Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

A Zeremi sebrã tags-kãsemse

A Zeremi sebrã tags-kãsemse

A Zeova Gomdã vɩɩme

A Zeremi sebrã tags-kãsemse

KOE-BEED nins a Zeremi sẽn taas a meng nebã tog n kẽes-b-la rabeem wʋsg koe! Wẽn-do-kẽeng ning pʋgẽ b sẽn da balem Wẽnnaam hal sẽn yɩɩd yʋʋm kobs-tã wã na n dɩɩ bugum zãnga. B na n sãama Zerizalɛm tẽngã la Zida tẽngã t’a pa vɩʋʋgo, la b yõg nin-buiidã n kẽng yembdo. Yaa a Zeremi sebrã pʋgẽ la d tõe n yã koe-beed kãensã, la Wẽnnaam bʋ-kaoor koees a taaba. Biiblã sɛb sʋka, Yɩɩl Sõamyã sebrã sã n yãk a toogo, yaa a Zeremi sebrã n yaa wok n yiid a taabã. Sebrã leb n wilgda a Zeremi sẽn yɩ Wẽnnaam no-rɛɛs yʋʋm 67 pʋgẽ wã sẽn yã yɛl nins a no-rɛɛs tʋʋmdã pʋgẽ. Bãng-y tɩ b pa togs kibayã tɩ zems b sẽn pʋgl taab to-to wã ye.

Bõe yĩng t’a Zeremi sebrã tar yõod ne tõndo? Sebrã pʋg bãngr goam nins sẽn zoe n paam pidsgã kengda tõnd tẽebã, bala wilgdame t’a Zeova pidsda a kãabsã. (Ezai 55:10, 11) Wala a Zeremi tʋʋmd sẽn da yaa togs Wẽnnaam koeesã, tõnd me maanda woto. La nebã manesem sẽn yaa to-to ne koɛɛgã rũndã-rũndã wã wõnda sẽn yi to-to a Zeremi wakatẽ wã. (1 Korẽnt dãmba 10:11) Sẽn paase, kibay nins sẽn wilgd a Zeova sẽn maan to-to ne a nin-buiidã wilgda a zʋg sõma wã, la rẽ segd n kɩtame tɩ d nong-a wʋsg n paase.—Hebre dãmba 4:12.

“MAM NEBA MAANA YEL-WẼN A YIIBU”

(Zeremi 1:1–20:18)

Yaa Zida rĩm a Zozɩas naamã rɩɩb yʋʋm 13 sasa la a Zeova tʋm no-rɛɛs a Zeremi. Wakat kãng tɩ ra keta yʋʋm 40 tɩ Zerizalɛm tẽngã sãoong ta. Yɩɩ yʋʋm 607 sẽn deng a Zezi rogmã la b sãam-a. (Zeremi 1:1, 2) Sẽn yɩɩd fãa, yɩɩ rĩm a Zozɩas naamã rɩɩb yaoolem yʋʋm 18 wã sasa la a Zeremi taas Zida nebã a Zeova koɛɛgã, n vẽneg b yel-wẽnã, la a togs-b a Zeova bʋ-kaoorã. A yeela woto: “Zusoaba yeelame tɩ b na n kɩtame tɩ Zerizalɛm lebg kug-dʋre la kata yiri, la b na n kɩtame tɩ Zida tẽnsa lebg vɩɩdo.” (Zeremi 9:10) Bõe yĩng t’a Zeova na n maan woto? A meng yeelame: “Mam neba maana yel-wẽn a yiibu.”—Zeremi 2:13.

Koɛɛg ning a Zeremi sẽn taasã wilgame me t’a Zeova na n kɩtame tɩ neb nins sẽn na n sak n tek yamã wa lebg n wa b tẽngẽ wã. (Zeremi 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Baa ne rẽ, nebã pa kelg a Zeremi ye. “Zusoaba rooga gũudba naaba” yõka a Zeremi n pãb-a n balg-a hal tɩ beoog vẽege.—Zeremi 20:1-3.

Sogsg b sẽn leoke:

1:11, 12—Bõe yĩng tɩ b rɩk a Zeova sẽn gũud a goamã n na n pids-bã n mak ne “amand tɩɩg willi”? Amand tɩɩg naaga tɩɩs nins sẽn dengd b taabã n tobd sẽoogã. B sẽn togs woto wã wilgdame tɩ yaa wa beoog sẽn vẽeg fãa, a Zeova ra rengda pind-pind n ‘tʋmd a tʋm-tʋmdbã sẽn yaa a no-rɛɛsdbã,’ tɩ b tɩ togs a nin-buiidã a bʋ-kaoorã, la wilgdame me t’a kelld n gũu hal tɩ gom-kãens pidsi.—Zeremi 7:25.

2:10, 11—Bõe n kɩt tɩ Israɛll neb nins sẽn yaa tõatbã manesmã ra tolg n yaa wẽng wʋsgo? Neb nins sẽn da be Kitim wĩndg sẽn lʋɩtẽ babgã la Kedaar wĩndg sẽn pukdẽ wã ra pa balemd a Zeova ye. La baa ne b sẽn da tõe n tɩ tall tẽns a taab bõn-naands n wa paas b bõn-naandsã, b ra zɩ n tags tɩ b na n ledga bãmb bõn-naandsã fãa ne tẽns a taabã rẽnd ye. La Israɛll nebã yẽ basa a Zeova sẽn yaa Wẽnnaam sẽn vɩyã, n waoogd bõn-naandse.

3:11-22; 11:10-12, 17—Bõe yĩng t’a Zeremi gom Israɛll buud piigã yell Zida bʋ-kaoorã koees pʋsẽ, tɩ b yaool n da zoe n sãama Samari tẽngã yʋʋmd 740 sẽn deng a Zezi rogmã? Bala a Zeova sẽn yeel t’a na n sãama Zerizalɛm yʋʋmd 607 sẽn deng a Zezi rogmã, ra yaa Israɛll nebã fãa me, pa Zida nebã bal ye. (Ezekɩɛll 9:9, 10) Wẽnnaam no-rɛɛsdbã sẽn da ket n gomd Israɛll nebã yell a Zeova bʋ-kaoorã koees pʋsẽ wã wilgdame tɩ Zerizalɛm, b ra ket n sõt-b lame n naagd a Zeova nin-buiidã.

4:3, 4—Gom-kãensã rat n yeelame tɩ bõe? Zʋɩf rãmb nins sẽn yaa tõatbã ra segd n baoa yam sõma n kõ b mense, sẽn dat n yeel tɩ b ra segd n basa b tags-wẽnsã, la b toeem zʋgdo. (Zeremi 9:24, 25; Tʋʋma 7:51) Woto ra baoodame tɩ b toeem b manesmã la b tall manesem sẽn tõe n kɩt tɩ b paam Wẽnnaam barka.

4:10—B sẽn yeel t’a Zeova belga a neb nins sẽn yaa tõatbã rat n yeelame tɩ bõe? A Zeremi wakatẽ wã, no-rɛɛsdb n da be n ‘togsd ziri bãngr goama.’ (Zeremi 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) A Zeova pa gɩdg-b tɩ b ra belg nebã ye.

16:16—A Zeova sẽn yeel t’a “na n tʋma neb wʋsg tɩ b yõg-ba” la a ‘yaool n tʋm neb a taab tɩ b tɩ bao-b wa tãoos sẽn baood we-rũnga’ rat n yeelame tɩ bõe? Woto tõe n dat n wilga a sẽn na n tʋm bɛɛb tɩ b tɩ sãam Zʋɩf rãmb nins sẽn yaa tõatbã. La wala Zeremi 16:15 wã sẽn yetã, verse wã leb n tõe n dat n wilga a Zeova sẽn na n tʋm tɩ b tɩ bao Israɛll neb nins sẽn tek yam n kos sugrã.

20:7, Sebr Sõngo—B sẽn yeel t’a Zeova “wõra” a Zeremi la a gom n belg-a wã rat n yeelame tɩ bõe? A Zeremi sẽn da taasd nebã Wẽnnaam bʋ-kaoorã koees tɩ b maand yam-kaalg n kɩɩsd-a la b namsd-a wã yĩnga, tõe t’a ra tagsdame t’a pa le tar pãng n na n kẽng taoor ne Wẽnnaam tʋʋmdã ye. La a Zeova wõra a Zeremi, sẽn dat n yeel t’a kɩtame t’a pa koms raood ye. A kõ-a-la pãng sẽn na yɩl t’a tõog n pids a tʋʋmdã. Dẽnd b sẽn yeel t’a Zeova belg a Zeremi wã, yaa a sẽn kɩt t’a pids tʋʋmdã, baa ne a sẽn da tagsd t’a pa le tõe wã.

Zãmsg tõnd yĩnga:

1:8. Wakat ninga, a Zeova tõe n tũnuga ne bʋ-kaoodb sẽn kaood bʋʋd tɩrga, wall a kɩt tɩ b ledg taoor dãmb sẽn yaa bɛɛb ne neb sẽn yaa wʋmdba, sẽn na yɩl n fãag a nin-buiidã namsg pʋgẽ. Wakat ning me a kõt-b-la pãnga, sẽn na yɩl tɩ b tõog n yals kãn-kãe.—1 Korẽnt dãmba 10:13.

2:13, 18. Israɛll neb nins sẽn yaa tõatbã maana yel-wẽn a yiibu. B basa a Zeova sẽn yaa a soab ning sẽn sɩd tõe n kogl-bã, n wilg-b sor la a kɩt tɩ b paam sũ-noogã. B bas n tɩ maana kaool ne Ezipt la Asiiri sodaasã n bao sõngre. B sẽn maan woto wã yaa wa b sẽn bas a Zeova sẽn yaa wa ko-vɩɩs bulgã, n me ko-baoor n kõ b mense. Rũndã-rũndã me, d sã n bas sɩd Wẽnnaamã n teeg filozofi wã, ninsaalbã tagsg la dũniyã politik rãmbã, yaa wa tõnd sẽn tek “ko-vɩɩs bulg” ne ‘ko-bao sẽn yaa võya.’

6:16. A Zeova sagla a neb nins sẽn yaa tõatbã tɩ b maag b yĩnga, n fees b mens sõma la b lebg n wa tũ sor ninga b yaab rãmb nins sẽn sak-a wã sẽn tũ wã. Rẽ yĩnga, pa segd tɩ wakat ning bɩ d mii n fees d mens n ges d sã n sɩd maanda bũmb nins a Zeova sẽn dat tɩ d maana?

7:1-15. Zʋɩf rãmbã sẽn da teeg wẽn-doogã, n get-a wa bũmb sẽn tõe n kogl-bã pa tõog n fãag-b ye. D segd n kẽna ne tẽebo, la d ra teeg bũmb nins tõnd sẽn ne wã ye.—2 Korẽnt dãmba 5:7.

15:16, 17. Wala a Zeremi, tõnd me tõe n maoa ne sũ-sãamsã. Sẽn na yɩl n tõog n maan dẽ, d segd n zãmsda Biiblã sõma, n pẽgd a Zeova yʋʋrã koe-noogã mooneg pʋgẽ la d zãag d mens ne tũud-n-ta wẽnse.

17:1, 2Zida nebã yel-wẽnã yĩng kɩtame tɩ b maandã ra pa tat a Zeova yam ye. D sã n tʋmd tʋʋm dẽgdo, kɩtdame tɩ bũmb nins tõnd sẽn maand a Zeova yʋʋr yĩngã pa tat a yam ye.

17:5-8. Sã n wa mik tɩ ninsaalbã la sigls nins b sẽn luglã sẽn maand bũmb ninsã pa kɩɩsd a Zeova raabã la Biiblã noyã, zemsame tɩ d teeg-ba. La sã n wa yaa fãagrã, laafɩ wã la bãan hakɩkã yelle, d segd n teega a Zeova a ye tãa.—Yɩɩl Sõamyã 146:3.

20:8-11. D pa segd n bas tɩ yam-kaalgo, kɩɩsg bɩ namsg kɩt tɩ yẽesem ning tõnd sẽn tar koe-noogã mooneg tʋʋmd pʋgẽ wã boog ye.—Zak 5:10, 11.

‘SAK-Y BABILON NAABÃ NOORE’

(Zeremi 21:1–51:64)

A Zeremi taasa a Zeova bʋ-kaoorã koees Zida yaoolem rĩm dãmb a naasã, ziri no-rɛɛsdbã, taoor dãmb nins sẽn da belgd nebã, la maan-kʋʋdbã sẽn da yaa zãmb rãmbã. A Zeova yeelame tɩ Zida neb nins sẽn sakd-a wã yaa wa kankam sõma la a paas woto: ‘Mam na n gũu bãmb n maan-b neere.’ (Zeremi 24:4-6) Sak 25 wã pʋgẽ, yaa bãngr-goam a tãab sẽn kʋmsd bʋ-kaoor koees nins sẽn be sak 45-49 pʋsẽ wã n be beene.

Maan-kʋʋdbã la no-rɛɛsdbã baoome n na n kʋ a Zeremi. A yeel-b lame tɩ b segd n saka Babilon naabã. A yeela rĩm a Sedesias woto: ‘Sak-y Babilon naabã noore.’ (Zeremi 27:12) La a soab ning “sẽn da kɩt tɩ Israɛll neba sãeega na n le tigma bãmba.” (Zeremi 31:10) Wẽnnaam pʋlmame t’a na n ninga Rekabit rãmbã barka. B yõka a Zeremi ‘n pag-a gũudba zak pʋgẽ.’ (Zeremi 37:21) B sãama Zerizalɛm la b yõg neb wʋsg n kẽng yembdo. A Zeremi, n paas a Baruk sẽn yaa a sekertɛɛrã naaga neb nins b sẽn pa yõg n kẽng yembdã. Neb nins sẽn yɛɛsã zoe n kẽnga Ezipt, baa ne a Zeremi sẽn keoog-b tɩ b ra maan woto wã. Sak 46 n tɩ tãag 51 wã wilgda koees nins a Zeremi sẽn togs tẽns a taabã nebã zugã.

Sogsg b sẽn leoke:

22:30—Rẽ yĩnga no-kãnga wilgdame t’a Zezi Kirist pa tar sor n na n dɩ naam a Davɩɩd geerã zug bɩ? (Matɩe 1:1, 11) Pa woto ye. No-kãnga yetame t’a Zoakim roogã ned baa a ye pa tar sor n na n dɩ naam a Davɩɩd geerã zug Zida ye. Sẽn paase, a Zezi nengẽ wã, yaa saasẽ la a ra na n zĩnd n dɩ naamã, pa Zida ye.

31:33—Wãn to la d tõe n yeel tɩ Wẽnnaam tõodã gʋlsa ned sũur pʋgẽ? Ned sã n nong Wẽnnaam tõodã sõma, n sɩd baood n na n maan a Zeova raabã, d tõe n yeelame tɩ Wẽnnaam tõodã gʋlsa a soab sũur pʋgẽ.

32:10-15—Bõe yĩng t’a Zeremi gʋls seb-yɛngã naoor a yiibu? Sebr ning b sẽn pa solgã yaa kaset sẽn na n wilgd b sẽn gãneg yɛlã to-to. La sebr ning b sẽn solgã yaa kaset sẽn na n wa sõng-b tɩ b sã n wa sãmbd pipi soabã zug bɩ b rɩk n gese. A Zeremi sẽn maan woto wã yaa mak sõng n kõ tõndo. Wilgdame tɩ baa yaa ne d roagd bɩ ne d tẽed-n-taag la d tʋm tʋʋmde, bɩ d penga ligdi, d segd n gʋlsa sebr tɩ yɩ kaset sẽn na n wilg d sẽn gãneg yɛlã to-to wã.

33:23, 24—“Buud a yiib” nins yell b sẽn gomd ka wã yaa bu-bʋse? A ye yaa rĩm a Davɩɩd roogã rãmb buudu, sẽn yaa nanambsã buudã. A to wã yaa a Aarõ roogã rãmb buudu, sẽn yaa maan-kʋʋdbã buudã. Zerizalɛm la a Zeova roogã sãoong kɩtame tɩ ra wõnd a Zeova basa buud a yiib kãense, n pa na n le kɩt t’a soolem zĩnd dũniyã zugu, bɩ n kɩt tɩ Zerizalɛm le yɩ a baleng zĩig ye.

46:22—Bõe yĩng tɩ b mak Ezipt nebã zoees rãamd n yet tɩ b fõta wa waafo? Tõe tɩ yaa Ezipt nebã sẽn pa le tõe n zẽk b koees b sẽn paam yãndã yĩngã la b sẽn mak-b zoeesã bʋrg ne waaf sẽn zoet n baood a meng sẽn maand bʋrg ningã. Leb n tõe n dat n wilgame tɩ waaf mamsg ning Ezipt nanambsã sẽn da maand n tabend b pugli wã, n tagsdẽ tɩ rẽ kɩtdame tɩ waaf a Wadze sẽn yaa b wẽndã kogend-bã ka võor ye.

Zãmsg tõnd yĩnga:

21:8, 9; 38:19. Baa ne Zerizalɛm sãoongã sẽn da ta n sa wã, a Zeova yeela Zerizalɛm neb nins sẽn yaa tõatb n tog ne sãoongã tɩ b tek yam n paam fãagre. Sɩd-sɩda, a Zeova “nimbãan-zoeera labsa.”—2 Sãmwɛll 24:14; Yɩɩl Sõamyã 119:156, Sebr Sõngo.

31:34. D sẽn mi t’a Zeova sã n kõ tõnd d yel-wẽnã sugri a pa le tẽegd n na n sɩbg tõnd beoog raarã yĩng kõt-d-la belsg wʋsgo!

38:7-13; 39:15-18. A Zeova pa yĩmd tʋʋmd ning tõnd sẽn tʋmd a yʋʋrã yĩngã ye. La tʋʋmd kãens sʋka d tõe n sõda d ‘sẽn sõngd bãmb nebã.’—Hebre dãmba 6:10.

45:4, 5. Wala sẽn yɩ to-to Zida yaoolem dayã sasa wã, tõnd me miime tɩ d sẽn vɩ yaoolem day nins pʋsẽ wã pa sasa ning tõnd sẽn segd n bao “bõn-kãsems” wala arzɛka, yʋʋre, bɩ n bao laog n bĩng ye.—2 Tɩmote 3:1; 1 Zã 2:17.

B YÕOGA ZERIZALƐM BUGUM

(Zeremi 52:1-34)

Yɩɩ yʋʋmd 607 sẽn deng a Zezi rogem, rĩm a Sedesias naamã rɩɩb yʋʋm 11 wã sasa. Ra yaa kiuug 18 la woto la Babilon rĩm a Nebukadnezaar ne a tãb-biisã sẽn wa n karg n gũbg Zerizalɛm. A Nebukadnezaar naamã rɩɩb yʋʋm 19 wã kiuug a nu soabã, a rasem a yopoe wã raare, a Nebuzaradã sẽn yaa Babilon rĩmã gũudba naabã waa Zerizalɛm. (2 Rĩm dãmba 25:8) Tõe tɩ yɩ a sikã zĩig a sẽn tilg Zerizalɛm tẽngã lalg poorã pʋgẽ la a zĩnd n deng n ges n bãng b sẽn na n maan to-to n tõog n kẽ. Rasem a tãab loogr poore, rat n yeel tɩ kiuugã rasem piigã raare, a kẽe Zerizalɛm. La a yõoga tẽngã bugum.—Zeremi 52:12, 13.

A Zeremi wilga Zerizalɛm sãoongã sẽn yɩ to-to. La a sẽn bilg yɛlã sẽn yɩ to-to wã wata ne wiisgu. Sũ-sãams koe-kãensã la b sẽn bilg Wiisg sebrã pʋgẽ wã.

[Foto, seb-neng a 8]

Zerizalɛm sãoongã ra naaga bʋ-kaoor koees nins a Zeremi sẽn taas nebã

[Foto, seb-neng a 9]

Wãn to la a Zeova wõr a Zeremi?

[Foto, seb-neng 10]

Mam na n gesa Zida yembsã wa kankam sõma kãensã.—Zeremi 24:4, 5