आधुनिक दिवसातील त्यांचा विकास व वाढ
आधुनिक दिवसातील त्यांचा विकास व वाढ
यहोवाच्या साक्षीदारांचा आधुनिक दिवसातील इतिहास शंभर पेक्षाही अधिक वर्षांपूर्वी आकार घेऊ लागला. १८७० च्या दशकाच्या सुरवातीला एका लहानशा बायबल अभ्यास गटाची सुरवात पेन्सिल्व्हानिया, अमेरिका, येथील आता पिट्‌सबर्गचा एक भाग असलेल्या ॲलेघेनी शहरात झाली. चार्ल्स टेझ रस्सल त्या गटाचे संस्थापक होते. जुलै १८७९ मध्ये झायन्स वॉच टावर ॲण्ड हेराल्ड ऑफ ख्राईस्टस प्रेझेन्स या मासिकाचा पहिला अंक प्रकाशित करण्यात आला. सन १८८० सालापर्यंत, त्या चिमुकल्या बायबल अभ्यास गटातून जवळपासच्या राज्यांमध्ये अनेक मंडळ्या पसरल्या. शिवाय १८८१ साली झायन्स वॉच टावर ट्रॅक्ट सोसायटी ही संघटना सुरू झाली आणि १८८४ मध्ये ती कायदेशीररीत्या स्थापण्यात आली. रस्सल तिचे अध्यक्ष होते. त्या संस्थेचे नाव पुढे, वॉच टावर बायबल ॲण्ड ट्रॅक्ट सोसायटी असे बदलण्यात आले. पुष्कळ लोक घरोघरी साक्ष देऊन बायबल साहित्यांचे वितरण करत होते. १८८८ मध्ये पन्‍नास लोक पूर्ण वेळेची सेवा करत होते; आता, संपूर्ण जगात अशाप्रकारे पूर्ण वेळ सेवा करणाऱ्‍यांची सरासरी संख्या सुमारे ७,००,००० आहे.
सन १९०९ पर्यंत हे कार्य आंतरराष्ट्रीय स्तरावर केले जाऊ लागले आणि संस्थेचे मुख्य कार्यालय, न्यूयॉर्क येथील ब्रुकलिन येथे हलवण्यात आले. सध्याही ते तेथेच आहे. वृत्तपत्रांमध्ये प्रवचने छापली जात होती. आणि १९१३ पर्यंत अमेरिका, कॅनडा, आणि युरोपमध्ये हजारो वृत्तपत्रांत चार भाषांमध्ये ही प्रवचने छापली जात होती. लाखो लोकांनी पुस्तके, पुस्तिका आणि पत्रिकांचे वाटप केले.
सन १९१२ मध्ये “फोटो-ड्रामा ऑफ क्रिएशनचे” काम सुरू झाले. स्लाईड्‌स व बोलपटांतून, पृथ्वीच्या सृष्टीपासून ख्रिस्ताच्या हजार वर्षीय राजवटीपर्यंतचे सर्व काही यात दाखवण्यात आले. हा चित्रपट १९१४ पासून दाखवण्यास सुरवात झाली. दररोज ३५,००० लोक हे खेळ पाहात असत. बोलपटांमधील हा चित्रपट अग्रेसर होता.
वर्ष १९१४
एक महत्त्वाचा काळ जवळ येत होता. बायबल विद्यार्थी, चार्ल्स टेझ रस्सल यांनी १८७६ साली “विदेश्‍यांचा काळ: त्यांची समाप्ती कधी होते?” हा लेख न्यूयॉर्कच्या ब्रुकलिन येथे प्रकाशित झालेल्या बायबल एक्झॅमिनर नावाच्या मासिकात सादर केला. या मासिकाच्या ऑक्टोबर महिन्याच्या अंकातील पृष्ठ २७ वर असे म्हटले होते: “सात काळ इ.स. १९१४ मध्ये समाप्त होतील.” आणखी एका बायबल भाषांतरानुसार विदेश्‍यांचा काळ, म्हणजे “परराष्ट्रीयांची सद्दी” असा उल्लेख करण्यात आला आहे. (लूक २१:२४) ज्या गोष्टींच्या पूर्णतेची अपेक्षा १९१४ मध्ये केली होती त्या सर्वच गोष्टी घडल्या नाहीत, परंतु याच वर्षी, विदेश्‍यांच्या काळाची समाप्ती झाल्याचे सूचित झाले व ते वर्ष खास महत्त्वाचे होते. अनेक इतिहासकार आणि टीकाकार कबूल करतात की १९१४ हे वर्ष, मानवी इतिहासाला कलाटणी देणारे वर्ष होते. हेच पुढील उताऱ्‍यांवरून दिसून येते:
“इतिहासातले शेवटले ‘सर्वसाधारण’ वर्ष म्हणजे पहिले महायुद्ध चालू होण्याअगोदरचे वर्ष, १९१३.”—टाईम्स-हेराल्ड वॉशिंग्टन, डी. सी., मार्च १३, १९४९ मधील अग्रलेख.
“दोन महायुद्धे व शीत युद्ध झालेला १९१४ पासून १९८९ पर्यंतचा ७५ वर्षांचा काळ एकमेव, भिन्‍न काळ आहे ज्यांत जगातील बहुतेक राष्ट्रांनी युद्धात भाग घेतला होता; राष्ट्रे एकतर युद्धातून सावरत होती किंवा युद्धाची तयारी करत होती.”—द न्यूयॉर्क टाईम्स, मे ७, १९९५.
“पहिल्या महायुद्धाच्या वेळी संपूर्ण जगाचा जवळजवळ नाशच झाला आणि आम्हाला अजूनही त्याचे कारण माहीत नाही. युद्धाच्या आधी लोकांना वाटायचे, की आदर्श जगाची कल्पना (युटोपिया) साकार होण्यास फार काळ राहिलेला नाही. कारण जगात शांती व समृद्धी होती. मग अचानक सर्वांची स्वप्ने धुळीस मिळाली. आणि तेव्हापासून आपली जणू निर्जीव अवस्था झाली आहे. . . . संपूर्ण इतिहासात पूर्वीच्या शतकांपेक्षा या शतकात अधिक लोक मृत्यूमूखी पडले आहेत.”—डॉ. वॉकर पर्सी, अमेरिकन मेडिकल न्यूज, नोव्हेंबर २१, १९७७.
“सन १९१४ पासून लोकांच्या जीवनातील सुरक्षितता आणि शांतीच नाहीशी झाली आहे,” असे जर्मन मुत्सद्दी कॉनरॅड ॲडन्यूर यांनी १९१४ नंतर ५० वर्षांपेक्षा अधिक वर्षांनंतर लिहिले.—द वेस्ट पार्कर, क्लीवलँड, ओहायो, जानेवारी २०, १९६६.
संस्थेचे पहिले अध्यक्ष, सी. टी. रस्सल १९१६ मध्ये मरण पावले व पुढील वर्षी जोसफ एफ. रदरफोर्ड हे अध्यक्षपदी आले. तेव्हा अनेक बदल झाले. जसे की द वॉचटावर सोबत गोल्डन एज नावाच्या मासिकाची सुरवात करण्यात आली. (आता त्याला अवेक! म्हटले जाते. आज याचे ८६ पेक्षा अधिक भाषांमध्ये, २,१०,००,००० प्रतींचे वितरण होत आहे.) घरोघरी जाऊन साक्ष देण्याच्या कार्यावर जास्त भर देण्यात आला. ख्रिस्ती धर्मजगताच्या पंथांपासून स्वतःला वेगळे करून या ख्रिश्‍चनांनी १९३१ मध्ये यहोवाचे साक्षीदार हे नाव धारण केले. हे नाव यशया ४३:१०-१२ या वचनांवर आधारित आहे.
सन १९२० आणि १९३० च्या दशकांमध्ये रेडिओचा मोठ्या प्रमाणात वापर केला जाऊ लागला. संस्था १९३३ सालापर्यंत बायबल व्याख्यानांचे प्रसारण करण्यासाठी ४०३ आकाशवाणी केंद्रांचा उपयोग करत होती. नंतर, रेडिओऐवजी साक्षीदार घरोघरी जाऊन लोकांना मोठ्या प्रमाणावर भेटी देऊ लागले. सोबत सहज उचलता येणारा ग्रामोफोन आणि रेकॉर्ड केलेली बायबल आधारित भाषणे देखील ते घेऊन जात असत. बायबल सत्यामध्ये आवड दाखवणाऱ्‍या लोकांबरोबर गृह बायबल अभ्यास सुरू करण्यात येत असे.
न्यायालयीन विजय
या कार्यामुळे, १९३० आणि १९४० च्या दशकांदरम्यान अनेक साक्षीदारांना अटक करण्यात आली. भाषणाचे, छापण्याचे, सभा चालवण्याचे व उपासनेचे स्वातंत्र्य टिकवून ठेवण्याकरता अनेक न्यायालयीन खटले लढवण्यात आले. अमेरिकेत, कनिष्ठ न्यायालयातील अपीलांच्या परिणामांमुळे अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयात साक्षीदारांनी ४३ खटले जिंकले. तसेच, इतर राष्ट्रांमध्ये उच्च न्यायालयातून अनुकूल न्याय प्राप्त करण्यात आले. या न्यायालयीन विजयांसंबंधी, प्रोफेसर सी. एस. ब्रॅडन यांनी त्यांच्या, तेही विश्‍वास करतात (इंग्रजी) या पुस्तकात साक्षीदारांबद्दल असे म्हटले: “नागरी हक्कासाठी लढून त्यांनी लोकतंत्राकरता मोलाची सेवा केली आहे; कारण त्यांच्या या लढ्याने, अमेरिकेतील प्रत्येक अल्पसंख्याक गटाला हे हक्क मिळवून देण्यात योगदान दिले आहे.”
खास प्रशिक्षणाचे कार्यक्रम
जे. एफ. रदरफोर्ड १९४२ साली मरण पावले व त्यांच्यानंतर एन. एच. नॉर हे अध्यक्षपदावर आले. तेव्हापासून प्रशिक्षणाच्या संघटित कार्यक्रमाची सुरवात करण्यात आली. १९४३ साली, वॉचटावर बायबल स्कूल ऑफ गिलियड नावाची मिशनऱ्‍यांकरता खास प्रशिक्षण प्रशालेची स्थापना करण्यात आली. तेव्हापासून पुढे या प्रशालेतून पदवीधर होणाऱ्‍या विद्यार्थ्यांना पृथ्वीवरील विविध देशांमध्ये पाठवण्यात येऊ लागले. ज्या देशांमध्ये एकही मंडळी नव्हती तेथे नवनवीन मंडळ्या सुरू करण्यात आल्या आहेत व आंतरराष्ट्रीय पातळीवर स्थापण्यात आलेल्या शाखांची संख्या आता ११० पेक्षा अधिक आहे. मंडळीतील वडिलांना, शाखांमध्ये काम करणाऱ्‍या स्वयंसेवकांना आणि साक्षकार्यात पूर्णवेळ भाग घेणाऱ्‍यांना (पायनियरांना) प्रशिक्षण देण्यासाठी खास कोर्स आयोजित करण्यात आले आहेत. न्यूयॉर्क मधील पॅटरसन येथे, सेवकांसाठी अनेक खास प्रकारचे प्रशिक्षण देण्याची व्यवस्था करण्यात आली आहे.
बंधू एन. एच. नॉर १९७७ साली मरण पावले. त्यांच्या मृत्यूपूर्वी त्यांनी ज्यात भाग घेतला होता तो संस्थेतील शेवटला फेरबदल म्हणजे ब्रुकलिन येथील मुख्यालयात असलेल्या नियमन मंडळातील विस्तार. १९७६ साली, कारभारविषयक जबाबदाऱ्‍यांचे विभाजन करून नियमन मंडळाच्या सदस्यांनी मिळून बनलेल्या विविध समितींना त्या नेमण्यात आल्या. या समितींमधील सदस्यांना सेवाकार्यात अनेक दशकांचा अनुभव आहे.
छपाई सुविधांचा विस्तार
यहोवाच्या साक्षीदारांच्या आधुनिक दिवसातील इतिहासात अनेक नाट्यमय घटना घडल्या. १८७० साली पेन्सिल्व्हानियात एका लहानशा बायबल अभ्यास गटाची वाढ होत गेली व २००१ सालापर्यंत संपूर्ण जगभरात ९०,००० पेक्षा अधिक मंडळ्या तयार झाल्या. सुरवातीला साक्षीदार, सर्व साहित्य बाहेरील छापखान्यात छापून घेत होते; मग, १९२० मध्ये ते, भाड्याने घेतलेल्या कारखान्याच्या इमारतीत साहित्य प्रकाशित करू लागले. पण, १९२७ पासून पुढे ब्रुकलिन न्यूयॉर्क येथे वॉचटावर बायबल ॲण्ड ट्रॅक्ट सोसायटी ऑफ न्यूयॉर्कच्या स्वतःच्या आठ मजली कारखान्यात बऱ्‍याच प्रमाणात साहित्य प्रकाशित करण्यात येऊ लागले. याचा आता आणखी विस्तार झाला आहे. अनेक कारखान्याच्या इमारती व कार्यालयाची मोठी इमारत येथे आहे. प्रकाशनाचे काम करणाऱ्‍या स्वयंसेवकांच्या राहण्याच्या सोयीकरता ब्रुकलिनच्या जवळपासच आणखी इमारती देखील आहेत. याशिवाय, न्यूयॉर्कचे उपनगर वॉलकिल याच्याजवळ शेतमळा आणि छापखाना देखील आहे. या छापखान्यात, टेहळणी बुरूज व सावध राहा! ही नियतकालिके छापली जातात शिवाय विविध ठिकाणी सेवा करणाऱ्‍या स्वयंसेवकांचे भोजन देखील येथेच तयार केले जाते. प्रत्येक स्वयंसेवकाला किरकोळ खर्चासाठी दरमहा लहानशी रक्कम दिली जाते.
आंतरराष्ट्रीय अधिवेशने
अमेरिका, इलिनॉय शिकागो येथे १८९३ साली सर्वात पहिले व मोठे अधिवेशन भरवण्यात आले होते. या अधिवेशनाला ३६० जण उपस्थित होते व ७० नव्या लोकांनी बाप्तिस्मा घेतला होता. १९५८ साली, न्यूयॉर्क सिटी येथे शेवटले एकच मोठे आंतरराष्ट्रीय अधिवेशन भरवण्यात आले. या अधिवेशनासाठी यांकी स्टेडीयम आणि तेव्हा अस्तित्वात असलेले पोलो ग्राऊन्डस यांचा उपयोग करण्यात आला होता. तेथील उपस्थितीचे शिखर २,५३,९२२ होते; बाप्तिस्मा घेतलेल्या नव्या जणांची संख्या ७,१३६ इतकी होती. तेव्हापासून अनेक राष्ट्रांमध्ये एकापाठोपाठ एक आंतरराष्ट्रीय अधिवेशने होऊ लागली आहेत. संपूर्ण जगभरातील अनेक देशांमध्ये अशी हजारो आंतरराष्ट्रीय अधिवेशने भरवण्यात आली असावीत.
[८ पानांवरील संक्षिप्त आशय]
मुक्‍त नागरिकांसाठी उल्लेखनीय सेवा
[६ पानांवरील चित्र]
केवळ एकाच भाषेत ६,००० प्रती छापण्यात येणारे “टेहळणी बुरूज” आता, १४३ भाषांत २,४०,००,००० पेक्षा अधिक प्रतींमध्ये छापले जाते
[७ पानांवरील चित्र]
मानवी इतिहासाला कलाटणी देणारे वर्ष
[१० पानांवरील चित्र]
