Wẽnnaam sẽn tʋm ne a vʋʋsem sõngã naanegã sasa to-to
Wẽnnaam sẽn tʋm ne a vʋʋsem sõngã naanegã sasa to-to
“Saasẽ naana ne Zusoabã goama. La bũmb nins fãa sẽn be yĩngrã naanã ne bãmb noor vʋʋsem.”—YƖƖL 33:6.
1, 2. a) Wãn to la bãngr ning ninsaalbã sẽn tar saasã la tẽngã wɛɛngẽ wã tall paasgo? b) Sok-bʋg leoor la d segd n bao n bãnge?
SẼN yɩɩd yʋʋm 100 woto, bãngdbã wʋsg ra tẽedame tɩ ãd-sull a yembr bal n be, rat n yeel tɩ b sẽn boond a soab tɩ Voa Lakte wã. Ad b sɩd ra pa mi tɩ ãndũniyã yalem yɩɩda b sẽn da magdã zĩig sẽn zãr ye! Bala, rũndã-rũndã, bãngdbã tagsdame tɩ ãd-sulã sõor yɩɩda bãmb milyaar 100, tɩ b sul kẽer ãds yaa milyaar dãmba. B sã n paasd masĩn nins b sẽn tar n get ãdsã pãng fãa, b yãta ãd-sul a taab b sẽn da nan zɩ n yã.
2 Wa bãngdbã sẽn da pa mi yɛl wʋsg saasã wɛɛngẽ wã, b ra pa mi yɛl wʋsg tẽngã wɛɛngẽ me ye. Yaa sɩd tɩ sẽn vɩɩmd-b yʋʋm 100 sẽn loogã ra mii yɛl wʋsg n yɩɩd b yaab rãmbã sẽn da mi wã. La rũndã-rũndã, d wʋmda bõn-vɩɩsã bugs toor-toorã sẽn vɩ to-to tɩ be yamleoogã võore. D wʋmda bũmb nins sẽn kɩt tɩ b tõe n vɩɩmd tẽngã zugã me võor sõma n yɩɩd pĩnd wẽndẽ dãmbã. Yaa vẽeneg tɩ yʋʋm sẽn wate, d na n bãnga yɛl a taab saasã la tẽngã wɛɛngẽ n paase. La nananda, sɩnga wãn tɩ bõn-kãensã fãa wa beẽ? D tõe n bãnga sok-kãngã leoore. Bala, Naandã wilga rẽ Gʋlsg Sõamyã pʋgẽ.
Ãndũniyã ne a bũmba fãa naanegã yɩɩ yel-solemde
3, 4. Wãn to la Wẽnnaam naan ãndũniyã, la wãn to la a tʋʋmã wilgd a ziirã?
3 Biiblã sɩngr goamã wilgda sẽn sɩng to-to tɩ ãndũniyã wa beẽ wã. B yeela woto: “Hal sɩngr wakate, Wẽnnaam naana saasã la tẽngã.” (Sɩng. 1:1) A Zeova talla a vʋʋsem sõngã sẽn yaa pãn-kãsengã n naan saasã, tẽngã, la ãndũniyã bũmb a taabã fãa. La sẽn deng rẽ, baa fʋɩ ra ka be ye. Ninsaalbã maanda teed ne b nus la ne tʋʋm-teedo, la a Zeova tʋmda a tʋʋm-kãsemsã ne a vʋʋsem sõngã maasem.
4 Gʋlsg Sõamyã pʋgẽ, b mi n boonda Wẽnnaam a Zeova vʋʋsem sõngã t’a ‘nusi.’ (Yɩɩl 8:4) La a Zeova “nus tʋʋmã,” rat n yeel tɩ bũmb nins a sẽn naan ne a vʋʋsem sõngã maasmã kõt-a-la ziiri. Yɩɩl-gʋlsd a Davɩɩd sɩd ra yeelame tɩ “saasã wilgda Wẽnnaam ziiri,” la tɩ “sa-gãongã togsda bãmb nus tʋʋma.” (Yɩɩl 19:2) Sɩd me, bũmb nins fãa Wẽnnaam sẽn naan tɩ d tõe n yã ne nifã wilgdame t’a vʋʋsem sõngã sɩd yaa pãn-kãsenga. (Rom 1:20) Bõe yĩng tɩ d yet woto?
Wẽnnaam pãngã ka koak ye
5. Bilg-y pãng ning a Zeova sẽn tall n naan bũmb fãa wã sẽn zem to-to.
5 Ãndũniyã yalem sẽn pa tõe n bãng n bilgã wilgda vẽeneg t’a Zeova tõogã la a pãngã ka koak ye. (Karm-y Ezai 40:26.) Wala makre, d gom wĩntoogã yelle. A zãrem ne tẽngã yaa kɩlometr milyõ 150, t’a tʋʋlmã deegre ta milyõ 15. Baa wĩntoogã sẽn tʋʋl wʋsg woto wã, a zãrmã ne tẽngã zemsame tɩ kɩt tɩ bõn-vɩɩsã fãa tõe n vɩɩmde. Yaa vẽeneg tɩ wĩntoogã la ãdsã bãmb milyaar dãmbã naaneg tũu ne pãn-kãsenga. La yaa a Zeova bal n tar pãng tɩ sek bõn-kãensã fãa naanego.
6, 7. a) Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ Wẽnnaam pa tʋm ne a vʋʋsem sõngã yaare? b) Bõe n wilgd tɩ ãndũniyã pa wa be woto bala?
6 Bũmb nins Wẽnnaam sẽn naan tɩ d neẽ wã wilgda vẽeneg t’a pa tʋm ne a vʋʋsem sõngã yaar ye. D tõe n dɩka makr n wilg rẽ. Tags-y n ges-y wala yãmb sẽn na n ning biy kulɛɛr toor-toor konkong pʋgẽ n zugsi, n yaool n zuk-b tẽnga. Rẽ yĩnga, y na n tagsame tɩ miidã fãa na n tigma taab zĩ-yende, tɩ kẽesã me tigim zĩ-yend sɩda? Yaa vẽeneg tɩ ayo! Woto wilgdame tɩ b sã n maan bũmb yaare, zũnd-zãnd tõe n wa zĩndame. Nebã sak n deegame tɩ woto yaa sɩda.
7 La d sã n maag d yĩng n ges saasã ne masĩn ning bãngdbã sẽn tar n get saasã, d yãta bõe? D yãta ãd-sul bɛd sẽn sigl sõma, ãds la bũmb a taaba, tɩ b fãa kẽnd n pa fãood to ye. Yaa vẽeneg tɩ woto pa wa be yaar bal tɩ b pa reng n mag ye. Rẽ n so tɩ d segd n sok d meng woto: ‘Yaa pãn-bʋg la b tall n naan ãndũniyã sẽn sigl sõma woto wã?’ Ninsaalbã pa tõe n tik b bãngrã la siãnsã bal n tõog n bãng sok-kãngã leoorã ye. La Biiblã wilgame tɩ pãn-kãng yaa Wẽnnaam vʋʋsem sõngã sẽn yaa pãng ning sẽn ka to ãndũniyã fãa pʋgẽ wã. Wala makre, yɩɩl-gʋlsdã ra yeela woto: “Saasẽ naana ne Zusoabã goama. La bũmb nins fãa sẽn be yĩngrã naana ne bãmb noor vʋʋsem.” (Yɩɩl 33:6) La d sã n nak n ges yĩngrã yʋngo, d sẽn ne wã yaa ãdsã sẽn be be wã bilf bala!
Wẽnnaam tʋma ne a vʋʋsem sõngã tẽngã naaneg sasa
8. Bãngr ning tõnd sẽn tar a Zeova tʋʋmã toɛy-toɛyã zutã taa zĩ-bʋgo?
8 D sã n mak bũmb nins d sẽn zoe n mi ãndũniyã wɛɛngẽ wã ne bũmb nins d sẽn nan pa mi wã, d tõe n yeelame tɩ d sẽn mi wã paooda wʋsgo. Bãngr ning tõnd sẽn tar Wẽnnaam tʋʋmã toɛy-toɛyã zutã sɩd paooda wʋsg wa nin-tɩrg a Zoob sẽn da yeelã bala. A ra yeela woto: “Bõn-bãmbã wilgda bãmb pãng bilf bala. Tõnd sẽn wʋmd a rãamdã yaa wa waleng bala.” (Zoob 26:14) Rĩm a Salomo sẽn yɩ ned sẽn da bʋgsd Wẽnnaam bõn-naandsã zut neerã me wa n yeela woto: “[Wẽnnaam] maana bũmb fãa sõma n zems a wakate. Bãmb ninga wakat sẽn ka sɛt tagsg ninsaal sũur pʋgẽ, baa ne yẽ sẽn ka tõe n tags n bãng tʋʋmd ning Wẽnnaam sẽn maan hal sɩngr tɩ ta sɛɛbã.”—Koɛ. 3:11; 8:17.
9, 10. Pãn-bʋg la Wẽnnaam tall n naan tẽngã, la naanegã pipi ray a tãabã sasa, yɛl kẽer a sẽn maan la bʋse?
9 La a Zeova yaool n vẽnega a tʋʋm-kãsemsã kẽere. Wala makre, Gʋlsg Sõamyã wilgd-d lame tɩ hal yʋʋm sẽn kõn bãng n sõde, Wẽnnaam vʋʋsem sõngã ra sɩng n tʋmda tẽngã zugu. (Karm-y Sɩngr 1:2.) Wakat kãng tɩ zĩ-koɛɛng la vẽenem ra ka be ye. La wõnda rẽ wẽnd tɩ pemsem sẽn yaa sõma me ra kae ye.
10 Biiblã wilga yɛl toɛy-toɛy Wẽnnaam sẽn naan ray sẽn pʋg taab pʋsẽ. La ra-kãensã baa a ye pa kaoos lɛɛr 24 ye. Yaa wakat sẽn kaoos wʋsgo. Naanegã pipi daarã, a Zeova kɩtame tɩ vẽenem sɩng pukr tẽngã zug bilf-bilfu. Talla woto hal tɩ wĩntoogã ne kiuugã wa puk zãnga. (Sɩng. 1:3, 14) Rasem a yiib-n-soabã daare, sa-gãnã sɩnga pukri. (Sɩng. 1:6) Rẽ tɩ koom, vẽenem la pemsem da bee dũniyã zugu, la zĩ-koɛɛng ra ket n kae ye. Rasem a tãab-n-soabã sɩngrẽ, a Zeova tʋma ne a vʋʋsem sõngã n kɩt tɩ zĩ-koɛɛng puk koomã zugu. (Sɩng. 1:9) Rasem a tãab-n-soabã raare, la ray nins sẽn pʋglã pʋsẽ, a maana bõn-kãsems a taab me.
Wẽnnaam tʋma ne a vʋʋsem sõngã bõn-vɩɩsã naaneg sasa
11. Bõn-vɩɩsã bugs toor-toorã sẽn vɩ to-to tɩ be rasãndã wilgda bõe?
11 Wẽnnaam talla a vʋʋsem sõngã n naan bõn-vɩɩs buud toɛy-toɛy hal tɩ be rasãnde. Wala makre, naanegã rasem a tãab-n-soabã tɛk n tãag a yoob-n-soabã, a naana tɩɩs buud toor-toore, moodo, la rũmsi. (Sɩng. 1:11, 20-25) Woto kɩtame tɩ bõn-vɩɩsã yaa bugs toor-toor wʋsgo, tɩ b sẽn vɩ ne taab to-to wã me be rasãnde, tɩ wilgd vẽeneg tɩ b pa naan-b yaar ye.
12. a) Adeyɛnnã yõod yaa bõe? b) Adeyɛnnã sẽn tʋmd to-to wã wilgda tõnd bõe?
12 D gom adeyɛnnã (ADN) yelle. Bõn-vɩɩsã fãa tar-a lame. Yaa rẽ n kɩt tɩ bõn-vɩɩg fãa pa wõnd a to wã. Wala makre, yaa adeyɛnnã n kɩtd tɩ mikroob rãmbã la moodã wekd n yaa toor-toore, tɩ wobdã, mogrã zĩm-bɛdã la ninsaalbã me rogdẽ tɩ b kambã yaa toor-toorã. Baa bõn-vɩɩsã sẽn pa yembrã, b adeyɛnnã sẽn kɩtd tɩ b yaa toor-toorã pa toeemde, la yaa rẽ n kɩt tɩ bõn-vɩɩsã fãa naanegã tɛk n tãag masã, b bugsã ket n yaa toor-toorã. Rẽ n kɩt me tɩ wa sẽn zems ne Wẽnnaam a Zeova raabã, bõn-naandsã fãa sẽn vɩ to-to wã ket n yaa toor-toore, tɩ bõn-vɩɩg fãa pidsd a tʋʋmde. (Yɩɩl 139:16) Tẽngã zug vɩɩmã sẽn sigl to-to tɩ bõn-vɩɩg fãa tar a sẽn maandã leb n wilgda vẽeneg tɩ b fãa yaa Wẽnnaam “nus tʋʋma,” rat n yeel t’a sẽn tũnug ne a vʋʋsem sõngã n naane.
Bũmb ning Wẽnnaam sẽn naan tẽngã zug tɩ yaa kãseng n yɩɩdã
13. Wãn-wãn la Wẽnnaam naan ninsaala?
13 Wẽnnaam sẽn dɩk yʋʋm wʋsg n naan bõn-vɩɩsã la teed a taabã n sa wã poore, tẽngã ra pa le yaa “vɩʋʋg” ye. La a Zeova ra nan pa naan bũmb nins a sẽn dat n naan ne a vʋʋsem sõngã maasmã n sa ye. A ra na n wa naana bũmb ning sẽn na n tall yõod a nifẽ n yɩɩg bũmb a taabã fãa tẽngã zugã. Naanegã rasem a yoob-n-soabã baasgẽ, a Zeova naana ninsaala. Wãn-wãn la a naan-a? Yɩɩ ne a vʋʋsem sõngã maasem, la ne tẽngã tom.—Sɩng. 2:7.
14. Bõe n kɩt tɩ ninsaalbã yaa toor fasɩ ne rũmsã?
14 Sɩngr 1:27 wã yeta woto: “Wẽnnaam naana ninsaal wa b meng wẽnego, Wẽnnaam naana yẽ wa bãmb wẽnego. Bãmb naana bãmb daoa, la paga.” B sẽn yeel tɩ Wẽnnaam naana ninsaal a meng wẽnegã rat n yeelame t’a Zeova naana tõnd n kõ-d tõod toor-toore. Wala makre, a kɩtame tɩ d tõe n wilg nonglem ne taaba, n tõe n yãk yam n maan d sẽn date, wall d bao zood ne d Naandã. Woto kɩtame tɩ tõnd kalkõtã ne rũmsã rẽndã pa yembr ye. A Zeova sẽn naan ninsaal kalkõtã to-to wã kɩtame t’a tõe n bao n bãng yẽ la a tʋʋm-kãsemsã wakat fãa la ne sũ-noogo.
15. A Ãdem ne a Hawa vɩɩmã ra na n yɩɩ wãn-wãna?
15 Wẽnnaam sẽn naan d yaab a Ãdem ne a pag a Hawa wã poore, a yeel-b lame tɩ b soog tẽngã ne a bũmba fãa la b ges a yelle. (Sɩng. 1:28) A Zeova kõ-b-la bõn-dɩtɩ buud toor-toor sẽn sekd-ba, la a zĩnig-b zĩ-neer sẽn yaa arzãn pʋgẽ. B ra na n vɩɩmda wakat sẽn kõn sa, la b rog kamb la b tall yagens milyaar dãmb sẽn zems zãnga. La yɛlã pa yɩ woto ye.
Sɩd yaa ne vʋʋsem sõngã maasem la b naan bũmba fãa
16. Baa a Ãdem ne a Hawa sẽn kɩɩs Wẽnnaamã, saag-bʋg la d tara?
16 La wall t’a Ãdem ne a Hawa sak n kelg b Naandã, b kɩɩs-a lame n na n maan b mens raabo. Woto kɩtame tɩ b yagensã fãa yaa koangdba, n namsdẽ. La Biiblã wilgda Wẽnnaam sẽn na n maan to-to n menes b yel-wẽndã sẽn wa ne yel-beed ninsã fasɩ. Gʋlsg Sõamyã leb n wilgdame t’a Zeova na n pidsa a sẽn da sɩng n dat bũmb ning ne ninsaalbã la ne tẽngã. Tẽngã na n wa lebga arzãna, n pid ne neb sẽn tar sũ-noog la laafɩ, la sẽn na n vɩɩmd wakat sẽn kõn sa. (Sɩng. 3:15) Sẽn na yɩl n kell n tẽ pʋlem-kãngã sẽn kengd raoodã, yaa tɩlae tɩ d paam Wẽnnaam vʋʋsem sõngã sõngre.
17. D segd n zãaga d mens ne tags-bʋs buudu?
17 D segd n pʋʋsda a Zeova n kotẽ t’a kõ-d a vʋʋsem sõngã. (Luk 11:13) D sã n maand woto, na n kɩtame tɩ d maneg n kɩs sɩd tɩ yaa Wẽnnaam n naan bũmba fãa. Rũndã-rũndã, neb wʋsg n yik n tẽed tɩ Wẽnd kae, tɩ kẽer yetẽ tɩ bũmba fãa wa n bee woto tɩ pa tũ ne naand sabab ye. La tags-kãensã fãa pa zemse, b rãmbã pʋd n pa tõe n wilg b võor me ye. D pa segd n bas tɩ tags-kɛg a woto belg-do, wall koms d raood ye. Kiris-nebã fãa segd n segla b mens n tõog n da bas tɩ sẽn tagsd-b woto wã goam la b manesem baa a ye sãam b tẽebã ye.—Karm-y Kolos rãmb 2:8.
18. D sã n wa rat n bãng sẽn sɩng to-to tɩ ãndũniyã la ninsaalbã wa beẽ wã, bõe yĩng tɩ pa yam tʋʋmd tɩ d zoe n tagsdẽ tɩ pa tũ ne naand sababo?
18 D sã n maag d yĩng n tags bũmb nins fãa Wẽnnaam sẽn naanã yell la d bʋgs b zugu, na n kɩtame tɩ d maneg n tẽ Wẽnnaam la a Gomdã sõma n paase. Neb wʋsg sã n wa baood n na n bãng sẽn sɩng to-to tɩ dũniyã la ninsaalbã wa beẽ wã, b pa wae n dat n sak n deeg tɩ bũmba fãa sẽn be wã tũu ne pãng buud sabab bãmb sẽn pa tõe n bilg ne siãnsã maasem ye. La d sã n dat n wʋm yɛlã võor n yaool n tar nin-kãensã yamã buudu, na n yɩɩ toog tɩ d sak n fees bũmb nins fãa sẽn wilgd vẽeneg tɩ naand n be wã ne pʋ-peelem. Sẽn paase, d pa na n tags bũmb toɛy-toɛyã sẽn “ka tõe n sõd n sa” wã sẽn sigl sõma tɩ wilgd vẽeneg tɩ b pa naan-b yaarã yell ye. (Zoob 9:10; Yɩɩl 104:25) Tõnd sẽn yaa kiris-nebã, d kɩsa sɩd tɩ pãng ning sẽn naan bũmb fãa wã yaa a Zeova vʋʋsem sõngã, a sẽn tall n tʋm ne a yam-kãsengã.
Vʋʋsem sõngã sẽn tʋm tʋʋm ninsã kɩtame tɩ d tẽed Wẽnnaam
19. Bõe n wilgd tɩ Wẽnnaam sɩd beeme, la t’a tũnugda ne a vʋʋsem sõngã n maand bũmb toor-toore?
19 Sẽn na yɩl n tẽ Wẽnnaam, n nong-a la d waoogd-a ne d sũur fãa, pa tɩlae tɩ d reng n bãng bũmb fãa naanegã wɛɛngẽ ye. Wa sẽn pa yɛl nins ned sẽn maan bal n na n kɩt t’a to yõg zood ne-a wã, pa yɛl nins a Zeova sẽn naanã bal la d segd n tik n tẽ-a ye. Ned ne a zoa sã n bãngd taab n paasdẽ, b zoodã pãng me paasdame. Rẽnd d sã n bãngd Wẽnnaam n paasdẽ, d na n maneg n tẽ-a lame. Sɩd me, a sã n leokd d pʋʋsgã, la sẽn paase, d sã n ne a saglsã tũub yõodo, d na n sak n deegame t’a sɩd beeme. D sã n neẽ t’a Zeova sɩd sõngd-d lame la a kogend-do, n ningd modgr ning d sẽn maand n tʋmd a tʋʋmdã barka, la a kõt-d bũmb nins sẽn yaa tɩlae ne-dã, d na n maneg n nong-a lame. Rẽ fãa wilgda vẽeneg tɩ Wẽnnaam sɩd beeme, la t’a tũnugda ne a vʋʋsem sõngã n maand bũmb toor-toore.
20. a) Bõe yĩng tɩ Wẽnnaam naan ãndũniyã la ninsaalbã? b) D sã n ket n tũud Wẽnnaam vʋʋsem sõngã sor-wilgri, nafa bʋg la d na n wa paame?
20 Biiblã meng yaa kaset sẽn wilgd vẽeneg t’a Zeova tʋmda ne a vʋʋsem sõngã, bala a goamã “yaa sɩɩg sõng sẽn tʋm neb nins pʋsẽ wã n togs Wẽnnaam yĩnga.” (2 Pɩɛ. 1:21) D sã n zãms Gʋlsg Sõamyã neere, na n kɩtame tɩ d maneg n tẽ tɩ yaa Wẽnnaam n naan bũmb fãa. (Wil. 4:11) Yaa a Zeova nonglmã sẽn yaa kãsengã yĩng n kɩt t’a naan bũmba fãa wã. (1 Zã 4:8) Woto yĩng bɩ d maand d sẽn tõe fãa n sõngd nebã tɩ b bãngd d saasẽ Ba wã sẽn yaa d zoa la nonglem soabã. La tõnd mensã sã n bas tɩ Wẽnnaam vʋʋsem sõngã ket n wilgd-d sore, d na n wa paam n bãngd-a-la wakat sẽn kõn sa yĩnga. (Gal. 5:16, 25) A Zeova tũnuga ne a vʋʋsem sõngã n naan saasã, tẽngã la ninsaalbã n wilg a nonglmã sẽn yaa kãsengã. Bɩ tõnd ned kam fãa ket n baood n bãngd a tʋʋm-kãsemsã, la a rɩkd a nonglmã togs-n-taare.
Y tõe n wilga a võor bɩ?
• Saasã la tẽngã sẽn be wã wilgda bõe Wẽnnaam vʋʋsem sõngã wɛɛngẽ?
• Wẽnnaam sẽn naan tõnd a meng wõnegã kɩtame tɩ d tõe n maan bõe?
• Bõe yĩng tɩ d segd n fees bũmb nins fãa sẽn wilgd vẽeneg tɩ naand n be wã?
• Bõe ne bõe n tõe n kɩt tɩ tõnd ne a Zeova zoodã pãng paase?
[Zãmsgã sogsgã]
[Foto, seb-neng 15]
Ãndũniyã bũmb fãa sẽn sigl sõma wã wilgda tõnd bõe naanegã zugu?
[Fotã soaadba]
Stars: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images
[Foto rãmba, seb-neng 16]
Bõn-kãensã fãa tara adeyɛn
[Foto, seb-neng 18]
Y segla y meng n tõe n wilg y sẽn tẽed bũmb ninsã sasa fãa bɩ?