B maooda b na menes naongã

ARZƐGSÃ rãmb tõog n yii naongã pʋgẽ. La nebã sẽn maood n dat n menes naongã, b zɩ n tõog ye. Bõe yĩnga? Bala, ra-kãag-rãmbã pa rat tɩ ned wall bũmb wa boog b paoongã ye. Rĩm a Salomo ra yeela woto: “Gese, b sẽn namsd b rãmbã nintãm yitame, la ned ka belsd bãmb ye. Bãmb namsdbã tara pãnga.”—Koɛɛg Soaba 4:1.

La ra-kãag-rãmbã ne nanambsã tõe n menesa naongã bɩ? Wẽnnaam da vẽnega a Salomo t’a yeel woto me: “Gese, fãa yaa zaalem. Yaa wa ned sẽn digd sobgo. Bũmb ninga sẽn golmã ka tõe n tẽeg ye.” (Koɛɛg Soaba 1:14, 15) Sɩd me, modgr nins nebã sẽn maand n dat n menes naongã sẽn baasd to-to wã wilgda rẽ.

B tẽeme tɩ b na n tõog n kɩtame tɩ nebã fãa tɩlge

Na maan yʋʋm 200 woto, tẽns bilf sẽn kẽ leebgã la lozĩnd dãmbã tʋʋm tɩ kɩt tɩ b tɩlgã yĩnga, ra-kãag-rãmbã la nanambsã kẽer baoa b sẽn tõe n menes naongã to-to. La rẽ yĩnga b tõe n pʋɩya tẽngã paoong tɩ nebã fãa paam tɩ zems bɩ?

Kẽer da tagsdame tɩ sosialiismã wall kominiismã tõe n kɩtame tɩ dũniyã nebã fãa paoong zeng taaba, b sẽn na n pʋɩt paoongã tɩ nebã fãa paamdẽ tɩ zemsdẽ. Yaa sɩd tɩ sosialiismã la kominiismã sẽn da rat bũmb ningã ra pa noom ra-kãag-rãmbã ye. La neb wʋsg sũy ra nooma ne sosialiismã la kominiismã taoor dãmba, b sẽn da yet tɩ “ned kam fãa segd n tʋma wa a sẽn tõe, la a paam sẽn zems sẽn yaa tɩlae ne-a wã.” Neb wʋsg da ratame tɩ tẽnsã fãa sak sosialiismã, n tẽed tɩ rẽ la vɩɩmã na n lebg noogo. Tẽns bilf sẽn yidg saka sosialiismã nens kẽere, n pʋlem tɩ b na n gesa b nin-buiidã ned kam fãa yell “a rogem tɛk n tɩ tãag a kũum,” tɩ kɩt tɩ b lugl sigls rẽ yĩnga. Tẽn-kãens taoor dãmbã yetame tɩ bãmb tõogame tɩ b nin-buiidã tɩlg ne naong sẽn loog noorã.

La sosialiismã pa tõog n pids a taoor dãmbã sẽn da rat bũmb ningã ye. Nin-buiidã pa sak n  na n pʋɩ b paoongã ye. B sẽn tʋlg tɩ b tẽnsã neb tʋmd b fãa nafr yĩngã pa yãk neng ye. Sãnda sũy sãama ne b sẽn tʋmd tɩ nafd talsã, bala b mikame tɩ b sẽn sõngd-bã yĩng kɩtame tɩ b wʋsg pa rat n tʋm ye. Rẽnd Biiblã sẽn da yeelã yaa sɩda. A yeela woto: “Nin-tɩrg ka be dũniyã zugu, n maand tɩrg n ka kongdẽ ye. . . . Wẽnnaam naana ninsaalbã tɩrse, la nebã baoome tɩ ges bũmb wʋsgo.”—Koɛɛg Soaba 7:20, 29.

Bũmb a ye me b sẽn da tags tɩ tõe n sõng n menesa naongã yaa rêve américain wã. Yẽ soabã yaa tagsg neb kẽer sẽn tare, n yetẽ tɩ b bas tɩ ned fãa tʋm n tõog n lebg ra-kãagre. Woto kɩtame tɩ tẽns wʋsg rɩk Etazĩni togs-n-taare, n basdẽ tɩ nin-buiidã yãkd b nanambsã, la b sak tɩ sẽn dat-a n pak tʋʋm noor fãa, bɩ a tõe n maan dẽ. Bala b tẽedame tɩ yaa rẽ n kɩt tɩ Amerik yidgã. La baasgo, pa tẽnsã fãa n tõe n dɩk Etazĩni naoor n tõog n yidg wa bãmb ye. Bala Amerikdinoor tẽnsã sẽn yidgã pa tũ ne b politikã sabab ye. Sẽn yɩɩd fãa, yaa laog toor-toor nins b tẽnsã sẽn tar n tõe n yãk n koosã, ne b sẽn tõe n paam n koos b teedã nana-nana wã maasem yĩnga. Sẽn paase, leebgã wɛɛngẽ wags-taabã kɩtame tɩ tẽns kẽer tõogd n yidgdẽ, tɩ tẽns kẽer bõndẽ tɩ b naongã paasdẽ. La rẽ yĩnga, bũmb tõe n kɩtame tɩ tẽns nins sẽn zoe n tɩlgã sak n sõng tẽns nins sẽn ket n be naong pʋgẽ wã bɩ?

Pãlã Marsallã tõog n menesa naongã bɩ?

Ãndũni gill zabr a yiib-n-soabã loogr poore, Erop tẽnsã wʋsg sãamame tɩ loog nugu, hal tɩ komã nams nin-buiidã wʋsgo. Sẽn paase, Etazĩni goosneema wã sũur da pa noom ne sosialiismã sẽn paamd pãng Eropã ye. Woto kɩtame tɩ b yãk yam n na n sõng tẽns nins sẽn na n sak n dɩk Etazĩni politikã togs-n-taarã ne ligd wʋsgo, sẽn na yɩl n teel koobã la lozĩnd dãmbã tʋʋm tẽn-kãens pʋsẽ. Sõng-kãng kaoosa yʋʋm a naase. Yaa rẽ la b sẽn boond tɩ Pãlã Marsallã. B sẽn maan woto wã, kɩtame tɩ Erop deluwɛst tẽnsã sak Etazĩni politikã. Sẽn paase, b nin-buiidã naongã boogame. La yaa woto maaneg n tõe n menes naongã bɩ?

Pãlã Marsallã tõog n sõnga Erop deluwɛst tẽnsã tɩ b yidgi. Rẽ kɩtame tɩ Etazĩni taoor dãmbã yãk yam n na n sõng tẽns nins sẽn ket naongã pʋgẽ, n yeel tɩ b na n sõng-b-la koobã wɛɛngẽ, laafɩ wã baoobo, karengã la soayã manegr wɛɛngẽ. Etazĩni taoor dãmbã sak n deegame tɩ bãmb sẽn maand woto wã yaa sẽn na yɩl n paam tɩ tẽnsã sakd bãmb sẽn datã. Tẽns a taab me n sõng tẽn-zẽmse, n tʋlg tɩ tẽn-kãens sakd bãmba. Yʋʋm pis-yoob poore, b mikame tɩ baa ligd ning b sẽn dɩk n sõng tẽns nins naongã sẽn namsdã sẽn yɩɩd ligd ning b sẽn kẽes Pãlã Marsallã pʋgẽ wã hal zĩig sẽn zãrã, b pa tõog n menes naongã wa b sẽn da ratã ye. Yaa sɩd tɩ naongã sẽn da namsd tẽns ninsã kẽer yidga wʋsgo. Sẽn yɩɩd fãa, Aazidelɛst soolmã tẽnse. La tẽns sãnda pʋsẽ, baa ne sõngrã sẽn kɩt tɩ kamb nins sẽn da kiidã sõor boog tɩ kamb wʋsg me paamd n kẽnd lekollã, naongã ket n namsda nebã.

Tẽns kẽer sẽn sõngd b taabã sẽn pa tõog n menes naongã võore

Tẽns kẽer sẽn mak n na n sõng tẽns nins naongã sẽn namsdã, b mikame tɩ rẽ maaneg yaa toog n yɩɩd sõng tẽns nins sẽn da zoe n yidg tɩ ãndũni gill zabr a yiib-n-soabã wa sãamã. Erop soolmã ra zoe n tara lozĩnd dãmb la teed a taab sẽn sõngd kẽnã la tolongã wɛɛngẽ. B ra mii leebg me. B sẽn da rat yaa sõngr bilf bala. La baa tẽns a taab sẽn sõng tẽns nins sẽn be naongã pʋgẽ ne soaya, lekoll dãmb la logtor yiyã, naongã ket n namsda nebã hal wʋsgo. Bõe yĩnga? Bala, tẽn-kãensã pa tar lozĩnd dãmb wall laog b sẽn tõe n  yãk n koos ye. Sẽn paase, b pa tõe n paam n koos b teedã tẽns a taab pʋsẽ nana-nana ye.

Bũmb nins sẽn wat ne naongã la naongã sẽn wat ne bũmb ninsã tũuda taab hal tɩ kɩt tɩ naongã menesg pa nana ye. Wala makre, bãasã wata ne naongo, tɩ naongã me wat ne bãase. Koma tõe n komsa kamb nins sẽn pa paamd n dɩtẽ tɩ sekdẽ wã, tɩ kɩt tɩ b sã n wa bɩ n dog kamba, bɩ b pa tõe n ges b yell sõma ye. Sẽn paase, tẽns nins sẽn yidgã sã n mi n wʋk kood nins b sẽn pa ratã n kõ tẽns nins naongã sẽn namsdã, kɩtdame tɩ tẽn-kãens koaadbã la b lɛɛbdbã pa tõe n koos b koodã n naf ye. Woto kɩtame tɩ naongã paasdẽ. B sẽn kõt tẽns nins naongã sẽn tarã goosneema rãmbã ligd n na n sõng-bã me wata ne yɛl a taaba. Wala makre, tẽngã taoor dãmb tõe n wẽneg n zuu ligdã, tɩ wa ne zãmb buud toor-toore, tɩ rẽ me paasd naongã. Sõngr toor-toorã sẽn pa tõog n menes naongã, yaa tɩ b pa tõog n menes bũmb ning sẽn wat ne naongã ye.

Bũmb ning sẽn wat ne naongã

Naong sẽn loog noorã sẽn be wã yaa tẽnsã la goosneema rambã, n paas nin-buiidã sẽn wae n baood b mensã nafr balã yĩnga. Wala makre, ra-kãag-tẽnsã taoor dãmbã pa maood wʋsg sẽn na yɩl n menes naongã ye. Bala, yaa b nin-buiidã n yãkd-ba, tɩ kɩt tɩ b pa rat n wa maan n sãam b sũy ye. Woto kɩtame tɩ b gɩdgd tẽns nins sẽn be naong pʋgẽ wã koaadbã tɩ b pa tõe n koos b koodã tẽns nins sẽn tar laogã pʋsẽ, sẽn na yɩl tɩ bãmb koaadbã ra wa bõn ye. Ra-kãag-tẽnsã nanambs sõngda b koaadbã ne ligd me, tɩ b paamd n koosd b koodã naongã sẽn beẽ wã.

Sẽn yaa nebã la goosneema rãmbã sẽn baood b mens nafr balã n wat ne naongã yĩnga, d tõe n yeelame tɩ yellã yita bãmb nengẽ. A Salomo wilga rẽ vẽeneg Biiblã pʋgẽ n yeele: “Ninsaal tõe a to n maand-a wẽnga.”—Koɛɛg Soaba 8:9.

La woto wã, rẽ yĩnga d tõe n tẽeme tɩ naongã na n wa saame bɩ? Goosneema beeme n tõe n kɩt tɩ ãdem-biisã toeem yam bɩ?

[Zĩ-gũbri, seb-​neng a 6]

Tõog sẽn da nafd naong rãmbã

Wẽnnaam a Zeova ra kõo pĩnd wẽndẽ Israɛllã neb tõogo, t’a tũub ra boogd naongã b soolmã pʋgẽ. Wakat kãnga, sã n da rok maan-kʋʋdbã la Levi nebã, b ra pʋɩya Israɛll buud a taabã fãa neb pʋto, bãmb ne b yagensã yĩnga. Ned ra pa tar sor n tõe n koos a pʋʋg wakat fãa yĩng ye. Yʋʋm 50 fãa, b ra maanda tigri, la ned sã n da koosa a pʋʋgo, wakat kãnga, b lebsd-a-la a pʋʋgã, wall b lebs pʋʋgã a zakã rãmba. (Maankʋʋre 25:10, 23) Sabaab-wẽnga, bãag wall kʋɩɩng sã n da wa kɩt tɩ ned koos a pʋʋgo, yʋʋm 50 wã tigr sã n da ta, b segd n lebs-a-la a pʋʋgã zaalem tɩ pa tũ ne ligd ye. Woto kɩtame tɩ zak baa a ye neb ra pa tõe n lebg naong rãmb wakat fãa yĩng ye.

Tõogã noor a ye me n da wilgd tɩ Wẽnnaam zoeta ãdem-biisã nimbãanega. Yaa noor ning sẽn da kɩt tɩ naong soab tõe n koos a meng n lebg yambã. A ra tõe n deng n deega ligd-kãng n yao a samã. Yʋʋm a yopoe poore, a sã n data, a tõe n yii yembdã pʋgẽ. Wakat kãnga, a zu-soabã segd n kõ-a-la bõn-buud la rũmsi, t’a me tõe n lebs n sɩng koob la gʋʋlgo. Sẽn paase, sã n da wa lebg tɩlae ne naong soab t’a peng ligdi, tõogã ra gɩdgame tɩ b ra peng-a n bao yõod ye. Tõogã wilgame me tɩ ned sã n na n kẽeb a kood bɩ y ra tigs hal tɩ ta pʋʋgã kɩremse, sẽn na yɩl tɩ naong rãmbã paam n yiisi. Woto, Israɛll tẽngã ned ra pa na n yɩ bõas ye.—Tõodo 15:1-14; Maankʋʋre 23:22.

La Israɛll nebã kẽer n wa n baas n lebg naong rãmba. Bõe yĩnga? Bala nin-buiidã pa tũ a Zeova tõogã ye. Woto kɩtame tɩ b tẽns wʋsg pʋsẽ, kẽer lebg ra-kãag-rãmb n tar pʋt wʋsgo, tɩ sãnda lebg tals n pa tol n tar pʋʋg meng ye. Naongã sẽn wa n paam n kẽ Israɛll soolmẽ wã, yaa tɩ b neb kẽer wa n basa Wẽnnaam noyã tũubu. Sẽn paase, b wa n yĩma b taabã yelle, tɩ lebg b mensã yell bal n pak-ba.—Matɩe 22:37-40.