1, 2. Ãnd dãmb n da yi Filip n dabd Tesalonik tẽngẽ wã, la sorã zugu, tõe tɩ yaa bõe yell la b ra tagsda?

 ROM tẽngã neb sẽn tar minim n tuk sor sẽn da pasgd tãmse, tɩ so-toagdb wʋsg ra tũud be. Ra yaa bʋʋr zĩig fãa, bala b sẽn da maan sorã to-to wã kɩtame tɩ b ra wʋmd bõensã sarɛtsã naoã rãamde. Bõensã yãbrã, la so-toagdbã sẽn kẽnd la b sõsd ne taabã me ra maanda bʋʋre. Sodaase, toandba, n paas nug-tʋʋm mitb n da be so-toagdbã sʋka. A Poll ne a Sɩlaas la a Tɩmote me ra tũuda so-kãnga. B ra yii Filip tẽngã n dabd Tesalonik. Yaa kilo koabg la pis-tã. So-toakã ra pa nana baa bilfu, sẽn yɩɩd fãa, ne a Poll la a Sɩlaase. B yĩnsã fãa ra ket n yaa noada, b sẽn da pãb-b ne rasab Filip tẽngẽ wã yĩnga.—Tʋʋ. 16:22, 23.

² Bõe n sõng nin-kãensã tɩ b ra ka tagsd sorã woglem yelle? Yaa b sẽn da sõsd ne taab so-toakã sasa wã. B ra ket n tẽra bũmb ning sẽn maan Filip tẽngẽ wã tɩ kɩt tɩ bãensã roog gũud ne a zakã rãmb sak n lebg tẽedbã. Bũmb ning sẽn maanã kɩtame t’a Poll ne a Tɩmote yãk yam n na n kell n moon Wẽnnaam koɛɛgã. La b sẽn wa n kolg Tesalonik tẽngã, b ra yɛɛsda Zʋɩf-rãmb nins sẽn be be wã manesem sẽn na n yɩ to-to ne-ba. B ra na n zaba ne-ba, bɩ n pʋd n pãb-ba, wa sẽn yɩ to-to Filip tẽngẽ wã bɩ?

3. Wãn to la a Poll kibarã tõe n sõng tõnd rũndã-rũndã?

³ A Poll wa n gʋlsa lɛtr n tool Tesalonik kiris-nebã, n togs-b a tagsg sẽn da yaa a soaba. A yeelame: “Yãmb miime tɩ Filip tẽngã, tõnd deng n paama toog tɩ b le nams tõndo. Baa ne rẽ, tõnd paama raood tõnd Wẽnnaamã maasem yĩnga, n moon yãmb Wẽnnaam koe-noogã baa ne kɩɩsgã sẽn da yaa wʋsgã.” (1 Tes. 2:2) Wõnda a Poll goamã wilgdame t’a ra yɛɛsdame n pa rat n kẽng Tesaloniki, yell ning sẽn da maan Filip tẽngẽ wã yĩnga. A buud zoe n paama yãmb bɩ? Zoe n yɩɩ toog ne yãmb tɩ y moon koe-noogã bɩ? A Poll teega a Zeova n paam t’a kõ-a pãnga, la a sõng-a t’a tall raoodo. Y sã n bao n bãng a Poll kibarã sõma, na n sõng-y lame tɩ y tõog n dɩk a togs-n-taare.—1 Kor. 4:16.

4. Bõe yĩng tɩ d tõe n yeel t’a Poll sẽn zĩnd Tesalonikã yɩɩga semen a tãabo?

⁴ Kibarã wilgdame t’a Poll sẽn wa n be Tesalonikã, a moona Zʋɩf-rãmbã tigsg roogẽ vʋʋsg ray a tãabo. Woto rat n yeelame t’a Poll zĩnda Tesalonik semen a tãab bal bɩ? Ayo. Tõe t’a sẽn ta Tesalonikã, pa Zʋɩf-rãmbã tigsg roogẽ wã la a reng n kẽng ye. Sẽn paase, lɛta nins a sẽn gʋlsã wilgdame tɩ yẽ ne a tũud-n-taasã sẽn wa n be Tesalonikã, b tʋmame n ges b mens yelle. (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8) A sẽn wa n be be wã me, naoor a yiib fãa la Filip saam-biisã tool-a bũmb a sõngr yĩnga. (Fili. 4:16) Dẽnd d tõe n yeelame t’a sẽn zĩnd Tesalonikã yɩɩga semen a tãabo.

5. Bõe la a Poll maan n sõng nebã sẽn na yɩl tɩ b tẽ a sẽn da zãmsd-b bũmb ningã?

⁵ A Poll sẽn paam raood n na n moon koɛɛgã, a sõsa ne neb nins sẽn tigim Zʋɩf-rãmbã tigsg roogẽ wã. A “kẽe tigsg roogã pʋgẽ wa a sẽn minim n maandẽ wã, la a sõsa ne-b Gʋls-sõamyã wɛɛngẽ vʋʋsg ray a tãabo, n wilgd-b tɩ ra yaa tɩlɛ tɩ Kiristã namse, la a vʋʋg n yi kũ-rãmb sʋka. A ra karemda Gʋls-sõamyã zĩis kẽer n wilgd-b rẽ, n yetẽ: ‘Zeezi-kãngã mam sẽn gomd a yell ne yãmbã, yaa yẽ la Kiristã.’” (Tʋʋ. 17:2, 3) A Poll ra pa rat t’a sẽn yet bũmb ningã yɩ a kɛlgdbã noog bal ye. A ra rat n sõng-b lame me tɩ b tags a zug neere. A miime tɩ sẽn da wat-b Zʋɩf-rãmbã tigsg roogẽ wã ra mii Gʋls-sõamyã la b nand-a, la b ra pa wʋmd a goamã võor sõma ye. Rẽ n so t’a Poll sõng-b sẽn na yɩl tɩ b tags b sẽn mi wã zug neere, n bilg-b a võore, la a tik Gʋls-sõamyã zug n wilg tɩ Nazarɛt rao a Zeezi n yaa Mesi ning sẽn da segd n wa wã bɩ Kiristã.

6. Bõe la a Zeezi maan sẽn na yɩl n sõng a karen-biisã tɩ b wʋm Gʋls-sõamyã võore, la baasa wãna?

⁶ Wa a Zeezi, a Poll sẽn da zãmsd nebã bũmb ninsã ra tika Gʋls-sõamyã zugu. Wala makre, a Zeezi yeela a karen-biisã naoor wʋsg tɩ sẽn zems ne Gʋls-sõamyã, ninsaal Biigã segd n namsame, n ki, la a vʋʋge. (Mat. 16:21) A Zeezi vʋʋgrã poore, a vẽnega a meng t’a karen-biisã yã-a. B sẽn yã-a wã yɩɩ kaset t’a sẽn da yeel-b bũmb ningã yaa sɩda. La a Zeezi maana sẽn yɩɩd rẽ, n na n sõng-b tɩ b tẽ Wẽnnaam Gomdã. Biiblã wilga a sẽn zãms a karen-biis kẽer bũmb ningã n yeel yaa: “A Zeezi sɩnga ne a Moyiiz la No-rɛɛsdbã fãa sẽn gʋlsã, n bilg-b Gʋls-sõamyã sẽn yet bũmb nins fãa yẽ meng zugã võore.” Baasa wãna? Linga a karen-biisã wʋsgo, hal tɩ b yeel yaa: “A sẽn wa n gomd ne tõnd sorã zugu, n bilgd tõnd Gʋls-sõamyã võor sõma wã, d sũyã ra pa noom wʋsg sɩda?”—Luk 24:13, 27, 32.

7. Bõe yĩng tɩ d sẽn zãmsd nebã bũmb ninsã segd n tik Biiblã zugu?

⁷ Wẽnnaam Gomdã tara pãnga. (Ebre. 4:12) Rẽ n so tɩ rũndã-rũndã, kiris-nebã tikda b sẽn zãmsd nebã bũmb ninsã Wẽnnaam Gomdã zugu, wa a Zeezi ne a Poll la tẽn-tʋmdb a taabã sẽn maanã. Tõnd me sõngda nebã sẽn na yɩl tɩ b tags Gʋls-sõamyã goamã zug neere, n bilgd-b a  võore, la d karemd Biiblã tɩ b ne vẽeneg tɩ d sẽn yetã yita Biiblã pʋgẽ. Koɛɛg ning d sẽn moondã pa tõnd mens koɛɛg ye. D sẽn tikd Biiblã n zãmsd nebã bũmb ninsã sõngd-b lame tɩ b bãng tɩ yaa Wẽnnaam sẽn yetã la d zãmsd-ba, la pa tõnd mens tagsa ye. Sẽn paase, tõnd mengã segd n tẽegda wakat fãa tɩ koɛɛg ning d sẽn moondã fãa tika Wẽnnaam Gomdã zugu. Woto kɩtdame tɩ nebã tõe n tẽ d sẽn yetã. D sẽn mi tɩ koɛɛg ning d sẽn moondã yaa sɩd zãngã yĩnga, kɩtdame tɩ d basd d yam n moond ne raoodo, wa a Poll sẽn maanã?

8-10. a) Tesalonik nebã manesem yɩɩ wãn ne koe-noogã? b) Bõe yĩng tɩ Zʋɩf-rãmb kẽer da maand sũ-kiir ne a Polle? d) Bõe la Zʋɩf-rãmb nins sũy sẽn yikã maan-yã?

⁸ A Poll sẽn paam namsg a tẽebã yĩngã kɩtame t’a ra miẽ t’a Zeezi sẽn yeel bũmb ningã yaa sɩda. A ra yeelame yaa: “Yamb pa yɩɩd a zu-soab ye. B sã n namsa maam, b na n namsa yãmb me. B sã n tũu mam goamã, b na n tũu yãmb me goamã.” (Zã 15:20) A Poll sẽn wa n be Tesalonikã, neb kẽer sak n kelga koɛɛgã, la sãnda pa kelg ye. A Luk goma neb nins sẽn sak n kelgã yelle, n yeel yaa: “Kɩtame tɩ bãmb neb kẽer [Zʋɩf-rãmbã] lebg tẽedba, [Kiris-neba] n naag a Poll ne a Sɩlaase. Gɛrk-rãmb wʋsg sẽn tũud Wẽnnaam n paas pagb wʋsg sẽn yaa nin-kãsems me n wa n naag-ba.” (Tʋʋ. 17:4) Yaa vẽeneg tɩ nin-kãensã sũy ra nooma wʋsgo, b sẽn paam tɩ b bilg-b Gʋls-sõamyã tɩ b wʋm a võor sõma wã yĩnga.

⁹ Neb kẽer sũur yɩɩ noog ne a Poll goamã, la sãnda sũur yika ne-a. Zʋɩf-rãmb kẽer sẽn da be Tesalonik ra maanda sũ-kiir ne a Polle, a sẽn tõog tɩ “Gɛrk-rãmb wʋsg” lebg tẽedbã yĩnga. Nin-kãensã ra maana b sẽn tõe fãa n zãms Gɛrk-rãmbã Gʋls-sõamyã babg ning b sẽn da gʋls ne Ebre wã, n da getẽ tɩ b lebga bãmb karen-biisi. Dẽnd sã n yaa ne bãmba, a Poll tiig n kẽe b tigsg roogẽ wã, n tuubd bãmb nebã tɩ b lebgd kiris-neba. Woto kɩtame tɩ Zʋɩf-rãmbã sũy yik wʋsgo.

¹⁰ A Luk togsa bũmb ning sẽn maan rẽ poorã, n yeel yaa: “Sũ-kiir yõka Zʋɩf-rãmbã, tɩ b tigim nin-wẽns kẽer sẽn da be raagẽ wã n pa tar tʋʋma, tɩ b lebg kʋʋng n sɩng tẽngã rãmbgo. B tɩ kẽe a Zaazõ zakã n baood a Poll ne a Sɩlaas n na n tall-b n tɩ kõ kʋʋngã. B sẽn pa yã-bã, b veoa a Zaazõ ne saam-biis kẽer n kẽng tẽngã soaadb nengẽ, n tɩ zẽk b koees n yeele: ‘Neb nins sẽn dãmbd dũniyã fãa wã bee ka masã, la a Zaazõ reeg-b-la sãando. Nin-kãensã fãa kɩɩsda a Sezaar noyã, n yetẽ tɩ rĩm a to n be: A Zeezi.’” (Tʋʋ. 17:5-7) A Poll ne a tũud-n-taasã manesem yɩɩ wãn ne rẽ?

11. B rõda a Poll ne a tũud-n-taasã tɩ b maana bõe? Tõe tɩ yaa no-bʋg zʋg la b tik n dõd-ba? (Ges-y vẽnegrã.)

¹¹ Neb kʋʋng sũy sã n yiki, naoor wʋsgo b tʋmdame tɩ nare. B tʋmda nen-kɛglem tʋʋma, tɩ b manesmã wõnd kʋɩlg sẽn kaooge. Yaa woto la Zʋɩf-rãmb nins sũy sẽn da yikã maan-yã, sẽn na yɩl n menes a Poll la a Sɩlaase. B sẽn wa ne “rãmbg” tẽngã pʋgẽ wã poore, b maana b sẽn tõe  fãa sẽn na yɩl tɩ tẽngã soaadbã tẽ t’a Poll dãmb maana bũmb sẽn yaa wẽng wʋsgo, n segd ne sɩbgre. Pipi, b rõda a Poll ne a tũud-n-taasã tɩ b yaa neb “sẽn dãmbd dũniyã fãa,” tɩ yaool n pa bãmb n wa ne gudgrã Tesalonik tẽngã pʋgẽ ye. Rõadg a yiib-n-soabã n da tolg n yaa yelle. B yeelame tɩ b teenda Rĩm a to, rat n yeel t’a Zeezi Kiristi, tɩ b sẽn maan woto wã kɩɩsd naabã noore. a

12. Bõe n wilgd tɩ b sẽn dõd kiris-nebã Tesalonikã ra tõe n waa ne yell meng-menga?

¹² Tẽeg-y tɩ gʋlsdbã ne Fariziyẽ-rãmbã ra rõda a Zeezi t’a maana bũmb a woto buudu. B tɩ yeela a Pɩlat yaa: “Tõnd yãa ra-kãngã t’a rãmbd tõnd tẽngã, n yetẽ . . . tɩ yẽ la Kiristã sẽn yaa rĩmã.” (Luk 23:2) A Pɩlat tog n da yɛɛsda Rom naabã na n wa tags t’a basa yẽ teelg n teend rĩm a to. Rẽ n so t’a kao a Zeezi bʋʋdo, n yeel t’a segda ne kũum. Woto me, b sẽn dõd kiris-nebã Tesalonikã ra tõe n kɩtame tɩ b paam yell meng-menga. Rẽ wɛɛngẽ, sebr a yembr yeelame yaa: “Rõadg a woto ra tõe n waa ne yell meng-menga. ‘Bala b sã n da yeel tɩ ned n makd n na n zãmb Rom naabã, naoor wʋsgo b kʋʋda a soabã.’” Nin-kãensã mag-wẽngã na n yãka neng bɩ?

13, 14. a) Bõe yĩng tɩ kʋʋngã sũy sẽn da yikã pa tõog tɩ koɛɛgã mooneg yalse? b) Bõe la a Poll maan tɩ wilgdẽ t’a ra maanda gũusg wa a Zeezi, la wãn to la d tõe n dɩk a togs-n-taare?

¹³ Kʋʋngã sũy sẽn da yikã pa tõog tɩ koɛɛgã mooneg yals Tesalonik tẽngẽ wã ye. Bõe yĩnga? Pipi, yaa tɩ b ra pa mi a Poll ne a Sɩlaas sẽn beẽ ye. Sẽn paase, tẽngã soaadbã ra pa kɩs sɩd tɩ b maana bũmb ning b sẽn yeel tɩ b maaname wã ye. B basa a Zaasõ ne saam-biisã tɩ b looge, b sẽn kɩt tɩ b yao ligd ning b sẽn da segd n yao wã poore. (Tʋʋ. 17:8, 9) A Poll tũu a Zeezi saglg ning sẽn yet tɩ d “yɩ gũus-m-mens rãmb wa wiisi,” la “neb sẽn pa tar b toorẽ yell wa marwala,” n da zãagd a meng ne zĩig ning fãa yell sẽn tõe n paam-a, sẽn na yɩl n ket n moond koɛɛgã. (Mat. 10:16) Vẽenega, baa a Poll sẽn da tar raoodã, pa rat n yeel t’a ra pa maand gũusg ye. Wãn to la kiris-nebã tõe n dɩk a togs-n-taar rũndã-rũndã?

¹⁴ Rũndã-rũndã, tũudum taoor dãmb mi n pirsda neb tɩ b namsd a Zeova Kaset rãmbã. B rõta a Zeova Kaset rãmbã tɩ b pa teend goosneema-rãmbã, tɩ b kɩɩsda tẽngã noyã, n namsd-b rẽ yĩnga. Wa sẽn da yaa to-to a Poll dãmb wakatẽ wã, neb nins sẽn namsd tõnd rũndã-rũndã wã maanda rẽ sũ-kiir yĩnga, b sẽn ne tɩ neb wʋsg sakd n lebgda a Zeova Kaset rãmbã. La d manesem yaa wãn ne rẽ? D sẽn yaa kiris-neb  hakɩɩkã, d pa baood yɛl n kõt d mens ye. D maanda d sẽn tõe fãa n pa zabd ne neb nins sũy sẽn yikd ne tõndã, la yam-koees rãmbã ye. D baooda d sẽn tõe n maan n ket n moond koɛɛgã ne laafɩ. Naoor wʋsgo d basdame tɩ b sũyã sigi, tɩ d yaool n lebg n kẽng b nengẽ.

15. Beere nebã manesem yɩɩ wãn ne koe-noogã?

¹⁵ Sẽn na yɩl tɩ bũmb da maan a Poll ne a Sɩlaase, saam-biisã kɩtame tɩ b kẽng Beere sẽn da be kilo 65 zĩigẽ wã. B sẽn ta wã, a Poll kẽe Zʋɩf-rãmbã tigsg roogẽ n sõs ne neb nins sẽn da tigim be wã. A sũur tog n yɩɩ noogo, a sẽn paam neb sẽn sak n kelg-a wã! A Luk goma Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Beere wã yelle, n yeel tɩ b “ra tara yam-sõng n yɩɩd sẽn be-b Tesalonikã. Bala b reega goamã ne b sũy fãa, n da maagd b yĩns n vaeesd Gʋls-sõamyã daar fãa n dat n bãng gom-kãens sã n yaa sɩda.” (Tʋʋ. 17:10, 11) Rẽ yĩnga, gom-kãensã ra paoogda Zʋɩf-rãmb nins sẽn lebg kiris-neb n da be Tesalonikã bɩ? Baa bilfu. Bala kaoosg zugẽ, a Poll tool-b-la lɛtre, n yeel yaa: “Rẽ yĩng me la tõnd sẽn pʋʋsd Wẽnnaam bark n pa basdẽ wã, bala yãmb sẽn wa n deeg Wẽnnaam gomdã y sẽn wʋm tõnd nengẽ wã, yãmb pa sak-a wa a yaa ninsaal gomd ye. Yãmb sak-a-la wa a sẽn sɩd yaa bũmb ningã, wa Wẽnnaam gomde, gomd sẽn tʋmd yãmb a tẽedbã pʋsẽ me wã.” (1 Tes. 2:13) La bõe n kɩt tɩ Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Beere wã ra tar yam-sõng n yɩɩda?

16. Bõe yĩng tɩ b sẽn yeel tɩ Beere nebã ‘tara yam-sõng n yɩɩdã’ zemse?

¹⁶ Baa ne Beere nebã sẽn da kelgd goam b sẽn da zɩ n wʋmã, b pa maan sãmb-sãmb ne rẽ, bɩ n kɩɩs ye. B leb n pa tẽ zond-yaar ye. Pipi, b maaga b yĩng n kelg a  Poll neere. Rẽ poore, b lebg n vaeesa Gʋls-sõamyã goam a Poll sẽn da sõng-b tɩ b wʋm a võorã, n na n ges sã n sɩd yaa sɩda. Sẽn paase, b ra zãmsda Wẽnnaam Gomdã sõma daar fãa, la pa vʋʋsg daar bal ye. B ra maanda woto “ne b sũy fãa,” n na n bao n bãng b sẽn zãms-b bũmb ninsã sã n zemsa ne Gʋls-sõamyã sẽn yetã. Rẽ poore, b talla sik-m-meng n sak n toeeme, bala “bãmb neb wʋsg lebga tẽedba.” (Tʋʋ. 17:12) Dẽnd a Luk bee bʋʋm la a sẽn yeel tɩ b tara ‘yam-sõng n yɩɩdã!

17. Bõe yĩng tɩ d segd n dɩk Beere nebã togs-n-taare, la wãn to la d tõe n ket n maand rẽ, baa d sẽn be sɩdã pʋgẽ wã sẽn kaoos to-to?

¹⁷ Beere nebã ra pa mi tɩ b na n wa gʋlsa yam-sõng ning b sẽn tall koe-noogã wɛɛngẽ wã Biiblã pʋgẽ, tɩ yɩ mak-sõng tõnd yĩng ye. B maana a Poll sẽn da tẽed tɩ b na n maana bũmb ningã bal kɛpɩ, la Wẽnnaam a Zeova me sẽn da rat tɩ b maanã. Yaa woto me la tõnd sagend nebã tɩ b maane. Rat n yeel tɩ n maag b yĩng n zãms Biiblã, sẽn na yɩl tɩ b sẽn tẽed bũmb ninsã tik Wẽnnaam Gomdã zugu. D sẽn sak sɩdã, d segd n kell n talla Beere nebã yam-sõngã buudu. Yaa masã meng la d segd n modg n baood n bãngd a Zeova n paasdẽ, la d yɩt tao-tao n tũud bũmb nins a sẽn zãmsd tõndã. D sã n maand woto, d basdame t’a Zeova yɩ tõnd yagda, la a zãmsd tõnd tɩ zemsd ne a raabã. (Eza. 64:8) Woto, d na n kell n talla yõod d saasẽ Ba wã nifẽ, la d tat a yam me.

18, 19. a) Bõe yĩng t’a Poll yi Beere, la baa ne rẽ bõe la a ra ket n maanda? b) Wãn to la d tõe n dɩk a togs-n-taare? d) Yɛ la a Poll kẽng n na n tɩ moone, la yaa ãnd dãmba?

¹⁸ A Poll pa zĩnd Beere n kaoos wʋsg ye. Biiblã yetame yaa: “Zʋɩf-rãmb nins sẽn be Tesalonikã sẽn wa n bãng t’a Poll moonda Wẽnnaam koɛɛgã Beere me wã, b waa be n na n tõg kʋʋngã tɩ b zab ne a Poll dãmba. Zĩig pʋgẽ, saam-biisã kɩtame t’a Poll kẽng mogrã noore, la a Sɩlaas ne a Tɩmote paa be. Neb nins sẽn da yãagd a Pollã tall-a lame n kẽng hal Atɛnne. A Poll yeel-b lame tɩ b tɩ togs a Sɩlaas ne a Tɩmote tɩ b modg n bʋʋg yẽ tao-tao. Rẽ poore, b loogame.” (Tʋʋ. 17:13-15) Nin-kãensã sẽn yaa koe-noogã bɛɛbã ra ket n maanda b sẽn tõe fãa n dat n nams kiris-nebã. B sẽn dig a Poll n yiis Tesalonikã pa sek-b ye. B pʋgame n kẽng Beere, n na n tɩ tõg kʋʋngã tɩ b zab ne a Poll dãmba. La pa yãk neng ye. A Poll da miime t’a sẽn segd n moon zĩis ninsã yaa wʋsgo. Rẽ n so t’a bas zĩ-kãng n tɩ moon zĩig a to. Rũndã-rũndã, tõnd me pa basd tɩ ned gɩdg tõnd tɩ d pa le moond koɛɛgã ye.

¹⁹ A Poll sẽn taas Zʋɩf-rãmb nins sẽn da be Tesalonik la Beere wã koɛɛgã, sõng-a lame t’a bãng t’a segd n moona ne raoodo, la a sõng nebã tɩ b bãng Gʋls-sõamyã sẽn sɩd yet bũmb ningã. Tõnd me segd n maana woto. Neb nins a Poll sẽn tog n moon masã wã sẽn tẽed bũmb ninsã yaa toor fasɩ ne Zʋɩf-rãmbã. Yaa bu-zẽms neb sẽn be Atɛnne. B manesem na n yɩɩ wãn ne koɛɛgã a sẽn na n taas-bã? D na n bãnga rẽ sak ning sẽn pʋgdã pʋgẽ.