Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

A Oze sebrã tags-kãsemse

A Oze sebrã tags-kãsemse

A Zeova Gomdã vɩɩme

A Oze sebrã tags-kãsemse

KELLẼ-LA bilf bal tɩ tũudum hakɩkã menem fasɩ Israɛll buud piigã soolem sẽn yaa rɩtg rĩungã pʋgẽ. A Zeroboam yiib-n-soabã naam dɩɩb sasa, Israɛll nebã ra tara arzegs wʋsgo, la a kũumã poore, b arzɛkã boogame. Rẽ poore tẽngã pa na n tall bãane, la b ra na n zaba taab naamã poorẽ me. Rĩm dãmb a yoob nins sẽn deeg naamã n pʋg taabã sʋka, a naas la b kʋ-yã. (2 Rĩm dãmba 14:29; 15:8-30; 17:1-6) A Oze yɩɩ no-rɛɛs yʋʋm 59 pʋgẽ, sẽn sɩng ne yʋʋmd 804 sẽn deng a Zezi rogmã n tɩ tãag wakat ning b sẽn kẽ zu-loees pʋgẽ wã.

A Zeova tũnuga ne yɛl nins sẽn zĩnd a Oze kãadmã pʋgẽ wã n wilg a sẽn tagsd to-to ne Israɛll tẽngã neb sẽn da yaa tõtbã. A Oze koɛɛgã gom-zug tika Israɛll ne Zida nebã yel-wẽn la b bʋʋd kaoob zugu. A Oze gʋlsa sebr ning b sẽn boond ne a yʋʋrã ne gom võor wʋm sẽn yaa nana, sẽn sidgd yĩnsi, la sẽn tar pãngã. A Oze koɛɛgã sẽn be Wẽnnaam Gomdã a sẽn vẽneg tɩ b gʋlsã pʋgẽ wã yĩnga, a vɩɩme la tara pãnga.—Hebre dãmba 4:12.

“KẼNG N BAO PAG SẼN YAA YOAADA”

(Oze 1:1–3:5)

A Zeova yeela a Oze woto: “Kẽng n bao pag sẽn yaa yoaad n peege.” (Oze 1:2) A Oze sakame n dɩk a Gomeere, t’a rog bi-ribl n kõ-a. Bi-kãng rogem poore, tõe t’a Gomeer sẽn dog kamb a yiib ninsã yaa yoob kamba. Kom-kãensã yʋy sẽn yaa Lo-Ruhama ne a Lo-Ami wã (Sebr Sõngo) wilgdame t’a Zeova pa zoe Israɛll nebã nimbãanega, la t’a basa a nin-buiidã sẽn yaa tõtbã.

A Zeova nin-buiidã sẽn zãgs-a wã, maan-a la bõe? A yeela a Oze: “Le kẽng n tɩ peeg pag ninga sẽn da bas foom n yi n dɩk sɩdã wa Zusoaba sẽn nong Israɛll nebã, baa bãmb sẽn bʋdg n tũ buud a taab wẽnnaam dãmbã.”—Oze 3:1.

Sogsg b sẽn leoke:

1:1—A Oze no-reesemdã sasa, bõe yĩng t’a gom rĩm dãmb a naas sẽn dɩ naam Zida yell n yaool n gom Israɛll rĩm a ye bal yelle? Yaa a Davɩɩd na-roogã rãmb b sẽn da yãk tɩ b tar sor n tõe n dɩ naam Wẽnnaam nin-buiidã zugã yĩnga. Israɛll buud piigã rĩm dãmb ra pa be a Davɩɩd na-roogã nebã sʋk ye. La Zida rĩm dãmbã yẽ ra bee a na-roogã neb sʋka.

1:2-9—Rẽ yĩnga a Oze sɩd rɩka pʋg-yoodr n maan a pag bɩ? N-ye! A Oze kẽe kãadem ne halaal paga, t’a yaool n wa lebg pʋg-yoodre. No-rɛɛs a Oze pa yeel bũmb tɩ wilgdẽ t’a sẽn togs bũmb nins a zakã vɩɩm wɛɛngẽ wã yɩɩ zãmsd bɩ vẽnegr ye.

1:7—Wakat bʋg la Wẽnnaam zoe Zida nebã nimbãaneg n fãag-ba? Yɩɩ yʋʋmd 732 sẽn deng a Zezi rogmã, rĩm a Ezekɩas wakatã. Wakat kãngã a Zeova kɩtame t’a malɛk a ye wa kʋ Asiiri sodaas 185000 yʋn-yɛng tɩ kɩt tɩ Zerizalɛm nebã zu-loeesã sa. (2 Rĩm dãmba 19:34, 35) Pa “ne tãp la sʋʋse, la wed-rʋʋdb” la a Zeova fãag-b ye, yɩɩ ne malɛka.

2:1, 2—Sẽn mik tɩ b sãama Israɛll rɩtg rĩungã yʋʋmd 740 sẽn deng a Zezi rogmã, wãn to la Israɛll nebã ne Zida nebã “lagem taab n yɩ tẽng a yembre”? Israɛll rɩtg rĩungã pʋgẽ neb wʋsg kẽnga Zida tẽngã pʋgẽ nand tɩ Babilon nebã wa tall Zida nebã n kẽng yembd yʋʋmd 607 sẽn deng a Zezi rogmã. (2 Kibaya 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Zʋɩf rãmbã sẽn lebg n kul Zida yʋʋmd 537 sẽn deng a Zezi rogmã sasa, neb wʋsg sẽn da yaa Israɛll rɩtg rĩungã neb n da be b sʋka.—Ɛsdras 2:70.

Zãmsg tõnd yĩnga:

1:2-9; 3:1, 2. Tags-y n ges a Oze sẽn modg a meng to-to n kell n sak Wẽnnaam daabã n vɩɩmd ne pʋg-yoodrã! Wẽnnaam daabã maaneg wɛɛngẽ, hal zĩ-bʋg la tõnd sakd n basd d mens raabã n maand Wẽnnaam dẽndã?

1:6-9. A Zeova kisa ned sẽn na n bas yẽ n tɩ tũud wẽnnaam dãmb a taab wala a sẽn kis ned sẽn na n bas a pag bɩ a sɩd n tɩ yood ne neb a taaba.

1:7; 2:1, 2 2:16-25. A Zeova sẽn pĩnd n togs bũmb nins Israɛll ne Zida zugã pidsame. A Zeova gomd pidsda wakat fãa.

2:18, 21, 23-25; 3:1-4. Neb nins sẽn tekd yam n kot sugr ne b sũy fãa wã, a Zeova sakd n kõt-b-la sugri. (Nehemi 9:17) Wala a Zeova, d segd n talla nimbãan-zoeer ne neb a taabã.

A ZEOVA “TARA BƲƲDO”

(Oze 4:1–13:16)

A Zeova “tara bʋʋd ne tẽngã neba.” Bõe yĩnga? Bala “sɩd ne nonglem la Wẽnnaam bãngr ka be tẽngã pʋgẽ” ye. (Oze 4:1) Israɛll nin-buiidã sẽn da yaa tõtbã ra zãmbda taaba, n kʋʋd taaba, n yooda, la b ra basa a Zeova n baood tẽns a taab sõngre. B basa b na teeg Wẽnnaam t’a sõng-ba, “n boond Ezipt neba tɩ b wa sõng-ba, la bãmb kẽnda Asiiri n baood sõngre.”—Oze 7:11.

A Zeova wilga a bʋ-kaoorã sẽn na n yɩ to-to n yeel woto: ‘B na n dɩɩ Israɛll nebã.’ (Oze 8:8) Zidã rĩungã me beega Wẽnnaam. Oze 12:3 yeta woto: A Zeova “bʋʋda ne Zida nebã. Bãmb na n sɩbga a Zakoob yagensã wa sẽn zems b kẽnã ne b tʋʋmã.” La Wẽnnaam na n lebg n manega b tẽngã, bala a yeelame: ‘Mam na fãag bãmb ne kɩɩm-kulgu. Mam na fãag-b ne kũum.’—Oze 13:14.

Sogsg b sẽn leoke:

6:1-3—Yaa ãnd dãmb n da yet tɩ “wa-y tɩ d lebg n leb [a Zeova] nengẽ” wã? Tõe tɩ yaa Israɛll nebã sẽn da kɩɩs a Zeova wã n da sagend taab tɩ b wa tɩ b leb a Zeova nengẽ. Sã n yaa bãmba, rat n wilgame bal tɩ b maanda wa b teka yam n kos sugri. B nonglmã yaa wa “yibeoog wulgu, la wa meenem sẽn loogd tao-tao.” (Oze 6:4) La tõeeme me tɩ ned ning sẽn da yet woto wã yaa a Oze, n kot nin-buiidã tɩ b lebg n wa a Zeova nengẽ. Sẽn wa n yaa a soab fãa, Israɛll buud piigã neb sẽn yaa tõtbã ra segd n teka yam n kos sugr n sɩd lebg n leba a Zeova nengẽ.

7:4—Bõe yĩng tɩ b mak Israɛll neb nins sẽn da yoodã ne “fuur bugum”? Mak-kãngã wilgda wẽngã pãng sẽn ta zĩig ning b sũyã pʋsẽ.

Zãmsg tõnd yĩnga:

4:1, 6. D sã n dat n ket n paamd Wẽnnaam lohormã, d segd n ket n baooda bãngr sẽn yit Wẽnnaam nengẽ wã la d tũud bũmb nins d sẽn zãmsdã.

4:9-13. A Zeova na n kaoa neb nins sẽn yoodã la neb nins sẽn tũud ziri tũudmã bʋʋdo.Oze 1:4.

5:1. Neb nins sẽn lʋɩt Wẽnnaam nin-buiidã taoorã segd n gũusa b mens sõma n da wa kɩɩs sɩdã ye. Sã n pa rẽ b na n lebga bẽdg n kõ neb kẽere, n wa tudg-b tɩ b kẽes b mens ziri tũudum pʋgẽ.

6:1-4; 7:14, 16. Ned sã n yet ne noor bal t’a teka yam n kos sugri pa tara yõod ye. La wilgdame t’a pa pʋ-peelem soab ye. Sẽn na yɩl tɩ Wẽnnaam kõ yel-wẽn-maand sugri, a soab segd n wilga ne a sũur fãa t’a teka yam n kos sugri, n wilg rẽ vẽeneg ne a sẽn na n leb tũudum hakɩkã pʋgẽ. A soabã tʋʋm segd n zemsa ne Wẽnnaam noyã.—Oze 7:16.

6:6. Ned sã n maand yel-wẽna, yaa kaset sẽn wilgd vẽeneg t’a soab pa nong a Zeova ne a sũur fãa ye. Ned sẽn na n tʋmd tʋʋm wʋsg tẽebã wɛɛngẽ pa tõe n yẽes a yel-wẽn ye.

8:7, 13; 10:13. B sẽn yet tɩ yaa ‘ned sẽn bʋt bũmb ning la a na n kẽebã’ pidsa Israɛll nebã sẽn da yaa yoaadbã zugu.Galat dãmba 6:7.

8:8; 9:17; 13:16. Bãngr-goam nins b sẽn pĩnd n togs Israɛll rɩtg rĩungã zugã fãa pidsa sasa ning Asiiri sodaasã sẽn wa n sãam Samari wã. (2 Rĩm dãmba 17:3-6) D tõe n talla bas-yard tɩ Wẽnnaam na n pidsa bũmb nins fãa a sẽn togsã. (Sõdbo 23:19)

8:14. Yʋʋmd 607 sẽn deng a Zezi rogmã, a Zeova tũnuga ne Babilon sodaasã n kɩt tɩ “bugum kẽng [Zida] tẽnsã pʋsẽ.” Woto kɩtame tɩ Wẽnnaam sẽn deng n wilg tɩ Zerizalɛm ne Zida na n sãamame wã paam pidsgu. (2 Kibaya 36:19) Wẽnnaam gomd pa lʋɩt vɩʋʋgẽ ye.—Zozue 23:14.

9:10. Baa ne Israɛll nebã sẽn da rɩk b mens n kõ sɩd Wẽnnaamã, b “kẽnga Peoor n tɩ waoog Peoor neba bõn-naandg yoog a Baal.” D pa segd n dɩk Israɛll nebã togs-n-taar ye. D segd n gũusa d mens n da sãam zood ning d sẽn tar ne a Zeova wã ye.—1 Korẽnt dãmba 10:11.

10:1, 2, 12. D segd n tũu Wẽnnaam ne pʋ-peelem. ‘D sã n bʋd ne pʋ-peelem d na n kẽeba sẽn zems ne Wẽnnaam nonglmã.’

10:5. Bɛt-Avɛn (sẽn dat n yeel tɩ wẽng roogã) yaa yʋʋr b sẽn kõ Betɛll (sẽn dat n yeel tɩ Wẽnnaam doogã), sẽn na yɩl n paoog-a. B sẽn tall Bɛt-Avɛn sãnem nag-bilã n kẽng ne yembdã, Samari nebã wiisame b sẽn loog ne b bõn-naandgã yĩnga. Ad ned sã n teeg bõn-naandg sẽn pa tõe n fãag a menga, sɩd yaa yalemdo!—Yɩɩl Sõamyã 135:15-18; Zeremi 10:3-5.

11:1-4. A Zeova nonga a nin-buiidã wakat fãa. Wẽnnaam sakr pa bũmb sẽn weoogd ned ye.

11:8-11; 13:14. A Zeova sẽn pĩnd n togs t’a na n lebs n lugla tũudum hakɩkã t’a nin-buiidã tũ wã pa lʋɩ vɩʋʋgẽ ye. (Ezai 55:11) Yʋʋmd 537 sẽn deng a Zezi rogmã, yembdã saame tɩ Israɛll nebã kell lebg n kẽng Zerizalɛm. (Ɛsdras 2:1; 3:1-3) Bũmb nins fãa a Zeova sẽn kɩt t’a no-rɛɛsdbã togsã na n pidsame.

12:7. D segd n modgame n wilgd tɩ d nonga nebã, n maand sẽn yaa tɩrga, la d teeg a Zeova wakat fãa.

13:6. Israɛll nebã “rɩɩme n tɩge, n wuk b mens n yĩm [a Zeova] yelle.” D segd n gũusa d mens n da wa yɩ wuk-m-mens rãmb ye.

A ZEOVA SOR YAA TƖRGA

(Oze 14:2-10)

A Oze kosa Israɛll nebã woto: “Israɛll neba, lebg-y n wa-y Zusoab a Wẽnnaam nengẽ. Yaa yãmb yel-wẽnã n kɩt tɩ y lake.” A sagla nebã tɩ b bõos a Zeova sugr n yeel yaa: “Yiis-y tõnd yel-wẽna la y reeg d pʋʋsgã tɩ d na n pẽga yãmba.”—Oze 14:2, 3.

Ned sẽn maan yel-wẽnd n tek yam n kos sugr segd n lebg n leba a Zeova nengẽ, n sak a noyã la a pẽg-a. Bõe yĩng t’a segd n maan woto? Bala a Zeova “sor yaa tɩrga. Nin-sõma kẽnda a zugu, la yel-wẽnã rãmb lakdame n lʋɩtẽ.” (Oze 14:10) Tõnd sũy sɩd nooma wʋsgo, neb wʋsg sẽn na n bao a Zeova ne a sõmblmã yaoolem wakatã!—Oze 3:5.

[Foto, seb-neng 15]

A Oze zakã vɩɩm makda a Zeova sẽn tall manesem ning ne Israɛll nebã

[Foto, seb-neng 17]

B sẽn sãam Samari yʋʋmd 740 sẽn deng a Zezi rogmã, Israɛll buud piigã kell n menemame