage dans l’économie mondiale (ãngil.).

Yaa bõe n kɩt tɩ modgr nins nebã sẽn maand n na n wa ne toeeng wakat fãa yĩngã pa yãkd nenga? Yaa pãens rãmbã la sẽn tar-b ligdã sẽn maand neb a taabã pãngã yĩng bal bɩ, bɩ yell a to n kẽed sʋka?

Bũmb nins sẽn gɩdgd toeengã

Sã n yaa ne Wẽnnaam Gomdã, yaa a Sʋɩtãan la gɩdg-kãseng ning sẽn sãamd modgr ning ninsaalbã sẽn maand sẽn na yɩl tɩ tɩrlem zĩndã. Tʋm-tʋmd a Zã yeelame tɩ “dũniyã fãa bee wẽng soaba nugẽ.” (1 Zã 5:19) Masã wã menga, a Sʋɩtãan ‘belgda dũniyã fãa.’ (Wilgri 12:9) Hal tɩ Wẽnnaam wa kɩt t’a pãn-tusdgã sẽn yaa wẽngã sa, neb la b na n ket n maand wẽng la b wẽgda. La yaa bõe meng n wa n kɩt tɩ yaa woto?

B kõo tõnd yaab a Ãdem la a Hawa tẽngã. B ra segd n maan-a lame t’a gillã wa lebg arzãn tɩ ãdem-biisã fãa tõog n vɩɩmd dũni sẽn yaa ‘sõma wʋsg’ pʋgẽ. (Sɩngre 1:31) La maana wãn tɩ yɛlã toeeme? Yaa a Sʋɩtãan yelle. A kɩɩsame tɩ pa Wẽnnaam n da segd n yãk noy t’a Ãdem ne a Hawa tũ b vɩɩmã pʋgẽ ye. A kɩtame tɩ b tags tɩ Wẽnnaam sẽn dɩt a naamã to-to wã pa tɩrg ye. A tusa a Ãdem ne a Hawa tɩ b yãk yam n na n soog b mense, tɩ bãmb mens ra segd masã n bãng bũmb ning sẽn yaa sõma bɩ sẽn yaa wẽngã b toore. (Sɩngre 3:1-6) Rẽ n wa ne yel-wẽndã la pa-zems-zãngã sẽn yaa bũmb a yiib-n-soab ning sẽn gɩdgd modgr ning ninsaal sẽn maand n dat n wa ne tɩrlmã.—Rom dãmba 5:12.

Bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas rẽ tɩ beẽ?

Neb kẽer tõe n sokda b mens woto: ‘La bõe yĩng tɩ Wẽnnaam bas tɩ yel-wẽnã la pa-zems-zãngã kell n zĩndi? Bõe yĩng t’a pa tũnug ne a pãngã sẽn pa tar koakã n sãam kɩɩsdbã la a lebs n sɩng yɛla fãa zãnga?’ Wõnda yɛlã tɩɩm la woto nana-nana. La pãngã rɩk-n-tʋm tõe n waa ne sogs-bɛda. Rẽ yĩnga pa pãng rãmbã sẽn maand b taabã pãngã n yaa bʋʋm kãseng a ye sẽn kɩt tɩ naong rãmbã la b sẽn wẽgd-b rãmbã yẽgemdẽ wã sɩda? Na-toaag sã n tũnug ne a pãngã n menems neb nins sẽn pa rat n sak a naamã, rẽ yĩngã pʋ-peelem dãmbã pa mi n sokd-b mens n getẽ na-kãngã sã n sɩd yaa na-sõng sɩda?

Sẽn na yɩl n kõ pʋ-peelem dãmbã bas-m-yam t’a pa na-toaag sẽn maand nebã pãnga, Wẽnnaam yãka yam n na n bas a Sʋɩtãan la nin-kɩɩsdbã tɩ b soog b mens n da tũ yẽ noyã, wakat a sẽn yãk takɩ pʋgẽ bala. Yaa kaoosg zugẽ la b ra na n wa bãng tɩ yaa Wẽnnaam sẽn dɩt a naamã to-to wã bal n zemse. Rẽ na n wilgame tɩ Wẽnnaam sẽn gɩdgd tõnd tɩ d ra maan bũmb nins fãa wã yaa tõnd neer yĩnga. B sẽn kɩɩs Wẽnnaam naamã tɩ wa ne wẽng ningã zoe n wilgda rẽ vẽenega. La kɩɩsgã sẽn wa ne yel-beed ninsã wilgdame tɩ Wẽnnaam tara sor n na n tũnug ne a pãng-kãsengã masã n menems wẽngã fãa wakat ning a sẽn yãk n na n maan rẽ wã sã n ta. Rẽ na n yɩɩ ka la bilfu.—Sɩngre 18:23-32; Tõodo 32:4; Yɩɩl Sõamyã 37:9, 10, 38.

Nand tɩ Wẽnnaam wa menems wẽnemã, tõnd vɩɩ dũni sẽn pa tar tɩrlem pʋgẽ, tɩ kɩt tɩ d ‘wẽed sir la d namsdẽ.’ (Rom dãmba 8:22) Baa tõnd sẽn maan bũmb ning fãa n na n toeem yɛlã, d pa tõe n tõog a Sʋɩtãana, la d pa tõe me n yiis pa-zems-zãngã sẽn kɩt tɩ tõnd namsdẽ wã zãng ye. Tõnd pa tar pãng n na n menems yel-wẽndã a Ãdem sẽn taas tõndã biis ye.—Yɩɩl Sõamyã 49:8-10.

A Zezi Kirist na n waa ne toeeng wakat fãa yĩnga

Yɛlã sẽn yaa to-to wã rat n yeelame tɩ saagr pa tol n beẽ bɩ? Ayo. Ned pãng sẽn yɩɩd ninsaal pãng hal zĩig sẽn zãr la b yãk t’a na n wa ne toeeng wakat fãa yĩnga. Nin-kãng yaa ãnda? Yaa a Zezi Kirist. B bilgd-a-la Biiblã pʋgẽ wa Rĩm la Fãagd Wẽnnaam sẽn yãk t’a na n fãag ãdem-biisã.—Tʋʋma 5:31.

Masã a gũudame tɩ Wẽnnaam sẽn yãk ‘wakat ningã ta’ t’a yaool n tik n yiki. (Wilgri 11:18) Bõe la a na n maan takɩ? A na n kɩtame tɩ ‘bũmb fãa maneg wa Wẽnnaam sẽn da kɩt t’a no-rɛɛsdb sõma wã gom a yell hal kʋdemd wakatẽ wã.’ (Tʋʋma 3:21) Wala makre, a Zezi “na n fãaga nimbãan-ned sẽn kelemda la naong soab sẽn ka tar sõangda . . . Yẽ na n fãaga bãmb ne toolem la pãnga.” (Yɩɩl Sõamyã 72:12-16) Wẽnnaam kãabame t’a na n tũnuga ne a Zezi n kɩt tɩ “zabr sɛ hal dũniyã tɛk fãa.” (Yɩɩl Sõamyã 46:10) A kãabame tɩ “tẽnga [a sẽn na n yɩlgã] ned baa a ye ka na n le yeel t’a ka laafɩ ye.” Zoensã, wʋmsã, koms rãmbã, la neb nins fãa sẽn bẽedã na n paama yĩns laafɩ sẽn zems zãnga. (Ezai 33:24; 35:5, 6; Wilgri 21:3, 4) Baa neb nins sẽn da ki hal pĩnd wẽndẽ wã na n dɩɩ rẽ nafa. Wẽnnaam kãabame t’a na n vʋʋga neb nins b sẽn nams la b wẽg hal tɩ b wa ki wã.—Zã 5:28, 29.

A Zezi pa na n toeem yɛlã pʋɩ-sʋk la wakat bilf yĩng bal ye. A na n menemsa bũmb nins fãa sẽn yaa gɩdgr tɩ tɩrlem hakɩkã pa tõe n zĩnd dũniyã zugã zãnga. A na n menemsa yel-wẽnã la pa-zems-zãngã, la a sãam a Sʋɩtãan ne neb nins fãa sẽn yaa kɩɩsdb wa yẽ wã. (Wilgri 19:19, 20; 20:1-3, 10) Namsgã la sũ-sãamsã Wẽnnaam sẽn bas tɩ zĩnd wakat bilf pʋgẽ wã pa na n le wa naoor ‘a yiib soab ye.’ (Nahũm 1:9) Yaa rẽ yell la a Zezi ra tagsd a sẽn wilg tõnd tɩ d pʋʋs tɩ Wẽnnaam Rĩungã wa la tɩ Wẽnnaam daabã maan ‘dũniyã zug wa sẽn maand saasẽ wã.’—Matɩe 6:10.

Tõe tɩ y sok woto: ‘La pa a Zezi meng n yeel tɩ tõnd na n talla naong rãmbã d sʋk daar fãa la? Woto pa rat n yeel tɩ tɩrlmã kaalem la naongã na n ket n bee wakat fãa sɩda?’ (Matɩe 26:11) Yaa sɩd t’a Zezi yeelame tɩ naong rãmbã ra na n bee daar fãa. La bũmb ning sẽn kɩt t’a yeel woto wã, n paas kãabs nins sẽn be Wẽnnaam Gomdã pʋgẽ wã wilgdame t’a ra rat n yeelame tɩ dũni kãngã sã n ketẽ fãa, naong rãmb me na n ket n beeme. A ra miime tɩ ninsaal baa a ye ra pa tõe n kɩt tɩ naongã la wẽgbã menem zãng ye. A ra leb n miime t’a ra na n toeema rẽ fãa. Ka la bilfu, a na n waa ne “yĩngr paalg la tẽn-paalga,” toogo, bãase, naong la kũum sẽn pa na le zĩndẽ.—2 Pɩɛɛr 3:13; Wilgri 21:1.

Bɩ y ra yĩm neer maaneg ye’

Rẽ yĩnga woto rat n yeelame tɩ pa tar yõod tɩ d maan d sẽn tõe n sõng neb a taabã bɩ? Ayo. Biiblã sagenda tõnd tɩ d sõng neb nins sẽn segd zu-loees la sũ-sãamsã. Pĩnd wẽndẽ rĩm a Salomo gʋlsa woto: “Fo sã n tõe n sõng f yaka, bɩ f sõng-a la f ra zãgs ye.” (Yelbũna 3:27) Tʋm-tʋmd a Poll sagenda tõnd tɩ d ‘ra yĩm tɩ maan neer la sõng neba ye.’—Hebre dãmba 13:16.

A Zezi Kirist menga sagla tõnd tɩ d maan d sẽn tõe tɛk n sõng neb a taabã. A togsa kibar sẽn gomd Samari ned a ye sẽn yã ned wagda sẽn zu la b pãb yelle. A Zezi yeelame tɩ Samari rao wã “zoea a nimbãaneg” n yiis a meng ligd n tɩp a noadã la a sõng-a t’a sãooge. (Luk 10:29-37) Samari nin-kãngã sẽn yaa nimbãan-zoetã pa toeem dũniyã ye, la a sẽn maan bũmb ningã toeema ned a to vɩɩm. Tõnd me tõe n maana woto.

La a Zezi tõe n maana sẽn yɩɩd sõng neba bala. A tõe n sɩd waa ne toeengo, la a na n maana woto ka la bilfu. A sã n wa maan rẽ, neb nins b sẽn wẽgd rũndã-rũndã wã na n tõog n manega b vɩɩmã t’a yɩ sõma n paase, la b tõog n paam laafɩ la bãan hakɩka.—Yɩɩl Sõamyã 4:9; 37:10, 11.

D gũudame tɩ wa yɩ woto. La nananda, bɩ d maan d sẽn tõe fãa, n maan neb nins fãa sẽn namsd dũni kãngã sẽn pa tar tɩrlmã yĩnga neere, tẽebã la yĩngã wɛɛngẽ.—Galat rãmba 6:10.

[Foto rãmba, seb-neng a 5]

A Florence Nightingale sɩd waa ne toeeng bãad dãmbã yell gesg wɛɛngẽ

[Fotã soaadba, seb-neng a 5]

Courtesy National Library of Medicine

[Foto rãmba, seb-neng a 7]

Kiris-nebã segd n maana b taabã neere

[Fotã soaadba, seb-neng a 4]

The Star, Johannesburg, S.A.