“D maand sẽn yaa sõma n tõogd wẽnga”
“D maand sẽn yaa sõma n tõogd wẽnga”
“Da sak tɩ wẽng tõog foom ye, maan sõama n tõog wẽnga.”—ROM DÃMBA 12:21.
1. Bõe yĩng tɩ d tõe n kɩs sɩd tɩ d tõe n tõoga wẽnga?
RẼ YĨNGA d tõe n kell n maana Wẽnnaam daabã, baa ne nebã sẽn maand b sẽn tõe fãa n dat n gɩdg-dã bɩ? D tõeeme tɩ sẽn dat-b n kɩt tɩ d ye lebg dũni wẽngã nebã ra tõog-d bɩ? Sogs-kãensã leoor yaa n-yẽe! Bõe yĩng tɩ d yet woto? Yaa tʋm-tʋmd a Poll sẽn gʋls Rom kiris-nebã n yeel bũmb ningã yĩng n kɩt tɩ d yet rẽ. A yeel-b-la woto: “Da sak tɩ wẽng tõog foom ye, maan sõama n tõog wẽnga.” (Rom dãmba 12:21) D sã n teeg a Zeova la d rat ne d sũur fãa n da wõneg dũni kãngã nebã, wẽng pa na n tõog-d ye. Sẽn paase, b sẽn yeel tɩ d ‘maand sõma n tõogd wẽngã,’ wilgdame tɩ d sã n kell n modg d pãng tɛka, d tõogdame. Yaa neb nins sẽn pa ye maood n na n tõog wẽngã bal la dũni wẽn-kãngã ne a naabã sẽn yaa a Sʋɩtãanã na n tõoge.—1 Zã 5:19.
2. Bõe yĩng tɩ d segd n ges yɛl kẽer sẽn zĩnd a Nehemi wakatẽ wã?
2 Yʋʋm 500 sẽn deng a Poll zamaanã, rao a ye n zĩnd Zerizalɛm n maan Wẽnnaam daabo. A paama zu-loees a vɩɩmã pʋgẽ tɩ wilgdẽ t’a Poll sẽn yeel tɩ d segd n zaba ne wẽngã yaa sɩda. Nin-kãngã yɩɩ a Nehemi. A pa mao ne nin-wẽns bal ye, a maana sõma n tõog wẽng me. A maoa ne zu-loe-bʋse? Bõe n sõng-a t’a tõoge? Wãn to la d tõe n dɩk a togs-n-taare? Sẽn na yɩl n leok sogs-kãensã, bɩ d ges a Nehemi sẽn yɩ ned ninga, la zu-loees kẽer a sẽn paame. *
3. A Nehemi vɩɩmda nin-bʋs buud sʋka, la tʋʋm bʋg la a tʋm-yã?
3 A Nehemi ra tʋmda Pɛrs rĩm a Artazɛgzɛs zakẽ wã. Baa ne a sẽn da vɩ kɩɩsdb sʋkã, a pa sak n “yɩ wa” wakat kãng “dũniyã rãmb ye.” (Rom dãmba 12:2) Zida lalgã sẽn da wa n dat meebo, a sak n basa naar ning a sẽn da tarã, n tog so-wok n leb Zerizalɛm n na n tɩ tʋm tʋʋm kãngã sẽn yaa kãsengã. (Rom dãmba 12:1) Baa ne a Nehemi sẽn da yaa Zerizalɛm guvɛrneer wakat kãngã, a ra tʋmda ne nin-buiidã “yibeoog n tɩ ta zaabr ãds pukr wakate.” Rẽ kɩtame tɩ b tõog n sa tʋʋmdã kiis a yiib pʋgẽ bala. (Nehemi 4:15; 6:15) Pa yɩ tʋʋm-bil ye, bala meebã fãa sasa, bɛɛb n mak ne manesem buud toor-toor n na n gɩdg-ba. Yaa ãnd dãmb n yɩ a Nehemi bɛɛbã, la bõe la b ra rata?
4. Bõe la a Nehemi bɛɛbã ra rata?
4 A Nehemi be-kãsems yɩɩ a Sãmbala ne a Tobia n paas a Gɛrsem. Ra yaa Zida tẽn-yags nin-kãsemse. B sẽn da yaa Wẽnnaam nin-buiidã bɛɛbã yĩnga, b ‘sũy sãama wʋsg a Nehemi sẽn wa n na n sõng Israɛll nebã yĩnga.’ (Nehemi 2:10, 19) Bɛɛbã maana b sẽn tõe fãa n bao n na n gɩdg a Nehemi tʋʋmdã. A ra na n basame tɩ ‘wẽng tõog-a bɩ’?
B ‘sũy yika wʋsgo’
5, 6. a) A Nehemi sẽn sɩng lalgã meebã, bõe la a bɛɛbã maan-yã? b) Bõe yĩng t’a Nehemi pa zoe a bɛɛbã?
5 Ne raoodo, a Nehemi sagla a nebã n yeel-b woto: “Wa-y tɩ d le me Zerizalɛm lalsã.” T’a nebã leoke: “Yik-y tɩ d me!” A Nehemi wa n goma nin-buiidã manesem sẽn yɩ to-to wã yell n yeel woto: “Bãmb kenga b sũyã tʋʋmdã sẽn yaa sõma wã yĩnga,” la bɛɛbã sɩnga tõnd ‘yaalg n paoogd tõndo. Bãmb yeelame yaa: “Yaa bõe la yãmb maanda, yãmb kɩɩsda rĩma laa?”’ La baa bɛɛbã sẽn yaal-b la b rõd-b to-to wã fãa, a Nehemi pa yɛɛs ye. A leok-b-la woto: “Wẽnnaam sẽn so yĩngrã na n kɩtame tɩ d tõoge. Tõnd sẽn yaa bãmb tʋm-tʋmdbã, d na n yõka tʋʋmdã n me-a.” (Nehemi 2:17-20) A Nehemi yãka yam n pa bas tɩ baa fʋɩ gɩdg ‘tʋʋm sõngã’ t’a pa kẽng taoor ye.
6 A Sãmbala sẽn da yaa bɛɛbã nin-yendã “sũur yika wʋsg” t’a maneg n na n tʋ-b la a yaal-ba. A soka woto: “Zʋɩf rãmb nins sẽn ka võora maanda bõe? Bãmb tõe n vʋʋg kug nins sẽn kẽ tom pʋgẽ tɩ bugum dɩ-bã sɩda?” A Tobia me kẽes a toog n yeel woto: “Bas-b tɩ b me, tɩ baa katr sã n wudg n fão lalg ning bãmb sẽn me ne kugã, a na n lʋɩɩme.” (Nehemi 3:33-35) A Nehemi manesem yɩɩ wãna?
7. A Nehemi manesem yɩɩ wãn a bɛɛbã sẽn dõd-a wã?
7 La a Nehemi sĩnda a noor n pa leok-b ye. A tũu Wẽnnaam noor n pa bao n na n dok a sũur ne-b ye. (Maankʋʋre 19:18) A kell n basa yellã a Zeova nugẽ n pʋʋs-a n kos woto: “Tõnd Wẽnnaam, kelg-y-yã! Tɩ bõe, b paoogda tõndo. Kɩt-y tɩ b paoogrã leb b mens zutu.” (Nehemi 3:36) A Nehemi ra kɩsa sɩd t’a Zeova sẽn yeel tɩ “sũ-dokr la beem tugb yaa [yẽ] n so” wã, a na n dolame. (Tõodo 32:35) Sẽn paase, a Nehemi ne a nebã kell n “mee lalgã” n pa bas tɩ bũmb tiis-b ye. Sɩd me, b “mee lalga fãa tɩ ta a zãntlmã pʋɩ-sʋka. La nebã tʋma ne b sũyã fãa.” (Nehemi 3:38) Tũudum hakɩkã bɛɛb pa tol n tõog n gɩdg lalgã meeb ye! Wãn to la d tõe n dɩk a Nehemi togs-n-taare?
8. a) Bɛɛb sã n wa rõt tõndo, wãn to la d tõe n dɩk a Nehemi togs-n-taare? b) Rɩk-y yãmb mengã makr wall ned kibar y sẽn wʋm tɩ wilgd a soab sẽn nafe, a sẽn pa bao n na n lebs wẽng b sẽn maan-a.
8 Rũndã-rũndã, d lekoll dãmbẽ, d tʋʋm zĩisẽ wall d zags pʋsẽ menga, bɛɛb tõe n yaand-d lame la b rõt-do. La naoor wʋsgo, d sã n tũ Biiblã sẽn yeel tɩ ‘sĩndg wakat beeme’ wã n pa leoke, d tõogd n welga zu-loe-kãensã neere. (Koɛɛg Soaba 3:1, 7) Dẽnd wa a Nehemi, d tõogda d sũy n pa gomd-b wẽng n lebsdẽ ye. (Rom dãmba 12:17) D teegda Wẽnnaam n pʋʋsd-a, bala a yeelame tɩ yẽ n na n keo. (Rom dãmba 12:19; 1 Pɩɛɛr 2:19, 20) D sã n maand woto, d bɛɛbã pa tõogd n kɩt tɩ d bas Wẽnnaam Rĩungã koɛɛg mooneg la karen-biisã maaneg ye. (Matɩe 24:14; 28:19, 20) D sã n naagd n tʋmd koe-moonegã tʋʋm n pa zoe tʋy la yaalgo, d wilgdame tɩ d rɩkda a Nehemi togs-n-taare.
‘D na n kʋ-y lame’
9. Wãn to la a Nehemi bɛɛbã mak n na n gɩdg a tʋʋmdã, la bõe la a Nehemi maan-yã?
9 A Nehemi wakatẽ wã, tũudum hakɩkã bɛɛb sẽn wa n wʋm “tɩ Zerizalɛm lalgã manegr tõogame” wã, b waa ne sʋʋs n na n ‘zab ne Zerizalɛm.’ Zʋɩf rãmbã ra tagsdame tɩ sẽn maand kae ye. Bala tẽns nins sẽn da gũbg Zerizalɛmmã fãa ra yaa bɛɛba. Samari soolmã ra bee rɩtg tɩ Amon be yaanga, Araab rãmbã goabg tɩ Asdod soolmã be wĩndg sẽn lʋɩtẽ. Rẽ kɩtame tɩ tãn-metbã yɛɛs tɩ b pa na n põs ye! B ra na n maana wãna? A Nehemi yeelame tɩ ‘bãmb pʋʋsa b Wẽnnaamã.’ Bɛɛbã ra sɩfame tɩ b ‘na n tɩ kẽe b sʋk n kʋ-b n kɩt tɩ b tʋʋmdã sɛ.’ La a Nehemi me kɩtame tɩ tãn-metbã bob ‘sʋʋs ne kãn la b tãbd’ n na n koglg tẽngã. Yaa sɩd tɩ ninsaal nif gesgẽ, Zʋɩf rãmbã sõor sẽn da yaa bilfã, b ra pa tõe n tõog b bɛɛbã sẽn waoogã ye. La a Nehemi sagla nin-buiidã woto: “Bɩ y ra zoe bãmb ye. Tẽeg-y Zusoab ninga sẽn yaa kãsenga la sẽn zems zoeesa yelle.”—Nehemi 4:1-3, 5, 7, 8.
10. a) Bõe n kɩt t’a Nehemi bɛɛbã wa tiig n toeem yam? b) Segl-bʋs la a Nehemi rɩk-yã?
10 Yɛlã wa n tiig n toeema fasɩ. Bɛɛbã wa n yalsa zabrã. Bõe yĩnga? A Nehemi yeelame tɩ yaa ‘Wẽnnaam n kɩt tɩ b sẽn da rat n maan bũmb ningã ka tõog’ ye. La baasgo, a Nehemi bãngame tɩ bɛɛbã ra ket n tõe n ye wa maka tʋʋmdã gɩdgre. Woto yĩnga, a baoa yam n kõ a menga. A sagla tʋm-tʋmdbã tɩ sẽn sɩng ne wakat kãng tɛka, b ned kam fãa na n ‘tʋmda ne nug a ye, t’a nug a to wã zãad zab-teedo.’ A yãka ned me sẽn na n gũusdẽ t’a sã n wa yã b sẽn dat n maan yell bɩ a “peeb baorg” n keoog tãn-metbã. La sẽn yɩɩd fãa, a Nehemi kenga nebã pels n yeel-b woto: “Tõnd Wẽnnaamã na n zab n kõ-d lame.” (Nehemi 4:9-14) Tãn-metbã sẽn paam sagls la pɛlg kengr woto wã, b kẽnga taoor ne tʋʋmdã. Yam bʋg la d tõe n dɩk kiba-kãngã pʋgẽ?
11. Wãn to la kiris-nebã maand tẽns nins pʋsẽ koe-moonegã sẽn gɩdgã n pa basd b tʋʋmdã, la wãn-wãn la b maand sẽn yaa sõma n tõogd wẽnga?
11 Wakat ninga, b namsda kiris-nebã wʋsg b tẽebã yĩnga. Sɩd me, tẽns kẽer pʋsẽ, tũudum hakɩkã bɛɛb meng-meng mi n sũu taab n namsd kiris-nebã. Ninsaal nif gesgẽ, tõnd saam-biis nins sẽn be tẽn-kãensã pʋsã pa tõe n tõog b bɛɛbã ye. La kiris-nin-kãensã kɩsa sɩd tɩ ‘Wẽnnaam na n zab n kõ-b lame.’ Bala naoor wʋsgo, neb b sẽn nams b tẽebã yĩng yãa a Zeova sẽn leok b pʋʋsgo, n kɩt tɩ b bɛɛb pa tõog n maan bũmb b sẽn da sɩf n na n maan-b ye. Baa tẽns nins pʋsẽ koe-noogã mooneg sẽn gɩdgã, kiris-nebã paamda soay n ket n moondẽ. A Zeova Kaset rãmbã rɩkda Zerizalɛm lalgã metb togs-n-taare, bɛɛb sã n wa zabd ne-ba. Pa rat n yeel tɩ b sɩd rɩkda zab-teed n zabd ne b bɛɛbã ye. La ne yam, b toeemda b sẽn moond koɛɛgã to-to wã. (2 Korẽnt dãmba 10:4) Baa b sã n deegd toog buud toor-toore, b pa basd b tʋʋmã ye. (1 Pɩɛɛr 4:16) Woto pʋd n kɩtdame tɩ saam-bi-kãensã sẽn tar daoodã ket n ‘maand sẽn yaa sõma n tõogd wẽnga.’
Wa tɩ d seg taaba
12, 13. a) Sɩlem bʋs la bɛɛbã maan n na n zab ne a Nehemi? b) Bõe yĩng t’a Nehemi pa sak a bɛɛbã boollã?
12 A Nehemi bɛɛbã sẽn mak n na n zab ne-a vẽeneg n pa tõogã, b yãka yam n na n zab ne-a ne sɩlem. Sɩd me, b maana woto hal naoor a tãabo. Wãn to?
13 Pipi wã, b bao n na n belga a Nehemi. B yeel-a-la woto: ‘Wa tɩ d seg taab tẽng ning sẽn be Ono tãngã longẽ wã.’ Ono yaa tẽng sẽn be Zerizalɛm ne Samari sʋkã. Dẽnd b kosa a Nehemi t’a wa tɩ b seg taab tẽnsã sʋk n yẽs n welg yellã. B ra magdame t’a Nehemi na n tagsame tɩ woto yaa sõma, n tẽ tɩ b sẽn yẽsd ne taab n são zabrã. La a Nehemi tõdgame. A wilga a sẽn tõdgã võor n yeel woto: “Bãmb da ratame n maan maam wẽnga.” A bãnga b sẽn da mag n dat n maan-a bũmb ningã tɩ kɩt t’a pa sak ye. A Nehemi leoka a bɛɛbã hal naoor a naas fãa woto: “Mam ka tõe n bas tʋʋmda ye. Mam sã n bas tʋʋmdã n wa yãmb nengẽ tɩ tʋʋmdã lʋɩ, a yõod yaa bõe?” B sẽn mag n na n kɩt t’a Nehemi bas tʋʋmdã, b pa tõog ye. A kell n mee lalgã ne a sũur fãa.—Nehemi 6:1-4.
14. B sẽn dõd a Nehemi wã, a maana wãna?
14 Yiib-n-soabã, bɛɛbã rõda a Nehemi t’a magd n dat n tõdga rĩm a Artazɛgzɛse. B le bool-a lame t’a wa ‘tɩ b yẽs ne taaba.’ La a Nehemi sẽn mi b raabã, a kell n tõdgame. A wilga a tõdg-kãng me võor n yeel woto: “Bãmb fãa rat n yɛɛsa tõndo. Bãmb tẽedame tɩ tõnd sũyã na n sãamame tɩ d bas tʋʋmdã t’a lʋɩ.” La so-kãnga, a Nehemi kɩɩsa a bɛɛbã sẽn yeelã n leok woto: ‘Bũmb nins fãa yãmb sẽn yetã ka sɩd ye. Yaa yãmb meng n naane.’ Sẽn paase, a pʋʋs-a a Zeova n kos t’a ‘keng a sũuri.’ A kɩsa sɩd t’a Zeova na n kɩtame t’a põs wẽng ning b sẽn dat n maan-a wã, tɩ kɩt t’a kell n kẽng taoor ne meebã.—Nehemi 6:5-9.
15. Sagl-bʋg la ziri no-rɛɛs kõ a Nehemi, la bõe yĩng t’a pa reeg saglgã?
15 Naoor a tãab-n-soabã, a Nehemi bɛɛbã tɩ zemsa ne Israɛll ned a Semaya n kos-a t’a kɩt t’a Nehemi kɩɩs Tõogã n beeg Wẽnnaam. A Semaya yeela a Nehemi woto: “Wa tɩ d zoe n kẽng Wẽnnaam doogã zĩ-sõng pʋgẽ n tɩ soonde. Tɩ bõe, b na n wa yõka foom n kʋ.” Dẽnd a Semaya yeelame tɩ b rat n kʋ a Nehemi, la t’a sã n dat n põse, a tog n tɩ solga wẽnd-doogã pʋgẽ. La a Nehemi sẽn da pa maan-kʋʋdã, a sã n da tɩ solg be, a maana yel-wẽnde. Rẽ yĩnga a na n sak n kɩɩsa Tõogã n bao a yõorã bɩ? A Nehemi leoka woto: ‘Mam to wã na zoe? Ãnda wa maam n na n saag n kẽ wẽnd doogẽ n le vɩɩmde? M pa na n kẽ be ye!’ Bõe n kɩt t’a Nehemi tõog n gil bẽdgã? Yaa t’a bãngame tɩ baa a Semaya sẽn yaa Israɛll nedã, “ka Wẽnnaam n tʋm-a ye.” A sã n da yaẽ Wẽnnaam no-rɛɛs hakɩka, a pa na n sagl-a t’a kɩɩs Wẽnnaam Tõogã ye. A Nehemi bɛɛbã kell n pa tõog n sãam a tʋʋmdã ye. Rẽ n so tɩ rẽ poor bilfu, a tõog n yeel woto: “Tõnd mee lalgã n sɛ Elul kiuugã rasem pisi la a nu raare. Yaa rasem pis-nu la a yiib pʋgẽ la tõnd me lalgã n sɛ.”—Nehemi 6:10-15, Sebr Sõngo; Sõdbo 1:51; 18:7.
16. a) D manesem segd n yɩɩ wãn ne zo-wẽnse, rõtb la saam-bi-wẽnse? b) D tʋʋm zĩisẽ, d lekoll dãmbẽ la d zags pʋsẽ, wãn to la d wilgd tɩ d pa rat n kɩɩs Wẽnnaam?
16 Wa a Nehemi, tõnd me tõe n wa maooda ne neb sẽn maand wa b yaa tõnd zo-rãmb n yaool n yaa d bɛɛb n dõt-do, la neb sẽn yet tɩ b yaa tõnd saam-bi-taas n yaool n yaa nin-wẽnse. Neb kẽer tõe n wa rat n kɩtame tɩ tõnd me kɩɩs Wẽnnaam. B rãmb tõe n maka b na kɩt tɩ d sak n deeg tɩ d sã n maand a Zeova raabã bilf-bilfu, d tõogd n tʋma tʋʋm zaal a taaba. La d sẽn mi tɩ Wẽnnaam Rĩungã la d segd n deng n bao wã, d pa na n sak ye. (Matɩe 6:33; Luk 9:57-62) Tõnd bɛɛbã rõt-d lame me. Wa b sẽn dõd a Nehemi t’a rat n tõdga rĩmã, tẽns kẽer pʋsẽ, b rõda tõnd tɩ d yaa goosneema wã bɛɛba. Zɩlem-beed kẽer poorẽ, d kẽnga bʋʋd rotẽ n tɩ paam bʋʋm. La sẽn yaa yell ning n wa n paam tõnd ned kam fãa, d pʋʋsda a Zeova n kɩs sɩd t’a na n kɩtame tɩ yɛlã zems ne a raabã. (Filip rãmba 1:7) Neb kẽer me sẽn yet tɩ b maanda a Zeova raabã tõe n yɩɩ bɛɛba. Wala a Nehemi saam-bi-taagã sẽn mak n na n belg-a t’a kɩɩs Wẽnnaam tõogã n kogl a yõorã, neb me sẽn da maand Wẽnnaam daabã n wa bas tõe n maanda b sẽn tõe fãa, n dat tɩ d kɩɩs Wẽnnaam. La d sẽn mi tɩ yaa Wẽnnaam sakr bal n tõe n kɩt tɩ d põs kũumã, d pa reegd sɩdã kɩɩsdb sagls ye! (1 Zã 4:1) Hakɩka, a Zeova na n sõng-d lame tɩ d tõog wẽnga.
D ket n moond koɛɛgã baa ne a Sʋɩtãan modgrã
17, 18. a) Bõe la a Sʋɩtãan ne a poorẽ dãmbã rata? b) Bõe la yãmb tʋll ne y sũur fãa n maane, la bõe yĩnga?
17 Wẽnnaam Gomdã yeta Kiristã ba-biis nins sẽn paam vʋʋsem sõngã zaeebã wɛɛngẽ woto: “Bãmb tõoga [a Sʋɩtãan] . . . ne bãmb kaset goama.” (Wilgri 12:11) Woto wilgda vẽeneg tɩ Rĩungã koɛɛg mooneg tõe n kɩtame tɩ d tõog a Sʋɩtãan sẽn yaa a soab ning sẽn kɩtd tɩ b namsd tõndã. Sɩd pa lingr la a sẽn kɩtd tɩ nebã namsd sẽn paam-b zaeebã n ket tẽng zugã la ‘kʋʋn-kãsengã’ nebã ye!—Wilgri 7:9; 12:17.
18 La wa d sẽn yã wã, nebã tõe n maka ne b no-goam n na n gɩdg tõnd tʋʋmdã, pa rẽ bɩ b nams-d vẽeneg wall b maand sɩlem n makd b na gɩdg tʋʋmdã. Sẽn yaa a soab fãa, a Sʋɩtãan sẽn dat bal yaa koe-noogã mooneg na yalse. La a modgrã na n yɩɩ zaalem fasɩ. Bala wa a Nehemi sẽn maan to-to pĩnd wẽndẽ wã, Wẽnnaam nin-buiidã tʋlla ne b sũy fãa n ket n ‘maand sẽn yaa sõma n tõogd wẽnga.’ Sẽn na yɩl n tõog n maan dẽ, b na n ket n moonda koe-noogã hal n tãag sasa ning a Zeova sẽn na n wa yeel-b tɩ b bas tʋʋmdã woto tɩ sekame wã.—Mark 13:10; Rom dãmba 8:31; Filip rãmba 1:27, 28.
[Tẽngr note]
^ sull 2 Sẽn na yɩl n bãng yɛlã sẽn da yaa to-to wakat kãnga, y tõe n karma Nehemi 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 3:33-4:17; 6:1-15.
Y tẽrame bɩ?
• Wãn to la b nams Wẽnnaam nin-buiidã pĩnd wẽndẽ, la wãn to la b namsd kiris-nebã rũndã-rũndã?
• Bõe la a Nehemi bɛɛbã ra rata, la bõe la Wẽnnaam bɛɛbã me rat rũndã-rũndã?
• Wãn to la d maand sẽn yaa sõma n tõogd wẽng rũndã-rũndã?
[Zãmsgã sogsgã]
[Zĩ-gũbri/Foto, seb-neng 31]
A Nehemi sebrã wilgdame tɩ
Wẽnnaam nin-buiidã maooda ne
• yaalgo
• namsgo
• neb sẽn dat n tudg-ba
Neb nins sẽn dat n tudgd-bã yaa
• zo-wẽnse
• rõtba
• saam-bi-wẽnse
Wẽnnaam nin-buiidã tõogda wẽnga
• b sẽn kelld n tʋmd tʋʋmd ning a sẽn bobl-bã
[Foto, seb-neng 32]
Kiris-neb hakɩkã moonda koe-noogã n pa zoet rabeem ye