Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

SAK 19

“Ket n gomd la f ra sĩnd ye”

“Ket n gomd la f ra sĩnd ye”

A Poll ra segd n tʋmame n ges a meng yelle, la baa ne rẽ a lʋɩɩsa koɛɛgã mooneg taoore

Tika Tʋʋma 18:1-22

1-3. Bõe yĩng tɩ tẽn-tʋmd a Poll wa Korẽnte, la zu-loe-bʋs la a mao ne?

 YƲƲMD 50 wã sẽn wa n kolgd saabã tɩ tẽn-tʋmd a Poll bee Korẽnt tẽngẽ wã. Ra yaa tẽn-kãsenga, hal tɩ nebã ra wat n koosdẽ la b raad teed beenẽ. Gɛrk-rãmba, Rom neba, la Zʋɩf-rãmb wʋsg n da be tẽn-kãng pʋgẽ. a A Poll ra pa wa beenẽ n na n da teed bɩ n koos teedo, wall n na n bao tʋʋmd ye. A waame n na n maan bũmb yõod sẽn yɩɩd rẽ hal zĩig sẽn zãre. Yaa sẽn na n kõ kaset Wẽnnaam Rĩungã wɛɛngẽ. A Poll ra baooda zĩig a sẽn na n zĩndi. La a ra pa rat n teeg a tẽed-n-taasã sẽn na yɩl n paam bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ ne-a wã ye. A ra pa rat tɩ nebã tags t’a sẽn moond koɛɛgã yĩnga, yaa tɩlɛ tɩ b kõt-a ligd ye. Woto wã, bõe la a na n maane?

2 A Poll ra tara minim fu-rotã maaneg pʋgẽ. Fu-rotã maaneg yaa tʋʋm-toogo. La baa ne rẽ, a Poll da rat n tʋma ne a sũur fãa n ges a meng yelle. La rẽ yĩnga, a ra na n paama tʋʋmd tẽn-kãngã nebã sẽn yaa wʋsgã pʋgẽ sɩda? Rẽ yĩnga, a na n paama zĩ-sõng n zĩnd bɩ? Baa ne zu-loe-kãensã fãa, a Poll pa yĩm tɩ yaa koɛɛgã mooneg n tar yõod ne-a n tɩ yɩɩd ye.

3 Wõnda a Poll zĩnda Korẽnt n kaoos bilfu. La a koɛɛgã mooneg woma biis sõma. Yam-bʋg la tõnd tõe n dɩk a Poll sẽn maan to-to Korẽntã pʋgẽ, tɩ sõng tõnd tɩ d tõog n kõ kasetã sõma Wẽnnaam Rĩungã wɛɛngẽ d moonegã zĩigẽ?

“B ra sẽta fu-roto” (Tʋʋma 18:1-4)

4, 5. a) Yɛ la a Poll zĩnd Korẽnte, la a nug-tʋʋmd ra yaa bõe? b) Tõe tɩ sɩnga wãn t’a Poll wa mi fu-rot sẽebo?

4 A Poll sẽn ta Korẽntã poor bilfu, a sega pag a ye ne a sɩd sẽn yaa Zʋɩf-rãmba, n mi sãamb reegr sõma. Raoã yʋʋr la a Akila, t’a pagã yʋʋr yaa a Pirsill bɩ Priska. B ra yikame n wa be Korẽnte, bala Rom naab a Kolood ra yiisa noore, n yeel tɩ “Zʋɩf-rãmbã fãa yi Rom tẽnga.” (Tʋʋ. 18:1, 2) A Akila ne a Pirsill pa reeg a Poll b zakẽ wã bal ye. B sakame me t’a na n naag-b n tʋme. Biiblã yetame: “B nug-tʋʋmdã sẽn da yaa a ye wã yĩnga, a [Poll] paa b zakẽ wã n da tʋmd ne-ba. Bala b ra sẽta fu-roto.” (Tʋʋ. 18:3) Yaa nin-kãensã sẽn yaa nin-sõma la b mi sãamb reegr sõma wã zakẽ la a Poll zĩndi, a sẽn wa n moond koɛɛgã Korẽntã. Wõnda yaa a Poll sẽn wa n be ne a Akila ne a Prisillã la a gʋls lɛta kẽer b sẽn wa n naag-b Biiblã sɛbã sʋka. b

5 Baa ne a Poll sẽn paam t’a Gamaliyɛll zãms-a wã, a ra sẽta fu-rot me. Sɩnga wãna? (Tʋʋ. 22:3) Pipi kiris-nebã wakatẽ, Zʋɩf-rãmbã ra pa get tɩ yaa yãnd bũmb tɩ b kambã zãms nug-tʋʋmde, baa b sã n karem n zãagame. A Poll yita Tars sẽn be Silisi soolmẽ wã. Peend ning b sẽn tar n wʋgd fu-rotã ra waee beenẽ. Dẽnd a tog n zãmsa fu-rotã sẽeb a sẽn wa n yaa bi-bɩɩga. Ra yaa tʋʋm-toogo. Bala ra baoodame tɩ b wʋg peendã, bɩ n wãag n sẽ. Woto maaneg ra pa nana ye. Bala peendã ra tagmame.

6, 7. a) Wãn to la a Poll ra get fu-rotã sẽeb tʋʋmde, la bõe n wilgd t’a Akila ne a Pirsill me tagsg ra yaa woto? b) Rũndã-rũndã, wãn to la kiris-neb hakɩɩkã rɩkd a Poll ne a Akila la a Pirsill togs-n-taare?

6 Pa fu-rotã sẽeb n da tar yõod n yɩɩd ne a Poll ye. A ra tʋmda tʋʋm-kãng sẽn na yɩl n ges a meng yelle, la a moon koe-noogã n ka ‘reeg yaood’ ye. (2 Kor. 11:7) Wãn to la a Akila ne a Pirsill ra get b nug-tʋʋmdã? B sẽn da yaa kiris-nebã, b maana wa a Polle, n da pa get tɩ yaa rẽ n tar yõod n tɩ yɩɩd ye. Yʋʋmd 52, a Poll sẽn wa n yi Korẽnt n dabd Efɛɛzã, a Akila ne a Pirsill basa b nug-tʋʋmdã n tũ-a. B sẽn ta Efɛɛzã, b sakame tɩ saam-biisã tigimd taab b zakẽ wã n maand tigissã. (1 Kor. 16:19) Kaoosg zugẽ, b kẽnga Rom, la rẽ poore, b lebg n waa Efɛɛze. Nin-kãensã sẽn da tar yẽesmã lʋɩɩsa Rĩungã yɛl taoore, la b ra tʋmd ne b sũy fãa n sõngd neb a taabã. Woto kɩtame tɩ “bu-zẽmsã tigims fãa” neb sũy ra noom ne-ba.—Rom. 16:3-5; 2 Tɩm. 4:19.

7 Rũndã-rũndã, kiris-neb hakɩɩkã tũuda a Poll ne a Akila la a Pirsill mak-sõngã. Koe-moondbã sẽn tar yẽesmã tʋmda wʋsg n get b mens yelle, sẽn na yɩl n da wa “rogl zɩɩb sẽn yaa zɩsg” b taabã zug ye. (1 Tes. 2:9) So-pakdb wʋsg tʋmda wakat-wakat sẽn na yɩl n ges b mens yelle, la yaa koɛɛgã mooneg la b lʋɩɩsd taoor n tɩ yɩɩda. Wa a Akila ne a Prisilli, koe-moondb wʋsg sakdame n deegd tigims sull yel-gɛtbã b zagsẽ. Neb nins sẽn kɩt tɩ ‘sãamb-reegr lebg b miningã’ miime tɩ woto kɩtdame tɩ b paamd raood la tẽeb kengre.—Rom. 12:13.

‘Korẽnt nebã wʋsg . . . lebga tẽedba’ (Tʋʋma 18:5-8)

8, 9. Zʋɩf-rãmbã sẽn wa n namsd a Poll koɛɛgã mooneg yĩngã, a manesem yɩɩ wãna, la yɛɛnẽ la a kẽng n tɩ moone?

8 Lebga vẽeneg n paas t’a Poll ra geta a nug-tʋʋmdã wa bũmb sẽn na n sõng-a t’a tõogd n get a meng yelle, a Sɩlaas ne a Tɩmote sẽn wa n yi Masedoan n wa ne kũunã. (2 Kor. 11:9) B sẽn ta wã bala, a Poll “sɩngame n kẽesd a sẽkã fãa koɛɛgã mooneg pʋgẽ.” (Tʋʋ. 18:5) A Poll sẽn da moond ne yẽesmã yĩnga, Zʋɩf-rãmbã sɩnga a namsgo. B zãgsame n pa kelg koɛɛgã sẽn wilgd t’a Zeezi la fãagdã ye. A Poll sẽn da rat n wilg t’a pa tar taal b manesmã yĩngã, a fugsa a futã n yeel-b yaa: “Bɩ yãmb zɩɩmã taal zĩnd yãmb mens zutu. Mam pa tar taal yel-kãensã pʋgẽ ye. Masã tɛka, mam na n kẽnga bu-zẽmsã neb nengẽ.”—Tʋʋ. 18:6; Eze. 3:18, 19.

9 Woto wã, yɛ la a Poll na n tɩ moon masã? Rao a ye yʋʋr sẽn boond t’a Titiyus Zistuus sakame t’a Poll na n wa a zakẽ wã. Wõnda a ra yaa ned sẽn tuub n kẽ Zʋɩf-rãmbã tũudmã, t’a zakã ra pẽ Zʋɩf-rãmbã tigsg roogo. Woto kɩtame t’a Poll yi tigsgã roogẽ n kẽng a Zistuus zakẽ wã. (Tʋʋ. 18:7) A Poll sẽn wa n be Korẽntã, yaa a Akila ne a Pirsill zakẽ wã la a ra gãeya. La yaa a Zistuus zakẽ wã la a sigl koɛɛgã moonego.

10. Bõe n wilgd t’a Poll ra pa yãk yam n na n moon bu-zẽmsã neb bal koɛɛgã?

10 A Poll sẽn yeel t’a na n kẽnga bu-zẽmsã nengẽ n tɩ moon koɛɛgã, rat n yeelame t’a toog ka le be ne Zʋɩf-rãmbã, neb nins sẽn tuub n kẽ Zʋɩf-rãmbã tũudmã, la baa b rãmb nins sẽn da sakd n kelgd koɛɛgã bɩ? Ayo. Wala makre, a “Kirispus, sẽn yaa tigsg roogã taoor soabã tẽe Zu-soabã, yẽ ne a zakã rãmb fãa.” Neb wʋsg sẽn da wat tigsg roogẽ wã rɩka a Zistuus togs-n-taare, bala Biiblã yetame yaa: “Korẽnt nebã wʋsg sẽn wʋm koe-noogã lebga tẽedb n deeg lisgu.” (Tʋʋ. 18:8) A Titiyus Zistuus zakã wa n lebga zĩig ning kiris-neb tigin-paallã neb sẽn da tigimd taab Korẽnte. Sã n mik t’a Luk togsa kibarã pʋgdg-pʋgdg Tʋʋm sebrã pʋgẽ wa a sẽn minim n maandẽ wã, dẽnd rat n yeelame tɩ yaa a Poll sẽn fugs a futã poor la Zʋɩf-kãensã ne neb nins sẽn tuub n kẽ Zʋɩf-rãmbã tũudmã lebg kiris-neba. Woto rat n yeelame tɩ tẽn-tʋmd a Poll ra pa dem-dem ye. A ra tũnugda ne sebg buud fãa n na n moon koɛɛgã ned ning fãa sẽn dat n kelge.

11. Wãn to la a Zeova Kaset rãmbã rɩkd a Poll togs-n-taar rũndã-rũndã, b sã n wa moond kiris-neb ne yʋʋrã?

11 Rũndã-rũndã, dũniyã zĩis wʋsgo, kiris-neb ne yʋʋrã tũudmã kɩɩ yẽga, tɩ b taoor dãmbã tar pãng b nin-buiidã zugu. Dũniyã gill zugu, tũudum-kãensã misioneer-dãmb maanda b sẽn tõe fãa, sẽn na yɩl tɩ b nebã sõor paase. Neb wʋsg yetame tɩ b yaa kiris-neba, la b yaool n ket n tũud rog-n-mikã yɛla, wa pipi kiris-nebã wakatẽ Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Korẽntã sẽn da maandã. Wa a Poll sẽn sõng Zʋɩf-rãmbã tɩ b wʋm Gʋls-sõamyã võorã, tõnd me sõngda nebã rũndã-rũndã tɩ b wʋmd bũmb nins b sẽn karem Biiblã pʋgẽ wã võore. Baa b sã n kɩɩsd tõndo, wall b taoor dãmbã sã n namsd tõndo, d pa komsd raood n bas ye. Neb nins sẽn ‘tar yẽesem Wẽnnaam yĩngã, la pa yẽesem sẽn zems ne bãngr hakɩɩkã’ sʋka, pʋ-peelem dãmb n be be n dat n bãng sɩdã Wẽnnaam zugu, tɩ d segd n bao nin-kãensã n sõng-ba.—Rom. 10:2.

“Mam tara neb wʋsg tẽn-kãngã pʋgẽ” (Tʋʋma 18:9-17)

12. Bõe la a Zeezi yeel a Poll tɩ keng a raood wʋsgo?

12 Tõe t’a Poll ra pa mi a sã n na n tõog n kell n moona koɛɛgã Korẽnt ye. La a Zeezi sẽn vẽneg a meng ne-a yʋng a ye n yeel-a bũmb ningã kɩtame t’a bãng a sẽn segd n maane. A yeel-a lame yaa: “Da zoe rabeem ye. Bɩ f ket n gomd la f ra sĩnd ye. Mam bee ne foom. Ned baa a ye pa na n zab ne foo n maan-f wẽng ye. Bala mam tara neb wʋsg tẽn-kãngã pʋgẽ.” (Tʋʋ. 18:9, 10) A Zeezi sẽn yeel a Poll bũmb ningã kenga a raood wʋsgo. Zu-soabã meng wilga a Poll t’a bas a yam tɩ bũmb pa na n maan-a, la tɩ neb wʋsg n be tẽngã pʋgẽ a sẽn dat t’a taas-b koɛɛgã. A Poll manesem yɩɩ wãna? Biiblã yetame yaa: “A paa be n maan yʋʋmd la kiis a yoobe, n zãmsd-b Wẽnnaam gomdã.”—Tʋʋ. 18:11.

13. A Poll sẽn wa n kolgd bʋʋdã geerã, a tagsa bõe yelle, la bõe n kɩt t’a ra mi tɩ b pa na n maan-a wa b sẽn maan a Etɩɛnnã?

13 A Poll sẽn zĩnd Korẽnt n maan yʋʋmd poore, bũmb n maane, tɩ kɩt t’a maneg n kɩs sɩd tɩ Zu-soabã bee ne-a. “Zʋɩf-rãmbã zemsa taab n zab ne a Polle, la b tall-a n kẽng bʋʋdã kaoob geer taoore.” (Tʋʋ. 18:12) Neb kẽer da yetame tɩ ra yaa zĩig sẽn da be Korẽnt ra-kãsengã sʋka, n yaa ɛstaraad buud b sẽn maane, n nags-a ne kug-peels la kug sẽn yaa bula-bula, hal tɩ yaa neere. Zĩ-yaleng n da be taoorã, tɩ neb kʋʋng tõe n tigim taab beenẽ. Tẽn-vaeesdbã sẽn vaees n yã bũmb ningã wilgdame tɩ bʋʋdã kaoob geerã ra pa zãr ne Zʋɩf-rãmbã tigsg roogo, la ne a Zistuus zakã ye. A Poll sẽn wa n kolgd bʋʋdã kaoob geerã, tõe t’a tagsa b sẽn da lob a Etɩɛn kugã yelle. A Etɩɛn n yɩ pipi kiris-ned b sẽn kʋ, a sẽn da kõt kaset a Zeezi zugã yĩnga. Wakat kãnga, a Poll b sẽn da boond t’a Sollã ra bee be. La “a Etɩɛn kʋʋbã taa a yam.” (Tʋʋ. 8:1) Yel-kãngã buud na n paama a Poll bɩ? Ayo! Bala Zu-soabã ra yeel-a lame yaa: “Ned baa a ye pa na n . . . maan-f wẽng ye.”—Tʋʋ. 18:10.

“Dẽ, a rig-b-la bʋʋdã kaoob geer taoore.”—Tʋʋma 18:16

14, 15. a) Zʋɩf-rãmbã rõda a Poll t’a maana bõe, la bõe yĩng t’a Galyõ sãeeg kʋʋngã? b) Bõe n paam a Sostɛne, la tõe tɩ rẽ sõng-a lame t’a sak n maan bõe?

14 A Poll sẽn ta bʋʋdã kaoob geer taoore, bõe n maane? Ra yaa Akayi tẽngã guvɛrneer b sẽn boond t’a Galyõ wã n da yaa bʋ-kaoodã. Ra yaa bãngd a Seneka sẽn da yaa Rom nedã kẽema. Zʋɩf-rãmbã rõda a Poll n yeel yaa: “Ra-kãngã zãmsda nebã n dat tɩ b tũ Wẽnnaam ne manesem sẽn pa zems ne tõogã ye.” (Tʋʋ. 18:13) Ne bãmba, a Poll modgda Zʋɩf-rãmbã tɩ b lebgd kiris-neba. A Galyõ gesame n mik t’a Poll pa maan ‘yel-kɛgre,’ wall ‘bũmb sẽn yaa wẽng wʋsg’ ye. (Tʋʋ. 18:14) A Galyõ ra pa rat n kẽes a toog Zʋɩf-rãmbã no-koɛɛmã pʋgẽ ye. Rẽ n so t’a sãeeg kʋʋngã, nand meng t’a Poll yaag a noor n yeel bũmb n wilg t’a pa tar taal ye. A Poll rõatbã sũy puugame tɩ b sik b sũ-puugrã a Sostɛn zugu. Tog n yaa yẽ n da reeg a Kirispus zĩigẽ n lebg Zʋɩf-rãmbã tigsg roogã taoor soaba. B yõka a Sostɛn n “sɩng a pãbr bʋʋdã kaoob geer taoore.”—Tʋʋ. 18:17.

15 Bõe yĩng t’a Galyõ pa gɩdg kʋʋngã tɩ b ra pãb a Sostɛne? Tõe t’a ra tagsdame tɩ yaa a Sostɛn n yaa kʋʋng ning sẽn zabd ne a Pollã taoor soaba, la tɩ rẽ n são ne-a. Yaa woto, tɩ pa woto me, yellã baasa neere. Kaoosg zugẽ, a Poll sẽn wa n gʋlsd a pipi lɛtrã n na n tool Korẽnt tigingã nebã, a goma saam-biig a ye yʋʋr sẽn yaa a Sostɛn yelle. (1 Kor. 1:1, 2) Yaa Sostɛn ning b sẽn da pãb Korẽntã bɩ? Sã n yaa rẽ, yell ning sẽn paam-a wã sõng-a lame t’a sak n lebg kiris-neda.

16. A Zeezi yeelame yaa: “Bɩ f ket n gomd la f ra sĩnd ye. Mam bee ne foom. Wãn to la gom-kãensã sõngd tõnd tɩ d ket n moond koɛɛgã?

16 Tẽeg-y tɩ yaa Zʋɩf-rãmbã sẽn zags tɩ b kõn kelg a Poll koe-moonegã poor la Zu-soab a Zeezi yeel-a yaa: “Da zoe rabeem ye. Bɩ f ket n gomd la f ra sĩnd ye. Mam bee ne foom.” (Tʋʋ. 18:9, 10) D segd n tẽega gom-kãensã, sẽn yɩɩd fãa nebã sã n wa pa rat n kelg koɛɛgã d sẽn moondã. Ra tol-y n yĩm-y t’a Zeova mii sẽn be nebã sũyẽ, la t’a takda sũ-tɩrs rãmbã n wat a nengẽ ye. (1 Sãm. 16:7; Zã 6:44) Woto kengda d raoodo, tɩ d rat n kell n nang pãng ne koɛɛgã moonego. Neb tusa n deegd lisg yʋʋmd fãa, rat n yeel tɩ neb kobs daar fãa. A Zeezi pʋlma neb nins a sẽn kõ noor tɩ b sõng buud toɛy-toɛy fãa neb tɩ b yɩ yẽ karen-biisã n yeel yaa: “Mam bee ne yãmb daar fãa, hal tɩ ta dũniyã saabo.”—Mat. 28:19, 20.

“A Zeova sã n data” (Tʋʋma 18:18-22)

17, 18. A Poll sẽn wa n be koom-koglg pʋgẽ n dabd Efɛɛzã, tõe tɩ bõe yell la a ra tagsda?

17 D pa mi sã n yaa a Galyõ yam-yãkrã n kɩt tɩ laafɩ zĩnd tigingã b sẽn da lugl paalem Korẽntã pʋgẽ ye. La a Poll zĩnda Korẽnt n ‘maan rasem wʋsg’ n yaool n na n loog n bas saam-biisã sẽn da be be wã. Yʋʋmd 52 sẽnese, a Poll yãka yam n na n tɩ kẽ koom-koglg Sãnkre n kẽng Siiri. Sãnkre ra bee Korẽnt tẽngã yaanga, kilo 11 zĩigẽ. La nand t’a Poll yi Sãnkre, a “kɩtame tɩ b wõrs a zoobdã koees-koeese . . . , bala a ra pʋlma Wẽnnaam bũmbu.” c (Tʋʋ. 18:18) Rẽ poore, a talla a Akila ne a Pirsill tɩ b tɩ kẽ koom-koglg n pasg Eze mogrã n kẽng Efɛɛz sẽn be Aazimineerã.

18 A Poll tog n da tagsda bũmb ning fãa sẽn maan Korẽntã yelle. A ra tẽra bõn-sõma toor-toor sẽn maan yelle, n da tõe n tik rẽ n maan sũ-noogo. A sẽn moon koɛɛgã beenẽ n kaoos yʋʋmd la kiis a yoobã woma biisi. A Poll tõog n lugla tiging Korẽnt tẽngẽ wã, tɩ tigingã neb ra tigimd taab a Zistuus zakẽ wã. A Zistuusi, a Kirispus ne a zakã rãmba, la neb a taab lebga kiris-neba. A Poll da nonga nin-kãensã, bala yẽ n sõng-b tɩ b lebg kiris-neba. Kaoosg zugẽ, a goma b yell n yeel tɩ b yaa wa sɛb sẽn pẽgd bãmba, sẽn gʋls bãmb sũyã pʋsẽ. Tõnd me sũy noomame, d sẽn paam n sõng neb tɩ b lebg a Zeova Kaset rãmbã. D sẽn ne nin-kãensã sẽn yaa wa ‘sɛb sẽn pẽgd tõndã’ noom-d lame.—2 Kor. 3:1-3.

19, 20. A Poll sẽn ta Efɛɛzã bala, bõe la a maan-yã? Yam-bʋg la d tõe n dɩk a Poll nengẽ, d sã n wa yãk yam n na n sigl d sẽkã n tõog n tʋm Wẽnnaam tʋʋmdã sõma n paase?

19 A Poll sẽn ta Efɛɛzã bala, a sɩnga koɛɛgã moonego. A tɩ “kẽe tigsg roogẽ wã n sõs ne Zʋɩf-rãmbã.” (Tʋʋ. 18:19) So-kãnga wã, a Poll pa kaoos Efɛɛz ye. Baa b sẽn kos-a t’a pa be n kaoosã, a pa sak ye. B sẽn wa n pʋʋsd taab Wẽnd na taasã, a yeel-b lame yaa: “A Zeova sã n data, m na n lebg n waa yãmb nengẽ yɛsa.” (Tʋʋ. 18:20, 21) Yaa vẽeneg t’a Poll ra miime tɩ neb wʋsg n be Efɛɛz t’a segd n taas-b koɛɛgã. Tẽn-tʋmd a Poll ra ratame n lebg n kẽng Efɛɛze, la ra yaa a Zeova sã n da kõ-a sore. Woto pa mak-sõng d sẽn segd n tũ sɩda? D sã n wa yãk bũmb d sẽn dat n maan a Zeova tʋʋmdã pʋgẽ, d segd n sigla d sẽkã sõma, tɩ sõng-d tɩ d tõog n tʋm Wẽnnaam tʋʋmdã sõma. La d segd n teega a Zeova wakat fãa n bas t’a wilg-d sore, la d modg tɩ d sẽn maandã fãa zemsd ne a raabã.—Zak 4:15.

20 A Poll basa a Akila ne a Pirsill Efɛɛze, n kẽ koom-koglg n kẽng Sezaare. Wõnda a kẽnga Zerizalɛm, n na n tɩ kaag beenẽ tigingã neba. (Tʋʋ. 18:22) Rẽ poore, a Poll leba a yirã Siiri sẽn be Ãntiyoosã. Masã a Poll misioneer so-toak a yiib-n-soabã taa a tɛka, la woma biis wʋsgo. Bõe n maan a Poll misioneer yaoolem so-toakã sasa? D na n yãa rẽ sak ning sẽn pʋgdã pʋgẽ.

b Ges-y zĩ-gũbrã: “ A Poll lɛta sẽn keng neb raoodo.”

c Ges-y zĩ-gũbrã: “ A Poll sẽn pʋlem Wẽnnaam bũmb ningã.”