Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Vẽnegre

Vẽnegre

 1 BIIBLÃ NO-YẼGÃ

Wẽnnaam noyã tika no-yẽg zutu. No-yẽgã bee Biiblã pʋgẽ. B sõngda tõnd tɩ d bãng Wẽnnaam sẽn date, la a tagsg sẽn yaa a soab yell ninga taoore. No-yẽgã sõngda tõnd tɩ d bãng n yãk yam sõma, n maan sẽn yaa tɩrga. Yell ninga taoore, noor takɩ sã n pa be, yaa no-yẽgã n sõngd tɩ d bãng d sẽn segd n maane.

Sak a 1, sull a 8

 2 SAKRÃ

Sak a Zeova rat n yeelame tɩ d maan a sẽn yet tõndã ne yamleoogo. A Zeova ratame tɩ d sak yẽ, d sẽn nong-a wã yĩnga. (1 Zã 5:3) Tõnd sã n nong Wẽnnaam la d kɩs-a sɩda, d na n tũu a saglsã wakat fãa. Baa sã n wa yaa toogo, d na n saka a sẽn yetã. D sã n sak a Zeova, na n nafa tõndo. Bala a wilgda tõnd d sẽn tõe n maan tɩ d vɩɩmã tall barka. A leb n pʋlmame tɩ d na n paama bark buud toor-toor beoog-daare.—Ezayi 48:17.

Sak a 1, sull 10

 3 D SẼN TÕE N YÃK D TOORẼ YAMÃ

A Zeova pa naan ninsaal t’a yaa wa masĩn ye. A kõo ned kam fãa sor t’a tõe n yãk a toorẽ yam. (Tõodo 30:19; Zozue 24:15) Dẽnd tõnd tõe n yãka yam tɩ yɩ sõma. La d sã n pa gũusi, d tõe n wa yãka yam sẽn pa sõma. Sẽn mik tɩ d tara tõog n yãkd d toorẽ yamã yĩnga, yaa tõnd ned kam fãa n tog n yãk a sã n na n maana sɩd ne a Zeova, n wilg t’a nong-a lame.

Sak a 1, sull 12

 4 NOYÃ, SÕMA LA WẼNGÃ WƐƐNGẼ

A Zeova lugla noy sõma la wẽngã wɛɛngẽ, n na n sõng tõnd d yel-manesmã la d tʋʋm-tʋmdɩ wã pʋgẽ. D sã n zãmsd Biiblã, d na n bãnga no-kãense, la b sẽn tõe n sõng-d to-to tɩ d vɩɩmã yɩ sõma. (Yel-bũnã 6:16-19; 1 Korẽnt rãmbã 6:9-11) B wilgda tõnd Wẽnnaam sẽn date, n sõngd tõnd tɩ d bãng d sẽn tõe n maan n yɩ nin-sõma, la d sẽn tõe n yãk yam-sõma to-to. Dũniyã nebã yel-manesmã la b tʋʋm-tʋmdɩ wã tara sãoongo. La a Zeova noyã yẽ pa toeemd ye. (Tõodo 32:4-6; Malasɩ 3:6) D sã n tũ no-kãense, na n sõnga tõnd la kogl-do.

Sak a 1, sull 17

 5 SŨUR-KASETÃ

A Zeova kõo ninsaal buud fãa sũur-kaseto. Yaa sũur-kasetã n kɩt tɩ d tõe n bãng sẽn yaa sõma ne wẽng n bakã. (Rom dãmbã 2:14, 15) D sã n dat tɩ d sũur-kasetã yɩ sõma, d segd n kibl-a lame tɩ zems ne a Zeova noyã. Rẽ na n sõng-d lame tɩ d sẽn maand bũmb ninsã tat Wẽnnaam yam. (1 Pɩyɛɛr 3:16) D sã n wa rat n maan sẽn pa segde, a tõe n keooga tõndo. A leb n tõe n namsa tõndo, d sã n wa maan wẽnga. Ned sũur-kaset tõeeme n pa le tʋmd sõma, la ne a Zeova sõngre, a tõe n le paama sũur-kaset sẽn yaa sõma. Sũur-kaset sẽn yaa sõma kɩtdame tɩ d yam gãe bãane, tɩ d sũurã noom ne d menga.

Sak a 2, sull a 3

 6 WẼNNAAM ZOEESE

Ned sẽn zoet Wẽnnaam nong-a lame la a waoogd-a, n pa rat n maan bũmb sẽn na n sãam a sũur ye. D sã n zoet Wẽnnaam, sõngda tõnd tɩ d maand sẽn yaa sõma, la d zãagd d mens ne sẽn yaa wẽnga. (Yɩɩn-sõamyã 111:10) Na n kɩtame me tɩ d maagd d yĩng n kelgd bũmb ning fãa a Zeova sẽn yetã. Sẽn paase, na n kɩtame tɩ d pids d sẽn pʋlm-a wã, d sẽn nong-a wʋsgã yĩnga. D sã n zoet Wẽnnaam, d sẽn tagsd to-to wã, d sẽn tar manesem ning ne nebã, la d sẽn yãkd yam ninsã na n taa a yam.

Sak a 2, sull a 9

 7TEK YAM N KOS SUGRÃ

Ned sẽn tek yam n kos sugr sũur sãama wʋsgo, a sẽn maan sẽn pa sõma yĩnga. Ned sẽn nong Wẽnnaam sã n mik t’a maana bũmb sẽn kɩɩsd a noyã, a sũurã sãamda wʋsgo. D sã n maan sẽn pa sõma, d tog n yõka a Zeova sɛɛga, n kos-a t’a kõ-d sugr a Zeezi maoongã yĩnga. (Matiye 26:28; 1 Zã 2:1, 2) D sã n sɩd tek yam n bas sẽn yaa wẽngã maanego, d tõe n kɩsa sɩd t’a Zeova kõ-d-la sugri. D pa segd n le ningd d meng taale, d sẽn maan bũmb ningã yĩng ye. (Yɩɩn-sõamyã 103:10-14; 1 Zã 1:9; 3:19-22) D segd n modgame n dɩk yam d kongrã pʋgẽ, n toeem d tagsa wã, la d vɩɩmd tɩ zems ne a Zeova noyã.

Sak a 2, sull 18

 8 YIIS NED TIGINGÃ PƲGẼ WÃ

Ned sã n maan yel-wẽn-kãseng n pa rat n tek yam n kos sugri, la a pa rat n tũ a Zeova noyã, a pa le tõe n naag tigingã neb ye. B yiisd-a-la tigingã pʋgẽ. B sã n yiis ned tigingã pʋgẽ, d pa le gomd ne-a, d pa le naagd-a n maan bũmb me ye. (1 Korẽnt rãmbã 5:11; 2 Zã 9-11) A Zeova sẽn kɩt tɩ b yiisd neb nins sẽn pa tekd yamã yaa sẽn na yɩl t’a yʋʋrã ra sãame, la ra wã tigingã neb a taabã ye. (1 Korẽnt rãmbã 5:6) Leb n tõe n sõnga sẽn maan-a yel-wẽn-kãsengã t’a bãng t’a tog n teka yam n kos sugri, n lebg n wa a Zeova nengẽ.—Luk 15:17.

Sak a 3, sull 19

 9 A ZEOVA SAGLSÃ NE A SÕNGRÃ

A Zeova nonga tõndo, n dat d neere. Rẽ n so t’a tũnugd ne Biiblã la neb nins sẽn nong-a wã n sõngd tõndo, n wilgd tõnd sor la a sagend tõndo. D sẽn pa zems zãngã yĩnga, d rata sõngre. (Zeremi 17:9) Tõnd sã n sakd neb nins a Zeova sẽn yãkã, n kelgd-ba, d wilgdame tɩ d nonga a Zeova, la tɩ d sakd-a lame.—Ebre-rãmbã 13:7.

Sak a 4, sull a 2

 10 WUK-M-MENGÃ LA SIK-M-MENGÃ

Tõnd sẽn pa zems zãngã yĩnga, d mi n wukda d mense, la d yaa rat-m-yembr dãmba. La a Zeova ratame tɩ d yɩ sik-m-mens rãmba. Naoor wʋsgo, d sã n tẽeg t’a Zeova taoore d pa zem baa fʋɩ, sõngda tõnd tɩ d lebg sik-m-mens rãmba. (Zoob 38:1-4) Bũmb a to me d sẽn segd n maan n wilg tɩ d yaa sik-m-mens rãmb yaa d sẽn na n tagsd neb a taabã yell n yɩɩd tõnd mengã, la d maand-b neere. Wuk-m-mengã mi n kɩtdame tɩ ned tẽed t’a sãoo a taabã. La sik-m-meng soab feesda a meng ne pʋ-peelem, n miẽ t’a tara zʋg-sõma la pãn-komsem. A sakd n deega a kongre, n kos sugri, la a sak tɩ b sagl-a. A teega a Zeova, la a tũud a sẽn yetã.—1 Pɩyɛɛr 5:5.

Sak a 4, sull a 4

 11 ZU-SOBENDÃ

Ned sẽn tar zu-sobend tara sor n maand bũmb kẽere, la a wilgd neb a taabã b sẽn segd n maane. A Zeova bal n tar zu-sobend sẽn yaa kãseng n yɩɩdã, saasẽ la tẽng zugu. Yaa yẽ la pãng sẽn ka to soaba, bala yẽ n naan bũmb fãa. A tara a pãngã la a tõogã n tʋmd a bõn-naandsã neer yĩnga. A Zeova kõo neb kẽer sor tɩ b ges b taabã yelle. Wala makre, roagdbã, tigingã kãsem-dãmbã la goosneemã taoor-dãmba. A ratame tɩ d sakd-ba. (Rom dãmbã 13:1-5; 1 Tɩmote 5:17) La ninsaalbã sẽn lugl noy ninsã sã n wa kɩɩsd Wẽnnaam noyã, tõnd segd n saka Wẽnnaam n yɩɩda. (Tʋʋma 5:29) Tõnd sã n sak neb nins a Zeova sẽn yãkã, yaa a Zeova la d sakda.

Sak a 4, sull a 7

 12 KÃSEM-DÃMBÃ

Kãsem-dãmbã yaa rap sẽn tar minim sõma. A Zeova tũnugda ne-b n get tigingã yelle. (Tõodo 1:13; Tʋʋma 20:28) B sõngda tõnd sẽn na yɩl tɩ d zoodã ne a Zeova tall pãnga, tɩ zems-n-taar la laafɩ be d sʋk me. (1 Korẽnt rãmbã 14:33, 40) Sẽn yaa vʋʋsem sõngã n sõngd tɩ b yãk kãsem-dãmbã, b yel-manesmã segd n zemsa ne Biiblã sẽn yetã. (1 Tɩmote 3:1-7; Tɩt 1:5-9; 1 Pɩyɛɛr 5:2, 3) Tõnd kɩsa a Zeova siglgã sɩda, la d teend-a. Rẽ n so tɩ d sakd kãsem-dãmbã sẽn yetã ne yamleoogo.—Yɩɩn-sõamyã 138:6; Ebre-rãmbã 13:17.

Sak a 4, sull a 8

 13 ZAK-SOBENDÃ

A Zeova kõo roagdbã noor tɩ b ges b kambã la b zakã yell sõma. Biiblã yetame tɩ rao yaa zakã zu-soaba. La rao sã n pa be, yaa pagã n lebgd zakã zu-soaba. Zak soab segd n gesame tɩ zakã neb paam rɩɩbo, fut la ro-gãaga. Yẽ n segd n lʋɩ taoor n sõng a zakã neb tɩ b tũ a Zeova. Wala makre, a segd n gesame tɩ b kẽnd tigissã n pa vaandẽ, n moond koɛɛgã, la b naagd taab n zãmsd Biiblã. Leb n yaa yẽ n lʋɩt taoore, b sã n wa rat n dɩk sard zakã pʋgẽ. A segd n dɩka a Zeezi togs-n-taare, n yaa nin-bʋgsg la wʋmda. A pa segd n yɩ nin-toaag ye. Rẽ na n kɩtame tɩ zakã pʋgẽ vɩɩm tall yamleoogo, tɩ nebã fãa yam gãe bãane, tɩ b zoodã ne a Zeova me paasdẽ.

Sak a 4, sull 12

 14 SIGLGÃ TAOOR LƲƖTB SULLÃ

Siglgã taoor lʋɩtb Sullã yaa rap sẽn paam vʋʋsem sõng zaeeb n na n wa tɩ vɩɩmd saasẽ. Wẽnnaam tũnugda ne bãmb n get a nebã tʋʋmd yelle. Pipi kiris-nebã wakatẽ, a Zeova tũnuga ne siglgã taoor lʋɩtb sull n sõng tigingã neb tɩ b tũ yẽ sõma la b moon koɛɛgã. (Tʋʋma 15:2) Rũndã-rũndã me, yaa Siglgã taoor lʋɩtb Sull n lʋɩt taoor n get Wẽnnaam nin-buiidã yelle, n wilgd-b sor la b sõngd-ba. B sã n wa rat n yãk yam n maan bũmbu, yaa ne Wẽnnaam Gomdã la a vʋʋsem sõngã sõngre. A Zeezi boola sul-kãngã nebã tɩ “tʋm-tʋmd sẽn tũud sɩd la sẽn tar yamã.”—Matiye 24:45-47, MN.

Sak a 4, sull 15

 15 TEEG F ZUG NE PEENDÃ

B tõe n wa kosa saam-bi-poak t’a tʋm tigingã tʋʋmde. Sã n wa yaa woto, a segd n teega a zugã peende, bala tʋʋmdã yaa rao tʋʋmde. A sã n maan woto, a wilgdame t’a tũuda a Zeova sẽn sigl yɛlã to-to wã. Wala makre, a sã n zãmsd Biiblã ne neda, t’a sɩdã bɩ saam-biig sẽn deeg lisg be yambẽ, a tog n teega a zugã peende. La pa rat n yeel t’a segd n teega a zugã peend a sẽn maand fãa sasa ye.—1 Korẽnt rãmbã 11:11-15.

Sak a 4, sull 17

 16 RA KẼES-F TOOG DŨNIYÃ YƐLẼ WÃ

Tõnd pa kẽesd d toog politik yɛl pʋgẽ ye. (Zã 17:16) A Zeova nin-buiidã teenda a Rĩungã. Tõnd rɩkda a Zeezi togs-n-taare, n pa naagd dũniyã yɛl pʋsẽ ye.

A Zeova ratame tɩ d “sakd nanambsã ne pãn-soaadbã.” (Tɩt 3:1, 2, MN; Rom dãmbã 13:1-7) La a kõo noor me n yeel tɩ d ra kʋ ye. Rẽ n so tɩ sũur-kaset yĩnga, d pa kẽesd d mens zab pʋsẽ ye. Kiris-ned sẽn pa rat n kẽes a meng sodaarã pʋgẽ wã yĩnga, b sã n kõ-a sor t’a tõe n tʋm tʋʋmd a to n ledge, a segd n bao n bãnga a sũur-kasetã sã n kõt-a-la sor t’a tʋm tʋʋm-kãnga.

Yaa a Zeova a ye bal la tõnd waoogda, bala yẽ la tõnd Naanda. D pa sãbsd darpo wã bɩ tãp-kaoorã yɩɩll ye. La d pa na n pʋʋs darpo bɩ n yɩɩl tãp-kaoor yɩɩll ye. (Ezayi 43:11; Dãniyɛll 3:1-30; 1 Korẽnt rãmbã 10:14) Sẽn paase, a Zeova nin-buiidã yãka yam n pa na n kẽes b toog politikã pʋgẽ, bɩ n vot ned ye. Bala b zoe n yaa Wẽnnaam Rĩungã poorẽ dãmba.—Matiye 22:21; Zã 15:19; 18:36.

Sak a 5, sull a 2

 17 DŨNIYÃ YAMÃ

A Sʋɩtãan kɩtame tɩ dũniyã neb wʋsg tagsd wa yẽ. B pa nong a Zeova, b toog kae ne a noyã me ye. (1 Zã 5:19) B sẽn tagsd to-to wã ne b sẽn tar yel-manesem ningã la Biiblã sẽn boond tɩ dũniyã sɩɩgã bɩ a yamã. (Efɛɛz rãmbã 2:2) A Zeova nin-buiidã modgdame tɩ dũniyã yamã ra kẽ-b ye. (Efɛɛz rãmbã 6:10-18) B nonga a Zeova noyã, la b modgd tɩ b sẽn maand fãa zems ne a sẽn datã.

Sak a 5, sull a 7

 18 SƖDÃ KƖƖSDBÃ

Sɩdã kɩɩsdbã yaa neb nins sẽn kɩɩsd zãmsg ning sẽn be Biiblã pʋgẽ wã. B kɩɩsa Wẽnnaam, la a Zeezi sẽn yaa Rĩm ning Wẽnnaam sẽn yãkã. B ratame tɩ neb a taabã wa naag bãmba. (Rom dãmbã 1:25) B ratame tɩ neb nins sẽn tũud a Zeova wã maan sãmbs ne b sẽn tẽed bũmb ninsã. Pipi kiris-nebã wakate, kẽer ra lebga sɩdã kɩɩsdba. Yaa woto me rũndã-rũndã. (2 Tesalonik rãmbã 2:3) Sẽn maand-b sɩd ne a Zeova wã pa sakd n naag sɩdã kɩɩsdb ye. D pa rat n bao n bãng b sẽn yete, bɩ n bas tɩ neb a taab pẽdg-d tɩ d karem sɩdã kɩɩsdb sɛba, bɩ n kelg-b wall n ges b emisɩõ-rãmb ye. Tõnd maanda sɩd ne a Zeova, yẽ a ye bal la d na n tũ.

Sak a 5, sull a 9

 19 PAASG DAARÃ

Pĩnd wẽndẽ, Israyɛll nebã ra maanda maand n kot a Zeova b yel-wẽnã sugri. B ra wata wẽn-doogẽ wã ne koodo, kaam la rũms n maand maando. Ra sõngd-b lame tɩ b tẽegd wakat fãa t’a Zeova kõta Israyɛll buudã sugri, la a kõt b ned kam fãa sugr me. La a Zeezi sẽn wa n ki tɩ yɩ maoong tõnd yel-wẽnã yĩngã, rũmsã maandã pa le yaa tɩlɛ ye. A Zeezi maoongã zemsa zãnga, leb n yaa “vugr tãa wakat fãa yĩngã.”—Ebre-rãmbã 10:1, 4, 10, MN.

Sak a 7, sull a 6

 20 RŨMSÃ YELL GESGO

Pĩnd wẽndẽ, a Zeova ra kõo Israyɛll nebã sor tɩ b tõe n kʋ rũms kẽer n wãbe. La a ra yeel-b lame me tɩ b wat ne rũms n maand maando. (Maan-kʋʋre 1:5, 6) La a Zeova ra pa rat tɩ nin-buiidã nams rũmsã ye. (Yel-bũnã 12:10) A kõ-b-la noy sẽn wilgd rẽ vẽenega. Israyɛll nebã ra tog n gesa b rũmsã yell neere.—Tõodo 22:6, 7.

Sak a 7, sull a 6

 21 ZƖƖMÃ BÕN-KƖDSÃ LA TƖBSG SẼN TŨUD NE D MENGÃ ZƖƖMÃ

Zɩɩmã bõn-kɩdsã: Zɩɩmã pʋgẽ, bõn-kãsems a naas n be be. Yaa globules rouges rãmbã, globules blancs rãmbã, plaquettes rãmbã ne plasma wã. Bãmb b naasã pʋgẽ me, bõn-kɩds n be be tɩ logtoɛɛmbã tõe n yãk n kẽes tɩbsgã pʋgẽ. *

Kiris-nebã pa sakd tɩ b ning-b zɩɩm, wall zɩɩmã bõn-kãsems a naasã a yembr ye. La rẽ yĩnga, b tõe n sakame tɩ b yãk zɩɩmã bõn-kɩdsã n tɩp-b bɩ? Biiblã pa wilgd d sẽn segd n maanã vẽeneg ye. Dẽnd yaa kiris-ned fãa n get a sũur-kasetã sã n kõt-a-la sor t’a tõe n sake.

Kiris-neb kẽer yãka yam n na n zãgs zɩɩmã pʋgẽ bũmb fãa. B yetame tɩ Wẽnnaam sẽn kõ Israyɛll nebã tõogã, a yeelame tɩ b segd n daaga rũngã zɩɩmã fãa tẽnga.—Tõodo 12:22-24.

Kiris-neb sãnda pa tagsd woto ye. B sũur-kasetã kõt-b-la sor tɩ b sak zɩɩmã bõn-kɩdsã tall n tɩpã. B yetame tɩ zɩɩmã bõn-kɩdsã pa makd a soabã vɩɩmã ye.

Kiris-ned sã n dat n bãng a sã n na n sakame tɩ b tɩp-a ne zɩɩmã pʋgẽ bõn-kɩdsã, a segd n soka a meng sogs-kãensã:

  • Rẽ yĩnga, m miime tɩ m sã n zãgs zɩɩmã pʋgẽ bõn-kɩdsã fãa, rat n yeelame tɩ m pa na n sak tɩ-biis kẽer b sẽn maan ne zɩɩm, bɩ tɩ-biis sẽn tõe n kɩt tɩ ned zɩɩm sẽn daagd yõk bɩ?

  • M na n maana wãn n wilg logtor bũmb ning sẽn kɩt tɩ m na n sak bɩ n zãgs zɩɩmã bõn-kɩdsã?

Tɩbsgo: D sẽn yaa kiris-nebã, d pa na n sak tɩ b yãk d zɩɩmã n ning neda, bɩ n yãk n bĩng n gũud wopeere ye. La tɩbsg buud toor-toor n be, tɩ yaa a soabã zɩɩmã la b na n tall n tɩp-a. Yaa kiris-ned fãa n yãkd a sẽn dat tɩ b tall a zɩɩm n tʋm to-to, wopeere bɩ tɩbsg a to sasa. B tõeeme n yãk bãadã zɩɩm n yaool n lebs n ning-a.—Y sã n dat kibay n paas bɩ y ges yʋʋmd 2000, zĩ-likr kiuug rasem 15 Gũusg Gasgã, seb-neng 30-31.

Wala makre, tɩbsg n be tɩ b boond tɩ hémodilution. Wopeere sasa, logtoɛɛmbã yãkda bãadã zɩɩmã n ledg ne tɩ-koom buudu, tɩ wopeere wã sasa, bɩ wopeere wã poor bilfu, b lebs bãadã zɩɩmã a yĩngẽ wã.

Tɩbsg a to me n be tɩ b boond tɩ récupération du sang épanché. Wopeere sasa, b kokda bãadã zɩɩmã n yɩlge, n lebs n ning wopeere wã sasa, bɩ wopeere wã poor bilfu.

Logtor fãa sẽn maand to-to rẽ wɛɛngẽ wã pa tolg n yaa a yembr zãng ne a to ye. Rẽ n so tɩ nand tɩ kiris-ned maan wopeere, wall a sak tɩ b yãk a zɩɩmã n wẽneg n tɩbs-a, a tog n bao n bãnga b sẽn na n tʋm ne a zɩɩmã to-to wã takɩ.

D sã n dat n bãng d sã n na n sakame tɩ b tɩp-d ne tõnd mengã zɩɩmã, d segd n soka d meng sogs-kãensã:

  • B sã n na n kɩtame tɩ mam zɩɩmã zoet n kẽed zĩig a to, n kaoos bilf meng n yaool n lebg n kẽ m yĩngẽ wã, mam sũur-kasetã na n sakame bɩ? Rẽ yĩnga m na n geta rẽ wa bũmb sẽn ket n be mam yĩngã pʋgẽ, tɩ pa tɩlɛ tɩ b “raag-a tẽng” bɩ?—Tõodo 12:23, 24.

  • B sã n yãk mam zɩɩmã n kalem ne tɩɩm n lebs n ning mam yĩngẽ wã, mam sũur-kasetã sẽn paam Biiblã kiblgã na n zab-m lame bɩ?

  • Rẽ yĩnga mam miime tɩ m sã n yeel tɩ tɩbsgã wɛɛngẽ, m pa na n sak tɩ b maan baa fʋɩ ne m zɩɩmã, rat n yeelame tɩ m zãgsa m zɩɩmã yãk n vaees n gesã, hémodialyse, bɩ masĩn nins sẽn sõngd sũurã bɩ fulfuudã bɩ?

D sã n wa rat n yãk yam tɩbsg sẽn naag ne tõnd mengã zɩɩmã, bɩ zɩɩmã bõn-kɩdsã wɛɛngẽ, d segd n pʋʋsa a Zeova n kos-a t’a wilg-d sore, la d bao n bãng n paas tɩbsgã wɛɛngẽ. (Zak 1:5, 6) Rẽ poore, d tog n tũu d sũur-kasetã sẽn paam Biiblã kiblgã n yãk yam sẽn yaa sõma. D pa segd n sok neb a taabã tɩ b togs tõnd bãmb sẽn na n maanega, bãmb me pa segd n kẽes b noor d yam-yãkrã pʋgẽ ye.—Rom dãmbã 14:12; Galat rãmbã 6:5.

Sak a 7, sull 11

 22 BÃNG N ZÃ D MENSÃ

Ned sẽn zãad a meng sõma modgdame t’a yel-manesmã fãa yaa sõma Wẽnnaam nifẽ. Rat n yeel t’a tagsa wã, a no-goamã la a tʋʋm-tʋmdɩ wã. A Zeova yeelame tɩ d segd n zãaga d mens ne yoobo, la rẽgd buud fãa. (Yel-bũnã 1:10; 3:1) Tõnd pa gũud tɩ yell wa tɩ d yaool n yãk yam n tũ a Zeova noyã ye. Yaa masã meng la d segd n yãk yam-kãnga. D pʋʋsd Wẽnnaam n kot-a t’a sõngd-d tɩ d tagsa wã yɩ yɩlma. Tõnd me segd n zãaga d mens ne bũmb ning fãa sẽn tõe n wa kɩt tɩ d yo.—1 Korẽnt rãmbã 6:9, 10, 18; Efɛɛz rãmbã 5:5.

Sak a 8, sull 11

 23 NIN-YOOLMÃ LA TƲƲM-DẼGDÃ

Ned sẽn tʋmd nin-yoolem tʋʋmã, yaa ned sẽn kɩɩsd Wẽnnaam noyã, la a wilgd t’a pa mi yãnd ye. A toog kae ne Wẽnnaam noyã ye. Ned a woto sã n bee tigingã pʋgẽ, b na n kaoo a soabã bʋʋdo. Tʋʋm-dẽgd soab tʋmda tʋʋm-yood buud toor-toore. Tigingã pʋgẽ, ned sã n nong n gomd gom-yoodo, kãsem-dãmbã tõe n tigma taab n bʋ a soabã yellã.—Galat rãmbã 5:19-21; Efɛɛz rãmbã 4:19; y sã n dat n bãng n paase, ges-y yʋʋmd 2006, sẽoog kiuug rasem 15 Gũusg Gasgã, “Karemdbã sogsgo.”

Sak a 9, sull a 7; Sak 12, sull 10

 24 RAOOLMÃ BƖ POGLMÃ SALENGÃ

A Zeova sẽn kɩt tɩ pag ne a sɩd tõe n kẽ ne taabã yaa sẽn na yɩl tɩ b wilg taab b nonglem ne manesem sẽn yaa sõma. La ned sẽn nong n salemd a raoolem bɩ a poglem pa tũud a Zeova sẽn datã ye. Minim-kãngã tõe n sãama zood ning a sẽn tar ne a Zeova wã. Leb n tõe n kɩtame t’a tar yoob tʋlsem, la kɩt me t’a soabã tar tags-kɛg pag ne rao lagengã wɛɛngẽ. (Kolos rãmbã 3:5) Ned sã n tar minim-wẽng kãnga n dat n bas n pa tõe, a pa segd n koms raood ye. (Yɩɩn-sõamyã 86:5; 1 Zã 3:20) A segd n pʋʋsa a Zeova ne a sũur fãa, n kos-a sõngre. A tog n zãaga a meng ne yoobã yɛl gesgo, bala tõe n wa kɩtame t’a tar tags-yoodo. A tõe n sõsa ne a roagd sẽn yaa kiris-neda, bɩ a zoa sẽn tũud a Zeova noyã. (Yel-bũnã 1:8, 9; 1 Tesalonik rãmbã 5:14; Tɩt 2:3-5) A Zeova nee tõnd sẽn modgd n dat n yɩ yɩlem a nifẽ wã, la a sũur nooma ne rẽ.—Yɩɩn-sõamyã 51:19; Ezayi 1:18.

Sak a 9, sull a 9

 25 KẼ KÃADEM NE PAGB A YIIB BƖ SẼN YƖƖD RẼ WÃ

Rao pa segd n kẽ kãadem ne pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ ye. A Zeova ratame tɩ kãadem yɩ rao a ye ne pag a ye sʋk bala. Pĩnd wẽndẽ, a basame tɩ rap kẽ kãadem ne pagb a yiib bɩ sẽn yɩɩd rẽ. La hal sɩngrẽ wã, pa woto la a rat ye. Rũndã-rũndã, a Zeova ratame tɩ kiris-ned hakɩɩk kẽ kãadem ne pag a ye, bɩ rao a ye. Rao segd n kẽe kãadem ne pag a ye, pag me ne rao a ye.—Matiye 19:9; 1 Tɩmote 3:2.

Sak 10, sull 12

 26 KÃADMÃ KAOOBO, LA WELG TAABÃ

A Zeova ratame tɩ pag ne rao sẽn kẽ kãadem zĩnd ne taab b yõor tɛka. (Sɩngre 2:24; Malasɩ 2:15, 16; Matiye 19:3-6; 1 Korẽnt rãmbã 7:39) Yaa raoã bɩ pagã sã n yo bala, la a to wã tar sor n kao kãadmã. Wakat kãnga, a Zeova kõta sẽn pa yo-a wã sor t’a yãk a sã n na n kaoo kãadmã.—Matiye 19:9.

La kiris-neb sẽn kẽ kãadem mi n welga taaba, baa yoob pa zĩndi. (1 Korẽnt rãmbã 7:11) Ad bʋʋm a wãn sẽn tõe n wa kɩt tɩ kiris-ned welg ne a pag bɩ a sɩda:

  • Zakã yell gesgo: Rao sã n zãgs t’a kõn ges a zakã yelle, hal tɩ ligd kae, tɩ yã n kõ noorã lebg toog wʋsgo.—1 Tɩmote 5:8.

  • Nin-yend sã n tar a to wã pãbre: Raoã bɩ pagã sã n tar a to wã n pãbd hal tɩ tõe n tũ ne a yõore.—Galat rãmbã 5:19-21.

  • A Zeova tũubã wɛɛngẽ: Raoã bɩ pagã sã n gɩdgd a to wã t’a pa tõe n tũ a Zeova baa bilfu.—Tʋʋma 5:29.

Sak 11, sull 19

 27 PẼGRÃ LA RAOOD KENGRÃ

Ned buud fãa ratame tɩ b pẽgd-a la b kengd a raoodo. (Yel-bũnã 12:25; 16:24) D sã n gomd gom-nood ne d taabã, la d wilgdẽ tɩ d rata b neere, d na n kenga b raoodo, tɩ bels-ba. Goam a woto tõe n sõnga d saam-biisã la d saam-bi-pogsã tɩ b tõog toogo, n ket n tũud a Zeova baa pa nana. (Yel-bũnã 12:18; Filip rãmbã 2:1-4) Ned sã n koms raoodo, d segd n maaga d yĩng n kelg-a, n tõog n wʋm a yellã võore, la rẽ sẽn namsd-a to-to. Rẽ na n sõnga tõnd tɩ d bãng d sẽn na n yeel bɩ n maan n sõng-a. (Zak 1:19) Tõnd segd n bao n bãnga d saam-biisã la d saam-bi-pogsã sõma n tõog n bãng bũmb nins sẽn yaa tɩlɛ ne-bã. D sõng-b tɩ b teeg a Zeova n paam yolsgo, bala yẽ n kengd tõnd raood sõma, la a kõt belsg hakɩɩka.—2 Korẽnt rãmbã 1:3, 4; 1 Tesalonik rãmbã 5:11.

Sak 12, sull 16

 28 KÃADMÃ KÕOM

Biiblã pʋgẽ, b pa wilg kãadem kõom sẽn tog n yɩ to-to ye. Tẽng fãa minund la noy nins b sẽn gãneg rẽ wɛɛngẽ wã yaa toor ne tẽng a to. (Sɩngre 24:67; Matiye 1:24; 25:10; Luk 14:8) Kãadmã kõom sasa, sẽn tar yõod n yɩɩdã yaa pʋlengã raoã ne pagã sẽn maan a Zeova taoorã. Neb wʋsg boonda b zak rãmb la zo-rãmba, b kãadem sasa, la b kos kãsem-soab t’a wa kõ sõsg sẽn tik Biiblã zugu. Yaa raoã ne pagã n yãkd b sã n na n maana kibs b kãadmã poore, la b sẽn na n maan to-to. (Luk 14:28; Zã 2:1-11) La sẽn yaa a soab fãa, b segd n modgame tɩ bũmb ning fãa b sẽn na n maanã waoog a Zeova. (Sɩngre 2:18-24; Matiye 19:5, 6) Biiblã saglsã tõe n sõng-b lame. (1 Zã 2:16, 17) B sã n na n kõo nebã rãam kibsã sasa, b segd n bao neb sẽn na n ges rẽ yell sõma. (Yel-bũnã 20:1; Efɛɛz rãmbã 5:18) B sã n na n ninga mizik wall b maan deem, rẽ me segd n waooga a Zeova. B pa segd n tags b kãadmã la kibsã yell bal ye. Yaa b zoodã ne Wẽnnaam la ne b taabã n segd n pak-b n yɩɩda.—Yel-bũnã 18:22; Y sã n dat kibay a taab bɩ y ges yʋʋmd 2006, zĩ-likr kiuug rasem 15 Gũusg Gasgã, seb-neng 18-31 wã.

Sak 13, sull 18

 29 YAM-YÃKRÃ

Tõnd datame tɩ d yam-yãkr fãa tik Biiblã noyã zugu. Rẽ la yɩt sõma. Wala makre, kiris-ned pag bɩ a sɩd sẽn pa a Zeova Kaset soab tõe n datame t’a naag yẽ ne a zakã rãmb n dɩ kibs sasa. Yãmb sã n be yel-kãngã pʋgẽ, y na n maana wãna? Y sũur-kasetã sã n kõt-y sor tɩ y naage, y segd n wilga y sɩdã bɩ y pagã tɩ kibsã sasa, b sã n wa maand bũmb sẽn kɩɩsd Biiblã, y pa na n naag ye. Sẽn paase, y tog n soka y meng y sẽn na n naag-b n dɩ wã sã n pa na n kɩt tɩ y tẽed-n-taag tẽeb komse.—1 Korẽnt rãmbã 8:9; 10:23, 24.

Tõe me tɩ yãmb tʋʋmã taoor soab kõta a tʋm-tʋmdbã ligd wall kũuni, kibs rãmbã wakate. Y tog n zãgsame bɩ? Pa tɩlɛ ye. Bee ne y tʋʋmã taoor soab manesem sẽn yaa a soaba. Rẽ yĩnga a geta ligdã bɩ kũunã wa bũmb sẽn naag kibsã bɩ? Bɩ yaa sẽn na yɩl bal n wilg t’a sũur nooma ne y tʋʋmã? Y sã n maag y yĩng n tags rẽ zug la bũmb a taab zugu, y na n bãnga y sã n na n sakame bɩ n zãgse.

Tõe tɩ kibsã wakate, ned n kõ yãmb kũuni. A yeela yãmb yaa: “M miime tɩ f pa maand kibsã ye. La m datame bal n kõ-f woto.” Tõe t’a soabã ratame bal n kõ-y kũuni. Tõe me t’a rat n maka yãmb n ges y sã n na n saka kũunã, bɩ n baood n na n kɩt tɩ y naag n maan kibsã. Y sã n maag y yĩng n tags rẽ fãa zugu, y na n bãnga y sã n na n sakame bɩ n zãgse. Sẽn yaa a soab fãa, d ratame tɩ d sũur-kasetã yɩ sõma, la d maan sɩd ne a Zeova.—Tʋʋma 23:1.

Sak 13, sull 22

 30 LEEBGÃ LA BƲƲDÃ YƐLA

Naoor wʋsgo, neb moor sã n yõs taab tɩ b zems taab n welg yellã tao-tao, pa zãagd zĩig ye. (Matiye 5:23-26) Mo-yõsr taoore, sẽn tog n pak kiris-ned fãa yaa a waoog a Zeova yʋʋrã, la a modg tɩ zems-n-taar kell n zĩnd tigingã pʋgẽ.—Zã 13:34, 35; 1 Korẽnt rãmbã 13:4, 5.

Kiris-neb sã n naag taab n maan afɛɛr tɩ mo-yõsr wa zĩndi, b segd n bao yellã tɩɩm tɩ pa ta bʋʋd roogẽ ye. 1 Korẽnt rãmb 6:1-8 pʋgẽ, tʋm-tʋmd a Poll kõo kiris-nebã sagls bʋʋdã yɛl wɛɛngẽ. Kiris-ned sã n tall a to n kẽng bʋʋdo, tõe n sãama a Zeova yʋʋrã la tigingã me yʋʋre. Matiye 18:15-17 pʋgẽ, bũmb a tãab la kiris-nebã tog n maan n welg yelle. 1) B segd n bao n welga yellã bãmb sʋk bala. 2) Re sã n pa yãk nenga, b segd n kosa ned bɩ neb a yiib tẽeb sẽn bɩ sõngre. 3) La sã n wa lebg tɩlɛ, b tõe n kosa kãsem-dãmbã tɩ b welg yellã. Sã n wa lebg woto, kãsem-dãmbã na n tika Biiblã saglsã n sõng neb nins fãa sẽn be yellã pʋgẽ wã tɩ b wʋm taaba, tɩ laafɩ le zĩnd b sʋka. La kẽer sã n zãgs tɩ b kõn tũ Biiblã saglsã, kãsem-dãmbã na n gesa b sẽn na n kaoo b bʋʋd to-to.

La yell ninga taoore, tõe n yɩɩ tɩlɛ tɩ b kẽng tẽngã bʋ-kaoodb taoore. Wala makre, ned sã n dat n kao a kãadem, bɩ n dat n paam sor n zã a kamba, wall n paam ligd n ges a meng la a kamb yelle, bɩ n paam tɩ asirãnsã bɩ bãnkã yao-a, wall bũmb a taaba. Kiris-ned sã n tall a yell n kẽng bʋʋdo, n maan a sẽn tõe sẽn na yɩl tɩ laafɩ zĩndi, a pa kɩɩs a Poll saglgã ye.

Sã n mikame me tɩ yaa yel-kɛgenga, wala makre b sã n zuu kiris-neda, bɩ b pãb-a lame, wall b yõg-a, bɩ yaa a biig la b yõg-yã, wall ned yõor la b yãk-yã, b sã n tall yellã n kẽng bʋʋdo, pa kɩɩsd a Poll saglgã ye.

Sak 14, sull 14

 31 SƲƖTÃANÃ BẼDSÃ

Hal sẽn sɩng Edɛn zẽedã zĩigẽ, a Sʋɩtãan sẽn dat yaa a belg ninsaalbã. (Sɩngre 3:1-6; Vẽnegre 12:9) A miime t’a sã n tõog n toeem d tagsa wã, na n kɩtame tɩ d maan sẽn yaa wẽnga. (2 Korẽnt rãmbã 4:4; Zak 1:14, 15) A tũnugda ne politikã, tũudmã, leebgã, reemã, karen-bɛdã la bũmb a taab n kɩtdẽ tɩ neb wʋsg tagsd wa yẽ, n tẽed tɩ rẽ la sõma.—Zã 14:30; 1 Zã 5:19.

A Sʋɩtãan miime t’a wakatã sẽn ketã pa waoog ye. Rẽ n so t’a maand a sẽn tõe n dat n belg neb wʋsgo. La yaa neb nins sẽn tũud a Zeova wã la a rat n yɩɩda. (Vẽnegre 12:12) D sã n pa gũusi, bilf-bilfã Sʋɩtãanã na n sãama d sẽn tagsd to-to wã. (1 Korẽnt-rãmbã 10:12) Wala makre, a Zeova ratame tɩ neb a yiib kãadem kaoos b yõor tɛka. (Matiye 19:5, 6, 9) La rũndã-rũndã, neb wʋsg tagsdame tɩ kãadem yaa bũmb sẽn pa kaoosd ye. Yaa rẽ la b wilgd filim-dãmbã la emisɩõ-rãmb wʋsg pʋgẽ. D pa segd n bas tɩ dũniyã nebã sẽn tagsd to-to wã mad tõnd ye.

Bũmb a to me Sʋɩtãanã sẽn tũnugd n belgd nebã yaa soog-m-meng yamã. (2 Tɩmote 3:4) D sã n pa gũusi, d tõeeme n wa pa le sakd neb nins a Zeova sẽn yãk tɩ b lʋɩt taoorã ye. Wala makre, saam-biig tõeeme n wa pa le sakd tigingã kãsem-dãmbã sagls ye. (Ebre-rãmbã 12:5) Saam-bi-poak me tõeeme n wa tagsdẽ t’a Zeova sẽn yeel tɩ yaa raoã n yaa zakã soabã pa zems ye.—1 Korẽnt rãmbã 11:3.

D segd n modgame t’a Sʋɩtãan ra tõog n toeem d tagsa wã ye. D sẽn dat yaa d tõog n bãng sẽn noom a Zeova, la d ‘tags bũmb nins sẽn be saasẽ wã yelle.’—Kolos rãmbã 3:2, MN; 2 Korẽnt rãmbã 2:11.

Sak 16, sull a 9

 32 TƖBSGÃ

Tõnd ned kam fãa ratame n tar yĩns laafɩ. D sã n wa lʋɩ bãag me, d ratame tɩ b tɩbs-d sõma. (Ezayi 38:21; Mark 5:25, 26; Luk 10:34) Rũndã-rũndã, logtoɛɛmb la neb a taab wilgda nebã tɩbsg buud toor-toore. D sã n wa rat n yãk tɩbsgo, d segd n tũu Biiblã sẽn yetã. D tẽeg tɩ yaa Wẽnnaam Rĩungã bal n na n wa ne yolsg wakat fãa yĩnga. D pa rat tɩ yaa d yĩnsã laafɩ wã n pak tõnd hal tɩ d pa le tũud a Zeova sõma ye.—Ezayi 33:24; 1 Tɩmote 4:16.

D segd n gũusame n da wa sak tɩbsg sẽn naag ne zĩn-dãmb yɛl ye. (Tõodo 18:10-12; Ezayi 1:13) Nand tɩ d sak tɩbsgo, d segd n bao n bãnga a sẽn yitẽ, la nebã tagsg sẽn yaa a soaba. (Yel-bũnã 14:15) D pa segd n yĩm t’a Sʋɩtãan rat n bẽda tõnd tɩ d kẽes d mens zĩn-dãmb yɛlẽ ye. D sã n wa sãmbd tɩbsg sã n naaga zĩn-dãmb yɛla, yɩta sõma tɩ d ra sak tɩbsg kãng ye.—1 Pɩyɛɛr 5:8.

Sak 16, sull 18

^ sull 98 La logtoɛɛmb kẽer yetame tɩ zɩɩmã pʋgẽ bõn-kɩdsã yaa globules rouges rãmbã, globules blancs rãmbã, plaquettes rãmbã ne plasma wã. Dẽnd y segd n wilga y logtorã bũmb ning sẽn kɩt tɩ y yãk yam n pa na n sak tɩ b ning-y zɩɩmã, wall a bõn-kãsems a naasã.