M baaba yʋʋr la a John Mills. A reega lisg yʋʋmd 1913, Niuyorke. Rẽ t’a tara yʋʋm 25. Yɩɩ saam-biig a Russell n wɛgs lisgã sõsgã. Rẽ poor bilfu, m baaba kẽnga Tirnite soolmẽ wã. Be, a kẽe kãadem ne a Constance Farmer. Yaa saam-bi-poak sẽn da tar yẽesem Wẽnnaam tũudmã pʋgẽ. M baaba ra sõngda a William Brown sẽn yaa a zoa wã, tɩ b wilgd nebã “Photo-Drame de la Création” filmã. B maana woto n tãag b sẽn na n kɩt tɩ saam-biig a Brown ne a pagã kẽng Afirikdeluwɛst yʋʋmd 1923. La m baaba ne m ma yẽ kell n paa Tirnite. B yiibã fãa ra paama vʋʋsem sõngã zaeebo.

M roagdbã paama kamb a wɛ. B pʋda b pipi biigã t’a Rutherford. Yaa a Joseph Rutherford sẽn da yaa siglgã taoor soab wakat kãngã yʋʋr la b rɩk n pʋd-a. Mam doga yʋʋmd 1922 yʋʋm-sar kiuug rasem 30 wã, tɩ b pʋd maam t’a Woodworth. Yaa a Clayton Woodworth sẽn da get Réveillez-vous ! wã yiisg yellã yʋʋr la b rɩk n pʋd-ma. D roagdbã kẽes-d-la lekolle, la yaa tũudmã yɛl la b ra rat tɩ d lʋɩɩs taoor n yɩɩda. M ma ra mii Biiblã tall n sõng ned t’a bãng bũmb faag-faaga. M baaba ra nong n togsda tõnd Biiblã kibayã. A sã n da togsd kibare, a maandame tɩ d sã n get-a bɩ yaa wa d bee be.

D roagdbã modgrã pa yɩ zaalem ye. B kom-dibli a nu wã sʋka, b tãab n kẽng Gileyaad lekollã. B kom-pugli a tãab me n yɩ so-pakdb yʋʋm wʋsgo, Tirnite ne Tobago. Ne bũmb nins b sẽn zãms tõndã maasem, la b mak-sõngã maasem, b tõog n ‘sela tõnd wa tɩɩs a Zeova roogẽ wã.’ B sẽn da kengd d raoodã sõng-d lame tɩ d kell n pa d “Wẽnnaamã roog samandẽ,” n ‘ning puudu.’—Yɩɩn. 92:14.

Yaa tõnd yirã la b ra sigind koe-moonegã. So-pakdbã ra tigimda taab be, n da nong n gomd saam-biig a George Young yelle. Ra yaa misioneer sẽn yit Kanada. A ra waa Tirnite n kaag saam-biisã. D roagdbã me ra nong n gomda saam-biig a Brown ne a pagã yell ne sũ-noogo. Rẽ tɩ b ra bee  Afirikdeluwɛst. Woto fãa kɩtame tɩ m sɩng koe-moonegã m sẽn wa n tar yʋʋm 10.

Wakat kãnga, siglgã sɛb ra nong n gomda ziri tũudmã ne lɛɛbdbã sẽn yaa rat-wʋsg rãmbã, la politikã sẽn naag ne zãmbã yelle, n pukd b bãongã vẽeneg-vẽenega. Rẽ n so tɩ tũudmã taoor dãmb pirs Tirnite guvɛrneerã t’a yiis noor yʋʋmd 1936, n gɩdg siglgã sɛbã karengo. D solga sɛbã, la d tall-b lame n moon hal tɩ fãa wa sa. D ra bobda pãnkart-rãmb n gilgd n moond koɛɛgã, la d pʋɩt seb-vãado. Kẽer ra zombda wiidi, tɩ sãnda kẽnd nao. D tẽed-n-taas n da mi n yi Tunapuna tẽngã ne mobill sẽn tar alo-alo n wa, tɩ d tũud taab n gilgd n moondẽ. D tõog n moona koɛɛgã hal n tãag Tirnite tẽn-kɩremsã. Ra kõta sũ-noogo! Woto fãa kenga m tẽebã tɩ m yãk yam n deeg lisg m sẽn wa n tar yʋʋm 16.

D roagdbã sẽn wub-d Kirist tũudmã pʋgẽ wã, la mam mengã sẽn paam n naag n moon koɛɛgã woto wã kɩtame tɩ m da rat ne m sũur fãa n yɩ misioneere. M wa n kẽnga Aruba yʋʋmd 1944 n tɩ naag saam-biig a Edmund Cummings tɩ d moond koɛɛgã. La m da ket n tʋll n yɩɩ misioneere. Yʋʋmd 1945 wã, tõnd paamame tɩ neb piig wa naag-d n maan Kiristã kũumã tẽegre. Yaa yʋʋmd 1946 la d lugl pipi tiging beenẽ.

Rẽ poor bilfu, m paam n taasa m tʋmd-n-taag a ye koɛɛgã. Yaa pʋg-sad yʋʋr sẽn boond t’a Oris Williams. A Oris maka wa a sẽn tõe tɛk n na n wilg tɩ bũmb nins bãmb tũudmã rãmb sẽn zãms yẽ wã yaa sɩda. La a wa n sɩnga Biiblã zãmsgo, tɩ sõng-a t’a wʋm Wẽnnaam Gomdã võor sõma. A reega lisg yʋʋmd 1947 yʋʋm-vẽkr kiuug rasem a 5 wã. Maam ne a Oris wa n kẽe kãadem. A sɩnga so-pakrã yʋʋmd 1950 sɩpaolg kiuugã. Maam ne a Oris sẽn kẽ kãadmã tɛka, m sũ-noogã paasame.

Yʋʋmd 1955 wã, b boola tõnd Gileyaad lekollẽ wã. D basa d tʋʋmã, n koos d zakã ne teed a taaba, la d loog lekollã. Yɩɩ lekoll 27 soabã. Karengã saa yʋʋmd 1956 sẽoog kiuugã rasem 29 wã, tɩ b kɩt tɩ tõnd na n kẽng Nizeriya.

Ad a Oris sẽn yeele: “A Zeova vʋʋsem sõngã tõe n sõnga ned t’a tõog n mao ne misioneeremdã zu-loeesã. M sɩdã ra sɩng n dat n yɩɩ misioneere, la mam daab zɩ n yɩ woto ye. M sẽn da ratã yaa d paam d toorẽ zaka, la kamba. Yaa m sẽn wa n bãng tɩ koe-moonegã yaa tʋʋm-yãgdem meng-mengã la m toeem yam. Tõnd ne d na n karem Gileyaad lekollã n sa wã tɩ m da rata ne m sũur fãa n yɩ misioneere, n tɩ sõng ne koɛɛgã moonego. D sẽn wa n kẽed batayo ning b sẽn boond tɩ Queen Mary wã n na n loogã, a Worth Thornton waame n na n pʋʋs-d Wẽnd-na-taase. A ra tʋmda ne saam-biig a Nathan Knorr. A yeela tõnd tɩ d na n tɩ tʋma Betɛllẽ wã. M sẽn wʋm woto wã, sãama m sũur bilfu. La d sẽn ta wã, pa kaoos la m minimi, hal n wa nong Betɛllẽ vɩɩmã. M paam n tʋma tʋʋm toor-toor be. Wala makre, m paam n tʋma resɛpsiyõ wã zĩigẽ, n deegd sãambã. Tʋʋm-kãng n yɩ maam noog n yɩɩda. Yaa tʋʋmd sẽn da kɩt tɩ m paamd n sõsd ne d tẽed-n-taasã. M yaool n nonga nebã zĩigẽ. D tẽed-n-taasã ra wae n tata Betɛllẽ wã ne yaamse, ko-yũud la kom, tɩ b futã me ra puk ne wubsgu. M da geta b yell ne sũ-noogo, n sõng tɩ b paam dɩɩbo, la b paam n vʋʋse. Woto fãa ra naaga a Zeova tʋʋmẽ wã. Yaa rẽ n da kõt-m sũ-noogã.” Hakɩɩka, tʋʋm nins fãa b sẽn kõ-dã sõng-d lame tɩ d vɩɩmã tall barka.

Yʋʋmd 1961, Tirnite soolmẽ wã, tõnd zakã rãmb ne neb a taab tigmame n na n kok pemsem daar a ye, tɩ saam-biig a Brown togs tõnd bũmb kẽer yẽ sẽn tõog n maan koe-moonegã yĩnga, Afirik soolmẽ wã. Rẽ poore, mam togsa koɛɛgã mooneg sẽn womd biis to-to Nizeriya wã. Saam-biig a Brown mobga maam a nusẽ wã, n bas n yeel m baaba yaa: “Johnny, yaa sɩd tɩ fo pa tõog n kẽng Afirik ye. La a Woodworth tõogame!” M baaba leokame: “Nang pãnga Woodworth! Nang pãnga!” Nin-kãensã sẽn sɩng n tũud a Zeova hal sẽn kaoosã sẽn keng m daood woto wã, kɩtame tɩ m da maneg n dat ne m sũur fãa n kell n wɩng ne Wẽnnaam tʋʋmdã.

Yʋʋmd 1962 wã, m le paam n kẽnga Gileyaad lekollã. Yɩɩ lekoll 37 soabã. Karengã kaoosa kiis 10. Saam-biig a Wilfred Gooch sẽn da yaa Nizeriya filiyallã yel-gɛtã me wa n kẽnga lekoll 38 soabã, tɩ b  kɩt t’a kẽng Ãngeletɛɛre. A loogrã poore, maam n lebg Nizeriya filiyallã yel-gɛta. Wa saam-biig a Brown, m toga sor naoor ka tɛka, n tɩ kaag d tẽed-n-taasã. Kɩtame tɩ m paam n bãng-b sõma, n da nong-b ne m sũur fãa. Baa ne b sẽn da pa tar ligd la teed wʋsg wa tẽns nins sẽn yĩdg laogã wɛɛngẽ wã nebã, b ra tara sũ-noogo, la b maoodẽ tɩ b sẽn tarã sekd-ba. Woto wilgdame tɩ pa ligdã la teedã n kɩtd tɩ ned vɩɩm tall bark ye. Baa b nusã sẽn da pa zãadã, b sã n na n wa tigissã, b ningda fut sẽn yaa yɩlma la sẽn zemse, n maneg b mens sõma. F sã n da getẽ, sɩd bee yamleoogo! Yaa kamyõ-rãmb ne bolekaja * rãmb la wʋsg ra kẽed n wat tigis-kãsemsã. Bolekaja wã yaa biis buud b sẽn maand Nizeriya. Gʋlsem n wae n be bolekaja rãmbã zugu. Wala makre: “Ko-tosr ka tɛk n wat n lebg mogre.”

Gomdã yaa gõaag zugu! Ned kam fãa modgrã tara yõod wʋsgo, baa yaa kɩdga. Tõnd me naag n sõngame. Yʋʋmd 1974 tɩ Nizeriya koe-moondbã sõor taa tus koabga. Etazĩni sẽn yãk a toogo, Nizeriya koe-moondbã sõor n da ta woto. Ad tʋʋmdã sɩd woma biisi!

A Zeova nin-buiidã sõor ra tara paasgo. Rẽ tɩ Nizeriya zabrã sẽn sɩng yʋʋmd 1967 wã ra nan pa sa ye. Wa n saa yʋʋmd 1970. Zabrã yĩnga, maana kiis tɩ Betɛllã rãmb ne d tẽed-n-taasã sẽn da be Nizɛɛr kʋɩlgã rʋʋnd a to wã pa tõe n paam taab kibar ye. Ra yaa tɩlɛ tɩ Betɛllã ges tɩ b paam sɛba, la a sõng-b tɩ b bãng manesem ning b sẽn segd n tallã. Tõnd pʋʋsa a Zeova la d teeg-a. D pasga kʋɩlgã naoor wʋsg n kẽng b nengẽ, wa m sẽn wilg sɩngrẽ wã.

M ket n tẽra rẽ yell sõma. Kʋɩlgã pasgrã ra yaa yell meng-menga, bala ra tõe n tũu ne d yõore. Sodaasã ra tãooda yaare, ra yaa bãase, la yɛl a taaba. Yɩl n pɩʋʋg zĩis nins goosneemã sodaasã sẽn da be wã pa nana ye. La d sã n wa tɩ be Nizɛɛr kʋɩlgã rʋʋnd a to wã soda-toatbã sẽn da beẽ wã, be wẽnem n yɩɩda. Daar a ye yʋngo, m kẽe koom-koglg ning sẽn yit Asaba n kẽnd Onitsa wã, n pasg Nizɛɛr kʋɩlgã koom sẽn zoet ne pãngã, n kẽng Enugu n tɩ keng kãsem-dãmbã raoodo. M wa n kẽnga Aba me n tɩ keng kãsem-dãmbã raoodo. Be, b ra kɩtame tɩ zĩigã sã n sobg bɩ nebã kiisd bug-rãmbã, bɛɛbã yĩnga. La Portarkuur tẽngẽ wã, m tigma ne kãsem-dãmbã, la d wa n kong n pʋʋsame n baas d tigsgã tɩ wakatã nan pa ta, bala goosneemã sodaasã ra bee tẽngã noor n watẽ.

Ne tigis-kãensã maasem, d ra paamd n kengda d saam-biisã pɛlga, sẽn na yɩl tɩ b bas b yam t’a Zeova nong-b lame, la t’a geta b yelle. D ra paamdame me n sõngd-b tɩ b bãngd b sẽn segd n maaneg n da wa kẽes b toog zabrã pʋgẽ, la b kell n yɩ yam a yembre. D tẽed-n-taasã tõog n kell n maana sɩd ne a Zeova. B sẽn da nong taab to-to wã, la b sẽn tõog n kell n yɩ yam a yembrã yɩɩ kaset tɩ bu-welsg la kis-taab pa be bãmb sʋk ye. D sẽn paam n da teend d tẽed-n-taasã wakat kãng sẽn yɩ toog wʋsgã yɩɩ zu-zẽkr tɛkẽ!

Yʋʋmd 1969 wã, tigis-kãseng sẽn tigim tẽns toɛy-toɛy neb la b maan Yãnki Ɛstediyom, Niuyorke. Tigsgã gom-zug yɩɩ: “Laafɩ zĩnd tẽngã zugu.” Saam-biig a Milton Henschel n da yaa taoor lʋɩtã, tɩ mam da yaa a sõangda. M paam n zãmsa bũmb wʋsg ne-a. Kell n zemsame, bala vẽk-n-yʋʋmdã, tigis-kãseng a woto buud la d maan Legos, Nizeriya. A gom-zugã yɩɩ: “Neb nins Wẽnnaam sẽn nongã.” Yaa vẽeneg tɩ yaa a Zeova n ning a nug tɩ tigsgã yɩ sõma, bala ra yaa zabrã poor bala. Sõssã yɩɩ ne buud-goam 17, tɩ nebã fãa sõor yɩ 121128. Saam-biig a Knorr ne saam-biig a Henschel waa tigsgã. Neb a taab me n luwaas sɩls n yi Etazĩni la Ãngeletɛɛr n wa. Sẽn deeg-b lisgã yɩɩ neb 3775. Yʋʋmd 33 Pãntekotã tɛka, neb sõor woto sẽn deeg lisg daar-n-yɛng pa wae ye. Yɩɩ tɩlɛ tɩ m kẽes m sẽkã wʋsgo, n sõng ne tigsgã seglgo. Tʋʋmd sẽn yãmb m sẽkã woto pa waoog ye. Koe-moondbã sõor paasa zembala. Sɩd yɩɩ fɩɩgr tɛkẽ!

D zĩnda Nizeriya yʋʋm 30 la zaka. B ra mi n kɩtame tɩ m gilg n kaag tigimsi, la m tɩ kaag Afirikdeluwɛst Betɛll-dãmba. Misioneer-dãmbã sẽn da paamd tɩ d kelgd b ned kam fãa, la d kengd b raoodã ra noom-b-la wʋsgo. D sẽn paam n da tõe n sõng-b tɩ b bas b yam tɩ siglgã pa yĩmd b yellã ra kõta tõnd sũ-noogo. Tʋʋm-kãngã sõnga maam tɩ m bãng tɩ f sã n wilgd f tẽed-n-taasã tɩ b yell pak-f lame, sõngd-b lame tɩ b kell n wɩng ne  a Zeova tũubu, tɩ rẽ paasd d zems-n-taarã la paasd siglgã pãngã.

Yɩɩ ne a Zeova sõngr la d sẽn tõog n mao ne zu-loees nins zabrã sẽn wa ne wã, la bãasã. Wakat fãa, d ra nee vẽeneg t’a Zeova sõngd-d lame. Ad a Oris sẽn yeele:

“Pali wã yõka tõnd naoor wʋsgo. Vugri, a Woodworth sobgame tɩ b tall-a n kẽng logtor yir Legos. B yeela maam t’a tõeeme n pa põs ye. La Wẽnd barka, a põsame. A sẽn wa n nekã, a goma Wẽnnaam Rĩungã yell ne logtor ning sẽn da get a yellã. A yʋʋr la a Nwambiwe. Tõnd wa n lebg n tɩ kaag-a lame, n na n sõng-a t’a bãng Biiblã n paase. A lebga a Zeova Kaset soaba. A wa n lebga kãsem-soab Aba tigingã pʋgẽ menga. Ma-me tõog n sõnga neb wʋsg tɩ b wa tũud a Zeova ne b sũur fãa, baa moeemb sẽn da tar yẽesem wʋsg b tũudmã pʋgẽ. La bũmb a ye sẽn da kõt tõnd sũ-noog wʋsg me, yaa d sẽn da paamd n bãngd Nizeriya nebã, b minimdã la b buud-gomdã, hal n wa nong-b wʋsgã.”

Ad bũmb a to me d sẽn bãnge: Ned sẽn be tẽn-zẽng n tʋmd Wẽnnaam tʋʋmdã sã n dat n paam sũ-noogo, yaa tɩlɛ t’a modg n nong a tẽed-n-taasã, baa b minimdã yaa toor wʋsgo.

Tõnd tʋma Nizeriya Betɛllẽ wã n tãag yʋʋmd 1987, tɩ b wa kɩt tɩ d na n kẽng Sẽntlusi sẽn be Ãntiy wã, n tɩ yɩ misioneer-dãmba. Yaa zĩ-neere, tɩ d sũur da noom ne d sẽn na n tɩ moon koɛɛgã be wã. La be me tara a zu-loeese. Afirikã, rapã wae n kẽeda kãadem ne pagb wʋsgo. La Sẽntlusi wã, yellã yaa tɩ naoor wʋsgo, rao tõe n vɩɩ ne paga, tɩ b yaool pa kẽ kãadem ye. Wẽnnaam goamã sẽn tar pãngã kẽe neb wʋsg d sẽn zãms Biiblã, tɩ b sak n toeeme.

D yʋʋmã sẽn wa n vẽsgdẽ wã, siglgã taoor lʋɩtb sull kʋma tõndo, n kɩt tɩ d na n tɩ tʋmd a Zeova Kaset rãmbã biru-kãsengẽ wã, Burkilini, Niuyorke. Yɩɩ yʋʋmd 2005 wã. Beoog sẽn vẽeg fãa, m pʋʋsda a Zeova bark m sẽn kẽ kãadem ne a Orisã. Kũumã sẽn yaa bɛ wã rɩk-a-la yʋʋmd 2015 wã, hal tɩ m pa tõe n bilg a kaalmã sẽn namsd-m to-to wã ye. A yɩɩ mam sõangd meng-menga, n da nong-ma, tɩ ma-me ra nong-a wʋsgo. D zĩnda ne taab yʋʋm 68. Yʋʋm-kãens fãa pʋgẽ, m da nong-a-la ne m sũur fãa. D bãngame me tɩ yaa kãadmã pʋgẽ tɩ yaa tigingã pʋgẽ, sũ-noogã yẽgr yaa f sẽn na n sakd taoor-soben-dãmbã, la f kõt sugr wʋsgo, la f tar sik-m-menga, la f bɩɩsd zʋg-sõma nins vʋʋsem sõngã sẽn sõngd ned t’a tallã.

Bũmb sã n da wa sãamd d sũur wall komsd d raoodo, d teegda a Zeova, n kos-a t’a sõng-d tɩ d ket n wɩngdẽ. D sẽn da ket n nangd pãngã, d ra neeme tɩ yɛlã me ra tara manegr siglgã pʋgẽ, tɩ d ra miẽ me tɩ manegr zãng-zãng n wate!—Eza. 60:17; 2 Kor. 13:11.

Tirnite ne Tobago tẽngã, a Zeova ninga modgr ning m roagdbã la neb a taab sẽn maanã barka, hal tɩ masa wã, yaa neb 9892 n tũud-a beenẽ. Aruba wã, saam-biisã tʋma wʋsgo, tɩ pipi tiging ningẽ m sẽn da zĩndã paam pãnga. Rũndã-rũndã, yaa tigims 14 n be be. Nizeriya wã, koe-moondbã sõor fɩɩgame n ta neb 381398. Sẽntlusi wã, sẽn teend-b a Zeova Rĩungã yaa neb 783.

M tara yʋʋm 90 la zak masã. Yɩɩn-sõamyã 92:15 wã goma neb nins sẽn yaa wa tɩɩs b sẽn sel a Zeova roogẽ wã yelle, n yeel yaa: “Bãmb kʋʋlame n ket n womd biisi, bãmb tara sũm la b tobda vã-paala.” M sẽn paam n tʋm a Zeova tʋʋmã yʋʋm wʋsg woto wã, m sũur noomame. M roagdbã sẽn wub maam Kirist tũudmã pʋgẽ wã yaa bark tɛkẽ! Sõnga maam tɩ m yãk yam n tũ a Zeova ne m sũur fãa. A Zeova nonglmã sẽn pa satã yĩnga, a sakame tɩ m yaa wa tɩɩg sẽn be a roogã samandẽ n ‘ningd puud’ sõma.—Yɩɩn. 92:14.