1-3. Sogs-bʋs la nebã sogsd bũmb ning sẽn be kũum poorã wɛɛngẽ, la wãn-wãn la tũudum toor-toor leokd-ba?

SẼN na maan yʋʋm tusa, neba tagsa sogs-kãensã zutu. Yaa sogsg sẽn tar yõod wʋsgo. Baa tõnd sẽn yaa a soaba, bɩ d sẽn vɩẽ zĩig ninga, b leoorã paka tõnd fãa.

² Sak ning sẽn loogã pʋgẽ, d yãame t’a Zezi Kirist maoongã sẽn yaa rondã paka sor n kõ-d tɩ d tõe n paam vɩɩm sẽn pa sate. D leb n bãngame tɩ Biiblã reng n togsame tɩ wakat n wat tɩ “kũum ka na n le zĩnd ye.” (Wilgri 21:4) La nananda, d fãa kiidame. Rĩm a Salomo sẽn yɩ yam soabã yeelame: “Nin-vɩɩs miime tɩ b na n kiime.” (Koɛɛg Soaba 9:5) D maoodame n na n vɩɩmd tɩ kaoos wa d sẽn tõe tɛka. La d rat n bãnga bũmb ning sẽn be kũum poore.

³ Tõnd nin-nongds sã n maan kaalem, d sũy sãamdame. La tõe tɩ d sokda d mens woto: ‘Yaa bõe n paamd-ba? B namsdame bɩ? B geta tõnd yell bɩ? D tõe n sõng-b lame bɩ? D tõe n le yã-b lame bɩ?’ Dũniyã tũudum toɛy-toɛyã sẽn leokd sogs-kãensã to-to wã pa yembr ye. Kẽer yeta nebã tɩ f sã n maana neer f vɩɩmã pʋgẽ, f na n kẽnga saasẽ, la tɩ f sã n maana wẽnga, b na n nams-f-la bugmẽ. Tũudum a taab yeta neba tɩ f  sã n ki, f bʋʋgda f yaab rãmb Wẽnd yiri. La tũudum a taab me yeta nebã tɩ sẽn ki-bã rebda kɩɩm-kulgu, sẽn na yɩl tɩ b tɩ kao b bʋʋdo. A taab me yetame tɩ f na n leb n dogame n yɩ ned bɩ bũmb a to.

4. Tags-bʋg la tũudum wʋsg tar kũum wɛɛngẽ?

⁴ Tũudum kãensã fãa zãmsda nebã tags-yɛnga: B yetame tɩ bũmb n be tõnd yĩngẽ wã n tõe n kell n vɩɩmd d kũumã poore. Tũudmã fãa la bal yetame tɩ ned sã n ki, sẽn yaa to-to fãa a ket n vɩɩ wakat sẽn pa sate, n ket n tõe n yã, n wʋm la a tagse. La rẽ yaa sɩd bɩ? Yaa tõnd kalkõtã sẽn tʋmdã n kɩt tɩ d tõe n tagse, n tõe n wʋm bʋʋr la yũugu, la d yã. Ned sã n ki, a kalkõtã me sãamdame. A pa tõe n ket n tar pʋ-tẽere, n tõe n nongẽ bɩ n kisgi, bɩ n tõe n wʋm bʋʋr bɩ yũugu, bɩ n tõe n yã ye. Bõn-kãensã pa tõe n ket n tʋmd ned kalkõt sãoong poor ye.

5, 6. Bõe la Biiblã zãmsd tõnd sẽn ki-bã wɛɛngẽ?

⁵ A Zeova sẽn yaa kalkõtã Naandã mii bũmb ning sẽn be kũum poore, la a Gomdã sẽn yaa Biiblã pʋgẽ, a wilgda bũmb ning sẽn paamd sẽn ki-bã. Ad Biiblã sẽn yet bũmb ning rẽ wɛɛngẽ wã vẽenega: Ned sã n ki, a pa leb n be ye. Kũum yaa lebend ne vɩɩm. Sẽn ki-bã pa ne, b pa wʋmde, b pa tagsde. Bũmb pa be ninsaal yĩngẽ wã tõnd ninã sẽn pa ne, n ket n vɩ a kũum poor ye. Ninsaal pa tar sɩɩg sẽn pa kiid ye. *

⁶ A Salomo sẽn yeel tɩ sẽn vɩ-bã miime tɩ b na n kiime wã poore, a paasame: ‘La kũum ka mi bũmb ye.’ A waa ne vẽenem yel-kãngã zug n paase, a sẽn yeel tɩ sẽn ki-bã nonglem bɩ b kisgr fãa saame, la tɩ “tʋʋmd ne tagsg la yam ne bãngr ka be [yaoogẽ]” wã. (Koɛɛg Soaba 9:5, 6, 10)  Yɩɩl Sõamyã 146:4 me yetame tɩ ned sã n ki, a ‘tagsg na n sɛɛme.’ Tõnd kiidame, la d pa ket n vɩ d kũum poor ye. Tõnd vɩɩmã yaa wa fɩtl bugum. Bugmã sã n ki, a pa kẽngd ni ye. A kiime bala.

7. A Zezi wilgame tɩ kũum wõnda bõe?

⁷ A Zezi Kirist wilga bũmb ning sẽn maand kũum poore. A goma rẽ yell a zoa a Lazaar sẽn da wa n ki wã. A Zezi yeela a karen-biisã: “Tõnd zoa a Lazaar gõeeme.” Karen-biisã tagsame t’a Zezi ra rat n yeelame t’a Lazaar sɩd da gõe n vʋʋsdame, sẽn na yɩl t’a bãagã sãooge. La ra pa woto la a Zezi da rat n yeel ye. Rẽ n so t’a togs-b vẽeneg t’a “Lazaar kiime.” (Zã 11:11-14) Bãng-y t’a Zezi maka kũumã ne vʋʋsg la gõeem. A Lazaar da pa kẽng saasẽ, a ra pa be bugmẽ me. A pa tɩ sɛg malɛgs bɩ a yaab rãmb ye. A Lazaar pa lebg n dog n yɩ ninsaal a to ye. A ra kiime, tɩ yaa wala ned sẽn na n gõe sõma n pa zãmsdẽ wã. Verse rãmb a taab me maka kũum ne gõeem. Wala makre b sẽn lob karen-biig a Etɩɛn ne kug n kʋ wã, Biiblã yetame t’a “gũsame.” (Tʋʋma 7:60) Wakat a to, a Zezi maka kũum ne gõeem. A Zezi sẽn wa n na n vʋʋg a Zairus bipuglã, a yeelame: “Biiga ka ki ye, a gõeeme.”—Luk 8:52, 53.

8. Wãn to la d mi tɩ Wẽnnaam da pa rat tɩ ninsaalbã ki?

⁸ Sɩngrẽ wã, Wẽnnaam da ratame tɩ nebã ki bɩ? Ayo! A Zeova maana ninsaal sẽn na yɩl t’a vɩɩmd wakat sẽn pa sat tẽngã zugu. Wa tõnd sẽn yã seb-kãngã sɩngrẽ wã, Wẽnnaam ninga pipi raoã ne a pagã arzãn sẽn kõt sũ-noog wʋsg pʋgẽ. A kõ-b-la yĩns laafɩ sẽn zems zãnga.  A Zeova ra rat-b-la ne neer bala. Rẽ yĩnga roagd beeme n dat t’a kamb nams kʋʋlem yĩng la b ki sɩda? Vẽenega yaa ayo! A Zeova ra nonga a kambã n dat tɩ b paam sũ-noog sẽn pa sat tẽngã zugu. Biiblã gomda ninsaalbã yell woto: “[A Zeova] ninga wakat sẽn ka sɛt tagsg ninsaal sũur pʋgẽ.” (Koɛɛg Soaba 3:11) Wẽnnaam naana tõnd sẽn na yɩl tɩ d tʋlg n vɩɩmd wakat sẽn pa sate. La a paka sor sẽn na yɩl tɩ d tʋlsem kãng pidsi.

9. Bõe la a Zeova gɩdg t’a Ãdem da maane, la bõe yĩng tɩ no-kãng sakr da pa toogo?

⁹ La bõe yĩng tɩ ninsaalbã kiidẽ? Sẽn na yɩl n paam sok-kãngã leokre, rẽnda d ges bũmb ning sẽn zĩndi, pipi raoã ne a pagã sẽn da yaa b yiib bal tẽngã zugã. Biiblã wilgdame: “Zusoab a Wẽnnaam kɩtame tɩ tɩɩs buud fãa bul n yi tẽnga pʋgẽ, bãmb yaa neere la b womda bi-sõama rɩɩb yĩnga.” (Sɩngre 2:9) La bũmb a yembr n da yaa kisgu. A Zeova yeela a Ãdem: “Fo tõe n yãgsa tɩɩsa fãa sẽn be zẽeda zĩigẽ wã biis n dɩ, la ra sak n yãk sõama ne wẽng bãngr tɩɩga biis n dɩ ye. Tɩ bõe, fo sã n dɩ a biisa daare, fo sɩd na n kiime.” (Sɩngre 2:16, 17) No-kãngã sakr da pa toog ye. Tɩɩs wʋsg n da be be a Ãdem ne a Hawa sẽn da tõe n dɩ. La no-kãngã ra kõt-b-la sor tɩ b tõe n wilg b mi-beoog ne Wẽnnaam, a sẽn da kõ bãmb bũmb fãa wã yĩnga, wala makre, vɩɩm sẽn zems zãngã. B sakrã ra na n wilgame me tɩ b ra sakda b saasẽ Ba wã zu-sobendo, la tɩ b rat n tũu sor-wilgr ning a sẽn da kõt-b ne nonglmã.

10, 11. a) Maana wãn tɩ pipi raoã ne a pagã kɩɩs Wẽnnaam noore? b) Bõe yĩng t’a Ãdem ne a Hawa kɩɩsgã ra pa yel-bila?

¹⁰ La kaeto, pipi raoã ne a pagã yãka yam n na n kɩɩs a Zeova. A Sʋɩtãan tũnuga ne waaf n gom ne a Hawa n sok-a woto: “Rẽ yĩnga Wẽnnaam sɩd yeela yãmb tɩ y ra rɩ tɩɩs nins fãa sẽn be zẽeda zĩigẽ wã biis bɩ?” T’a Hawa leoke: “Wẽnnaam yeela tõnd tɩ d rɩ tɩɩs nins fãa sẽn be zẽeda zĩigẽ wã biisi; la tɩɩg ninga sẽn be zẽeda zĩig tẽn-sʋkã, Wẽnnaam yeela tõnd tɩ d ra yãk a biis n dɩ la d ra sɩɩs-a ye, tɩ d sã n sɩɩs-a, d na n kiimi.”—Sɩngre 3:1-3.

¹¹ A Sʋɩtãan yeela a Hawa yaa: “Yãmb ka na n ki ye. . . . Wẽnnaam miimi tɩ daar ninga yãmb sẽn na n yãk a biisã n dɩ, yãmb nina na n pukame tɩ yãmb lebg wa  Wẽnnaam n mi sõama ne wẽng n bake.” (Sɩngre 3:4, 5) A Sʋɩtãan da ratame t’a Hawa tẽ t’a sã n dɩ tɩɩg biig ning rɩɩb sẽn kisã, na n naf-a lame. Sã n yaa ne yẽ, pagã ra tõe n yãka sẽn yaa sõma la wẽng a toore, n maan a sẽn date. A Sʋɩtãan leb n yeelame t’a Zeova ra yagda ziri, a sẽn yeel tɩ tɩɩgã biig rɩɩb na n waa ne yellã. A Hawa tẽe a Sʋɩtãana. Yaa rẽ n so t’a yãk tɩɩgã biig n dɩ. Rẽ poore, a kõo a sɩdã tɩ yẽ me rɩ. B pa maan woto ne zɩɩlem ye, b ra mii vẽeneg tɩ b ra maanda bũmb ning Wẽnnaam sẽn da yet tɩ b ra maanã. B sẽn dɩ tɩɩgã biigã, b yãka yam n kɩɩs no-tɩrg sakr sẽn da yaa nana. B paooga b saasẽ Ba wã ne a zu-sobendã. B sẽn paoog b Naandã sẽn nong-bã, yaa beegr meng-menga, tɩ b pa tõe n paam sugr ye.

12. Bõe n tõe n sõng tõnd tɩ d bãng a Zeova tagsg sẽn yɩ a soaba, a Ãdem ne a Hawa sẽn wa n yik n kɩɩs-a wã?

 ¹² D rɩk makre: Yãmb tagsg na n yɩɩ wãn to, y sã n wub biig sõma t’a wa kɩɩs y noor tɩ wilgdẽ t’a pa tall waoogr bɩ nonglem ne yãmba? Woto na n sãama y sũur hal wʋsgo. Bɩ y mams n ges a Zeova sũur sẽn da segd n sãam to-to, a Ãdem ne a Hawa sẽn wa n yik n kɩɩs-a wã.

13. A Zeova yeelame t’a Ãdem na n lebga bõe a kũumã poore, la woto võor yaa bõe?

¹³ A Zeova ra pa ne bũmb sẽn da na n kɩt t’a bas tɩ tõtb a Ãdem ne a Hawa vɩɩmd wakat sẽn kõn sa ye. Wala a sẽn da yeel-b tɩ na n kiime wã, b sɩd kiime. A Ãdem ne a Hawa sẽn ki wã, b menemã fasɩ. B pa kẽng kɩɩm-kulg bɩ laasr n tɩ vɩ be ye. D mii rẽ, d sã n ges bũmb ning a Zeova sẽn yeel a Ãdem a sẽn wa n sok-a t’a togs a kɩɩsgã võorã. Wẽnnaam yeelame: ‘F na n lebga tẽnga tom fo sẽn yi a pʋgẽ wã. Tɩ bõe, fo yaa tẽng tom, la fo na n le lebga tẽng tom yɛsa.’ (Sɩngre 3:19) Wẽnnaam yãka tẽng tom n maan a Ãdem. (Sɩngre 2:7) Sẽn deng rẽ, a Ãdem da kae ye. Woto yĩnga, a Zeova sẽn wa n yeel t’a Ãdem na n lebga tẽng tom yɛsã, a ra rat n yeelame t’a Ãdem na n menemame, wa a sẽn da pa be, b sẽn da wa n nan pa naan-a wã. A Ãdem da na n lebga wala tom ning b sẽn da yãk n maan-a wã, n pa vɩ ye.

14. Bõe yĩng tɩ d kiidẽ?

¹⁴ A Ãdem ne a Hawa ra na n ket n vɩẽ-la rũndã-rũndã, la b sẽn kɩɩs Wẽnnaam n maan yel-wẽndã yĩnga, b kiime. Tõnd sẽn kiidã yaa a Ãdem yel-wẽndã la kũumã sẽn long a yagensã fãa wã yĩnga. (Rom dãmbã 5:12) Yel-wẽndã yaa wa bã-wẽng d sẽn dogd ne tɩ ned pa tõe n põs-a ye. A biisã sẽn yaa kũumã yaa kãab wẽnga. Kũum yaa bɛ, a pa zoa ye. (1 Korẽnt dãmba 15:26) Ad d sɩd tõe n talla mi-beoog ne a Zeova, a sẽn kõ rondã sẽn na yɩl n fãag-d ne bɛ-kãngã sẽn kõt rabeemã!

15. Bõe yĩng tɩ d sã n mi sɩdã kũumã wɛɛngẽ, kõt belsgo?

¹⁵ Biiblã sẽn wilg tõnd sẽn ki-bã sẽn sɩd lebgd bũmb ningã kõta belsgo. Wa d sẽn yã wã, sẽn ki-bã pa namsde, la b pa be sũ-sãoong pʋgẽ me. Bʋʋm pa be tɩ d na n zoe-b ye, bala b pa tõe n maan-d wẽng ye. B pa baood tõnd sõngre, la b pa tõe n sõng-d me ye. D pa tõe n gom ne-ba, bãmb me pa tõe n gom ne tõndo. Tũudum taoor dãmb wʋsg yagda ziri n yetẽ tɩ bãmb tõe n sõnga sẽn ki-bã, tɩ neb nins sẽn tẽed-bã kõt-b ligdi. La d sã n mi sɩdã sẽn ki-bã zugã, neb nins sẽn zãmsd nebã ziri kãensã wã pa na n tõog n belg-d ye.

16. Ãnd n sãamd tũudum wʋsg zãmsgo, la yaa wãn to la a maan woto?

¹⁶ Tũudum wʋsg sak n deega Biiblã sẽn yet bũmb ning sẽn ki-bã zugã bɩ? Bãmb wʋsg pa sak ye. Bõe yĩnga? Yaa a Sʋɩtãan sẽn sãamd tũudum kãens zãmsgã yĩnga. A tũnugda ne ziri tũudmã n kɩtdẽ tɩ nebã tẽed tɩ b kũum poore, b na n tɩ vɩɩmda kɩɩm-kulg bɩ laasr masã. Woto yaa ziri a Sʋɩtãan sẽn kalemd ne ziri a taab n kɩtdẽ tɩ nebã zãagd b mens ne Wẽnnaam a Zeova. Wãn to?

17. Bõe yĩng tɩ b sẽn zãmsd nebã tɩ namsg wakat sẽn pa sat yĩng n be wã paoogd a Zeova?

¹⁷ Wa d sẽn yã tɩ loogã, tũudum kẽer zãmsda nebã tɩ ned sã n maan wẽng a vɩɩmã pʋgẽ, a kũum poore, a kẽngda bugum yir n tɩ nams be wakat sẽn pa sate. Zãms-kãngã paoogda Wẽnnaam. A Zeova yaa nonglem Wẽnnaam, a pa namsd neb woto abada. (1 Zã 4:8) Yãmb tagsg na n yɩɩ wãn to, ned sã n ning bi-tõatg nus bugmẽ n na n sɩbg-a? Y na waoog nin-kãngã sɩda? Rẽ yĩnga y na n baoome n bãng-a meng sɩda? Ayo. Y na n tagsame t’a yaa nin-toaag wʋsgo. La a Sʋɩtãan datame tɩ tõnd tags t’a Zeova namsda nebã bugmẽ wakat sẽn pa sate.

18. Kɩɩmsã baleng tika tũudmã ziri bʋg zugu?

 ¹⁸ A Sʋɩtãan leb n tũnugda ne rog-n-mik tũudmã n zãmsd nebã tɩ b kũumã poore, b lebgda kɩɩmse, tɩ neb nins sẽn vɩyã segd n waoog-ba. B yetame tɩ sẽn ki-bã sɩɩs tõe n yɩɩ nebã zo-rãmb sẽn tar pãng bɩ b bɛɛb meng-menga. Neb wʋsg tẽeda ziri kãensã. B zoeta sẽn ki-bã n waoogd-b la b balemd-ba. La Biiblã yẽ yetame tɩ sẽn ki-bã gõeeme, la tɩ d segd n balma sɩd Wẽnnaam a Zeova sẽn yaa tõnd Naand la bũmb fãa Kõtã.—Wilgri 4:11.

19. D sã n mi sɩdã sẽn ki-bã zugu, na n sõng-d lame tɩ d wʋm Biiblã zãms-bʋg võore?

¹⁹ Y sã n bãng sɩdã sẽn ki-bã zugu, kogend-y-la ne tũudmã ziri sẽn tudgd nebã. Rẽ leb n sõngd-y lame tɩ y wʋm Biiblã zãmsg a taab võore. Wala makre, y sã n wa bãng tɩ nebã pa rebd kɩɩm-kulg bɩ laasr b kũum poor n tɩ vɩ be, y na n wʋma vɩɩm sẽn pa satã b sẽn kãab tɩ na n zĩnda tẽng zug arzãnã pʋgẽ wã võor n yɩɩge.

20. Sok-bʋg la d na n leok sak ning sẽn pʋgdã pʋgẽ?

²⁰ Hal sẽn kaoos wʋsgo, nin-tɩrg a Zoob soka woto: “Ned sã n ki, a tõe n le vʋʋgame bɩ?” (Zoob 14:14) Ned sẽn ki tõe n le wa vɩɩmdame bɩ? Biiblã sẽn yet bũmb ning rẽ zugã kõta belsg wʋsg wa sak ning sẽn pʋgdã sẽn na n wilgã.