1. Bõe la ned buud fãa rata, la bõe n noom-do?

NED buud fãa rata a sẽn na n tar neb a sẽn nonge, tɩ bãmb me nong-a. D sã n paam tɩ d zakã rãmb la d zo-rãmbã mi-d sõma, n nand-d la b nong-do, noom-d-la wʋsgo. La sẽn noom-d n yɩɩd yaa d sẽn na n nong d Naand a Zeova, tɩ yẽ me nong-do.—Koɛ. 12:1.

2. Bõe la a Zeova pʋlem tõndo, la bõe yĩng tɩ wʋsg pa tẽed pʋlen-kãnga?

² A Zeova ratame tɩ d yɩ a zo-rãmba. A pʋlmame tɩ d sã n kolg-a, yẽ me na n kolg-d lame. (Zak 4:8) D sẽn mi woto wã noom-d lame. La wʋsg tagsdame tɩ b pa tõe n paam Wẽnnaam zood ye. B getame tɩ b pa zems ne rẽ, wall t’a zãra ne ninsaalbã. La ninsaal sɩd tõe n yɩɩ Wẽnnaam zoa bɩ?

3. D tõe n kɩsa sɩd ne bõe a Zeova zugu?

³ D tõe n yɩɩ Wẽnnaam zo-rãmba, bala, a “ka zãr ne” neb nins sẽn baood-a wã ye. (Karm-y Tʋʋm 17:26, 27; Yɩɩl Sõamyã 145:18.) Baa tõnd sẽn yaa koangdbã, a Zeova ratame tɩ d yɩ a zo-rãmba. (Ezai 41:8; 55:6) Yɩɩl-gʋlsdã sẽn yɩ a Zeova zoa wã yeel-a-la woto: ‘Yãmb  wʋmda pʋʋsgo. Neb buud fãa na n waa yãmb nengẽ.’ A paasame: ‘Ned ning yãmb sẽn yãk n kɩt t’a kolg yãmb nengẽ wã na n paama sũ-noogo.’ (Yɩɩl 65:3, 5) Biiblã goma Zida rĩm a Aza yelle, n wilg t’a baoo Wẽnnaam, tɩ Wẽnnaam sak t’a lebg a zoa. Bɩ d gom rẽ yell masã.

4. Mak-sõng bʋg la rĩm a Aza kõ Zida nin-buiidã?

⁴ Rĩm a Aza tũu Wẽnnaam ne yẽesem. A naamã reegr poore, a riga tẽn-kug yoaadbã tɩ b yi tẽngã pʋgẽ, la a sãam bõn-naandsã. (1 Rĩm 15:9-13) A Aza meng sẽn bao Wẽnnaam la a sak a noyã, a tõog n sagla nin-buiidã “tɩ b bao b yaab-rãmbã Zu-soab a Wẽnnaam la b sak bãmb tõodã ne rog-n-mikã.” Woto yĩnga, a Zeova kɩtame tɩ tẽngã zĩnd bãan yʋʋm piiga. A Aza ra miime tɩ yaa a Zeova n kɩt tɩ bãmb zĩ ne bãanã. A yeela nin-buiidã yaa: “Tõnd baoo Zu-soab a Wẽnnaam, la bãmb me nonga tõndo, n kõ tõnd laafɩ zĩigã fãa.” (2 Kib. 13:23–14:6) La yɛlã pa kell n yɩ woto ye.

5. Wãn to la a Aza wilg t’a teega Wẽnnaam, la rẽ baasa wãna?

⁵ Mams-y wa yãmb sẽn da na n yaa rĩm a Aza. Etiopi ned a Zerak waa ne tãb-biis milyõ a ye la saar-dãmb kobs-tã, n na n zab ne Zida. (2 Kib. 14:7-9) Y sã n yã tãb-biis wʋsg woto sẽn kẽ yãmb soolmã, y manesem ra na n yɩɩ wãna? Yãmb tãb-biisã yaa bãmb tus kobs-nu la pis-nii bala. Y sã n yã bɛɛbã sõor sẽn kolg yãmb sõorã naoor a yi wã, y maanda wãna? Y na n sokda y meng bũmb ning sẽn kɩt tɩ Wẽnnaam bas-b tɩ b kẽ tẽngã bɩ? Y na n teega y meng bɩ, bɩ y na n teega a Zeova? A Aza wilgame t’a yaa a Zeova zoa, la t’a teeg-a-la ne a sũur fãa. A pʋʋsa Wẽnnaam n yeele: “Zu-soab a Wẽnnaam, sõng-y-do, tɩ bõe, tõnd teega yãmba, la yaa ne yãmb yʋʋrã la tõnd yi n na n tɩ zab ne zãma-kãngã. Yãmb yaa tõnd Wẽnnaam. Bɩ y ra bas tɩ ninsaalb tõog yãmb ye.” Wẽnnaam deega a Aza pʋʋsgã, n kɩt “t’a Aza ne Zida nebã tõog Etiopi nebã n dig-ba.” Bɛ baa a ye pa põs ye.—2 Kib. 14:10-12.

6. Wãn to la d tõe n dɩk a Aza togs-n-taare?

⁶ Bõe n kɩt t’a Aza kɩs sɩd tɩ Wẽnnaam na n kogl-a lame la a wilg-a sore? Biiblã yeelame t’a “maana sẽn noom Zu-soabã,” la t’a “tũu Zu-soabã ne a sũur fãa.” (1 Rĩm 15:11, 14) Tõnd me segd n tũ a Zeova ne d sũur fãa, tɩ rẽ la d na n yɩ a zoa masã, la wakat sẽn kõn sa yĩnga. D sẽn paam t’a Zeova maan bũmb wʋsg tɩ d tõe n bãng-a la d lebg a zo-rãmbã noom-d lame. Bɩ d gom bõn-kãensã b yiib yelle.

7. a) Bõe la a Zeova maan tɩ wilgdẽ t’a nonga tõndo? b) Sẽn yɩɩd fãa, bõe la Wẽnnaam maan tɩ wilgdẽ t’a ratame tɩ d lebg a zo-rãmba?

⁷ A Zeova naana tẽngã ne bõn-sõma nins sẽn be a pʋgẽ wã ninsaalbã yĩngã. Woto wilgdame t’a nonga tõndo. Sẽn paase, a kõt-d-la bũmb nins fãa sẽn yaa tɩlae ne-dã. (Tʋʋ. 17:28; Wil. 4:11) Bũmb a to a sẽn maand tɩ tar yõod yaa a sẽn sõngd-d tɩ d bãngd yẽ la a raabã n paasdẽ wã. (Luk 12:42) A kelgda d pʋʋsgã me. (1 Zã 5:14) La sẽn yɩɩda, bũmb a sẽn maan tɩ wilgdẽ t’a nonga tõndo, la t’a  ratame tɩ d lebg a zo-rãmba, yaa a sẽn tʋm a Biigã t’a ki tõnd yĩngã. (Karm-y 1 Zã 4:9, 10, 19.) A Zeova tʋma a “Biig sẽn ka to” wã sẽn na yɩl tɩ d wa paam vɩɩm sẽn kõn sa.—Zã 3:16.

8, 9. Wãn to la a Zeova pidsd a raabã a Zezi maasem yĩnga?

⁸ La wẽn-sakdb nins sẽn vɩɩmd nand t’a Zezi rogã yẽ? A Zeova kɩtame tɩ bãmb me rɩ a Zezi maoongã nafa. Wãn to la b tõog n dɩ a Zezi maoongã nafa? Wakat ning a Zeova sẽn togs tɩ fãagd n na n wa fãag ãdem-biisã, yẽ mengã nifẽ, ra yaa wa a Biigã zoe n kiime tɩ yɩ maoongo, bala, baa fʋɩ pa tõe n gɩdg t’a pa pids a raabã ye. (Sɩng. 3:15) Yʋʋm wʋsg loogr poore, tʋm-tʋmd a Poll pʋʋsa a Zeova barka, a sẽn kɩt tɩ d paam ‘fãagr Kirist Zezi maasem yĩngã.’ A paasame tɩ Wẽnnaam tika a Zezi maoongã, n bas yel-wẽn nins sẽn maan pĩndã taale. (Rom 3:21-26) Dẽnd sã n da pa tũ ne a Zezi, ned pa tõe n yɩ Wẽnnaam zoa ye.

⁹ Yaa a Zezi maasem yĩng bal la sik-m-mens rãmbã tõe n yɩ a Zeova zo-rãmba. Biiblã yeelame: “Wẽnnaam wilga bãmb nonglem tõnd yĩnga, tɩ tõnd sẽn da ket n yaa yel-wẽnã rãmba, Kirist kii tõnd yĩnga.” (Rom 5:6-8) A Zezi sẽn ki tõnd yĩngã, pa d sẽn zems ne rẽ yĩng ye. Yaa a Zeova la a Zezi sẽn nong-d wʋsgã yĩnga. A Zezi yeelame: “Ned ka tõe n wa mam nengẽ tɩ ka m Ba sẽn tʋm-a maamã n bool-a ye.” A yeela woto me: “Ned ka tõe n ta m Ba nengẽ, a sã n ka mam maasem yĩng ye.” (Zã 6:44; 14:6) A Zeova boonda neb ne a Zezi maasem, la a sõngd-b tɩ b paada a nonglmã pʋgẽ n na n wa paam vɩɩm sẽn kõn sa. Wãn to la a maand dẽ? Yaa ne a vʋʋsem sõngã. (Karm-y Ziid 20, 21.) Masã, d na n goma bũmb a to a Zeova sẽn maan sẽn na yɩl tɩ d lebg a zo-rãmb yelle.

10. Wãn to la Biiblã tõe n sõng tõnd tɩ d lebg Wẽnnaam zo-rãmba?

¹⁰ Sõsgã sɩngr n tãag sull a 9 wã, vɛrse-rãmb sẽn yit Biiblã sɛb 14 pʋsẽ n be be. A Zeova vẽnega neb ne a vʋʋsem sõngã maasem tɩ b gʋls Biiblã, sẽn na yɩl tɩ d tõog n lebg a zo-rãmba. Sã n da pa ne Biiblã maasem, d ra pa na n bãng tɩ d tõe n baoo d naandã zood ye. D ra pa na n bãng t’a Zezi kii tõnd yĩnga, la rẽ sẽn tõe n naf tõnd to-to wã ye. Yaa Biiblã pʋg bal la d tõe n bãng a Zeova sẽn yaa Wẽnnaam ning buudã, la raab ning a sẽn tar ne ninsaalbã. Wala makre, Yikr 34:6, 7 wã pʋgẽ, a Zeova yeela a Moiiz woto: “Mam . . . yaa Wẽnnaam sẽn yaa nimbãan-zoeta, la bark kõata. Mam sũur ka yikd tao-tao ye, la mam nonglem yaa wʋsgo. La mam yaa sɩd soaba, sẽn maand nonglem hal tɩ ta zãmaan tusri, n kõt neb sugr b yel-wẽnã ne b kɩɩsgã la b kongrã fãa yĩnga.” Yãmb sã n mi ned sẽn yaa woto, y pa na n dat n yɩ a zoa sɩda? A Zeova miime tɩ d sã n bãngd yẽ n paasdẽ, d na n kɩsa sɩd t’a beeme, la d maneg n nong-a.

11. Bõe yĩng tɩ d segd n bao n bãng a Zeova sõma? (Ges-y sõsgã sɩngrẽ fotã.)

¹¹ D sã n tar zoa n bãngd a zʋg-sõma wã la d nand-a rẽ yĩnga, d zoodã pãng paasdame. Rẽnd d sã n dat tɩ tõnd ne a Zeova zoodã paasdẽ, d segd n karemda Biiblã n bãngd a sẽn yaa Wẽnnaam ning buudu. A Zeova sẽn kɩt tɩ b gʋls a Gomdã to-to tɩ tõnd  wʋmd a võor nana-nana wã noom-d lame.

12. Bõe yĩng t’a Zeova yãk ninsaalb tɩ b gʋls Biiblã?

¹² A Zeova ra tõe n kɩtame tɩ malɛgs gʋls Biiblã, bala malɛgsã nonga tõndo, n get bũmb nins d sẽn maandã. (1 Pɩɛ. 1:12) Sãmbg sẽn ka be, malɛgsã ra tõe n gʋlsa koees nins Wẽnnaam sẽn dat n taas ninsaalbã. La malɛgsã ne ninsaalbã pa yembr ye. B pa pãn-komsem dãmb wa tõnd ye. B ra pa na n tõog n bãng ninsaalbã raab la b magb toor-toorã n bilg tɩ d wʋm a võor ye. A Zeova sẽn mi rẽ wã, a yãka ninsaalb tɩ b gʋls Biiblã. D sã n wa karemd Biiblã, d yãta a gʋlsdbã la neb a taab sẽn wilg b sũ-noogo, b sũ-sãamse, b sãmbse, b kongr la yɛl a taaba. Rẽ kɩtame tɩ d sã n karemdẽ bɩ goamã kẽed d sũurã. Sɩd me, Biiblã yeelame tɩ no-rɛɛs a Eli ra “yaa ninsaal wa tõndo.” Yaa woto me ne Biiblã gʋlsdbã.—Zak 5:17.

13. Bõe yĩng t’a Zeova sẽn kɩt t’a Zonas gʋls a kibarã noom yãmba?

¹³ D rɩk makr ne a Zonas kibarã. Wẽnnaam tʋm-a lame t’a tɩ taas a koeese, la rabeem yõk-a lame t’a zoe. Sã n da yaa malɛk n na n gʋls kibarã, a ra pa na n bãng n bilg yellã sẽn nams a Zonas to-to wã ye. A Zeova sẽn kɩt t’a Zonas gʋls a kibarã, la a wilg a sẽn pa mogrã pʋgẽ n pʋʋs ne a sũur fãa wã sɩd zemsame. A Zonas yeelame: “Zu-soaba, mam pãng sẽn da rat n sɛ, mam tẽega yãmb yell n pʋʋs-yã.”—Zon. 1:3, 10; 2:2-10.

14. Bõe yĩng tɩ d tõe n wʋm a Ezai sẽn yeel bũmb ningã võore?

¹⁴ Makr a to yaa a Ezai. A yã a Zeova ziirã bõn-makr pʋgẽ, tɩ kɩt t’a gom yẽ sẽn yaa yel-wẽn-maandã  yelle, n yeele: “Toog bee mam zugu. Mam menemame. Tɩ bõe, mam yaa no-bɩm-dẽgd soaba, la m bee no-bɩm-dẽgd rãmb sʋka, la mam nin yãa Rĩmã sẽn yaa Saasẽ-pãng-soabã.” (Ezai 6:5) Malɛk pa tõe n gom a meng yell n yeel woto ye. La a Ezai yẽ ra tõeeme. D sẽn yaa koangdb wa a Ezai wã, d wʋmda a sẽn yeel bũmb ningã võore.

15, 16. a) Bõe yĩng tɩ b sã n bilg neb manesem sẽn yɩ to-to yell taoor bɩ d wʋmd rẽ võor nana-nana? Rɩk-y makre. b) Bõe la d tõe n maan tɩ tõnd ne a Zeova zoodã paasdẽ?

¹⁵ Malɛk pa na n yeel t’a “ka zems ne barka,” wa a Zakoob sẽn yeelã, wall t’a yaa “yel-wẽn soaba,” wa a Pɩɛɛr sẽn yeelã ye. (Sɩng. 32:11; Luk 5:8) Rabeem pa tõe n yõk malɛgs wa sẽn yɩ to-to ne a Zezi karen-biisã ye. Malɛgs pa na n yeel me tɩ b namsa bãmb koɛɛgã mooneg yĩnga, tɩ b kos Wẽnnaam t’a ‘kõ-b daoodo,’ wa a Poll ne a tũud-n-taasã sẽn yeelã ye. (Zã 6:19; 1 Tes. 2:2) Bala, malɛgsã zemsa zãnga, tɩ b pãngã me yɩɩd ninsaalbã. Tõnd sẽn yaa koangdb wa neb nins a Zeova sẽn yãk tɩ b gʋls Biiblã, d tõe n wʋma b goamã võor nana-nana. D sã n karemd b sẽn gʋls bũmb ningã, d tõe n maana sũ-noog ne b sʋka ‘neb nins sẽn maand sũ-noogã, la d yãb ne neb nins sẽn yãbdã.’—Rom 12:15.

¹⁶ D sã n bʋgsd manesem ning a Zeova sẽn tall ne pĩnd wẽndẽ wẽn-sakdbã, d na n bãnga bũmb wʋsg a zugu. D na n yãame tɩ baa nin-kãensã sẽn da yaa koangdbã, a Zeova wilg-b-la a nonglem la a tall sũ-mar ne-ba, tɩ b tõog n yɩ a zo-rãmba. D sã n bãngd a Zeova n paasdẽ, d na n maneg n nong-a lame, tɩ d zoodã paasdẽ.—Karm-y Yɩɩl Sõamyã 25:14.

17. a) Sagl-bʋg la a Azaria kõ a Aza? b) Bõe la a Aza maan tɩ wilg t’a pa tũ saglgã, la waa ne bõe?

¹⁷ Rĩm a Aza sẽn zab ne Etiopi nebã n tõogã poore, no-rɛɛs a Azaria kõ-a-la saglga. A yeelame: “Yãmb sã n be ne Zu-soabã, bãmb bee ne yãmba. Yãmb sã n bao bãmba, y na n yã-b lame. La yãmb sã n bas bãmba, bãmb me na n basa yãmba.” (2 Kib. 15:1, 2) Kaoosg zugẽ, a Aza pa tũ saglgã ye. Israyɛll buud piigã rĩung waame n na n zab ne Zida, t’a Aza yɛɛse. A pa kos a Zeova sõngr ye. A tɩ kosa Siri nebã sẽn yaa bõn-naands pʋʋsdbã sõngre. Rẽ n so t’a Zeova yeel-a yaa: “Fo maana yalemd ne yel-kãngã, tɩ sẽn sɩng ne masã, fo na n paama zaba.” Sɩd yɩɩ woto. (2 Kib. 16:1-9) Yam bʋg la d tõe dɩk a kibarã pʋgẽ?

18, 19. a) D sã n wa mik tɩ tõnd ne a Zeova zoodã pa le tar pãnga, bõe la d segd n maane? b) Bõe la d tõe n maane, tɩ tõnd ne a Zeova zoodã paase?

¹⁸ D pa segd n bas a Zeova abada! D sã n wa mik tɩ tõnd ne a Zeova zoodã pa le tar pãnga, d segd n tũ Oze 12:7 saglgã. A yeelame: “Lebg-y n wa-y y Wẽnnaamã nengẽ ne nonglem la pʋ-peelem n teeg bãmb daar fãa.” D sã n bʋgsd a Zezi sẽn ki tɩ yɩ maoongã zugu, la d maag d meng n karemd Biiblã, tõnd ne a Zeova zoodã na n tara paasgo.—Karm-y Tõod 13:5.

¹⁹ Yɩɩl-gʋlsdã yeelame yaa: “Mam sã n kolg Wẽnnaam n yaa sõma.” (Yɩɩl 73:28) Yaa woto ne tõnd me. Bɩ d fãa modgd n bãngd a Zeova n paasdẽ, tɩ rẽ la d na n maneg n nong-a. Woto, d na n kell n yɩ a zoa masã, la wakat sẽn kõn sa yĩnga.