Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

SAK 27

“A Poll moon-b lame, n kõ kaset sõma”

“A Poll moon-b lame, n kõ kaset sõma”

A Poll bee bãens roog Rom n ket n moond koɛɛgã

Tika Tʋʋma 28:11-31

1. A Poll ne a tũud-n-taasã ra kɩsa sɩd ne bõe, la bõe yĩnga?

 YƲƲMD 59 wã sẽnese, b kẽesa a Poll ne a Luk la a Aristark koom-koglg pʋgẽ, n na n tall-b n yi Malt n kẽng Itali. Malt ra yaa Mediterane ko-sʋk tẽng a yembre. Koglgã ra zɩlga koodo. Koglgã ra tara a Zees kom-dibli wã bõn-naands a yiib a taoorã. B ra ket n balga a Poll ne bãens tɩ gũudb ra gũud-a. (Tʋʋ. 27:2) Koglgã pʋgẽ tʋm-tʋmdbã ra teega a Kastoor ne a Polugs sẽn yaa a Zees kom-dibli a yiibã sẽn yaa kĩnkirsã, sẽn na yɩl n paam koglgo. (Ges-y Tʋʋm 28:11.) A Poll ne a tũud-n-taasã yẽ ra tũuda a Zeova. A Zeova ra wilga a Poll t’a na n tɩ kõo kaset sɩdã zug Rom, la a yals a Sezaar taoore.—Tʋʋ. 23:11; 27:24.

2, 3. A Poll sẽn da be koom-koglg ning pʋgẽ wã rɩka so-bʋgo, la a so-toakã fãa sasa, a paama ãnd soab sõngre?

2 Koglgã tɩ yalsa Sɩrakuusi sẽn yaa Sisili tẽn-neer wala Atɛn ne Rommã. La rasem a tãab poore, b kẽnga Reziyom sẽn be Itali nug-goabg sẽnesã. B sẽn yi be wã, sobg n yi nug-goabg n fug n sõng-b tɩ b tõog n maan kilo 175 n ta Itali koom-kogend yalsg zĩig b sẽn boond tɩ Puteoli (tẽng ning b sẽn boond rũndã-rũndã tɩ Naples sɛɛgẽ) ra-yɩt-n-daarã.—Tʋʋ. 28:12, 13.

3 Masã, a Poll rɩka Rom sore, sẽn yaa a so-toakã baasgã. Beenẽ, a na n tɩ yalsa guvɛrneer a Nerõ taoore. So-toakã fãa sasa, “belsg fãa Wẽnnaamã” zĩnda ne a Polle. (2 Kor. 1:3) Wa d sẽn na n yã wã, Wẽnnaam kell n sõnga a Polle. A Poll kell n yɩɩ misioneer sẽn da tar yẽesem wʋsgo.

A Poll pʋʋsa Wẽnnaam barka, la a paam raood me (Tʋʋma 28:14, 15)

4, 5. a) A Poll ne a tũud-n-taasã sẽn wa n be Puteoli wã, wãn to la b reeg-b sãando, la tõe tɩ yaa bõe yĩng la a Poll sẽn da tar lohorem wʋsgo, tɩ b yaool n da balg-a ne bãensã? b) Wãn to la kiris-nebã yel-manesem-sõngã nafd-ba, baa b sã n wa be bãens roogẽ?

4 A Poll ne a tũud-n-taasã sẽn wa n be Puteoli wã, b ‘yãa saam-biisã tɩ b kos-b tɩ d pa ne-b rasem a yopoe.’ (Tʋʋ. 28:14) B reega a Poll dãmb sõma, la b ges b yelle, tɩ yaa mak-sõng tɛkẽ. Sãmbg kae tɩ saam-biisã sẽn deeg a Poll dãmb sõma wã, b paamame tɩ b keng b raood tẽebã wɛɛngẽ. Bõe yĩng tɩ tẽn-tʋmd a Poll da tar lohorem a woto fãa, tɩ b yaool n da balg-a ne bãense? Tõeeme t’a ra talla manesem sẽn yaa sõma, tɩ rẽ kɩt tɩ Rom sodaas nins sẽn da gũud-a wã ra kɩs-a sɩda.

5 Rũndã-rũndã me, a Zeova Kaset rãmb sẽn be bãens roog la kã de kõnsãntrasiõ-rãmb pʋsẽ paamame tɩ b kõ-b lohorem tɩ b tõe n maan bũmb wʋsgo, b sẽn wilg tɩ b yaa pʋ-peelem dãmb la neb b sẽn tõe n teegã yĩnga. Wala makre, Rumani tẽngẽ wã, rao a ye b sẽn kẽes bãens roog t’a na n zĩnd be n kaoos yʋʋm 75, a sẽn da fãad nebã yĩng wa n sɩnga Wẽnnaam Gomdã zãmsgo, n toeem a manesmã fasɩ. Rẽ kɩtame tɩ bãensã roog taoor dãmb ra tʋmd-a tẽngã pʋgẽ t’a tɩ raad teed n wat n kõt-ba. Sẽn yɩɩd fãa, d sẽn zãad d mens sõma wã waoogda a Zeova.—1 Pɩy. 2:12.

6, 7. Wãn to la Rom saam-biisã wilg tɩ b nonga a Poll ne b sũy fãa?

6 A Poll ne a tũud-n-taasã sẽn wa n be Puteoli wã, tõe tɩ b kẽna kilo 50 n ta Kapua, sor ning b sẽn boond tɩ Apiyɛnnã zugu. So-kãng tar n dabd Rom. B ra gãnega kug-bɛd sẽn yaa pakls sorã zug tɩ yaa neere. So-loaadbã sã n da kẽnd be b nee Itali tẽn-kɩremsã sẽn yaa neebã, la zĩ-neeb a taab sẽn be Mediterane mogrã sẽnese. Nebã ra tõe n tũu so-kãng n kẽng zĩig sẽn yaa bãoogo, tɩ b boond tɩ Maarɛ põntins. Zĩ-kãng zemsa kilo 60 ne Rom tẽngã la ne Apiyus raagã. A Luk yeelame yaa: “Rom saam-biisã sẽn wʋm tɩ tõnd wata be wã,” b kẽer waa hal raagẽ wã, t’a taab yals Sik-zĩis a tãabã zĩigẽ. Yaa zĩig so-toagdbã sẽn da yalsd n vʋʋsdẽ. Beenẽ ne Rom zemsa kilo 50. Saam-biisã sẽn maan woto wã wilgdame tɩ b ra nonga a Poll wʋsgo.—Tʋʋ. 28:15.

7 Apiyus raagã pa zĩig sẽn yaa sõma, tɩ so-toagdb nins sẽn da yɛ wʋsgã tõe n yals n vʋʋs ye. Rom ned a ye sẽn yaa yɩɩn-gʋlsda, t’a yʋʋr boond t’a Horace goma raagã yell n yeel tɩ “mi n pida ne koom-kogendã pʋsẽ tʋm-tʋmdba, la sik zĩis tʋm-tʋmdb sẽn nong gom-põaasa.” A paasame tɩ “beenẽ koomã ra pa sõma baa bilf ye.” A pʋd n zãgsame t’a kõn dɩ beenẽ ye! Baa ne zĩ-kãng sẽn pa lebd be wã, saam-biisã sẽn yi Rommã kell n wa n yalsa beenẽ ne sũ-noogo, n na n gũ a Poll ne a tũud-n-taasã n tall-b n kẽng Rom tɩ bũmb da maan-b ye.

8. Bõe yĩng t’a Poll pʋʋs Wẽnnaam bark a sẽn yã Rom saam-biisã?

8 B yeela kibarã pʋgẽ t’a ‘Poll sẽn yã Rom saam-biisã, a pʋʋsa Wẽnnaam barka. Rẽ kenga a raood me.’ (Tʋʋ. 28:15) Tẽn-tʋmd a Poll sẽn yã a tẽed-n-ta-kãensã a sẽn nong wʋsgã bala, kenga a raoodo, la bels-a me. Tõe ta ra mii b sʋkã neb kẽere. Bõe yĩng t’a Poll pʋʋs Wẽnnaam barka? Bala a ra miime tɩ nonglem sẽn pa baood a meng nafr naaga vʋʋsem sõngã biisi. (Gal. 5:22) Rũndã-rũndã me, ne vʋʋsem sõngã maasem, kiris-nebã sakd n mongda b mens bũmb wʋsg b taabã yĩnga, la sẽn na yɩl n tõog n bels neb nins sẽn dat belsgã.—1 Tes. 5:11, 14.

9. Wãn to la d tõe n wilg tɩ d tara saam-biis nins sẽn wa n seg a Pollã yam-sõngã buudu?

9 Wala makre, vʋʋsem sõngã kɩtdame tɩ saam-biis la saam-bi-pogs sẽn nong sãamb reegr sõngd tigims sull yel-gɛtba, misioneer-dãmba, la neb a taab sẽn kẽes b mens zãng Wẽnnaam tʋʋmdã pʋgẽ. B sʋkã neb kẽer monga b mens bũmb wʋsgo, sẽn na yɩl n tõog n tũ a Zeova ne b sũy fãa. Sok-y y meng yaa: ‘Tigims sull yel-gɛtã kaagr sasa, m tõe n maana bũmb wʋsg n sõng bɩ? Wala makre, n deeg yẽ ne a pagã sãando, a sã n kẽe kãadem. M tõe n kosame n moon koɛɛgã ne-b bɩ?’ Y sã n maan woto, y na n paama bark wʋsgo. Wala makre, tags-y n ges-y Rom saam-biisã sũy sẽn yɩ noog to-to, b sẽn kelg a Poll ne a tũud-n-taasã sẽn togs-b kibay sẽn kengd raoodã.—Tʋʋ. 15:3, 4.

“Nebã sãbsd-a-la zĩig fãa” (Tʋʋma 28:16-22)

10. Yɛlã ra yaa wãn ne a Poll Romme, la a sẽn ta be wã poor bilf bala, bõe la a maan-yã?

10 A Poll ne neb nins sẽn da tũud-a wã sẽn ta Rommã, “b kõo a Poll sor t’a tõe n tɩ rɩk roog n zĩnd ne sodaag ning sẽn gũud-a wã.” (Tʋʋ. 28:16) Ned sã n da be roogẽ tɩ sodaag gũud-a, b ra naagd-a-la ne sodaag ning sẽn gũud-a wã n sog ne bãense, t’a pa tõe n zoe ye. La baa ne b sẽn da sog a Pollã, a pa sĩnd ye. A ra ket n moonda Rĩungã koɛɛgã ne yẽesem. A Poll vʋʋsa rasem a tãab bal so-toakã yaamsã yĩnga. Rẽ poore, a boola Zʋɩf-rãmbã taoor dãmbã fãa Rom, sẽn na yɩl n bao n bãng-b sõma la a taas-b koɛɛgã.

11, 12. A Poll sẽn wa n gomd ne a Zʋɩf-taasã, bõe la a yeel sẽn na yɩl tɩ b bas b yam n kelg-a?

11 A Poll yeelame: “Rapa, m saam-biisi. Baa mam sẽn pa maan bũmb n beeg buudã, wall n kɩɩs tõnd yaab-rãmbã minundã, b yõka maam Zerizalɛm n ning Rom nebã nugẽ. La b sẽn bao n bãng yellã vɩʋʋg poore, b ra rat n bas-m lame, bũmb sẽn da pa be b sẽn tõe n tik n kʋ maamã yĩnga. La Zʋɩf-rãmbã kɩɩsgã yĩnga, yɩɩ tɩlɛ ne maam tɩ m kos tɩ m datame t’a Sezaar kao m bʋʋdã. La pa m sẽn da tar bũmb n dat n dogl m buudã yĩng ye.”—Tʋʋ. 28:17-19.

12 A Poll boola Zʋɩf-rãmb nins sẽn da kelgd-a wã t’a “saam-biisi.” Woto ra yaa sẽn na yɩl tɩ b bãng tɩ yẽ ne bãmb fãa yaa a yembre, tɩ b sã n da tara beem ne-a me bɩ kɩt tɩ b bas tɩ sa. (1 Kor. 9:20) Sẽn paase, a wilg-b-la vẽeneg tɩ yẽ pa wa n na n ning a Zʋɩf-taasã taal ye. A waa sẽn na yɩl t’a Sezaar kao a bʋʋdo. Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Rommã ra pa mi rẽ ye. (Tʋʋ. 28:21) Sebr a yembr pʋgẽ, b togsa Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Zide wã sẽn pa togs Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Rommã a Poll sẽn wa Rommã võorã, n yeel yaa: “Waoodã wakat sẽn wa n loogã, tõe t’a Poll dãmb koom-koglgã naaga koom-kogend nins sẽn yɩ pipi n ta Itali wã. Tõe tɩ Zʋɩf-rãmbã taoor dãmb sẽn da be Zerizalɛmmã ra nan pa ta Rom, wall tõe me tɩ sebr b sẽn gʋls n gom a Poll yell me ra nan pa ta be ye.”

13, 14. Wãn to la a Poll maan n gom Rĩungã yelle, la wãn to la d tõe n dɩk a togs-n-taare?

13 Rẽ poore a Poll togsa gomde, sẽn kɩt tɩ Zʋɩf-rãmbã tʋll n bãng bũmb a taab n paase. A yeelame: “Rẽ n so tɩ m kos n na n yã yãmb la m sõs ne-yã. Bala yaa Israyɛll nebã sẽn da gũud a soabã yĩng la b sẽn sog maam bãn-kãnga wã.” (Tʋʋ. 28:20) Nebã sẽn da gũud a soab tɩ kiris-nebã ra moond rẽ wã yaa Mesi wã ne a Rĩungã. Zʋɩf-rãmbã leoka a Poll yaa: “Tõnd tagsame tɩ zemsame tɩ d kelg foo n bãng f tagsg sẽn yaa a soaba. Bala sã n yaa ne tũudum-paan-kãngã, d miime tɩ nebã sãbsd-a-la zĩig fãa.”—Tʋʋ. 28:22.

14 D sã n wa paam segb n na n taas nebã koe-noogã, d tõe n dɩka a Poll togs-n-taar n sokd nebã sogsgo, bɩ n gomd goam sẽn na n kɩt tɩ b tʋll n bãng bũmb a taab n paase. Rẽ wɛɛngẽ, sagls wʋsg n be d sɛb kẽer pʋsẽ n tõe n sõng-do. Wala makre, Kiris-nebã vɩɩm la b tʋʋma​—tigissã na-kẽndr sebre, ne Modg-y n paas-y y minimã karengã la nebã zãmsg wɛɛngẽ sebrã. Y sã n tũud sagls nins sẽn be seb-kãensã pʋsẽ wã sõma, na n sõng-y lame tɩ y yɩ karen-saam-dãmb sẽn tar minim.

“A Poll moon-b lame, n kõ kaset sõma,” tɩ yaa mak-sõngo (Tʋʋma 28:23-29)

15. A Poll sẽn moon nebã to-to wã sõngda tõnd tɩ d bãng bũmb a naase. Yaa bõe ne bõe?

15 Baraarã, Zʋɩf-rãmbã “maneg n waa wʋsg” a Poll gãagã zĩigẽ n yɩɩg pipi wã. A Poll bilg-b-la Gʋls-sõamyã võore. “Sẽn sɩng ne yibeoog n tãag zaabre, a Poll moon-b lame, . . . n kõ kaset sõma Wẽnnaam Rĩungã wɛɛngẽ. Yẽ tika a Moyiiz Tõogã ne No-rɛɛsdbã sɛbã, n bao n na n kɩt tɩ b tẽ a Zeezi.” (Tʋʋ. 28:23) A Poll sẽn moon-b to-to wã sõngda tõnd tɩ d bãng bũmb a naase. Pipi, Wẽnnaam Rĩungã yell la a gom n tɩ yɩɩda. Yiibu, a sẽn gom to-to wã yaa sẽn na n sõng-b tɩ b sak n deeg a sẽn yetã. Tãabo, a tika a sẽn yetã Gʋls-sõamyã zugu. Naase, a lʋɩɩsa neb nins sẽn da kelgd-a wã raab taoore, n moon-b “sẽn sɩng ne yibeoog n tãag zaabre.” A sɩd kõo tõnd mak-sõngo! Baasa wãna? “Kẽer sɩngame n tẽed bũmb nins a sẽn yetã, la sãnda pa tẽ ye.” A Luk yeelame tɩ wa n lebga kɩɩs taaba, la tɩ nebã wa n “sɩnga loogre.”—Tʋʋ. 28:24, 25a.

16-18. Bõe yĩng tɩ Zʋɩf-rãmb nins sẽn be Rommã sẽn tall manesem ningã pa ling a Polle, la d manesem segd n yɩɩ wãna, nebã sã n pa kelgd d koe-noogã?

16 Nebã manesmã sẽn yɩ to-to wã pa ling a Poll ye. Bala ra pa pipi la woto neb sẽn tall manesem a woto ne-a ye. A leb n da miime tɩ Biiblã yeelame tɩ nebã manesem na n yɩɩ woto. (Tʋʋ. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Neb nins sẽn pa tẽ a Poll goamã sẽn wa n na n loogã, a yeel-b lame yaa: “Vʋʋsem sõngã bee bʋʋm la a sẽn tũnug ne no-rɛɛs a Ezayi n gom ne y yaab-rãmbã n yeele: ‘Kẽng bu-kãngã neb nengẽ n tɩ yeel yaa: “Sɩd-sɩda, yãmb na n kelgame, la y pa na n tol n wʋm a võor ye. Sɩd-sɩda, y na n gesame, la y pa na n tol n yã ye. Bala bu-kãngã neb sũyã riglmame.”’” (Tʋʋ. 28:25b-27) Gɛrk gom-bil ning b sẽn lebg tɩ “riglmame” wã bilgda sũur sẽn lebg “taok” bɩ sẽn “nobe,” tɩ Rĩungã koɛɛgã pa tõe n kẽ a pʋgẽ ye. (Tʋʋ. 28:27) B sẽn pa sak n tẽ a Poll goamã sɩd yaa kaeto!

17 A Poll goamã baasgẽ, a yeela Zʋɩf-rãmb nins sẽn pa tar tẽebã yaa: “Bu-zẽmsã . . . na n kelg-a lame.” (Tʋʋ. 28:28; Yɩɩn. 67:2; Eza. 11:10) Sɩd me, tẽn-tʋmd a Poll ra kɩsa sɩd ne a sẽn yet bũmb ningã, bala a mengã ra nee bu-zẽms neb wʋsg sẽn sakd n kelgd Rĩungã koɛɛgã.—Tʋʋ. 13:48; 14:27.

18 Wa a Polle, d pa segd n sãam d sũuri, nebã sã n pa kelgd koe-noogã ye. D pʋd n miime tɩ neb kar-kar bal n na n sak n tũ vɩɩm sẽn kõn sa wã sorã. (Mat. 7:13, 14) Neb sẽn yaa sũ-tɩrs rãmb sã n wa sɩng a Zeova tũub bɩ d maan sũ-noogo, la d reeg-b sõma Rĩungã roogẽ.—Luk 15:7.

A moon-b-la “Wẽnnaam Rĩungã koɛɛgã” (Tʋʋma 28:30, 31)

19. A Poll sẽn wa n be roog pʋgẽ tɩ sodaag gũud-a wã, bõe la a maane?

19 A Luk baasa Tʋʋm sebrã pʋgẽ kibarã ne goam sẽn kengd raoodo. A yeelame: “[A Poll] paa be yʋʋm a yiib tõre, roog ning a sẽn da rɩkã pʋgẽ. La a ra reegda neb nins fãa sẽn wat a nengẽ wã neere, n moond-b Wẽnnaam Rĩungã koɛɛgã, la a ra zãmsd-b bũmb toor-toor Zu-soab a Zeezi Kirist zug ne raood wʋsgo, tɩ gɩdgr kaẽ ye.” (Tʋʋ. 28:30, 31) Ad a Poll kõo tõnd mak-sõng tɛkẽ sãamb reegrã, tẽebã la yẽesmã wɛɛngẽ!

20, 21. A Poll sẽn wa n be Rommã, ãnd dãmb la a tõog n sõnge?

20 Rao a ye yʋʋr sẽn boond t’a Onezɩm n da naag neb nins a Poll sẽn deeg neerã sʋka. Ra yaa yamb sẽn zoe n yi Kolos tẽngẽ wã. A Poll sõnga a Onezɩm t’a lebg kiris-neda, hal n wa lebg a “saam-bi-nongr sẽn maand sɩda.” A Poll pʋd n bool-a lame t’a “biig a Onezɩm,” la tɩ yẽ ‘lebga a ba.’ (Kolo. 4:9; File. 10-12) A Onezɩm tog n kenga a Poll raood wʋsgo! a

21 Neb a taab me la a Poll mak-sõngã naf-yã. Wala makre, a Poll gʋlsa Filip kiris-nebã n yeel-b yaa: “Mam yellã wẽneg n kɩtame tɩ koe-noogã paam pãnga, hal tɩ lebg vẽeneg rĩmã Gũudbã fãa sʋka, la ne neb a taabã fãa tɩ yaa Kirist yĩng la b sẽn balg maam bãensã. La saam-biisã fãa la bal sẽn be Zu-soabã pʋgẽ wã paama pɛl-kɛgeng mam balgrã yĩnga, n togsd Wẽnnaam goamã ne raood wʋsg n pa yɛɛsdẽ ye.”—Fili. 1:12-14.

22. Bõe me la a Poll maan-yã, a sẽn wa n be roog pʋgẽ Rom tɩ sodaag gũud-a wã?

22 A Poll sẽn wa n be roog pʋgẽ Rom tɩ sodaag gũud-a wã, a bẽda ne wakat kãng n gʋls lɛta wʋsgo. Lɛt-kãens naaga Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne Gɛrkã sɛb sʋka. b Yaa pipi kiris-nebã la b tool lɛt-kãense, tɩ naf-b hal wʋsgo. A Poll lɛta-rãmbã sõngda tõnd me wʋsgo, bala sagls nins sẽn be b pʋsẽ wã ket n tara yõod hal ne rũndã.—2 Tɩm. 3:16, 17.

23, 24. Wa a Polle, wãn to la kiris-neb wʋsg wilg tɩ b tara yam-sõngo, baa ne b sẽn maan-b pãng n kẽes bãens roogã?

23 Tʋʋm sebrã pʋgẽ b pa togs wakat ning b sẽn yiis a Poll bãens roogẽ wã ye. La a maana yʋʋm a naas bãens roogẽ. A zĩnda bãens roogẽ Sezaare yʋʋm a yiibu, la Rom me yʋʋm a yiibu. c (Tʋʋ. 23:35; 24:27) La a kell n talla yam-sõngo, n da ket n maand a sẽn tõe fãa n tũud a Zeova. Rũndã-rũndã me, a Zeova Kaset rãmb wʋsg la b maan pãng n kẽes bãens roog b tũudmã yĩnga. La baa ne rẽ, b kell n talla b sũ-noogã, la b ket n moond koɛɛgã. Yaa woto la a Adolfo maan-yã. B kẽes-a-la bãens roog Ɛspayn a sẽn zãgs t’a pa na n kẽ sodaarã yĩnga. Sodaas nins sẽn da gũud bãensã roogã nin-yend yeel-a lame yaa: “D zɩ n yã a buud ye. Bala tõnd tara foo n namsd wʋsg kaanẽ. Baa ne namsgã toom sẽn paasdã, fo ket n tara sũ-noogo, la f gomd ne tõnd ne bʋgsem.”

24 Tarẽ-n-tarẽ, sodaasã wa n kɩsa a Adolfo sɩd zãng-zãnga, hal n pa le pagd roog ning pʋgẽ a sẽn da be wã kʋɩleng ye. Sodaas kẽer da wata a nengẽ, n dat t’a sõs ne-b Biiblã zugu. A ye meng n da soos n wat a Adolfo roogẽ wã n karemd Biiblã t’a Adolfo gũud-a, sẽn na yɩl tɩ sodaas a taabã ra yã-a ye. Dẽnd ra lebga b sẽn kẽes a soab bãens roogẽ wã n gũud sodaagã sẽn yaa gũudã masã. Bɩ neb nins sẽn maand sɩd ne a Zeova woto wã mak-sõngã sõng-d tɩ d ket n “togsd Wẽnnaam goamã ne raood wʋsg n pa yɛɛsdẽ,” baa sã n wa pa nana ne-do.

25, 26. A Zeezi bãngr-gom-bʋg pidsg la a Poll yã tɩ pa ta yʋʋm 30, la wãn to la bãngr-gom-kãng pidsd rũndã-rũndã?

25 Tʋʋm sebrã gomda kiris-neb wʋsg yelle. Yaa neb sẽn maan b sẽn tõe fãa n taas nebã koe-noogã hal tɩ kengd raoodo. B baasa kibarã ne tẽn-tʋmd a Poll mak-sõngã sẽn kengd raoodã. Bala a sẽn wa n be roog pʋgẽ tɩ sodaag gũud-a wã, a ra moonda neb nins fãa sẽn wat a nengẽ wã “Wẽnnaam Rĩungã koɛɛgã.” Tʋʋm sebrã pipi sakã pʋgẽ, a Zeezi kõo a karen-biisã tʋʋmde. A yeel-b lame yaa: “Vʋʋsem sõngã sã n wa sig yãmb zutu, yãmb na n paama pãnga. Yãmb na n yɩɩ mam kaset rãmb Zerizalɛm ne Zide soolmã fãa pʋgẽ la Samari, la hal n tãag dũniyã zĩig ning sẽn zãr n yɩɩdã.” (Tʋʋ. 1:8) Pa yã n ta yʋʋm 30, tɩ Rĩungã koɛɛgã zoe n ‘moon dũniyã gill zug ye.’ d (Kolo. 1:23) Woto yaa kaset tɩ Wẽnnaam vʋʋsem sõngã sɩd tara pãnga.—Zaka. 4:6.

26 Rũndã-rũndã, vʋʋsem sõngã ket n sõngda Kiristã ba-biis nins sẽn ket tẽngã zugã, la “piis a taabã” sẽn yaa b tʋmd-n-taasã tɩ b ket n moond “Wẽnnaam Rĩungã koɛɛgã” sẽn yɩɩd tẽns kobs-yi la pis-naas pʋsẽ! (Zã 10:16; Tʋʋ. 28:23) Yãmb kẽesa y meng sõma tʋʋm-kãng pʋgẽ bɩ?

a A Poll da ratame t’a Onezɩm pa ne-a, la woto ra kɩɩsda Rom tẽngã laloa wã. A Poll ra pa tar sor n na n kɩt t’a Onezɩm pa ne yẽ, bala a Onezɩm ra tara a Zu-soab yʋʋr sẽn boond t’a Filemo, sẽn da yaa kiris-neda. Rẽ n so t’a Onezɩm leb a Filemo nengẽ. La nand t’a looge, a Poll kõ-a-la lɛtr t’a tɩ kõ a Filemo. Lɛtrã pʋgẽ, a sagla a Filemo t’a reeg a Onezɩm neere, tɩ bala a lebga a tẽed-n-taaga.—File. 13-19.

d Ges-y zĩ-gũbrã: “ B moona koe-noogã ‘dũniyã gill zugu.’”