Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

A Ezai sebrã tags-kãsems pipi babgo

A Ezai sebrã tags-kãsems pipi babgo

A Zeova Gomdã vɩɩme

A Ezai sebrã tags-kãsems pipi babgo

“MAM na n tʋma ãnda? Ãnda n na n kẽng n kõ-do?” Wẽnnaam a Zeova sẽn sok sok-kãnga wã, a Amots biig a Ezai leoka woto: “Ad maam, bɩ y tʋm maam.” (Ezai 1:1; 6:8) Yaa wakat kãng la b bobl-a no-reesemdã tʋʋmde. A Ezai sẽn tʋm tʋʋm nins fãa a no-reesemdã sasa wã bee Biiblã sebr ning b sẽn boond t’a Ezai sebrã pʋgẽ.

Yaa no-rɛɛs a Ezai meng n gʋls sebrã. A gomda yɛl sẽn zĩnd yʋʋm 46 pʋgẽ, sẽn sɩng ne yʋʋmd 778 n tɩ tãag yʋʋmd 732 sẽn deng a Zezi rogmã. Baa ne sebrã sẽn wilgd tɩ Wẽnnaam na n kaoa Zida, Israɛll la tẽns a taabã sẽn karg n gũbg-bã bʋʋdã, pa bʋ-kaoor yell la b gomd n yɩɩd sebrã pʋgẽ ye. Yaa fãagr ning Wẽnnaam a Zeova sẽn na n fãag a nebã yell la b gomd n yɩɩda. (Ezai 25:9) A Ezai yʋʋrã meng rat n yeelame t’a Zeova fãagre. Sõs-kãngã na n vaeesa Ezai 1:1–35:10 soabã tags-kãsemse.

‘BUUDÃ SẼN KELLÃ NA N LEBG N WAAME’

(Ezai 1:1–12:6)

Biiblã pa wilgd koɛɛg ning sẽn be a Ezai sebrã pipi sakã n tɩ tãag sak a nu wã sã n yaa goam b sẽn togs nand t’a Ezai lebg no-rɛɛs bɩ a sã n togs gom-kãensã a no-reesemdã sasa ye. (Ezai 6:6-9) Bũmb sẽn yaa vẽeneg yaa tɩ Zida ne Zerizalɛm ra bẽeda tẽebã wɛɛngẽ “sẽn sɩng ne nao-sɩlpama tɩ ta zugu.” (Ezai 1:6) Bõn-naandsã pʋʋsg ra piuugame. Nanambsã yaa zãmb rãmba. Pagbã lebga wuk-m-mens rãmba. Nebã ra pa le tũud Wẽnnaam tɩ tat a yam ye. B tʋma a Ezai t’a kẽng n tɩ keoog neb nins sẽn da pa wʋmd goamã võor la b pa rat bãngrã.

Israɛll ne Siiri sodaasã ra lagma taab n namsd Zida nebã. A Zeova tũnuga ne a Ezai ne a kambã tɩ b yɩ wala “bãn la bõn-bãn” n wilg Zida tɩ Israɛll ne Siiri sodaasã sẽn lagem taab n dat n zab ne tẽngã pa na n tõog ye. (Ezai 8:18) La na n tũu ne “Laafɩ-naabã” bal tɩ laafɩ sẽn ka saab wa. (Ezai 9:5, 6) A Zeova na n kaoa Asiiri sẽn da yaa tẽng ning a sẽn boond t’a ‘sũ-puugr dasaarã’ bʋʋdo. Vẽenega, Zida na n kẽnga yembdo, la ‘buudã kell n na n lebg n wa.’ (Ezai 10:5, 21, 22) “A Zese tɩ-viuk yesrã” sã n wa rɩt a naamã tɩrlem hakɩk na n zĩndame.—Ezai 11:1.

Sogsg sẽn tik verse rãmb zut n paam leokre:

1:8, 9—B sẽn yet tɩ b na n basa Siõ kom-pugli wã ‘wa pʋʋg roog la wa zãnd sẽn be pʋʋg pʋgẽ’ wã võor yaa bõe? Woto rat yeelame tɩ Asiiri nebã sã n wa na n zab ne Zerizalɛm b na n sãama tẽngã nana-nana wa pʋʋg roog wall wa zãnd b sẽn bas pʋʋg pʋgẽ b sẽn tõe n lub nana-nana. La a Zeova sõnga Zerizalɛm nebã n kogl-b tɩ b pa sãam-b wa b sẽn sãam Sodom ne Gomoorã ye.

6:8a—Gom-kãensã pʋgẽ ‘maamã’ ne ‘tõndã’ yaa ãnd dãmba? ‘Maamã’ yaa Wẽnnaam a Zeova. La “tõndã” wilgdame tɩ ned a to n be ne a Zeova. Yaa vẽeneg tɩ nin-kãng yaa a Zezi sẽn yaa a Zeova ‘Biig sẽn ka to’ wã.—Zã 1:14; 3:16.

6:11—“Zusoaba, hal tɩ ta dabʋre?” Bõe yĩng t’a Ezai sok woto? A Ezai ra pa sokd n dat n bãng hal tɩ ta wakat bʋg la a n na ket n moond a Zeova koɛɛgã neb sẽn pa rat n kelg ye. A ra rat n bãnga nebã sẽn yaa bãad rãmb tẽebã wɛɛngẽ wã sẽn da na n ket n sãamd Wẽnnaam yʋʋrã n tãag wakat ninga.

7:3, 4—Bõe yĩng t’a Zeova kogl rĩm wẽng a Akaaze? Siiri la Israɛll rĩm dãmbã zemsa taab n dat n sik a Akaaz naamã zug n ning ned sẽn na n tũud bãmb raabã. Ra yaa a Tabɛt biigã sẽn pa a Davɩɩd yagengã la b ra rat n kõ naamã. La yaa a Sʋɩtãan n da rat n maan woto n kɩt tɩ Rĩungã kaool Wẽnnaam sẽn da maan ne a Davɩɩdã ra pids ye. A Zeova kogla rĩm a Akaaz sẽn na yɩl tɩ “Laafɩ-naabã” sẽn na n yi buud ningã ra wa sãam ye.—Ezai 9:5.

7:8—Wãn to la b sãam Efrayim soolmã t’a lebg raboog n kaoos yʋʋm 65? Yaa “Israɛll naab a Peka zamaanẽ” wã la b sɩng tẽnga rãmb yiisg la b na n kẽes sãamb Efrayim. Yaa rẽ poor bilf bal la a Ezai sɩng a bãngr gomdã togsgo. (2 Rĩm dãmba 15:29) La b kell n talla tẽngã neb yiisg hal n tãag a Esar-Hadõ sẽn yaa Asiiri naab a Senakerib biigã naam wakate. (2 Rĩm dãmba 17:6; Ɛsdras 4:1, 2; Ezai 37:37, 38) Asiiri nebã sẽn kell n tall Samari nin-buiidã yiisg la b lebgd n wat ne-bã kaoosa yʋʋm 65 wala Ezai 7:8 sẽn wilgdã.

11:1, 10—B sẽn yeel t’a Zezi Kirist yaa a ‘Zese tɩ-viuk yesr’ la a leb n yaa a ‘Zese yẽgrã’ võor yaa bõe? (Rom dãmba 15:12) Sã n yaa ne buud pʋgẽ a Zezi yaa a Zese tɩ-viuk yesre, bala a yaa a Zese biig a Davɩɩd yagengã. (Matɩe 1:1-6; Luk 3:23-32) La a Zezi sẽn deeg naamã yĩng kɩtame t’a yɩɩd a yaab rãmbã fãa gill masã. B sẽn kõ a Zezi pãng la tõog t’a na n kõ nin-sakdbã vɩɩm sẽn-kõn-sa wã yĩnga, a lebga b “Ba sẽn-ka-kiida.” (Ezai 9:5) Dẽnd a yaa a yaab rãmbã fãa yẽgre, baa a Zese menga.

Zãmsg tõnd yĩnga:

1:3. Ned sã n zãgs Naandã noy tũubu, naaf wall bõang yam yɩɩd-a lame. La d sã n tar mi-beoog ne a Zeova a sẽn maan bũmb nins fãa n kõ-dã yĩnga, na n gɩdg-d lame tɩ d ra tʋm tʋʋm wẽns n lak d mens ne-a ye.

1:11-13. Tũudmã neb sẽn maand kibs rãmb la b pʋʋsdẽ tɩ b sũyã yaool n zãr ne Wẽnnaam a Zeova wã pa tat a yam ye. D tʋʋmã la d pʋʋsgã segd n yɩɩ ne pʋ-peelem.

1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Zida nebã yembd saa wakat ning buudã kell sẽn tek yam n kos sugrã sẽn lebg n leb Zerizalɛm n ye tɩ lugl Wẽnnaam baleng hakɩkã. A Zeova maanda yel-wẽn-maandb nins sẽn tekd yam n kot sugrã nimbãan-zoeere.

2:2-4. Tond sẽn moond Rĩungã koɛɛg ne yẽesem la d maand karen-biisã sõngda tẽns wʋsg neb tɩ b zãmsd b sẽn tõe n vɩɩmd laafɩ pʋgẽ to-to, la b baood laafɩ ne neb a taabã.

4:4. A Zeova na n kɩtame tɩ tʋʋm-dẽgdã la zɩɩmã sam fãa sa.

5:11-13. Ned sã n pa tar yõk-n-meng reemã wɛɛngẽ, a pa tʋmd tɩ zemsd ne a bãngrã ye.—Rom dãmba 13:13

5:21-23. Kiris-neb nins sẽn yaa kãsem dãmb bɩ yel-gɛtbã segd n gũusa b mens n da wa tags tɩ b tara yam tɩ sek ye. B segdame me n gũus n da wa yɩ neb sẽn yũud rãam tɩ loogdẽ ye. B leb n segd n gũusame n da bakd neb n sõngd ye.

11:3a. A Zezi manesmã la bũmb nins a zãms nebã wilgdame tɩ wẽn-zoeer wata ne sũ-noogo.

A ZEOVA “NA N ZOEA A ZAKOOB YAGENSÃ NIMBÃANEGA”

(Ezai 13:1–35:10)

Sak 13 n tɩ tãag 23 wã gomda tẽnsã bʋ-kaoor yelle. La a Zeova “na n zoea a Zakoob yagensã nimbãanega,” n bas Israɛll buud toɛy-toɛyã fãa tɩ b lebg n kul b ba-yirã. (Ezai 14:1) Sak 24 n tɩ tãag sak 27 wã sẽn pʋlem tɩ Zidã na n sãamame wã leb n wilgdame tɩ b na n le wa maneg-a lame. A Zeova wilga “Efrayim [Israɛll] dã-yũudbã” t’a sũur puuga ne-ba, b sẽn maan kaool ne Siiri wã, la maan-kʋʋdbã ne Wẽnnaam no-rɛɛsdbã b sẽn da maan kaool dãmb ne Asiiri wã yĩnga. (Ezai 28:1, 7) Ariɛl bɩ Zerizalɛm nebã na n paama toog b sẽn debd Ezipt n na n tɩ bao koglgã yĩngã. (Ezai 29:1; 30:1, 2) La b pʋlmame tɩ neb nins sẽn teegd a Zeova wã na n paama fãagre.

A Zeova na n kogla “Siõ tãngã” wala ‘gɩgem-poll sẽn yõk rũng n gãe n wũundẽ.’ (Ezai 31:4) A pʋlma woto me: ‘Rĩm n na n dɩ naam ne tɩrlem.’ (Ezai 32:1) Baa ne Asiiri nebã sẽn namsd Zidã nebã tɩ ‘laafɩ tʋm-tʋmdba yãbd ne sũ-toogã,’ a Zeova pʋlmame t’a na n tɩbsa a nin-buiidã, rat n yeel tɩ b “na n paama b yel-wẽna sugri.” (Ezai 33:7, 22-24) “Zusoaba sũur puuga ne bu-zemsã fãa. Bãmb sũura yika ne bãmb kʋʋnga fãa.” Zida pa na n kell n pa ra-boog ye. (Ezai 34:2) “Weooga ne zĩ-koɛɛnga na n maana sũ-noogo la rasempʋɩɩga na n kɩdmame n ning puud wa sõs puudu.”—Ezai 35:1.

Sogsg sẽn tik verse rãmb zut n paam leokre:

13:17—B sẽn yet tɩ Meed dãmbã pa nand wanzuri, la b toor ka be ne sãnemã võor yaa bõe? Meed ne Pɛrs nebã sã n zab zabr n tõoge, b nanda ziirã n yɩɩd te-zaeedmã. A Sirus sẽn maan bũmb ningã wilgda rẽ vẽnega. A kõo Zʋɩf rãmb nins sẽn da lebg n kuus b ba-yirã sãnem la wanzuri teed nins a Nebukadnezaar sẽn da rɩk a Zeova roogẽ wã.

14:1, 2—B sẽn yet t’a Zeova nin-buiidã na n kɩtame tɩ ‘neb nins sẽn da yõg bãmb n maan yembsã lebg b yembse,’ la tɩ b ‘na n sooga neb nins sẽn da namsd bãmbã’ võor yaa bõe? Yaa neb wala a Daniɛlle, a Ɛstɛɛr la a Mardose n pidsg gom-kãensã. A Daniɛll ra yɩɩ nin-kãseng Babilon, Meed la Pɛrs nebã sẽn da wa n deeg tẽngã sasa. A Ɛstɛɛr lebga naab paga, t’a Mardose lebg Pɛrs soolmã kug-zĩid-kãsenga.

20:2-5—Rẽ yĩnga a Ezai sɩd kẽna a beell fasɩ yʋʋm a tãab pʋgẽ bɩ? Tõeeme t’a Ezai yãka a fu-bedrã bal n bas tẽngr fuugã.—1 Sãmwɛll 19:24.

24:13-16—B sẽn yet tɩ Zʋɩf rãmbã ‘na n yɩɩ wa b sẽn pãb oliiv tɩɩg wil ne daad t’a biisã sʋʋg tẽnga, la wa b sẽn yiis viyn biis tigsg wakatã’ võor yaa bõe? Wala tɩ-biis bilf bal sẽn paad tɩɩg zug a wobr sasa pa rẽ bɩ viyn biis kẽer sẽn paad viyn tɩɩgã zug b yãgsg sasa wã, yaa neb sõor bilf bal n na n põs Zerizalɛm ne Zida sãangã sasa me. Baa sẽn põs-bã sẽn kẽng zĩig ning fãa, yaa “tẽns nins sẽn be ko-kãsengã noorã” tɩ yaa “tẽns nins koom sẽn gũbgã pʋsẽ” me, b na n waooga a Zeova.

24:21—Ãnd dãmb la “pãens rãmb nins sẽn be yĩngrã,” la “rĩm dãmb nins sẽn be dũniyã zugã?” Tõe tɩ “pãens rãmb nins sẽn be yĩngrã” yaa malɛg-wẽnsã. La rĩm dãmb nins sẽn be dũniyã zugã tõe n yaa rĩm dãmbã zĩn-dãmbã sẽn so n maand b yamã.—1 Zã 5:19.

Zãmsg tõnd yĩnga:

13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Gomd ning a Zeova sẽn pind n togs fãa pidsda kɛpɩ wa a sẽn da pĩnd n togs bũmb nins Babilon zugã sẽn pids to-to wã.

17:7, 8. Baa Israɛll neb wʋsg sẽn da pa sak n kelgã b kẽer teega a Zeova. Woto me, neb kẽer sẽn be kiris-neb ne yʋʋr tũudmã pʋg sakd n kelgda Rĩungã koɛɛga.

28:1-6. Asiiri nebã na n deega Israɛlle, la Wẽnnaam na n kɩtame tɩ neb nins sẽn kɩs sɩd ne yẽ wã põse. A Zeova sã n na n kao a bʋʋd fãa, nin-tɩrsã tara saagre.

28:23-29. A Zeova remsda pʋ-peelem dãmbã tɩ zems ne bũmb nins sẽn segd ne-bã la zems ne yɛlã me.

30:15. D sã n dat t’a Zeova fãag-do, d segdame n “zĩnd bãan” n wilg tɩ d tẽed-a lame bɩ n da bao fãagr ninsaalb nengẽ ye. D sã n zĩ ne sũ-maasem bɩ n pa yaeesdẽ d wilgdame tɩ d kɩsa sɩd t’a Zeova tõe n kogl-d lame.

30:20, 21. D sã n tũud a Zeova sẽn yet bũmb ning Biiblã pʋgẽ wã la d tũud sagls nins a sẽn tũnugd ne “tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã” n kõt-dã, d ‘nee’ a Zeova la d ‘wʋmda’ a fãagr koɛɛgã.—Matɩe 24:45.

Ezai bãngr-goamã paasda kɩs-sɩd ning d sẽn tar ne Wẽnnaam Gomdã

D sɩd tara mi-beoog ne Wẽnnaam, a koɛɛg ning sẽn be a Ezai sebrã pʋgẽ wã yĩnga. Bãngr-goam nins sẽn zoe n pidsã kɩtdame tɩ d tar bas-yard tɩ ‘gomd ning sẽn yit a Zeova noorẽ wã ka na n leb n wa a nengẽ zaalem ye.’—Ezai 55:11.

La bãngr-goam nins sẽn be Ezai 9:6 ne Ezai 11:1-5, 10 naf-d-la wãn to? B kɩtame tɩ d tẽed bũmb ning a Zeova sẽn maan n na n fãag-dã ne d sũy fãa n paase. Sebrã tara bãngr-goam sẽn pidsd tõnd wakatã la a taab me sẽn na n pids beoog daare. (Ezai 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) A Ezai sebrã sɩd wilgda vẽeneg tɩ “Wẽnnaam Gomdã vɩɩme!”—Hebre dãmba 4:12.

[Foto, seb-neng a 6]

A Ezai ne a kambã ra yaa “bãn ne bõn-bãn” Israɛll nebã yĩngã

[Foto, seb-neng a 7]

Zerizalɛm na n wa lebga “wa zãnd sẽn be pʋʋg pʋgẽ”

[Foto, seb-neng a 8]

Wãn to la b sõngd tẽnsã neb tɩ b ‘rɩkd b sʋʋsã n kut wãgse’?