Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Wãn to la a Salomo kibarã tõe n naf-yã?

Wãn to la a Salomo kibarã tõe n naf-yã?

Wãn to la a Salomo kibarã tõe n naf-yã?

“Wa-y tɩ d kẽng Zusoabã tãng zugu, n ta a Zakoob Wẽnnaamã doogẽ tɩ b zãms tõnd bãmb soaya, tɩ d tũ bãmb so-bugsi.”—EZAI 2:3.

1, 2. Wãn to la kibay nins sẽn be Biiblã pʋgẽ wã tõe n naf-yã?

YAA vẽeneg tɩ y sak n deegame tɩ bũmb nins sẽn be Biiblã pʋgẽ wã tõe n naf-y lame. Rap la pagb sẽn tũ Wẽnnaam ne pʋ-peelem kibay n be a pʋgẽ, tɩ y tõe n dɩk b togs-n-taare. (Heb. 11:32-34) La neb sẽn tall tagsa la tʋʋm-tʋmdɩ sẽn pa zems me kibay n be be, tɩ d pa segd n dɩk b naoor ye.

2 Sɩd me, neb kẽer yell Biiblã sẽn gomd kõo mak-sõng d sẽn segd n tũu, la mak-wẽng d sẽn segd n gili. Wala makre, a Davɩɩde. A reng n yɩɩ pe-kɩɩma, n wa lebg rĩm-kãsenga. A ra yaa ned sẽn da nong sɩda, la sẽn da teeg a Zeova ne a sũur fãa. La baasgo, a Davɩɩd wa n maana yel-wẽn-kãsemse. A yoo ne a Batseba, n maan sɩlem tɩ b kʋ a sɩd a Uuri. A leb n wa kɩɩsa a Zeova, n kɩt tɩ b sõd nin-buiidã. Sõs-kãngã pʋgẽ, d na n goma a Davɩɩd biig a Salomo yelle. Yẽ me yɩɩ rĩma, la a gʋls Biiblã sɛb kẽere. D na n deng n goma zĩis a yiib pʋsẽ a sẽn kõ-d mak-sõng yelle.

‘A Salomo yamã’

3. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel t’a Salomo kõo tõnd mak-sõngo?

3 A Zezi Kirist sẽn yaa Salomo-kãsengã pẽga rĩm a Salomo, tɩ wilgdẽ t’a yaa mak-sõng n kõ-do. A Zezi yeela zʋɩf-rãmb kẽer sẽn da pa tẽed-a woto: “Rĩm-poakã sẽn yi wĩndg goabgã na n yik n kaoo zãmaan-kãngã nebã bʋʋd bʋʋdã daare, bãmb sẽn yi tẽng sẽn zãr n wa kelg a Salomo yam-goamã yĩnga. La gese, sẽn yɩɩd a Salomo bee ka.” (Mat. 12:42) Sɩd me, a Salomo yʋʋr da yii wʋsg a yamã yĩnga. Sẽn paase, a sagl-d lame tɩ d modg n bao yam.

4, 5. Tũu ne bõe t’a Salomo wa lebg yam soaba, la wãn to la tõnd nengẽ wã yaa toore?

4 A Salomo sẽn lebg rĩmã poor bilfu, Wẽnnaam vẽnega a meng ne-a zãmsd pʋgẽ n yeel-a t’a kos a sẽn date. A sẽn da mi t’a bãngrã paoodame wã yĩnga, a kosa yam. (Karm-y 1 Rĩm dãmb 3:5-9.) Wẽnnaam sũur yɩɩ noog ne rĩm a Salomo, a sẽn kos yam n pa kos arzɛgs la ziirã, t’a kõ-a “yam ne bãngre,” n paas paoongo. (1 Rĩm 3:10-14) Wa a Zezi sẽn wilgã, a Salomo yamã sɩd ra ka to, tɩ Seba rĩm-poakã sẽn wʋm a kibarã tog so-wok n wa a nengẽ, n na n kelg a yam-goamã.—1 Rĩm 10:1, 4-9.

5 Rũndã-rũndã, d pa gũud tɩ Wẽnnaam maan yel-solemd n kõ-d yam ye. Yaa sɩd t’a Salomo yeelame t’a Zeova “kõta yam la bãngre,” la a wilgame me tɩ d segd n maoome n yaool n paam yamã. A yeela woto: “Kelg yam neer la f bao bãngr ne f sũur fãa.” A Salomo leb n yeelame tɩ d “bao bãngr ne yam,” la a paas tɩ d bao-a “wa ned sẽn baood wanzuri ne arzɛgse.” (Yel. 2:1-6) Woto fãa wilgda vẽeneg tɩ d tõe n lebga yam soaba.

6. Wãn to la d tõe n wilg tɩ d rɩkda a Salomo naoore?

6 Yɩta sõma tɩ tõnd ned kam fãa sok a meng woto: ‘Rẽ yĩnga m nonga yam wa a Salomo bɩ?’ Laogã zu-loees sẽn tar paasgã kɩtame tɩ lebg ligdã la tʋʋmã yell n pak neb wʋsg n yɩɩda, tɩ kẽer tikd zu-loe-kãens n yãkd b sẽn na n karem kareng ninsi, wall b sẽn na n karem n tek zĩig ningã. La yãmb ne y zagsã rãmb yẽ manesem yaa wãna? Rẽ yĩnga y yam-yãkr toor-toorã wilgdame tɩ y nonga yam ning sẽn yit Wẽnnaam nengẽ wã la y baood-a bɩ? Y neeme tɩ y segd n toeema tagsg ning y sẽn tar ligdã la karengã wɛɛngẽ wã n tõog n mao ne y sũur fãa n lebg yam dãmb bɩ? Y sã n mao n lebg yam dãmba, na n naf-y-la wakat fãa yĩnga. Sɩd me, a Salomo yeelame tɩ ned sã n paam yam ning sẽn yit Wẽnnaam nengẽ wã, ‘a na n bãnga pʋ-peelem ne bʋʋd sẽn yaa sõma, la tɩrlem ne bũmb nins fãa a sẽn tog n maanã.’—Yel. 2:9.

Tũudum hakɩkã teelg wata ne bãane

7. Wilg-y sẽn sɩng to-to tɩ b wa me wẽnd-do-neer Wẽnnaam yʋʋrã yĩngã.

7 A Salomo naamã sɩngrẽ, a mee wẽnd-do-neer n ledg sɛk-roog ning sẽn da be hal a Moiiz wakatẽ wã. (1 Rĩm 6:1) D tõe n bool-a lame t’a Salomo wẽnd-doogo, la a Salomo pa me-a n na n bao yʋʋr ye. Pʋd n pa yẽ n yãk yam n na n me roogã ye. Yaa a ba a Davɩɩd n da tʋlg n me wẽnd-doogã, tɩ Wẽnnaam wilg-a b sẽn tog n me-a to-to, la teed nins sẽn segd n zĩnd a pʋgẽ wã. Sẽn paase, a Davɩɩd kõo laog wʋsg tʋʋmdã yĩnga. (2 Sãm. 7:2, 12, 13; 1 Kib. 22:14-16) La baasgo, yaa a Salomo la Wẽnnaam kõ sor t’a na n me-a. A meebã kaoosa yʋʋm a yopoe la pʋɩ-sʋka.—1 Rĩm 6:37, 38; 7:51.

8, 9. a) A Salomo sẽn pẽdg ne tʋʋm-sõma wã, a kõo tõnd mak-sõng bʋgo? b) A Salomo sẽn wa n lʋɩɩs tũudum hakɩkã taoorã, nafa bʋs la a paam-yã?

8 Dẽnd a Salomo kõ-d-la mak-sõng a sẽn pẽdg ne tʋʋm-sõma maanego, rat n yeel t’a sẽn pẽdg ne wẽnd-doogã meeb la a lʋɩɩs a Zeova tũudmã taoorã. B sẽn wa n me wẽnd-doogã n sa n tall kãabg-koglgã n wa kẽesã, a Salomo pʋʋsa zamã wã taoore. A pʋʋsgã pʋgẽ, a yeela a Zeova woto: “Ges-y ro-kãngã wĩntoog ne yʋngo, tɩ yaa zĩ-kãng la yãmb da yeel tɩ y yʋʋr na n zĩndame. Kelg-y mam sẽn pʋʋsd yãmb do-kãngã pʋgẽ wã.” (1 Rĩm 8:6, 29) Israɛll nin-buiidã la sãambã fãa ra tõe n teesa roogã b sẽn me Wẽnnaam yʋʋrã waoogr yĩngã n pʋʋse.—1 Rĩm 8:30, 41-43, 60.

9 A Salomo sẽn wa n lʋɩɩs tũudum hakɩkã taoorã, nafa bʋs la a paam-yã? Wẽnd-doogã pakr kibsã loogr poore, nin-buiidã kɩdma “sũ-noog bõn-sõma nins fãa Zusoabã sẽn maan n kõ b tʋm-tʋmd a Davɩɩd ne Israɛll nebã yĩnga.” (1 Rĩm 8:65, 66) A Salomo naamã kaoosa yʋʋm 40. La yʋʋm-kãens fãa pʋsẽ, laafɩ la paoong wʋsg zĩnda a soolmẽ wã. (Karm-y 1 Rĩm dãmb 4:20; 5:1, 5) Yɩɩl Sõamyã 72 soabã wilgd-d-la rẽ, la a sõngd-d me tɩ d tõe n bãng bark nins fãa d sẽn na n wa paam a Zezi Kirist sẽn yaa Salomo-kãsengã naam wakatã.—Yɩɩl 72:6-8, 16.

A Salomo kibarã tara keoogr me

10. Yel-wẽn-bʋg la a Salomo maan-yã?

10 Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel t’a Salomo kibarã tara keoogr me? Tõe tɩ y na n zoe n tẽega a sẽn da rɩgs pagb la pʋg-bi sẽn yaa bu-zẽms nebã. Sɩd me, Biiblã yeela woto: “A Salomo kʋʋlame t’a pagbã wẽnemd a yam t’a tũ buud a taab wẽnnaam-dãmba, t’a yam ka le be ne Zusoabã wa a ba a Davɩɩd ye.” (1 Rĩm 11:1-6) Yaa vẽeneg tɩ y pa na n saag n maan a buud ye. La rẽ yĩnga yaa keoog-kãngã bal la d tõe n paam a Salomo kibarã pʋgẽ bɩ? D na n goma bũmb a taab a sẽn maan tɩ d pa wae n tagsd-b yelle, n ges rẽ me sẽn kõt tõnd sagls ninsã.

11. Bõe la d tõe n yeel a Salomo pipi kãadmã wɛɛngẽ?

11 A Salomo rɩɩ naam yʋʋm 40. (2 Kib. 9:30) La bõe la pipi Rĩm dãmb 14:21 goamã wilgd tõndo? (Karm-y-yã.) Vɛrse wã yeelame t’a Salomo kũumã poore, a biig a Roboam sẽn wa n deegd naamã t’a tara yʋʋm 41. A ma wã yaa Amo biiga, t’a yʋʋr boondẽ t’a Naama. Woto wilgdame tɩ nand t’a Salomo lebg rĩmã, a kẽe kãadem ne pag sẽn yit bõn-naands pʋʋsdb tẽngẽ, tẽng sẽn da yaa Israɛll bɛ. (Bʋk. 10:6; 2 Sãm. 10:6) Rẽ yĩnga pʋg-kãngã ra pʋʋsda bõn-naands bɩ? Baa a sã n da pʋʋsa bõn-naands me, tõe t’a tuubame n lebg tũudum hakɩkã ned wa a Rahaab la a Rut sẽn da maanã. (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) La sẽn yaa a soab me, tõe tɩ Amo neb nins sẽn lebg a Salomo reem-dãmbã pa tuub n tũ a Zeova ye.

12, 13. A Salomo naamã sɩngrẽ, bõe la a maan tɩ yaa tudg-kãsenga, la tõe tɩ bʋʋm bʋs la a kõ a meng n maan dẽ?

12 A Salomo naamã reegr poore, a maneg n kɩɩsa Wẽnnaam tõogã. A “peega Ezipt naab a Faraõ biig n maan a paga, n tall-a n wa a Davɩɩd tẽngã pʋgẽ.” (1 Rĩm 3:1) Rẽ yĩnga pʋg-kãngã rɩka a Rut naoor n tuub n sak tũudum hakɩkã bɩ? Biiblã pa wilgd rẽ ye. Kibarã wilgame t’a Salomo wa n mee roog a Davɩɩd tẽngã kɩrenga, n yiis-a n tɩ zĩnig be. La tõe t’a yemb-pogsã me sẽn da yaa Ezipt nebã tũ-a lame. Bõe yĩnga? Biiblã yeelame t’a sẽn maan woto wã yaa tɩ bõn-naands pʋʋsd ra pa segd n vɩɩmd kãabg koglgã sẽn beẽ wã ye.—2 Kib. 8:11.

13 Tõe t’a Salomo tagsame t’a sã n kẽ kãadem ne Ezipt naabã biiga, na n kɩtame tɩ Ezipt ne Israɛll maneg n wʋm taab sõma. La a sã n tagsa woto me, pa zems ye. Wẽnnaam da wilga hal daar zãr tɩ Israɛll ned pa segd n kẽ kãadem ne Kanaã soolmã neb sẽn yaa bõn-naands pʋʋsdbã, n sõdg buud kẽer meng n wilg-ba. (Yik. 34:11-16) Tõe t’a Salomo tagsame tɩ b pa pʋd Ezipt tẽn-kãens sʋk ye. La baa a sã n tika rẽ n kõ a meng bʋʋm, rẽ yĩnga taa Wẽnnaam yam bɩ? Yaa vẽeneg t’a Salomo pa kelg a Zeova sẽn keoog Israɛll nebã tɩ b sã n kẽ kãadem ne neb sẽn pa tũud yẽ, tõe n waa ne yellã ye. A yeelame tɩ b na n basa yẽ n sɩng ziri wẽnnaam-dãmb tũubu.—Karm-y Tõod 7:1-4.

14. Wãn to la d tõe n wilg tɩ d rɩka yam a Salomo kibarã pʋgẽ?

14 Rẽ yĩnga d rɩka yam a Salomo kibarã pʋgẽ bɩ? Wala makre, saam-bi-poak tõe n wa baooda pademse, n dat n kɩɩs noor ning sẽn yet tɩ d sã n na n kẽ kãadem, segd n yɩɩ ne “ned sẽn tũud Zusoabã balã.” (1 Kor. 7:39) D tõe n wa baooda bʋʋm n na n kõ d meng yɛl a taab pʋsẽ me. Wala makre, lekollẽ wã, d tõe n wa sak n kẽe ɛspoorã sull wall sul a taaba. D tõe n wa tʋll n maana sɩlem me n pa yao d lampo rãmbã gill ye. Wall d wa maan bũmbu, tɩ b sã n sok-d tɩ togsgã yaa yãnd bɩ d rat n yage. Bũmb sẽn tar yõod d sẽn pa segd n yĩmi, yaa t’a Salomo tika bʋʋm-faad n kɩɩs Wẽnnaam, la tɩ tõnd me sã n pa gũusi, d tõe n wa rɩka a naoore.

15. Wãn to la a Zeova maan a Salomo nimbãan-zoeere, la bõe la d pa segd n yĩmi?

15 Bũmb a to me sẽn tar yõod ne-d a Salomo kibarã pʋgẽ, yaa tɩ baa ne a sẽn da zoe n dɩk bu-zẽng naab bi-pugl n maan a pagã, Wẽnnaam baas n sak n kõ-a-la yamã a sẽn kosã, la a paas-a arzɛgse. (1 Rĩm 3:10-13) A Salomo ra kɩɩsa Wẽnnaam a Zeova, la ne rẽ fãa, Biiblã pa wilg t’a yɩɩ tao-tao n sik-a naamẽ wã wall a sɩbg-a ye. Yaa Wẽnnaam sẽn mi tɩ tõnd yaa koangdba, la t’a naan-d-la ne tẽng tomã yĩng la a sẽn pa maan woto wã. (Yɩɩl 103:10, 13, 14) La segdame tɩ d tẽeg tɩ d tõe n yãa d tʋʋmã biis zĩig pʋgẽ, wall kaoosg zugẽ.

A Salomo peega pagb wʋsgo!

16. A Salomo sẽn peeg pagb wʋsgã, no-bʋg la a kɩɩs-yã?

16 Biiblã sebr ning b sẽn boond t’a Salomo Yɩɩllã pʋgẽ, rĩm a Salomo pẽga pʋg-sad a ye n yeel t’a neermã yɩɩda rĩm-pogs 60 la pʋg-bi 80. (Sal. Yɩɩl. 6:1, 8-10) Tõe tɩ yaa pagb nins a sẽn da tar wakat kãngã sõor yell la a sẽn da gomdã. Baa pʋg-kãensã kẽer wall b fãa sã n da yaa tũudum hakɩkã neb me, a Salomo kɩɩsa Wẽnnaam. Wẽnnaam da yeela a Moiiz tõogã pʋgẽ tɩ Israɛll rĩm “ka tog n peeg pagb wʋsg tɩ b wa kɩt t’a bʋdg ye.” (Tõo. 17:17) La ne rẽ fãa, a Zeova pa bas a Salomo ye. A pʋd n le kõ-a-la tʋʋmde, n kɩt t’a gʋls Biiblã sebr ning b sẽn boond t’a Salomo Yɩɩllã.

17. Bõe la d pa segd n yĩmi?

17 Woto rat n yeelame t’a Salomo ra tõe n kɩɩsda Wẽnnaam t’a pa sɩbgd-a, la tɩ tõnd me tõe n kɩɩsame bɩ? Ayo. Wilgdame bal tɩ Wẽnnaam sũ-marã yaa wʋsgo. Yaa sɩd tɩ ned tõe n kɩɩsa Wẽnnaam noor n pa paam zu-loees zĩig pʋgẽ ye. La pa rat n yeel t’a pa na n wa yã a kɩɩsgã biis ye. Tẽeg-y-yã a Salomo meng sẽn yeel bũmb ningã. A ra yeela woto: “B ka yãgd n kao tʋʋm-wẽns bʋʋd tao-tao ye. Yaa rẽ yĩng n kɩt tɩ ninsaalbã keng b sũyã n maand wẽnga.” A paasa woto: “Mam miime tɩ sẽn zoet-a Wẽnnaamã na n paama sũ-noogo. Yaa yẽ sẽn zoet Wẽnnaamã yĩnga.”—Koɛ. 8:11, 12.

18. Bõe n kɩt tɩ d tõe n yeel t’a Salomo kibarã wilgdame tɩ Galat dãmb 6:7 goamã yaa sɩda?

18 Bʋko, a Salomo pa tũ sagl-kãensã ye. Yaa sɩd t’a tʋma tʋʋm-sõma wʋsg n paam Wẽnnaam barka. La a wa n sɩnga kɩɩsg bilf-bilfu, tɩ wa lebg a minungu. Woto wilgda vẽeneg tɩ tʋm-tʋmd a Poll sẽn wa n yeel bũmb ningã sɩd yaa sɩda. A yeela woto: “Da belg-y yãmb mens ye; ned ka tõe n paoog Wẽnnaam ye. Ned sẽn bʋt bũmb ningã, yaa bõn-kãng la a na n wʋke”! (Gal. 6:7) A Salomo sẽn kɩɩs Wẽnnaamã, a sɩd wa n wʋka a kɩɩsgã biisi. A kibarã pʋgẽ, b yeela woto: “Naab a Salomo nonga bu-zẽms pagb wʋsgo. Yaa Faraõ biigã n paas Moaab ne Amno la Edom ne Sɩdõ la Hɛt buudã kamba.” (1 Rĩm 11:1) Tõe tɩ pʋg-kãensã wʋsg kell n tũu b ziri wẽnnaam-dãmbã, la b wa n tõogame t’a Salomo meng sak n tũ-ba. A wa n bʋdga fasɩ n kong tõnd Wẽnnaamã sẽn yaa sũ-mar wʋsg soabã lohorem.—Karm-y 1 Rĩm dãmb 11:4-8.

Rɩk-y yam mak-sõma wã la mak-wẽnsã pʋsẽ

19. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ mak-sõma wʋsg n be Biiblã pʋgẽ?

19 A Zeova vẽenega tʋm-tʋmd a Poll t’a yeel woto: “Bũmb fãa sẽn gʋls pĩndã gʋlsa tõnd zãmsg yĩnga, tɩ tõnd tõe n gũ tõnd tẽeb pidsg ne sũ-mare, la ne Gʋlsg Sõamyã belsgo.” (Rom 15:4) Bũmb nins sẽn gʋlsã sʋka, rap la pagb sẽn tall tẽeb sõma kibay n naage. Rẽ n so t’a Poll yeela woto: “Mam na n yeela bõe n paase? Weer ka be tɩ mam tõe n togs a Zedeõ ne a Barake, la a Samsõ ne a Zɛfte, la a Davɩɩd ne a Sãmwɛlle, la Wẽnnaam no-rɛɛsdbã yell ye. Ne tẽebo, bãmb tõoga soolem wʋsgo, la b maan tɩrga. Bãmb deega kãabdo, . . . bãmb paama maagre, bãmb lebga pãens rãmba.” (Heb. 11:32-34) D tõe n dɩɩ mak-sõma nins sẽn be Biiblã pʋgẽ wã yõodo, d sẽn na n dɩk nin-kãensã togs-n-taare. La d pʋd n segd n maana woto.

20, 21. Bõe yĩng tɩ y tʋll n tũ sagls nins sẽn be Biiblã kibay pʋsẽ wã?

20 La pa Biiblã kibay fãa pʋsẽ la d yãt mak-sõma ye. Kibay kẽer yaa keoogr n kõ-do. Wala makre, sãnda gomda rap la pagb sẽn da tũ a Zeova ne b sũy fãa n wa bʋdg yelle. D sã n karemd Biiblã, d yãta yɛl nins pʋsẽ b sẽn kong tɩ yaa keoogr n kõ-dã. D yãtame tɩ sɩnga bilf-bilf tɩ kẽer wa tar tags-kɛga, n wa baas n yãk yam n maan sẽn pa segd tɩ wa ne bi-wẽnse. Wãn to la d tõe n dɩk yam kiba-kãens pʋsẽ? Tõnd ned kam fãa tõe n soka a meng woto: ‘Sɩnga wãn t’a soabã wa tags woto? A buudã tõe n paama maam bɩ? Wãn to la kibarã tõe n sõng-m tɩ m gil yel-kãngã buudu?’

21 Segdame tɩ d maagd d yĩns n zãmsd kiba-kãensã, bala Wẽnnaam vẽnega a Poll t’a yeel woto: “Bõn-kãens maana bãmb tɩ yɩ mamsgo, la bãmb gʋlsa tõnd saglg yĩnga, tõnd sẽn be dũniyã sɛɛb wakatã yĩnga.”—1 Kor. 10:11.

Bõe la y bãng-yã?

• Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel tɩ neb sẽn kõ mak-sõma la neb sẽn kõ mak-wẽns kibay n be Biiblã pʋgẽ?

• Sɩnga wãn tɩ yel-wẽnã wa lebg a Salomo minungu?

• Wãn to la y tõe n wilg tɩ y rɩka yam a Salomo kibarã pʋgẽ?

[Zãmsgã sogsgã]

[Foto seb-neng 11]

A Salomo rɩɩ yam ning Wẽnnaam sẽn kõ-a wã yõodo

[Foto rãmba, seb-neng 14]

Y wilgdame tɩ y rɩka yam a Salomo kibarã pʋgẽ bɩ?