Kapitlu Ħamsa

Il-​Veru Alla Jbassar Ħelsien

Isaija 44:1-28

1, 2. (a) Jehovah liema mistoqsijiet iqajjem? (b) Jehovah kif se jagħti prova li hu biss il-​veru Alla?

 ‘MIN hu l-​veru Alla?’ Din il-​mistoqsija qamet kemm-il darba matul is-​sekli. Għalhekk, kemm huwa sorprendenti li fil-​ktieb taʼ Isaija, Jehovah nnifsu jqajjimha din il-​mistoqsija! Hu jistieden lill-​bnedmin biex jikkunsidraw dan li ġej: ‘Hu Jehovah l-​uniku Alla veru? Jew hemm xi ieħor li jistaʼ jisfida l-​pożizzjoni tiegħu?’ Wara li jagħti bidu għad-​diskussjoni, Jehovah jipprovdi fatturi biex jissetilja l-​kwistjoni tad-​Divinità. Ir-​raġunar li huwa preżentat iwassal lil dawk taʼ qalb onesta għal konklużjoni waħda li ma tistax taħrabha.

² Fi żmien Isaija, hemm ħafna li jqimu x-​xbihat. Fid-​diskussjoni ċara u tonda li nsibu f’kapitlu 44 tal-​ktieb profetiku taʼ Isaija, kemm tintwera li hi bla fejda l-​qima tax-​xbihat! Madankollu, in-​nies t’Alla stess waqgħu fin-​nassa taʼ li jqimu l-​idoli. Għaldaqstant, bħalma rajna f’kapitli oħrajn taʼ Isaija, l-​Iżraelin se jkollhom jirċievu dixxiplina iebsa. Iżda b’imħabba Jehovah jassigura lill-​ġens li għalkemm se jippermetti lil Babilonja li tieħu lin-​nies tiegħu fil-​jasar, hu se jeħlishom meta jħoss li jkun il-​waqt. It-​twettiq tal-​profeziji dwar il-​ħelsien mill-​jasar u dwar it-​twaqqif mill-​ġdid tal-​qima safja se juri bla dubju li Jehovah biss hu l-​veru Alla, għall-​għajb taʼ kulmin iqim lill-​allat bla ħajja tal-​ġnus.

3. Il-​kliem profetiku taʼ Isaija kif jgħinhom lill-​Kristjani llum?

 ³ Illum, il-​profeziji li hemm f’din il-​parti taʼ Isaija u t-​twettiq tagħhom fil-​qedem isaħħu l-​fidi tal-​Kristjani. Iktar minn hekk, il-​kliem profetiku taʼ Isaija jitwettaq fi żmienna u saħansitra fil-​futur. U dawn il-​ġrajjiet jinvolvu ħellies u ħelsien saħansitra akbar minn dawk imbassrin għall-​poplu t’Alla tal-​qedem.

Tama għal Dawk li Huma taʼ Jehovah

4. Jehovah kif jinkuraġġih lil Iżrael?

⁴ Kapitlu 44 jibda fuq nota pożittiva billi jfakkar li Iżrael intgħażel minn Alla, separat mill-​ġnus taʼ madwaru biex isir il-​qaddej tiegħu. Il-​profezija tgħid hekk: “U issa, ismaʼ, Ġakobb il-​qaddej tiegħi, Iżrael, il-​maħtur tiegħi. Dan jgħid il-​Mulej, li għamlek, dak li sawwrek sa mill-​ġuf, l-​għajnuna tiegħek. La tibżax, Ġakobb, il-​qaddej tiegħi; Ġesurun, li jien għażilt.” (Isaija 44:1, 2) Jehovah ħa ħsieb Iżrael minn ġuf ommu, jiġifieri, minn mindu Iżrael sar ġens wara li ħareġ mill-​Eġittu. Lin-​nies tiegħu bħala poplu jsejħilhom “Ġesurun,” li jfisser “Wieħed Rett,” titlu li jesprimi affezzjoni u tenerezza. L-​isem ifakkar ukoll li l-​Iżraelin iridu jibqgħu retti, xi ħaġa li naqsu fiha kemm-il darba.

5, 6. Jehovah liema provvedimenti rifreskanti jfornilu lil Iżrael, u b’liema riżultat?

⁵ Kemm hu pjaċevoli u rifreskanti l-​kliem taʼ Jehovah li jmiss! Hu jgħid hekk: “Għax jiena nsawwab l-​ilma fuq l-​art għatxana, u xmajjar fuq in-​niexef; hekk fuq nislek insawwab l-​ispirtu tiegħi, u l-​barka tiegħi fuq uliedek. Jinbtu bħal ħaxix f’nofs l-​ilma, bħaż-​żafżâf ħdejn l-​ilma ġieri.” (Isaija 44:3, 4) Anki f’art  niexfa u sħuna, fillieri taʼ siġar jistgħu jinbtu u jikbru jekk ikunu ħdejn nixxigħat taʼ l-​ilma. Meta Jehovah jipprovdi l-​ilmijiet tal-​verità li jagħtu l-​ħajja u jsawwab l-​ispirtu qaddis tiegħu, Iżrael se jiffjorixxi bil-​kbir, bħal siġar li jkunu maġenb kanali tat-​tisqija. (Salm 1:3; Ġeremija 17:7, 8) Jehovah se jagħti lin-​nies tiegħu s-​saħħa biex iwettqu l-​irwol tagħhom bħala xhieda tad-​Divinità tiegħu.

⁶ Riżultat wieħed taʼ dan it-​tiswib taʼ l-​ispirtu qaddis se jkun li xi individwi jġeddu l-​apprezzament tagħhom għar-​relazzjoni li Iżrael għandu maʼ Jehovah. B’hekk, naqraw: “Min jgħid: ‘Jiena tal-​Mulej,’ u l-​ieħor jissejjaħ b’isem Ġakobb, u ieħor jikteb fuq idu: ‘Tal-​Mulej,’ u jitlaqqam b’isem Iżrael.” (Isaija 44:5) Iva, se jkun taʼ unur li wieħed iġorr l-​isem taʼ Jehovah, għax se jkun jidher li hu l-​uniku Alla veru.

Sfida lill-​Allat

7, 8. Jehovah kif jisfida lill-​allat tal-​ġnus?

⁷ Taħt il-​Liġi Mosajka, bniedem setaʼ jinxtara mill-​jasar minn feddej, li normalment kien ikun raġel li l-​iktar jiġi minnu mill-​qrib. (Levitiku 25:47-54; Rut 2:20) Jehovah issa jidentifika ruħu bħala l-​Feddej taʼ Iżrael—dak li se jifdi lill-​ġens, b’għajb għal Babilonja u l-​allat kollha tagħha. (Ġeremija 50:34) Hu jisfida lill-​allat foloz u l-​adoraturi tagħhom, billi jgħid: “Dan jgħid il-​Mulej, is-​Sultan taʼ Iżrael; u l-​feddej tiegħek, il-​Mulej taʼ l-​eżerċti: ‘Jien l-​ewwel u Jiena l-​aħħar, u ħliefi m’hemmx alla ieħor. Min hu bħali? Ħa jqum jitkellem, ħa jxandru u jippruvahuli! Min qatt mill-​qedem ħabbar il-​ġejjieni? Ħa jbassrilna kull ma għad isir. La tibżgħux, la tinkwetawx: Ma ħabbartlekx u ma għarraftekx minn qabel? Intom  ix-​xhieda tiegħi! Hemm xi alla ieħor għajri, jew xi blata oħra ħliefi? Jekk hemm, ma nafx.’”—Isaija 44:6-8.

⁸ Jehovah jisfida lill-​allat biex jippreżentaw il-​każ tagħhom. Jistgħu huma jgħidu li jeżistu l-​affarijiet li ma jeżistux, billi jbassru ġrajjiet futuri b’tant eżattezza li jkun donnu jidher li diġà qegħdin iseħħu? ‘L-​ewwel u l-​aħħar,’ dak li eżista qabel ma bdew jeżistu l-​allat foloz kollha u li se jkun għadu jeżisti meta huma jkunu ilhom li ntesew, hu biss jistaʼ jagħmel ħaġa bħal din. In-​nies tiegħu m’għandhomx għalfejn jibżgħu jagħtu xiehda dwar din il-​verità, ladarba għandhom l-​appoġġ taʼ Jehovah, li hu sod u stabbli daqs blata mill-​kbar nett!—Dewteronomju 32:4; 2 Samwel 22:31, 32.

Il-​Frugħa tal-​Qima lix-​Xbihat

9. Kien ħażin li l-​Iżraelin jagħmlu xi tip taʼ figura taʼ xi ħaġa ħajja? Spjega.

⁹ L-​isfida li Jehovah jagħmel lill-​allat foloz tfakkarna fit-​tieni wieħed mill-​Għaxar Kmandamenti. Dan il-​kmandament stqarr b’mod ċar: “La tagħmilx għalik suriet minquxa u ebda xbieha taʼ ebda ħaġa li hemm fl-​għoli tas-​sema, jew isfel fl-​art, jew fil-​baħar taħt l-​art. La tmilx quddiemhom: La tadurahomx.” (Eżodu 20:4, 5) M’għandniex xi ngħidu, din il-​projbizzjoni ma kinitx tfisser li l-​Iżraelin ma setgħux jagħmlu figura taʼ xi ħaġa biex iżejnu biha. Jehovah nnifsu ordna li fit-​tabernaklu jitpoġġew figuri taʼ pjanti u kerubini. (Eżodu 25:​18, 33; 26:31) Madankollu, dawn ma kellhomx jiġu meqjumin, jew adorati. Ħadd ma kellu jitlob lil dawn ix-​xbihat jew joffrilhom sagrifiċċji. Il-​kmandament ispirat minn Alla pprojbixxa li jsir xi tip taʼ xbieha biex tintuża bħala oġġett taʼ qima. Meta wieħed iqim lil dawn ix-​xbihat jew  imil quddiemhom b’rispett kbir ikun qed jagħmel idolatrija.—1 Ġwann 5:21.

10, 11. Jehovah għala jqishom taʼ għajb ix-​xbihat?

¹⁰ Isaija issa jiddeskrivi kemm ma jiswew xejn ix-​xbihat bla ħajja u jiddeskrivi wkoll l-​għajb li hemm jistenna lil dawk li jagħmluhom: “Dawk li jaħdmu l-​idoli kollha bla moħħ, u x-​xogħol għażiż għalihom ma jiswa xejn. Huma stess ix-​xhieda: ma jarawx, ma jifhmux, imisshom jistħu. Min hu li jsawwar alla u jfassal xbieha tal-​fondut li ma tiswa għal xejn? Araw, sħabu kollha jkollhom jistħu, in-​nies tas-​sengħa huma bnedmin. Ħa jinġabru lkoll u jersqu ’l quddiem, jitriegħdu u jistħu lkoll flimkien.”—Isaija 44:9-11.

¹¹ Alla għala jqishom daqshekk taʼ għajb dawn ix-​xbihat? L-​ewwelnett, huwa impossibbli li tirrappreżenta lil Dak li jistaʼ kollox b’mod eżatt b’affarijiet materjali. (Atti 17:29) Iktar minn hekk, li tqim lil xi ħaġa maħluqa minflok ma tqim lill-​Ħallieq huwa insult għad-​Divinità taʼ Jehovah. U m’hijiex din tassew xi ħaġa li tbaxxih lill-​bniedem, li kien maħluq “fuq xbihat Alla”?—Ġenesi 1:27; Rumani 1:23, 25.

12, 13. Il-​bniedem għala ma jistax inaqqax xi xbieha li jkun jistħoqqilha li tiġi meqjuma?

¹² Tistaʼ b’xi mod tikseb il-​qdusija xi ħaġa li tistaʼ taraha u tmissha b’idejk sempliċement għaliex tkun ġiet minquxa bħala oġġett li jiġi meqjum? Isaija jfakkarna li xbieha ssir biss bi sforz tal-​bniedem. L-​għodod u l-​metodi użati minn wieħed li jagħmel ix-​xbihat huma l-​istess bħal dawk li jintużaw minn kwalunkwe ħaddiem ieħor tas-​sengħa: “Il-​ħaddied jixħet il-​ħadid fil-​forġa, jagħtih sura bil-​martell, u jirfinah b’qawwiet driegħu. Jieħdu l-​ġuħ, tonqsu s-​saħħa; u jekk  ma jixrobx ilma jħossu mifni. Il-​mastrudaxxa jiġbed il-​ħajt, u jħożżu bil-​ġibs aħmar; jonqxu bl-​iskalpell, u jkejjlu bil-​kumpass; jagħmel xbieha taʼ bniedem, bħal raġel sabiħ biex jgħammar f’dar.”—Isaija 44:12, 13.

¹³ Il-​veru Alla għamel il-​ħlejjaq ħajjin kollha fuq din l-​art, inkluż il-​bniedem. Il-​ħlejjaq li jħossu huma xiehda taʼ l-​għaġeb tad-​Divinità taʼ Jehovah, imma m’għandniex xi ngħidu, kulma ħalaq Jehovah hu inferjuri għalih. Jistaʼ jkun li l-​bniedem kapaċi jagħmel aħjar minn hekk? Jistaʼ hu jagħmel xi ħaġa li hi superjuri għalih—tant superjuri li jkun jistħoqqilha d-​devozzjoni tiegħu? Meta bniedem jagħmel xi xbieha, iħossu għajjien, bil-​ġuħ, u bil-​għatx. Dawn huma affarijiet li juru kemm il-​bniedem hu limitat, imma għallinqas juru li hu ħaj. Ix-​xbieha li jagħmel forsi tkun tidher qisha bniedem. Tistaʼ wkoll tkun sabiħa. Imma xorta ma jkollhiex ħajja. Ix-​xbihat bl-​ebda mod m’huma divini. Iżjed minn hekk, ebda xbieha minquxa ma qatt “waqgħet mis-​sema,” bħallikieku saret minn xi ħadd aqwa mill-​bniedem li jmut.—Atti 19:35.

14. Dawk li jagħmlu x-​xbihat kif jiddependu għalkollox fuq Jehovah?

¹⁴ Isaija jissokta juri li dawk li jagħmlu x-​xbihat jiddependu għalkollox fuq in-​natura u l-​affarijiet materjali maħluqin minn Jehovah: “Imur jaqtaʼ l-​injam taċ-​ċedru, jieħu xi biċċa tal-​ballut jew ruvlu, li jikber b’saħħtu fil-​foresta, jew iħawwel l-​arżnu li x-​xita tkabbar. Dan kollu jservi l-​bniedem għat-​tkebbis tan-​nar: biċċa minnu jieħdu għas-​sħana, b’oħra jqabbad il-​forn ħa jaħmi l-​ħobż, u l-​bqija biex jagħmel xi alla ħa jqimu; jagħmel xi xbieha u jmil quddiemha. Nofsu jaħarqu fin-​nar, u fuq il-​ġamar jixwi l-​laħam, u jiekol  ix-​xiwi u jixbaʼ, mbagħad jissaħħan u jgħid: ‘Issa sħant, qiegħed inħoss in-​nar!’ Mill-​fdal imbagħad jagħmel xi alla, ix-​xbieha mnaqqxa tiegħu. Imil quddiemu u jadurah, jitolbu u jgħidlu: ‘Eħlisni, int alla tiegħi.’”—Isaija 44:14-17.

15. Wieħed li jagħmel ix-​xbihat kif juri li assolutament ma jifhem xejn?

¹⁵ Tistaʼ ħatba mhix maħruqa teħles lil xi ħadd? Dażgur li le. Il-​veru Alla biss jistaʼ jipprovdi ħelsien. Kif jistgħu n-​nies jaduraw affarijiet li m’għandhomx ħajja? Isaija juri li l-​problema vera tinsab f’qalb l-​individwu: “Dawn in-​nies ma jafux u ma jifhmux, għajnejhom għammdilhom li ma jarawx; qalbhom għalqilhom li ma tifhimx. Ħadd ma jdaħħal f’qalbu; u la jagħraf u lanqas jifhem, u jgħid: ‘B’nofs il-​ħatab kebbist in-​nar, fuq il-​ġamar ħmejt il-​ħobż; xwejt il-​laħam u kilt minnu. Se nagħmel issa minn fdalu ħaġa mistkerrha, u ninżel jien inqim iz-​zokk taʼ siġra?’ Bl-​irmied jitpaxxa, qalbu mogħwija tellfitu t-​triq; ma jistax jeħles u jgħid: ‘Jaqaw m’hix gidba li għandi f’leminti?’” (Isaija 44:18-20) Iva, li wieħed jimmaġina li l-​idolatrija tistaʼ tipprovdi xi ħaġa tajba spiritwalment huwa l-​istess bħallikieku jiekol l-​irmied minflok ikel sustanzjuż.

16. Kif bdiet l-​idolatrija, u x’inhu li jagħmilha possibbli?

¹⁶ Fil-​fatt, l-​idolatrija kellha l-​bidu tagħha fis-​smewwiet meta spirtu setgħan li sar Satana għer għall-​qima li kienet tistħoqq lil Jehovah biss. Tant kienet qawwija x-​xewqa taʼ Satana li begħditu minn Alla. Dan kien tassew il-​bidu taʼ l-​idolatrija, ladarba l-​appostlu Pawlu qal li r-​regħba hija l-​istess bħall-​idolatrija. (Isaija 14:12-14; Eżekjel 28:13-15, 17; Kolossin 3:5) Satana daħħal ħsibijiet egoistiċi f’moħħ l-​ewwel koppja umana. Eva xxennqet għal dak li offrielha Satana: “Jinfetħu  għajnejkom u ssiru bħal allat, li jafu t-​tajjeb u l-​ħażin.” Ġesù stqarr li r-​regħba toħroġ mill-​qalb. (Ġenesi 3:5; Mark 7:20-23) L-​idolatrija ssir possibbli meta l-​qlub jiġu korrotti. Għalhekk, kemm hu importanti li lkoll kemm aħna ‘nħarsu lil qalbna bir-​reqqa kollha,’ billi qatt ma nħallu lil xi ħadd jew lil xi ħaġa tieħu l-​post li bi dritt Jehovah għandu jkollu f’qalbna!—Proverbji 4:23; Ġakbu 1:14.

Jehovah Jipprova Jilħaq il-​Qlub

17. Iżrael x’għandu jdaħħal f’qalbu?

¹⁷ Jehovah issa lill-​Iżraelin jitlobhom jiftakru li qegħdin f’pożizzjoni privileġġata u responsabbli. Huma x-​xhieda tiegħu! Hu jgħid hekk: “Ftakar f’dan Ġakobb, int Iżrael, għax int il-​qaddej tiegħi! Jien sawwartek, int il-​qaddej tiegħi. Iżrael, jien ma ninsiek qatt. Bħal sħaba neħħejtlek dnubietek, u bħal ċpar ħtijietek. Erġaʼ lura għal għandi, għax jien fdejtek. Għannu, smewwiet, għax il-​Mulej għamel dan; għajjtu bil-​ferħ, qigħan l-​art. Infexxu għannu, muntanji, u l-​foresta b’kull siġra fiha. Għax il-​Mulej feda lil Ġakobb, u jitfaħħar b’Iżrael.”—Isaija 44:21-23.

18. (a) Iżrael għala għandu għalfejn jifraħ? (b) Il-​qaddejja taʼ Jehovah kif jistgħu jimitaw l-​eżempju tiegħu taʼ ħniena llum?

¹⁸ Iżrael ma sawwarx lil Jehovah. M’huwiex xi alla magħmul mill-​bniedem. Minflok, Jehovah sawwar lil Iżrael biex ikun il-​qaddej magħżul tiegħu. U se jerġaʼ jagħti prova tad-​Divinità tiegħu meta jeħles lill-​ġens. Hu jindirizza lin-​nies tiegħu bil-​ħlewwa, billi jassigurahom li jekk jindmu, hu se jgħattilhom dnubiethom għalkollox, u jaħbilhom ħtijiethom bħallikieku wara sħab oħxon. Kemm għandu  għalfejn jifraħ Iżrael! L-​eżempju mogħti minn Jehovah jqanqal lill-​qaddejja tiegħu taʼ żmienna biex jimitawh fil-​ħniena. Dan jistgħu jagħmluh billi jfittxu li jgħinu lil dawk li jiżbaljaw u jipprovaw jerġgħu jsaħħuhom spiritwalment jekk ikun possibbli.—Galatin 6:1, 2.

Il-​Prova tad-​Divinità Tilħaq il-​Quċċata Tagħha

19, 20. (a) Il-​każ ta Jehovah b’liema mod jilħaq il-​quċċata tiegħu? (b) Jehovah jipprofetizza liema affarijiet li jqawwu l-​qalb għan-​nies tiegħu, u min se jkun ir-​rappreżentant tiegħu li permezz tiegħu se jseħħu dawn l-​affarijiet?

¹⁹ L-​argument legali taʼ Jehovah issa jilħaq il-​quċċata tiegħu b’qawwa kbira. Hu wasal biex jippreżenta r-​risposta tiegħu stess għall-​eħrex prova tad-​Divinità—l-​abbiltà li jbassar il-​futur bl-​eżatt. Studjuż tal-​Bibbja sejjaħ il-​ħames versi li jmiss taʼ Isaija kapitlu 44 “poeżija li turi s-​superjorità t’Alla taʼ Iżrael,” l-​uniku Ħallieq, l-​uniku Wieħed li jikxef il-​futur u t-​tama taʼ Iżrael għall-​ħelsien. Is-​silta tasal sal-​punt fejn tbellahna billi tħabbar isem ir-​raġel li kellu jeħles lill-​ġens minn Babilonja.

²⁰ “Dan jgħid il-​Mulej, il-​feddej tiegħek, li sawwartek sa mill-​ġuf: ‘Jiena hu l-​Mulej li għamilt kollox, waħdi frixt is-​smewwiet u meddejt l-​art. U min kien miegħi? Jiena hu li nxejjen is-​sinjali tas-​saħħara; u noħroġ taʼ boloh il-​ħabbarin, li nraġġaʼ lura lill-​għorrief, u għerfhom nagħmlu bluha. Jiena hu li nwettaq kliem il-​qaddej tiegħi, u ntemm il-​ħsieb li jxandru l-​messaġġiera tiegħi. Jiena hu li ngħid lil Ġerusalemm: “Għad jerġgħu jgħammru fik.” U lill-​ibliet taʼ Ġuda: “Terġgħu tinbnew,” u ntellaʼ mill-​ġdid il-​ħerbiet tagħha. Jiena hu li ngħid lil qiegħ il-​baħar: “Inxef! U nnixxef ix-​xmajjar tiegħek.”  Jiena hu li ngħid lil Ċiru: “Int tkun ir-​ragħaj tiegħi, li jtemm ix-​xewqat tiegħi.” U jgħid għal Ġerusalemm: “Ħa tinbena,” u għat-​tempju: “Ħa jqiegħdu l-​pedament.”’”—Isaija 44:24-28.

21. Kliem Jehovah liema garanzija jipprovdi?

²¹ Iva, Jehovah m’għandux biss l-​abbiltà li jbassar ġrajjiet futuri imma wkoll il-​qawwa li jwettaq sa l-​iċken dettall dak li jkun irrivela. Din id-​dikjarazzjoni se tipprovdilu tama lil Iżrael. Hija garanzija li għalkemm l-​eżerċti Babiloniżi se jagħmlu ħerba mill-​pajjiż, Ġerusalemm u l-​bliet li jiddependu minnha se jinbnew mill-​ġdid u l-​qima vera se terġaʼ tiġi stabbilita hemmhekk. Imma kif?

22. Iddeskrivi kif tinxef ix-​Xmara Ewfrat.

²² Il-​bassara li m’humiex ispirati ġeneralment ma jissograwx ikunu speċifiċi żżejjed f’dak li jbassru għax jibżgħu li maż-​żmien jinkixfu. B’kuntrast, permezz taʼ Isaija, Jehovah jirrivela saħansitra isem ir-​raġel li se juża biex jeħles mill-​jasar lin-​nies tiegħu sabiex ikunu jistgħu jmorru lura lejn arthom u jibnu mill-​ġdid lil Ġerusalemm u t-​tempju. Dan ir-​raġel jismu Ċiru, u huwa magħruf bħala Ċiru l-​Kbir tal-​Persja. Jehovah jagħti wkoll id-​dettalji taʼ l-​istrateġija li se juża Ċiru biex jegħleb id-​difiża taʼ Babilonja, difiża qawwija ħafna u elaborata. Babilonja se tkun protetta bi swar għoljin u b’kanali taʼ l-​ilma li jgħaddu minn ġol-​belt u madwarha. Ċiru se juża parti prinċipali minn din id-​difiża, ix-​Xmara Ewfrat, u jdawwarha għall-​vantaġġ tiegħu. Skond Erodotu u Senofonti, kittieba taʼ l-​istorja tal-​qedem, f’xi post ’il fuq minn Babilonja, Ċiru dawwar l-​ilmijiet taʼ l-​Ewfrat sakemm il-​livell tax-​xmara tbaxxa biżżejjed biex is-​suldati tiegħu jkunu jistgħu jgħaddu minn ġo  fiha. B’dan il-​mod tinxef il-​protezzjoni li Babilonja tieħu mis-​setgħana Ewfrat.

23. Liema kitba teżisti dwar it-​twettiq tal-​profezija li Ċiru kellu jeħles lil Iżrael?

²³ Xi ngħidu dwar il-​wegħda li Ċiru se jeħles lin-​nies t’Alla u se jara li Ġerusalemm u t-​tempju jinbnew mill-​ġdid? Ċiru nnifsu, f’dikjarazzjoni uffiċjali mniżżla fil-​Bibbja, iħabbar: “Hekk jgħid Ċiru s-​sultan tal-​Persja: ‘Il-​Mulej, Alla tas-​smewwiet, tani s-​saltniet kollha taʼ l-​art, u qabbadni nibnilu tempju f’Ġerusalemm, belt taʼ Ġuda. Kull min hemm fostkom mill-​poplu kollu tiegħu, ħa jkun miegħu Alla tiegħu! Ħa jitlaʼ Ġerusalemm, belt taʼ Ġuda, u jibni t-​tempju tal-​Mulej, Alla taʼ Iżrael. Hu Alla li qiegħed Ġerusalemm.’” (Esdra 1:2, 3) Il-​kelma taʼ Jehovah permezz taʼ Isaija titwettaq għalkollox!

Isaija, Ċiru, u l-​Kristjani Llum

24. X’relazzjoni hemm bejn il-​ħruġ tal-​kmand taʼ Artasersi “biex jerġgħu jiġu u jibnu lil Ġerusalemm” u l-​miġja tal-​Messija?

²⁴ Isaija kapitlu 44 ifaħħar bil-​kbir lil Jehovah bħala l-​uniku Alla veru u l-​Ħellies tal-​poplu tiegħu tal-​qedem. Iktar minn hekk, il-​profezija għandha tifsira profonda għalina lkoll illum. Id-​digriet taʼ Ċiru biex it-​tempju taʼ Ġerusalemm jinbena mill-​ġdid ngħata fis-​sena 538/537 Q.E.K. Dan ta bidu għal ġrajjiet li laħqu l-​quċċata tagħhom fit-​twettiq taʼ profezija meraviljuża oħra. Id-​digriet taʼ Ċiru kien segwit minn dak taʼ ħakkiem li ġie warajh, Artasersi. Dan ħareġ digriet li l-​belt taʼ Ġerusalemm għandha tinbena mill-​ġdid. Il-​ktieb taʼ Danjel irrivela li “minn meta ħarġet il-​kelma biex jerġgħu jiġu u jibnu lil Ġerusalemm [fis-sena 455 Q.E.K.] sa ma jasal wieħed ikkonsagrat bħala  prinċep,” kellhom jgħaddu 69 “ġimgħa” taʼ 7 snin il-​waħda. (Danjel 9:24, 25) Din il-​profezija seħħet ukoll. Preċiż skond il-​pjan t’Alla, fis-​sena 29 E.K., 483 sena wara li d-​digriet taʼ Artasersi beda jopera fl-​Art Imwiegħda, Ġesù tgħammed u beda l-​ministeru tiegħu fuq l-​art. a

25. Il-​waqgħa taʼ Babilonja taħt idejn Ċiru lejn xiex tipponta fi żmienna?

 ²⁵ Il-​ħelsien taʼ Lhud leali mill-​eżilju, li sar possibbli bil-​waqgħa taʼ Babilonja, iffigura bil-​quddiem il-​ħelsien taʼ Kristjani midlukin mill-​eżilju spiritwali fl-​1919. Dan il-​ħelsien wera li Babilonja oħra, deskritta bħala mara żienja, kienet ġarrbet waqgħa. Din hi Babilonja l-​Kbira, simbolu tar-​reliġjonijiet foloz kollha tad-​dinja bħala grupp. Bħalma nsibu fil-​ktieb taʼ l-​Apokalissi, l-​appostlu Ġwanni ra bil-​quddiem il-​waqgħa tagħha. (Apokalissi 14:8) Hu ra bil-​quddiem ukoll il-​qerda tagħha għal għarrieda. Il-​mod kif Ġwanni jiddeskrivi l-​qerda taʼ dan l-​imperu dinji miżgħud bl-​idoli jixbah b’xi mod id-​deskrizzjoni li jagħti Isaija taʼ Ċiru li jikkonkwista b’suċċess il-​belt antika taʼ Babilonja. Sewwa sew bħalma l-​kanali taʼ l-​ilma li kienu jipproteġu lil Babilonja ma rnexxilhomx isalvawha minn Ċiru, hekk l-​‘ilmijiet’ tal-​bnedmin li jappoġġaw u jipproteġu lil Babilonja l-​Kbira se ‘jinxfu’ qabel ma hi tiġi meqruda b’mod ġust.—Apokalissi 16:12. b

26. Il-​profezija taʼ Isaija u t-​twettiq tagħha kif isaħħulna l-​fidi?

²⁶ Meta nħarsu lura, iktar minn żewġ millennji u nofs wara li Isaija ta l-​profezija tiegħu, nistgħu naraw li Alla tabilħaqq ‘itemm il-​ħsieb li jxandru l-​messaġġiera tiegħu.’ (Isaija 44:26) It-​twettiq tal-​profezija taʼ Isaija huwa għalhekk eżempju li jispikka taʼ kemm huma taʼ min jafdahom il-​profeziji kollha li hemm fl-​Iskrittura Mqaddsa.

[Noti taʼ taħt]

[Mistoqsijiet taʼ Studju]

 [Stampa f’paġna 63]

Tistaʼ ħatba mhix maħruqa teħles lil xi ħadd?

[Stampa f’paġna 73]

Ras taʼ l-​irħam taʼ sultan Iranjan, possibbilment Ċiru

 [Stampa f’paġna 74]

Ċiru jwettaq il-​profezija billi jdawwar l-​ilmijiet taʼ l-​Ewfrat