Kapitlu Dsatax

Jehovah Jkasbar il-​Kburija taʼ Tir

Isaija 23:​1-18

1, 2. (a) Tir tal-​qedem xi kwalità taʼ belt kienet? (b) Isaija x’ipprofetizza dwar Tir?

 KIENET ‘imfawra bil-​ġmiel’ u abbundanti fil-​‘ġid kbir li kellha.’ (Eżekjel 27:​4, 12) Il-​flotta immensa tagħha salpat u qasmet l-​ibħra lejn postijiet imbegħdin. Saret ‘imsebbħa ħafna f’nofs taʼ baħar,’ u bil-​“ġid kbir” tagħha ‘stagħnew is-​slaten taʼ l-​art.’ (Eżekjel 27:​25, 33) Fis-​sebaʼ seklu Q.E.K., daqshekk kienet kbira Tir—belt Feniċja fit-​tarf tal-​lvant tal-​Mediterran.

² Madankollu, kienet ġejja qerda fil-​futur qarib għal Tir. Xi 100 sena qabel ma ddeskrivieha Eżekjel, il-​profeta Isaija bassar il-​waqgħa taʼ din il-​fortizza Feniċja u n-​niket taʼ dawk li kienu jiddependu minnha. Isaija pprofetizza wkoll li wara xi żmien Alla kien se jdawwar l-​attenzjoni tiegħu lejn il-​belt, billi jġeddilha r-​riżq. Kif twettaq kliem il-​profeta? U x’nistgħu nitgħallmu minn dak kollu li ġralha Tir? Il-​fidi tagħna f’Jehovah u fil-​wegħdi tiegħu se tissaħħaħ billi jkollna fehma ċara dwar dak li ġralha u għala ġraw dawn l-​affarijiet.

“Ixhru, Ġfien taʼ Tarsis!”

3, 4. (a) Fejn kienet Tarsis, u x’kienet ir-​relazzjoni bejn Tir u Tarsis? (b) Il-​baħrin li qegħdin jinnegozjaw maʼ Tarsis għala se jkollhom raġun ‘jixhru’?

³ Taħt it-​titlu, “Oraklu fuq Tir,” Isaija jiddikjara: “Ixhru,  ġfien taʼ Tarsis, għax il-​port tagħkom qerduh! M’hemmx dħul!” (Isaija 23:1a) Hemm min jgħid li Tarsis kienet parti minn Spanja, ’il bogħod minn Tir fil-​lvant tal-​Mediterran. a Xorta waħda, il-​Feniċi kienu baħħara t’esperjenza, u l-​bastimenti tagħhom kienu kbar ħafna u jifilħu għall-​baħar. Xi kittieba taʼ l-​istorja jemmnu li l-​Feniċi kienu l-​ewwel li nnotaw ir-​rabta bejn il-​qamar u t-​tifrigħ tal-​baħar u li wżaw l-​astronomija bħala għajnuna fit-​tbaħħir. Għalhekk, id-​distanza twila minn Tir sa Tarsis ma kinitx taʼ ostaklu għalihom.

⁴ Fi żmien Isaija, Tarsis, għalkemm fil-​bogħod, hija suq tajjeb għal Tir, forsi s-​sors ewlieni taʼ l-​għana tagħha matul parti mill-​istorja tagħha. Spanja għandha minjieri mimlijin b’depożiti taʼ fidda, ħadid, landa, u metalli oħrajn. (Qabbel Ġeremija 10:9; Eżekjel 27:12.) “Ġfien taʼ Tarsis,” li x’aktarx huma ġfien minn Tir li jinnegozjaw maʼ Tarsis, se jkollhom raġun ‘jixhru’ u jibku l-​qerda tal-​port taʼ pajjiżhom.

5. Il-​baħħara li jkunu ġejjin minn Tarsis fejn isiru jafu bil-​waqgħa taʼ Tir?

⁵ Il-​baħħara li qegħdin fuq il-​baħar kif se jsiru jafu bil-​waqgħa taʼ Tir? Iwieġeb Isaija: “Minn art il-​Kittin waslet l-​aħbar!” (Isaija 23:1b) “Art il-​Kittin” x’aktarx li tirreferi għall-​gżira taʼ Ċipru, xi 100 kilometru lejn il-​punent mix-​xatt tal-​Feniċja. Din hi l-​aħħar waqfa għall-​bastimenti li jkunu sejrin lejn il-​lvant minn Tarsis qabel ma jaslu Tir. Għaldaqstant, il-​baħrin se jirċievu l-​aħbar dwar il-​waqgħa tal-​maħbub port t’art twelidhom meta jieqfu Ċipru. X’ħasda se jieħdu! Maħkumin min-​niket, dawn se ‘jixhru’ qalbhom imtertqa.

6. Iddeskrivi r-​relazzjoni taʼ bejn Tir u Sidon.

 ⁶ Id-​diżappunt se jinħass ukoll min-​nies li joqogħdu fix-​xatt tal-​Feniċja. Jgħid il-​profeta: “Tbikkmu, intom li tgħammru x-​xatt, merkanti taʼ Sidon! L-​aġenti tiegħek kienu jaqsmu l-​ibħra kbar. Ġidha kien il-​qamħ taʼ Siħor u l-​ħsad tan-​Nil, u hi kienet is-​suq tal-​ġnus.” (Isaija 23:​2, 3) Dawk li ‘jgħammru x-​xatt’—il-​ġirien taʼ Tir—se jitbikkmu bi stagħġib kbir għall-​waqgħa diżastruża taʼ Tir. Min huma l-​“merkanti taʼ Sidon” li għamluhom għonja lil dawn l-​abitanti? Oriġinalment, Tir kienet kolonja taʼ Sidon, belt magħrufa għall-​port tagħha, li kienet 35 kilometru biss lejn it-​tramuntana. Fuq il-​muniti tagħha, Sidon tiddeskrivi ruħha bħala omm Tir. Għalkemm Tir sebqet lil Sidon f’dak li hu għana, xorta waħda għadha “bint Sidon,” u l-​abitanti tagħha għadhom isejħu lilhom infushom Sidonin. (Isaija 23:12) Għaldaqstant, l-​espressjoni “merkanti taʼ Sidon” x’aktarx li tirreferi għall-​abitanti kummerċjali taʼ Tir.

7. Il-​merkanti Sidonin kif xerrdu l-​ġid?

⁷ Biex jieħdu sehem f’intrapriżi kummerċjali, il-​merkanti għonja Sidonin jaqsmu l-​Baħar Mediterran min-​naħa għall-​oħra. Dawn iġorru magħhom lejn ħafna postijiet iż-​żerriegħa, jew il-​qamħ, taʼ Siħor, l-​iktar fergħa lejn il-​lvant tax-​Xmara Nil, fir-​reġjun tad-​delta, fl-​Eġittu. (Qabbel Ġeremija 2:18.) Il-​“ħsad tan-​Nil” jinkludi wkoll prodotti oħrajn mill-​Eġittu. In-​negozjar u t-​tpartit taʼ merkanzija bħal din joħolqu profitti kbar għal dawn il-​merkanti baħħara kif ukoll għall-​ġnus li jinnegozjaw magħhom. In-​negozjanti Sidonin jimlew lil Tir bil-​ġid. Tabilħaqq, huma se jitnikktu meta jaraw il-​ħerba tagħha!

8. Il-​qerda taʼ Tir x’effett se jkollha fuq Sidon?

⁸ Isaija mbagħad jindirizza lil Sidon bil-​kliem: “Għajb għalik, Sidon, il-​fortizza tal-​baħar, għax il-​baħar jgħid: ‘Jien ma kellix uġigħ il-​ħlas, u lanqas ma wlidt. Jien  żgħażagħ ma rabbejtx, lanqas xbejbiet ma rawwimt.’” (Isaija 23:4) Wara l-​qerda taʼ Tir, ix-​xatt fejn qabel kienet tinsab il-​belt se jidher vojt u abbandunat. Il-​baħar se jkun donnu qed jgħajjat bid-​diqa, bħal omm li tilfet lil uliedha u tant hi mifxula li issa tiċħad li xi darba kellha t-​tfal. Sidon se tħossha tistħi minħabba dak li jiġrilha bintha.

9. In-​niket tan-​nies wara l-​waqgħa taʼ Tir se jitqabbel maʼ l-​istagħġib li kien hemm wara liema ġrajjiet oħrajn?

⁹ Iva, l-​aħbar tal-​qerda taʼ Tir se tikkaġuna niket maʼ kullimkien. Jgħid Isaija: “Meta tasal l-​aħbar l-​Eġittu, dawn iħossu l-​uġigħ għal li ġralha Tir.” (Isaija 23:5) L-​uġigħ taʼ l-​imnikktin se jkun jitqabbel maʼ dak li jirriżulta mill-​aħbar dwar l-​Eġittu. Il-​profeta għal liema aħbar qed jirreferi? X’aktarx għat-​twettiq taʼ l-​“oraklu fuq l-​Eġittu” li lissen qabel. b (Isaija 19:​1-25) Jew forsi l-​profeta qed jirreferi għall-​aħbar dwar il-​qerda taʼ l-​eżerċtu tal-​Fargħun fi żmien Mosè, li kkaġunat stagħġib maʼ kullimkien. (Eżodu 15:​4, 5, 14-16; Ġożwè 2:​9-11) Hu x’inhu l-​każ, dawk li jisimgħu l-​aħbar dwar il-​qerda taʼ Tir se jħossu wġigħ kbir. Dawn jiġu mistiedna biex jaħarbu ’l bogħod lejn Tarsis għal refuġju u jiġu kmandati biex in-​niket tagħhom jesprimuh bl-​għajat: “Għaddu għal Tarsis, ixhru intom li tgħammru fix-​xtut!”—Isaija 23:6.

Ferrieħa “minn Żmien il-​Qedem”

10-12. Iddeskrivi kemm hi antika Tir, kif ukoll l-​għana u l-​influwenza li għandha.

¹⁰ Tir hija belt antika, bħalma jfakkarna Isaija meta jistaqsi: “Hi din il-​belt ferrieħa tagħkom, mnissla minn żmien il-​qedem?” (Isaija 23:7a) L-​istorja prosperuża taʼ Tir testendi lura minn taʼ l-​inqas għal żmien Ġożwè. (Ġożwè 19:29) Matul is-​snin, Tir saret famuża għall-​manifattura t’oġġetti tal-​metall u tal-​ħġieġ, u taż-​żebgħa tal-​porpra. L-​ilbies  tal-​porpra taʼ Tir jinbiegħ bl-​ogħla prezzijiet, u d-​drappijiet għaljin ferm taʼ Tir huma mfittxijin min-​nies nobbli. (Qabbel Eżekjel 27:​7, 24.) Tir hija wkoll ċentru tan-​negozju għal dawk li jivvjaġġaw fuq l-​art bil-​karavani kif ukoll stazzjon kbir taʼ importazzjoni u esportazzjoni.

¹¹ Iktar minn hekk, il-​belt hija b’saħħitha militarment. L. Sprague de Camp jikteb: “Għalkemm ma kinux speċifikament gwerriera—kienu negozjanti, mhux suldati—il-​Feniċi ddefendew il-​bliet tagħhom b’kuraġġ u determinazzjoni fanatiċi. Bis-​saħħa taʼ dawn il-​kwalitajiet, kif ukoll bil-​qawwa navali tagħhom, it-​Tirin setgħu jiqfulu lill-​eżerċtu Assirjan, l-​iktar eżerċtu b’saħħtu taʼ żmienu.”

¹² Tabilħaqq, Tir tħalli l-​marka tagħha fuq id-​dinja Mediterranja. “Riġlejha kienu jeħduha tgħammar fil-​bogħod.” (Isaija 23:7b) Il-​Feniċi jivvjaġġaw lejn postijiet ’il bogħod, u hemmhekk jistabbilixxu ċentri għan-​negozju u bażijiet għall-​bastimenti, li f’xi każi jikbru u jsiru kolonji. Per eżempju, Kartaġni, li qegħda fil-​kosta tat-​tramuntana taʼ l-​Afrika, hija kolonja taʼ Tir. Maż-​żmien, din se tisboq lil Tir u ssir tħabbatha maʼ Ruma f’dik li hi influwenza fid-​dinja Mediterranja.

Il-​Kburija Tagħha Se Titkasbar

13. Għala tqum il-​mistoqsija inkwantu għal min jissogra jlissen ġudizzju kontra Tir?

¹³ Meta tqis kemm hi antika Tir u kemm għana għandha, il-​mistoqsija li jmiss hija xierqa: “Min iddeċieda dan għal Tir, il-​belt inkurunata, li l-​merkanti tagħha kienu prinċpijiet, u n-​neguzjanti tagħha stmati mad-​dinja kollha?” (Isaija 23:8) Min jissogra jiftaħ ħalqu kontra l-​belt li ħatret individwi potenti f’pożizzjonijiet t’awtorità għolja fil-​kolonji tagħha u f’postijiet oħrajn—u b’hekk saret “il-​belt inkurunata”? Min jissogra jgħid xi ħaġa kontra  l-​metropoli li l-​merkanti tiegħu huma prinċpijiet u li n-​negozjanti tiegħu huma stmati ferm? Maurice Chehab, dak li qabel kien direttur taʼ l-​antikitajiet fil-​Mużew Nazzjonali taʼ Bejrut, il-​Libanu, qal: “Mid-​disaʼ sas-​sitt seklu Q.K., Tir żammet il-​pożizzjoni taʼ importanza li kellha Londra fil-​bidu tas-​seklu għoxrin.” Għalhekk, min jissogra jiftaħ ħalqu kontra din il-​belt?

14. Min ilissen ġudizzju kontra Tir, u għala?

¹⁴ It-​tweġiba mnebbħa se tikkaġuna stagħġib f’Tir. Jgħid Isaija: “Il-​Mulej taʼ l-​eżerċti ddeċieda dan, biex iwaqqaʼ fl-​għajb kull ġmiel, u jniżżel in-​nies stmati mad-​dinja kollha.” (Isaija 23:9) Jehovah għala jlissen ġudizzju kontra din il-​belt għanja u antika? Huwa għaliex l-​abitanti tagħha jqimu lill-​alla falz Bagħal? Huwa għaliex Tir hija relatata maʼ Ġeżabel—bint is-​Sultan Etbagħal taʼ Sidon, li tinkludi lil Tir—li żżewġet lis-​Sultan Aħab taʼ Iżrael u mmassakrat lill-​profeti taʼ Jehovah? (1 Slaten 16:​29, 31; 18:​4, 13, 19) Ir-​risposta għaż-​żewġ mistoqsijiet hija le. Tir hija kundannata minħabba l-​kburija arroganti tagħha—hi stagħniet minn fuq dahar popli oħrajn, inkluż l-​Iżraelin. Fid-​disaʼ seklu Q.E.K., permezz tal-​profeta Ġoel, Jehovah qal lil Tir u lil bliet oħrajn: “Intom lil ulied Ġuda u Ġerusalemm begħtuhom lil ulied il-​Griegi, bl-​għan li tbegħduhom minn arthom!” (Ġoel 4:6 [3:​6, NW]) Jistaʼ Alla jagħlaq għajnejh għall-​fatt li Tir tittratta lill-​poplu f’patt miegħu bħala sempliċi merkanzija li tistaʼ tiġi negozjata?

15. Tir kif se tirreaġixxi meta Ġerusalemm taqaʼ taħt idejn Nabukodonosor?

¹⁵ Tir mhix se tinbidel lanqas jekk jgħaddu mitt sena. Meta l-​eżerċtu tas-​Sultan Nabukodonosor taʼ Babilonja jeqred lil Ġerusalemm fis-​sena 607 Q.E.K., Tir se tgħajjat bil-​ferħ: “Ah! Ah! Tfarrak il-​bieb tal-​fortizza [taʼ Ġerusalemm], għal għandi jdur il-​ġid tal-​belt imħarbta.” (Eżekjel 26:2) Tir se ttir bil-​ferħ, għaliex tistenna li  tibbenefika mill-​qerda taʼ Ġerusalemm. Peress li l-​belt kapitali Ġudeana ma tibqax iktar tikkompeti magħha, Tir se tistenna li iktar negozju jiġi għandha. Jehovah se jittratta bi stmerrija lil dawk li jippretenduha taʼ wħud “stmati,” u li bi kburija jappoġġaw lill-​għedewwa tal-​poplu tiegħu.

16, 17. X’se jiġrilhom l-​abitanti taʼ Tir meta taqaʼ l-​belt? (Ara n-​nota taʼ taħt.)

¹⁶ Isaija jkompli bil-​kundanna minn Jehovah kontra Tir: “Aħdem artek, bint Tarsis, għax il-​port m’għadux hemm. Il-​Mulej medd idu fuq il-​baħar, u riegħed is-​saltniet. Il-​Mulej ordna lil Kangħan, li tħott il-​fortizzi tagħha. U qal: ‘La tifraħx iżjed, xbejba [“verġni,” “NW”] mkasbra, bint Sidon! Qum, mur imqar għand il-​Kittin, lanqas hemm ma ssib mistrieħ.’”—Isaija 23:​10-12.

¹⁷ Tir għala tissejjaħ “bint Tarsis”? Forsi għaliex wara li Tir tiġi megħluba, Tarsis se tkun l-​iktar b’saħħitha minnhom it-​tnejn. c Meta lil Tir jagħmluha ħerba, l-​abitanti tagħha se jiġu mxerrdin bħal xmara li qegħda tfur, bix-​xfar imfarrkin u l-​ilmijiet tagħha jfuru għal ġol-​witat kollha li hemm fil-​viċin. Il-​messaġġ taʼ Isaija lil “bint Tarsis” jenfasizza kemm se jkun aħrax dak li se jseħħ fuq Tir. Jehovah nnifsu jmidd idu u jagħti l-​kmand. Ħadd ma jistaʼ jbiddel ir-​riżultat.

18. Tir għala tissejjaħ ‘il-​verġni bint Sidon,’ u l-​istat tagħha kif se jinbidel?

¹⁸ Isaija jitkellem ukoll dwar Tir bħala ‘l-​verġni bint Sidon,’ u b’hekk jindika li din qatt qabel ma ġiet  maħtufa u misruqa minn konkwistaturi barranin u għadha tgawdi stat bħala waħda mhix imrażżna. (Qabbel it-​2 Slaten 19:21; Isaija 47:1; Ġeremija 46:11.) Iżda, issa trid tinġieb fix-​xejn, u xi wħud mir-​residenti tagħha se jaqsmu għan-​naħa l-​oħra lejn il-​kolonja Feniċja taʼ Kittin bħala refuġjati. Minkejja dan, billi jkunu tilfu l-​qawwa ekonomika tagħhom, m’humiex se jsibu mistrieħ hemmhekk.

Il-​Kaldin Se Jagħmluha Ħerba

19, 20. Min hu profetizzat li se jkun il-​konkwistatur taʼ Tir, u din il-​profezija kif titwettaq?

¹⁹ Liema qawwa politika se tesegwixxi l-​ġudizzju taʼ Jehovah fuq Tir? Isaija jipproklama: “Ara, art il-​Kaldin. Dan il-​poplu ma kienx hemm, l-​Assirja rħietu għall-​bhejjem selvaġġi. Dawwret it-​torrijiet tagħha madwaru, ġarrfet il-​palazzi tiegħu, għamlet ħerba minnu. Ixhru ġfien taʼ Tarsis, għax il-​fortizza tagħkom saret ħerba.” (Isaija 23:​13, 14) Il-​Kaldin—mhux l-​Assirjani—se jikkonkwistaw lil Tir. Se jibnu t-​torrijiet għall-​assedju, jeqirdu għal kollox il-​postijiet abitati taʼ Tir, u lil dik il-​fortizza tal-​bastimenti taʼ Tarsis se jagħmluha ħerba.

²⁰ Fi qbil mal-​profezija, ftit wara l-​waqgħa taʼ Ġerusalemm, Tir tirribella kontra Babilonja, u Nabukodonosor jassedja l-​belt. Billi temmen li ħadd u xejn ma jistaʼ jinfidha, Tir tirreżisti. Matul l-​assedju, l-​irjus tas-​suldati Babiloniżi ‘jitfartsu’ tant kemm iħokku maʼ l-​elmijiet tagħhom u spallejhom isiru “ġerħa waħda” bil-​ġarr taʼ materjali wżati fil-​kostruzzjoni taʼ għodod tal-​gwerra. (Eżekjel 29:18) L-​assedju jiswieh ħafna lil Nabukodonosor. Il-​belt prinċipali taʼ Tir tinqered, imma ma jirnexxilux jakkwista l-​priża tagħha. Il-​biċċa l-​kbira mit-​teżori taʼ Tir ittieħdu lejn gżira żgħira xi 80 metru ’l bogħod mix-​xatt. Billi m’għandux flotta, is-​sultan tal-​Kaldin ma jistax jikkonkwista  l-​gżira. Wara 13-il sena, Tir iċċedi, imma se tibqaʼ teżisti u tara t-​twettiq taʼ profeziji oħrajn.

“Terġaʼ Tinkera bħal Qabel”

21. Tir b’liema mod “tintesa,” u għal kemm żmien?

²¹ Isaija jkompli jipprofetizza: “Għad jiġri li Tir tintesa għal sebgħin sena, daqs żmien sultan wieħed.” (Isaija 23:15a) Wara li l-​Babiloniżi jeqirdu l-​belt taʼ Tir li hemm fuq it-​terraferma, se “tintesa” l-​parti mill-​belt taʼ Tir li qegħda fuq gżira. Fi qbil mal-​profezija, sakemm idum “sultan wieħed”—l-​Imperu Babiloniż—il-​gżira u belt taʼ Tir m’hijiex se tkun qawwa finanzjarja importanti. Permezz taʼ Ġeremija, Jehovah jinkludi lil Tir fost il-​ġnus li se jintgħażlu biex jixorbu l-​inbid tad-​dagħdigħa Tiegħu, billi jgħid: “Għal sebgħin sena jibqgħu dawn il-​ġnus iservu lis-​sultan taʼ Babilonja.” (Ġeremija 25:​8-17, 22, 27) Veru, il-​gżira u belt taʼ Tir ma tibqax taħt Babilonja għal 70 sena sħaħ, ladarba l-​Imperu Babiloniż jaqaʼ fis-​sena 539 Q.E.K. B’mod evidenti, is-​70 sena jirrappreżentaw il-​perijodu li fih Babilonja kellha l-​akbar dominanza—meta d-​dinastija rjali Babiloniża tiftaħar li għolliet it-​tron tagħha saħansitra ’l fuq “mill-​kwiekeb taʼ Alla.” (Isaija 14:13) Ġnus differenti jiġu taħt din id-​dominanza fi żminijiet differenti. Imma fi tmiem is-​70 sena, din id-​dominanza se titfarrak. X’se jiġrilha mbagħad Tir?

22, 23. X’se jiġrilha Tir meta toħroġ minn taħt id-​dominanza Babiloniża?

²² Ikompli Isaija: “Fi tmiem is-​sebgħin sena Tir tkun bħall-​għanja tal-​prostituta: ‘Aqbad l-​arpa, dur mal-​belt, ja mara żienja, nsewk! Doqq bis-​sengħa, kattar l-​għana; għandhom mnejn jiftakru fik.’ Malli jgħaddu s-​sebgħin sena l-​Mulej iżur lil Tir, u terġaʼ tinkera bħal qabel u tiżni mas-​saltniet kollha fuq wiċċ l-​art.”—Isaija 23:15b-17.

²³ Wara l-​waqgħa taʼ Babilonja fis-​sena 539 Q.E.K.,  il-​Feniċja ssir provinċja taħt l-​Imperu Medo-Persjan. Ċiru l-​Kbir, il-​monarka Persjan, hu ħakkiem tolleranti. Taħt din il-​ħakma ġdida, Tir se terġaʼ taqbad l-​attività li kellha qabel u tagħmel l-​almu tagħha biex tikseb mill-​ġdid ir-​rikonoxximent bħala ċentru kummerċjali dinji—sewwa sew bħal prostituta li ntesiet u tilfet il-​klijenti tagħha u biex tipprova tattira klijenti ġodda ddur mal-​belt, iddoqq l-​arpa tagħha u tgħanni l-​għanjiet tagħha. Se tirnexxi Tir? Iva, Jehovah se jagħtiha suċċess. Maż-​żmien, il-​gżira u belt tant se jkollha riżq li lejn it-​tmiem tas-​sitt seklu Q.E.K., il-​profeta Żakkarija se jgħid: “Għaliha nfisha Tir bniet fortizza, u ġabret fidda bħat-​trab, u deheb bħat-​tajn tat-​triqat.”—Żakkarija 9:3.

‘Il-​Qligħ Tagħha Se Jkun Dedikat’

24, 25. (a) Il-​qligħ taʼ Tir kif isir xi ħaġa dedikata għal Jehovah? (b) Minkejja li Tir tgħin lin-​nies t’Alla, Jehovah liema profezija jnebbaħ dwarha?

²⁴ Kemm hu taʼ l-​għaġeb il-​kliem profetiku li ġej! “U l-​qligħ u l-​ħlas tal-​kiri tagħha jkunu ddedikati lill-​Mulej; ma jerfgħuhomx u lanqas jaħżnuhom, għax il-​ħlas tagħha jmur għal dawk li jgħammru quddiem il-​Mulej, biex jieklu bix-​xabaʼ u jilbsu lbies mill-​isbaħ.” (Isaija 23:18) Il-​qligħ materjali taʼ Tir kif isir xi ħaġa dedikata? Jehovah jimmanuvra l-​affarijiet sabiex dan il-​qligħ jintuża skond ir-​rieda tiegħu—sabiex in-​nies tiegħu jieklu sa ma jixbgħu u jkollhom x’jilbsu. Dan iseħħ wara li l-​Iżraelin jirritornaw mill-​eżilju f’Babilonja. In-​nies taʼ Tir jgħinuhom billi jipprovdulhom l-​injam taċ-​ċedri għall-​bini mill-​ġdid tat-​tempju. Barra minn hekk, dawn jerġgħu jibdew jinnegozjaw mal-​belt taʼ Ġerusalemm.—Esdra 3:7; Neħemija 13:16.

²⁵ Minkejja dan, Jehovah jnebbaħ dikjarazzjoni oħra kontra Tir. Żakkarija jipprofetizza dwar il-​gżira u belt  li issa hija għanja: “Ara, is-​Sid għad jagħmilha priża u ġidha jwaddabhulha fil-​baħar, u hi tittiekel min-​nar.” (Żakkarija 9:​4, Għaqda Biblika, 1984) Dan jitwettaq f’Lulju tas-​sena 332 Q.E.K. meta Alessandru l-​Kbir iġib fix-​xejn lil dik il-​padruna mkabbra tal-​baħar.

Evita l-​Materjaliżmu u l-​Kburija

26. Alla għala kkundannaha lil Tir?

²⁶ Jehovah kkundanna lil Tir minħabba l-​kburija tagħha, karatteristika li hu jobgħod. “Għajnejn merfugħa” huma mniżżlin l-​ewwel fost is-​sebaʼ affarijiet li Jehovah jobgħod. (Proverbji 6:​16-19) Pawlu assoċja l-​kburija maʼ Satana x-​Xitan, u d-​deskrizzjoni li Eżekjel jagħti taʼ l-​imkabbra Tir fiha elementi li jiddeskrivu lil Satana nnifsu. (Eżekjel 28:​13-15; 1 Timotju 3:6) Tir għala kienet imkabbra? Hu u jindirizza lil Tir, Eżekjel jgħid: “Qalbek tkabbret b’dan il-​ġid.” (Eżekjel 28:5) Il-​belt kienet dedikata għan-​negozju u biex tgezzez il-​flus. Is-​suċċess li kellha Tir f’din il-​ħaġa għamilha tant imkabbra li ħadd ma sar jaħmilha. Permezz taʼ Eżekjel, Jehovah qal “lill-​prinċep taʼ Tir”: “Int tkabbart f’qalbek u għedt: ‘Jien alla! Jien qiegħed fuq tron l-​allat.’”—Eżekjel 28:2.

27, 28. Il-​bnedmin f’liema nassa jistgħu jaqgħu, u Ġesù kif ta stampa taʼ dan?

²⁷ Kemm il-​ġnus u kemm l-​individwi jistgħu jċedu għall-​kburija u għal li jkollhom ħarsa żbaljata dwar il-​ġid. Ġesù ta parabbola li wriet kemm tistaʼ tkun sottili din in-​nasba. Hu tkellem dwar raġel għani li l-​għelieqi tiegħu pproduċew ħafna. Ir-​raġel tant tgħaxxaq li ppjana li jibni mħażen akbar għall-​prodott tiegħu u bil-​ferħ ħares ’il quddiem lejn ħajja twila fil-​kumdità. Imma dan ma seħħx. Qallu Alla: “Iblah li int! Dan il-​lejl stess jitolbuk ruħek lura. U ħwejjeġ li ħejjejt għalik, taʼ min ikunu?”  Iva, ir-​raġel miet, u l-​għana li kellu ma swielu xejn.—Luqa 12:​16-20.

²⁸ Ġesù kkonkluda l-​parabbola, billi qal: “Hekk jiġrilu min jiġmaʼ l-​ġid għalih innifsu bla ma jistagħna quddiem Alla.” (Luqa 12:21) Li kien għani ma kinitx xi ħaġa ħażina fiha nfisha, u li kellu ħsad tajjeb ma kienx dnub. L-​iżball tar-​raġel kien li dawn għamilhom l-​affarijiet prinċipali f’ħajtu. Il-​fiduċja sħiħa tiegħu kienet fir-​rikkezzi tiegħu. Meta ħares lejn il-​futur, ma kkalkulahx lil Alla Jehovah.

29, 30. Ġakbu kif wissiena biex ma nistriħux fuqna nfusna?

²⁹ Ġakbu enfasizza l-​istess punt b’qawwa kbira, billi qal:  “Issa ejjew, intom li tgħidu: ‘Illum jew għada mmorru f’din jew dik il-​belt u nqattgħu sena hemmhekk, nixtru u nbigħu u nagħmlu l-​flus,’ u intom ma tafux x’għad isir għada. Għax x’inhi ħajjitkom? Intom bħal fwar li jidher għal ftit u mbagħad jgħib. Flok ma tgħidu: ‘Jekk il-​Mulej irid, ngħixu u nagħmlu dan jew dak’.” (Ġakbu 4:​13-15) Imbagħad, Ġakbu wera r-​relazzjoni li hemm bejn l-​għana u l-​kburija meta kompla, billi qal: “Tiftaħru bil-​frugħat tagħkom! Kull ftaħir bħal dan huwa ħażen.”—Ġakbu 4:16.

³⁰ Mill-​ġdid, li tinnegozja m’huwiex dnub. Id-​dnub hu l-​kburija, l-​arroganza, il-​fiduċja żejda fik innifsek li l-​ksib taʼ l-​għana jistaʼ jnissel. B’mod għaqli, il-​proverbju antik qal: “Tagħtinix la faqar u lanqas għana.” Bil-​faqar il-​ħajja tistaʼ ssir diffiċli ferm. Imma l-​għana jistaʼ jwassal lil dak li jkun biex jiċħad ’l Alla u jgħid: “Min hu l-​Mulej?”—Proverbji 30:​8, 9.

31. Kristjan liema mistoqsijiet jagħmel tajjeb li jistaqsi lilu nnifsu?

³¹ Aħna ngħixu f’dinja fejn ħafna waqgħu vittma tar-​regħba u l-​egoiżmu. Minħabba l-​klima kummerċjali li hi normali, titpoġġa ħafna enfasi fuq l-​għana. Għaldaqstant, Kristjan jagħmel tajjeb li jeżamina lilu nnifsu biex ikun ċert li m’huwiex qed jaqaʼ fl-​istess nassa li waqgħet fiha l-​belt kummerċjali taʼ Tir. Iqattaʼ hu tant mill-​ħin u l-​enerġija tiegħu fil-​ġiri wara l-​affarijiet materjali li jkun, fil-​fatt, sar ilsir taʼ l-​għana? (Mattew 6:24) Jgħir hu għal xi wħud li forsi għandhom aħjar jew iktar ġid minnu? (Galatin 5:26) Jekk jinzerta li hu għani, iħoss hu bi kburija li jixraqlu iktar attenzjoni jew privileġġi milli jixraqlu ħaddieħor? (Qabbel Ġakbu 2:​1-9.) Jekk m’huwiex għani, huwa determinat li ‘jrid jistagħna,’ akkost taʼ kollox? (1 Timotju 6:9) Huwa tant okkupat bi kwistjonijiet taʼ negozju li jħalli biss rokna żgħira ferm f’ħajtu biex jaqdi  lil Alla? (2 Timotju 2:4) Isir hu tant involut fil-​ġiri tiegħu wara l-​flus li jinjora l-​prinċipji Kristjani meta jagħmel in-​negozju?—1 Timotju 6:10.

32. Ġwanni liema twissija ta, u kif nistgħu napplikawha?

³² Hi x’inhi s-​sitwazzjoni ekonomika tagħna, is-​Saltna għandha dejjem ikollha l-​ewwel post f’ħajjitna. Huwa vitali li qatt ma nwarrbu minn quddiem għajnejna l-​kliem taʼ l-​appostlu Ġwanni: “Tħobbux id-​dinja u anqas dak li hemm fiha. Jekk xi ħadd iħobb id-​dinja, l-​imħabba tal-​Missier ma tgħammarx fih.” (1 Ġwann 2:15) Veru, irridu nużaw l-​arranġamenti ekonomiċi tad-​dinja sabiex inkampaw. (2 Tessalonikin 3:10) Għaldaqstant, aħna ‘ngawdu d-​dinja’—imma ma ‘ngawduhiex’ bis-​sħiħ. (1 Korintin 7:31) Jekk inħobbu b’mod eċċessiv l-​affarijiet materjali—l-​affarijiet li hemm fid-​dinja—ma nibqgħux inħobbuh lil Jehovah. Il-​ġiri wara “l-​ġibda tal-​ġisem u l-​ġibda taʼ l-​għajnejn u l-​kburija tal-​ħajja” ma jmurx id f’id maʼ l-​għemil tar-​rieda t’Alla. d U huwa l-​għemil tar-​rieda t’Alla li jwassal għal ħajja eterna.—1 Ġwann 2:​16, 17.

33. Il-​Kristjani kif jistgħu jevitaw in-​nassa li waqgħet fiha Tir?

³³ Tir waqgħet fin-​nassa taʼ li tpoġġi l-​ġiri wara l-​affarijiet materjali qabel kull ħaġa oħra. Din kellha suċċess f’sens materjali, saret imkabbra ferm, u ġiet kastigata għall-​kburija tagħha. L-​eżempju tagħha qiegħed illum bħala twissija kemm għall-​ġnus u kemm għalina individwalment. Kemm hu aħjar li nsegwu t-​twissija taʼ l-​appostlu Pawlu! Hu jħeġġeġ lill-​Kristjani “biex ma jitkabbrux u ma jqegħdux it-​tama tagħhom f’għana li ma tistax torbot fuqu, imma li għandhom jittamaw f’Alla li jagħtina kollox bix-​xabaʼ biex ingawdu bih.”—1 Timotju 6:17.

[Noti taʼ taħt]

[Mistoqsijiet taʼ Studju]

[Mappa f’paġna 256]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-​test, ara pubblikazzjoni)

EWROPA

SPANJA (X’aktarx is-​sît fejn kien hemm TARSIS)

IL-​BAĦAR MEDITERRAN

SARDINJA

ĊIPRU

ASJA

SIDON

TIR

AFRIKA

EĠITTU

 [Stampa f’paġna 250]

Tir kellha tissottometti ruħha taħt Babilonja, mhux l-​Assirja

[Stampa f’paġna 256]

Munita li fuqha hemm Melkart, divinità ewlenija taʼ Tir

[Stampa f’paġna 256]

Mudell taʼ bastiment tal-​Feniċi