Kapitlu Ħdax

Xi Gwaj għar-​Ribelli!

Isaija 9:7–10:4

1. Ġerobogħam liema żball terribbli għamel?

 META l-​poplu li kien f’patt maʼ Jehovah nqasam f’żewġ saltniet, is-​saltna b’għaxar tribujiet fit-​tramuntana ġiet taħt il-​ħakma taʼ Ġerobogħam. Is-​sultan il-​ġdid kien ħakkiem taʼ ħila u mimli enerġija, imma ma kellux fidi vera f’Jehovah. Minħabba f’hekk għamel żball terribbli li effettwa ħażin l-​istorja kollha tas-​saltna tat-​tramuntana. Taħt il-​Liġi Mosajka, l-​Iżraelin kienu kmandati jivvjaġġaw tliet darbiet fis-​sena lejn it-​tempju f’Ġerusalemm, li issa kien jinsab fis-​saltna tan-​nofsinhar taʼ Ġuda. (Dewteronomju 16:16) Billi beżaʼ li dawn il-​vjaġġi regulari kienu se jġagħlu lis-​sudditi tiegħu jibdew jaħsbu biex jerġgħu jingħaqdu maʼ ħuthom tan-​nofsinhar, Ġerobogħam “għamel żewġ għoġiela tad-​deheb, u lill-​poplu qallu: ‘Ilkom tmorru biżżejjed Ġerusalemm! Iżrael, dawn huma l-​allat tagħkom li tellgħukom mill-​art taʼ l-​Eġittu.’ Huwa qiegħed wieħed mill-​għoġiela f’Betel, u l-​ieħor qiegħdu f’Dan.”—1 Slaten 12:​28, 29.

2, 3. L-​iżball taʼ Ġerobogħam x’effetti kellu fuq Iżrael?

² Għal ftit taż-​żmien, il-​pjan taʼ Ġerobogħam donnu rnexxa. Bil-​mod il-​mod in-​nies ma baqgħux imorru Ġerusalemm u bdew iqimu quddiem iż-​żewġ għoġiela. (1 Slaten 12:30) Madankollu, din il-​prattika reliġjuża apostata kkorrompiet is-​saltna b’għaxar tribujiet. Fis-​snin taʼ wara, saħansitra Ġeħu, li kien wera żelu taʼ min ifaħħru meta naddaf lil Iżrael mill-​qima taʼ Bagħal, kompla jmil quddiem l-​għoġiela tad-​deheb. (2 Slaten 10:​28, 29)  X’irriżulta iktar mid-​deċiżjoni żbaljata traġikament taʼ Ġerobogħam? Instabilità politika u sofferenza għan-​nies.

³ Talli Ġerobogħam kien sar apostata, Jehovah qal li ż-​żerriegħa tiegħu ma kinitx se ssaltan fuq il-​pajjiż, u li fl-​aħħar mill-​aħħar is-​saltna tat-​tramuntana kellha ssofri diżastru terribbli. (1 Slaten 14:​14, 15) Il-​kelma taʼ Jehovah seħħet bil-​provi. Sebgħa mis-​slaten taʼ Iżrael damu jaħkmu sentejn jew inqas—xi wħud ftit jiem biss. Sultan minnhom ikkommetta suwiċidju, u sitta ġew assassinati minn irġiel ambizzjużi li ħadulhom posthom fuq it-​tron. Iżrael kien mifni bl-​inkwiet, bil-​vjolenza, u bil-​qtil b’mod speċjali wara r-​renju taʼ Ġerobogħam II, li ntemm madwar is-​sena 804 Q.E.K. waqt li Għużżija kien qed isaltan f’Ġuda. Huwa f’atmosfera bħal din li, permezz taʼ Isaija, Jehovah jibgħat “kelma,” jew twissija diretta, lis-​saltna tat-​tramuntana. “Bagħat Sidi kelma kontra Ġakobb, u waqgħet fuq Iżrael.”—Isaija 9:7 [9:​8, “NW”]. a

Il-​Kburija u l-​Insolenza Jqanqlu l-​Korla t’Alla

4. Jehovah liema “kelma” jibgħat kontra Iżrael, u għala?

⁴ Il-​“kelma” taʼ Jehovah mhix se tiġi injorata. “Il-​poplu kollu jkun jaf, Efrajm u dawk li jgħammru f’Samarija, dawk . . . [i]mkabbra u suppervi f’qalbhom.” (Isaija 9:8 [9:​9, “NW”]) “Ġakobb,” “Iżrael,” “Efrajm,” u “Samarija” kollha jirreferu għas-​saltna tat-​tramuntana taʼ Iżrael, li tagħha Efrajm huwa t-​tribù predominanti u s-​Samarija  hija l-​belt kapitali. Il-​kelma taʼ Jehovah kontra din is-​saltna hija stqarrija ġudizzjarja qawwija, għax Efrajm sar qalbu iebsa bħala apostata u insolenti b’mod sfaċċat lejn Jehovah. Alla mhux se jipproteġi lin-​nies mill-​konsegwenzi tal-​ħażen tagħhom. Se jiġu sforzati jisimgħu l-​kelma t’Alla, u joqogħdu attenti għaliha.—Galatin 6:7.

5. L-​Iżraelin kif juru li l-​atti taʼ ġudizzju mingħand Jehovah ma jeffettwawhomx?

⁵ Hekk kif il-​kundizzjonijiet imorru mill-​ħażin għall-​agħar, in-​nies iġarrbu telfiet kbar, inkluż djarhom—li ġeneralment kienu magħmulin mit-​tafal u njam irħis ferm. Se jirtabu qlubhom b’riżultat taʼ dan? Se jagħtu kas tal-​profeti taʼ Jehovah u jirritornaw lejn dak Alla veru? b Isaija jiddokumenta r-​risposta supperva tan-​nies: “Waqaʼ x-​xaqquf, nibnu bil-​ġebel minġur; tqaċċat il-​ġummajż, nxettlu ċ-​ċedru.” (Isaija 9:9 [9:​10, “NW”]) L-​Iżraelin jisfidaw lil Jehovah u jiddisprezzaw lill-​profeti tiegħu li jgħidulhom għala qegħdin isofru dawn it-​tbatijiet. Fi kliem ieħor, in-​nies jgħidu: ‘Jistaʼ jkun li nitilfu djarna magħmulin mit-​tafal li jispiċċa u minn injam irħis ferm, imma se npattu għal dan it-​telf billi nibnu mill-​ġdid b’materjal superjuri—ġebel minġur u ċedru!’ (Qabbel Ġob 4:19.) Lil Jehovah ma jħallulu ebda għażla ħlief li jiddixxiplinahom iktar.—Qabbel Isaija 48:22.

6. Jehovah kif ixejjen il-​komplott tas-​Sirja u Iżrael kontra Ġuda?

⁶ Ikompli Isaija: “U l-​Mulej qajjem kontrieh l-​avversarji tiegħu.” (Isaija 9:10a [9:11a, “NW”]) Is-​Sultan Pekaħ taʼ Iżrael u s-​Sultan Resin tas-​Sirja huma alleati. Dawn qegħdin jikkonfoffaw biex jikkonkwistaw is-​saltna b’żewġ tribujiet taʼ Ġuda u biex ipoġġu fuq it-​tron taʼ Jehovah  f’Ġerusalemm sultan li jikkontrollawh huma—ċertu “bin Tabal.” (Isaija 7:6) Imma l-​konfoffa mhix se tirnexxi. Resin għandu għedewwa potenti, u Jehovah se ‘jqajjem’ lil dawn l-​għedewwa “kontrieh,” kontra Iżrael. It-​terminu ‘jqajjem’ ifisser li jħallihom jiggwerraw b’mod effettiv, u b’hekk l-​alleanza u l-​objettivi tagħha se jispiċċaw.

7, 8. X’inhu r-​riżultat għal Iżrael meta l-​Assirja tikkonkwista s-​Sirja?

⁷ Din l-​alleanza tibda tisfaxxa meta l-​Assirja tattakka lis-​Sirja. “U s-​sultan taʼ l-​Assirja talaʼ għal Damasku [il-belt kapitali tas-​Sirja], u ħadha f’idejh, u tturufna lil niesha lejn Kir, u lil Resin qatlu.” (2 Slaten 16:9) Peress li tilef lill-​alleat potenti tiegħu, Pekaħ jiskopri li l-​proġetti tiegħu għal Ġuda sfaw fix-​xejn. Fil-​fatt, ftit wara l-​mewt taʼ Resin, Pekaħ innifsu jiġi assassinat minn Ħosegħa, li wara dan jaħtaf it-​tron tas-​Samarija.—2 Slaten 15:​23-25, 30.

⁸ Is-​Sirja, li qabel kienet alleata taʼ Iżrael, issa tisfa vassall taʼ l-​Assirja, il-​qawwa dominanti li hemm fir-​reġjun. Isaija jipprofetizza dwar kif Jehovah se juża din l-​alleanza politika ġdida: “[Jehovah] xewwex l-​għedewwa tiegħu [taʼ Iżrael]: Lil Aram [“Sirja,” “NW”] mil-​lvant, u l-​Filistin mill-​punent [“minn wara,” “Saydon”], li belgħu lil Iżrael b’ħalq daqsiex. B’danakollu l-​korla tiegħu ma reġgħetx lura, u idu għadha merfugħa.” (Isaija 9:10b, 11 [9:11b, 12, “NW”]) Iva, is-​Sirja hija issa l-​għadu taʼ Iżrael, u dan irid iħejji għal attakk mill-​Assirja u mis-​Sirja. L-​invażjoni tirnexxi. Lil Ħosegħa, l-​użurpatur, l-​Assirja tagħmlu l-​qaddej tagħha, billi tesiġi mingħandu tribut sostanzjali. (Xi snin qabel, l-​Assirja rċiviet somma kbira mingħand is-​Sultan Menaħem taʼ Iżrael.) Kemm huwa veru kliem il-​profeta Hosegħa: “Il-​barranin kilulu saħħtu [lil Efrajm]”!—Hosegħa 7:9; 2 Slaten 15:​19, 20; 17:​1-3.

9. Għala nistgħu ngħidu li l-​Filistin jattakkaw “minn wara”?

⁹ Isaija ma jgħidx ukoll li l-​Filistin se jinvadu “minn  wara”? Iva. Qabel ma ġew ivvintati l-​boxxli, l-​Ebrej kienu jindikaw id-​direzzjoni mill-​pożizzjoni taʼ persuna li tkun qed tħares lejn tlugħ ix-​xemx. B’hekk, il-​“lvant” kien quddiem, filwaqt li l-​punent, il-​kosta fejn kienu jgħixu l-​Filistin, kien “wara.” F’dan il-​kuntest, l-​“Iżrael” imsemmi f’Isaija 9:11 jistaʼ jinkludi lil Ġuda għaliex il-​Filistin invadew lil Ġuda matul ir-​renju t’Aħaż, il-​kontemporanju taʼ Pekaħ, billi ħatfu u okkupaw għadd taʼ bliet u fortizzi Ġudeani. Bħal Efrajm fit-​tramuntana, Ġuda jixirqilha din id-​dixxiplina mingħand Jehovah, għax hi wkoll hija miżgħuda bl-​apostasija.—2 Kronaki 28:​1-4, 18, 19.

‘Mir-​Ras sad-​Denb’—Ġens taʼ Ribelli

10, 11. Jehovah liema kastig se jġib kontra Iżrael minħabba l-​irvell persistenti tagħhom?

¹⁰ Minkejja s-​sofferenza kollha li għaddejja minnha—u minkejja d-​dikjarazzjonijiet qawwijin tal-​profeti taʼ Jehovah—is-​saltna tat-​tramuntana tippersisti fl-​irvell tagħha kontra Jehovah. “Il-​poplu ma darx lejn min darbu, u l-​Mulej taʼ l-​eżerċti ma fittxewhx.” (Isaija 9:12 [9:​13, “NW”]) B’riżultat taʼ dan, il-​profeta jgħid: “Għalhekk il-​Mulej qataʼ minn Iżrael ir-​ras u d-​denb, il-​palma u s-​simar f’jum wieħed; l-​anzjan u n-​nobbli huma r-​ras, u l-​profeta, mgħallem il-​gideb, id-​denb! Il-​mexxejja taʼ dan il-​poplu mexxewh ħażin, u ntilfu l-​immexxijin.”—Isaija 9:​13-15 [9:14-16, “NW”].

¹¹ Ir-​“ras” u l-​“palma” jirrappreżentaw “l-​anzjan u n-​nobbli”—il-​mexxejja tal-​ġens. Id-​“denb” u s-​“simar” jirreferu għal profeti foloz li jlissnu kliem li jogħġob lill-​mexxejja tagħhom. Studjuż tal-​Bibbja jikteb: “Il-​Profeti foloz jissejħu d-​denb, għaliex moralment kienu l-​iktar nies baxxi minn fost in-​nies kollha, u għaliex kienu segwaċi u partitarji lagħqin taʼ ħakkiema mill-​agħar.” Il-​professur  Edward J. Young jgħid dwar dawn il-​profeti foloz: “Mexxejja ma kinux dawn imma, billi mxew fejn ħaduhom il-​mexxejja, huma sempliċement użaw tifħir żejjed u żegħil, denb iferfer taʼ kelb.”—Qabbel it-​2 Timotju 4:3.

Anki r-​‘Romol u l-​Iltiema’ Huma Ribelli

12. Il-​korruzzjoni kemm ippenetrat fil-​fond fis-​soċjetà Iżraelija?

¹² Jehovah hu d-​Difensur tar-​romol u l-​iltiema. (Eżodu 22:​22, 23) Madankollu, ismaʼ naqra dak li jgħid issa Isaija: “Għalhekk Sidi ma jħennx għaż-​żgħażagħ tagħhom; ma jitħassarx l-​iltiema u r-​romol tagħhom. Għax ilkoll midgħajja [“apostati,” “NW”] u ħżiena; kull fomm jitkellem il-​bluha. Minkejja dan għadbu ma reġax lura, u idu għadha merfugħa.” (Isaija 9:16 [9:​17, “NW”]) L-​apostasija kkorrompiet il-​livelli kollha tas-​soċjetà, inkluż ir-​romol u l-​iltiema! Bil-​paċenzja, Jehovah jibgħat il-​profeti tiegħu, bit-​tama li n-​nies ibiddlu triqathom. Per eżempju, “Erġaʼ dur, Iżrael, lejn il-​Mulej Alla tiegħek, għax int tfixkilt minħabba fi ħżunitek,” jitlob bil-​ħniena Hosegħa. (Hosegħa 14:2 [14:​1, NW]) Min jaf kemm ikidd lid-​Difensur tar-​romol u l-​iltiema l-​fatt li se jkollu jesegwixxi l-​ġudizzju saħansitra kontrihom!

13. X’nistgħu nitgħallmu mis-​sitwazzjoni taʼ żmien Isaija?

¹³ Bħal Isaija, aħna qegħdin ngħixu fi żminijiet kritiċi qabel il-​jum taʼ ġudizzju taʼ Jehovah kontra dawk mill-​agħar. (2 Timotju 3:​1-5) Kemm hu importanti, għalhekk, li, hi x’inhi s-​sitwazzjoni tagħhom fil-​ħajja, il-​veri Kristjani jibqgħu nodfa spiritwalment, moralment, u mentalment sabiex jibqgħu jgawdu l-​favur t’Alla. Ħalli kull wieħed minna jibżaʼ għaliha r-​relazzjoni tiegħu maʼ Jehovah. Ħalli ħadd minn dawk li ħarbu minn “Babilonja l-​Kbira” ma qatt jerġaʼ ‘jkollu x’jaqsam magħha fi dnubietha.’—Apokalissi 18:​2, 4.

 Il-​Qima Falza Tnissel il-​Vjolenza

14, 15. (a) X’jirriżulta mill-​qima tad-​demonji? (b) Isaija jipprofetizza li Iżrael se jġarrab liema sofferenza kontinwa?

¹⁴ Fil-​fatt, il-​qima falza hija l-​qima tad-​demonji. (1 Korintin 10:20) Bħalma ntwera qabel id-​Dilluvju, l-​influwenza tad-​demonji twassal għall-​vjolenza. (Ġenesi 6:​11, 12) Għalhekk, ma jissorprendiniex il-​fatt li meta Iżrael isir apostata u jibda jqim lid-​demonji, il-​pajjiż jimtela bil-​vjolenza u l-​ħażen.—Dewteronomju 32:17; Salm 106:​35-38.

¹⁵ Bi kliem li jagħti stampa ċara, Isaija jiddeskrivi kemm infirxu l-​ħażen u l-​vjolenza f’Iżrael: “Għax il-​ħażen bħal ħuġġieġa nar, jiblaʼ x-​xewk u l-​ħurrieq, u jqabbad il-​ħatab tal-​masġar, u jinbarmu ’l fuq f’kolonna duħħan.  Bl-​għadab tal-​Mulej taʼ l-​eżerċti maħruqa l-​art, u l-​poplu bħal ikel in-​nar, u ma jaħmilx wieħed lil ieħor. Jaħtaf min-​naħa tal-​lemin, u jibqaʼ bil-​ġuħ, jiekol min-​naħa tax-​xellug, u ma jixbax, kull wieħed jiekol laħam għajru. Manassi kontra Efrajm, Efrajm kontra Manassi, it-​tnejn flimkien kontra Ġuda. Minkejja dan għadbu ma reġax lura, u idu għadha merfugħa.”—Isaija 9:​17-20 [18-21, “NW”].

16. Kif jitwettaq il-​kliem taʼ Isaija 9:​17-20 [9:​18-21, NW]?

¹⁶ Bħal fjamma li tinfirex qalb ix-​xewk, il-​vjolenza ssir bla kontroll u f’ħakka t’għajn tasal sal-​“ħatab tal-​masġar,” u b’hekk toħloq nar taʼ vjolenza li jiblaʼ l-​masġar kollu. Il-​kummentaturi tal-​Bibbja Keil u Delitzsch jiddeskrivu l-​livell taʼ vjolenza bħala li kien “il-​qerda tagħhom infushom l-​iktar inumana waqt gwerra ċivili anarkika. Imneżżgħin minn kull emozzjoni tenera, dawn belgħu lil xulxin mingħajr ma xebgħu.” X’aktarx li t-​tribujiet taʼ Efrajm u Manassi huma speċifikati hawnhekk għaliex huma r-​rappreżentanti prinċipali tas-​saltna tat-​tramuntana u, bħala dixxendenti taż-​żewġ ulied taʼ Ġużeppi, huma l-​iktar tnejn li jiġu minn xulxin minn fost l-​għaxar tribujiet. Madankollu, minkejja dan, il-​vjolenza bejniethom, taʼ bejn l-​aħwa, jinterrompuha biss meta jiggwerraw kontra Ġuda li tinsab fin-​nofsinhar.—2 Kronaki 28:​1-8.

Imħallfin Korrotti Jiltaqgħu maʼ l-​Imħallef Tagħhom

17, 18. X’korruzzjoni teżisti fis-​sistema legali u amministrattiva taʼ Iżrael?

¹⁷ Jehovah issa jitfaʼ l-​lenti tal-​ġudizzju tiegħu fuq l-​imħallfin korrotti taʼ Iżrael u uffiċjali oħrajn. Dawn jabbużaw mill-​poter billi jaħtfu l-​ġid tal-​fqar u  taʼ l-​imsejknin li jiġu għandhom ifittxu l-​ġustizzja. Jgħid Isaija: “Gwaj għal dawk li jagħmlu l-​ħaqq ħażin, u għall-​kittieba ħfief biex jiktbu d-​dnewwa; li jwarrbu mill-​ġustizzja l-​imsejknin, u jisirqu jedd il-​fqar tal-​poplu tiegħi; jagħmlu priża mir-​romol, u jaħtfu ġid l-​iltiema.”—Isaija 10:​1, 2.

¹⁸ Il-​Liġi taʼ Jehovah tipprojbixxi kull għamla taʼ inġustizzja. “La tgħawwiġx fil-​ħaqq li tagħmel; la tħarisx lejn wiċċ il-​fqir; lanqas ma tweġġaħ lill-​kbir għal wiċċu.” (Levitiku 19:15) Billi jinjoraw dik il-​liġi, dawn l-​uffiċjali jifformulaw il-​“ħaqq ħażin” tagħhom sabiex jilleġittimizzaw dak li jammonta għal serq sfaċċat taʼ l-​iktar tip krudil—jieħdu n-​naqra ġid li għandhom ir-​romol u l-​iltiema. M’għandniex xi ngħidu, l-​allat foloz taʼ Iżrael huma għomja għal din l-​inġustizzja, imma Jehovah m’huwiex. Permezz taʼ Isaija, Jehovah issa jiffoka l-​attenzjoni tiegħu fuq dawn l-​imħallfin mill-​agħar.

19, 20. Kif se tinbidel is-​sitwazzjoni taʼ l-​imħallfin Iżraeliti korrotti, u x’se jiġrilu l-​‘ġid’ tagħhom?

¹⁹ “X’se tagħmlu f’jum il-​kastig? Fil-​ħerba li ġejja mill-​bogħod? Lejn min sa dduru għall-​għajnuna? U ġidkom fejn se tħalluh? Ma jibqgħalkomx ħlief titrekknu qalb l-​ilsiera, jew taqgħu fost il-​mejtin.” (Isaija 10:​3, 4a) Ir-​romol u l-​iltiema m’għandhomx imħallfin onesti lejn min iduru. Kemm huwa xieraq, għalhekk, li Jehovah issa jistaqsi lil dawk l-​imħallfin Iżraelin korrotti lejn min se jduru issa li Jehovah qed jitlob kont minnhom. Iva, dawn dalwaqt se jsiru jafu li hija “ħaġa tal-​biżaʼ li taqaʼ f’idejn Alla l-​ħaj!”—Lhud 10:31.

²⁰ Il-​‘ġid’ taʼ dawn l-​imħallfin mill-​agħar—il-​prestiġju, l-​unur, u l-​qawwa dinjin li jirriżultaw mill-​għana u l-​pożizzjoni tagħhom—se jkun għomru qasir. Xi wħud se jsiru priġunieri tal-​gwerra, billi ‘jitrekknu,’ jew jintrassu,  maʼ priġunieri oħrajn, waqt li l-​bqija se jinqatlu, u l-​katavri tagħhom se jkunu mgħottijin bil-​mejtin tal-​gwerra. Il-​‘ġid’ tagħhom jinkludi wkoll rikkezzi miksubin bil-​qerq li se jinsterqu mill-​għadu.

21. Waqfet ir-​rabja taʼ Jehovah kontra Iżrael, minkejja l-​kastigi li ħadu?

²¹ Isaija jikkonkludi din l-​aħħar strofa bi twissija kerha: “B’dan kollu [il-gwaj kollu li l-​ġens sofra s’issa] ma reġax lura għadbu, u għadha idu mimduda.” (Isaija 10:4b, “Saydon”) Iva, Jehovah għandu iktar x’jgħidlu lil Iżrael. Id Jehovah se tibqaʼ mimduda jew merfugħa sakemm jagħti d-​daqqa finali u qerridija lis-​saltna ribelluża tat-​tramuntana.

Qatt Taqaʼ Vittma tal-​Qerq u l-​Egoiżmu

22. X’lezzjoni nistgħu nitgħallmu minn dak li ġralu Iżrael?

²² Il-​kelma taʼ Jehovah permezz taʼ Isaija kienet qawwija fuq Iżrael u ‘ma reġgħetx lura vojta.’ (Isaija 55:​10, 11) L-​istorja tiddokumenta t-​tmiem traġiku tas-​saltna tat-​tramuntana taʼ Iżrael, u aħna nistgħu biss nimmaġinaw is-​sofferenza li kellhom jissaportu l-​abitanti tagħha. Bl-​istess ċertezza, il-​kelma t’Alla se titwettaq fuq is-​sistema t’affarijiet preżenti, speċjalment fuq il-​Kristjaneżmu apostat. Kemm huwa importanti, għalhekk, li l-​Kristjani qatt ma jagħtu widen għal propaganda giddieba kontra Alla! Grazzi għall-​Kelma t’Alla, l-​istrateġiji makakki taʼ Satana ilhom li ġew esposti, u għalhekk m’għandniex għalfejn nintrebħu minnhom bħalma ġralhom in-​nies taʼ Iżrael tal-​qedem. (2 Korintin 2:11) Jalla lkoll kemm aħna qatt ma nieqfu milli nqimu lil Jehovah “fl-​ispirtu u l-​verità.” (Ġwann 4:24) F’dak il-​każ, l-​id merfugħa tiegħu m’hijiex se tolqot lill-​adoraturi tiegħu bħalma laqtet lir-​ribelluż Efrajm. B’dirgħajh se jħaddanhom miegħu, u se jgħinhom fit-​triq li twassal għall-​ħajja taʼ dejjem fuq l-​art magħmula ġenna.—Ġakbu 4:8.

[Noti taʼ taħt]

[Mistoqsijiet taʼ Studju]

[Stampa f’paġna 139]

Il-​ħażen u l-​vjolenza jibilgħu lil Iżrael bħal nar f’masġar

 [Stampa f’paġna 141]

Jehovah se jitlob kont minn dawk li jagħmlu lil oħrajn vittma tagħhom