Kapitlu Ħmistax

Is-​Slaten Rivali Jidħlu fis-​Seklu 20

1. Wieħed storjografu min jgħid li kienu l-​mexxejja taʼ l-​Ewropa fis-​seklu 19?

 “HEMM dinamiżmu dwar l-​Ewropa tas-​seklu dsatax li jisboq bil-​kbir lil kwalunkwe ħaġa li kienet magħrufa qabel,” jikteb l-​istorjografu Norman Davies. Hu jżid: “L-​Ewropa vvibrat b’qawwa bħal qatt qabel: b’qawwa teknika, qawwa ekonomika, qawwa kulturali, qawwa interkontinentali.” Il-​mexxejja tas-​“‘seklu tal-​qawwa’ trijonfanti taʼ l-​Ewropa,” jgħid Davies, “kienu l-​ewwelnett il-​Gran Britannja . . . u fis-​snin taʼ wara, il-​Ġermanja.”

“MOĦĦHOM IFASSAL IL-​ĦAŻEN”

2. Hekk kif intemm is-​seklu 19, liema qawwiet okkupaw l-​irwoli tas-​“sultan tat-​tramuntana” u tas-​“sultan tan-​nofsinhar”?

² Hekk kif is-​seklu 19 kien wasal biex jintemm, l-​Imperu Ġermaniż kien “is-​sultan tat-​tramuntana” u l-​Britannja okkupat il-​pożizzjoni “tas-​sultan tan-​nofsinhar.” (Danjel 11:​14, 15) “Iż-​żewġ slaten,” qal l-​anġlu taʼ Jehovah, “b’moħħhom ifassal il-​ħażen, jgħidu kliem b’ieħor saħansitra waqt li jkunu fuq mejda waħda.” Hu kompla: “Imma ma jaslu mkien, għax ikun għadu m’huwiex il-​waqt.”​—Danjel 11:27.

3, 4. (a) Min sar l-​ewwel imperatur tar-​Reich Ġermaniż, u liema alleanza ġiet ifformata? (b) Il-​Kajżer Guliermu liema politika segwa?

 ³ Fit-​tmintax taʼ Jannar, 1871, Guliermu I sar l-​ewwel imperatur tar-​Reich, jew Imperu, Ġermaniż. Hu ħatar lil Otto von Bismarck bħala kanċillier. Billi ffoka fuq li jiżviluppa l-​imperu l-​ġdid, Bismarck evita konflitti maʼ nazzjonijiet oħrajn u fforma alleanza maʼ l-​Awstrija-Ungerija u maʼ l-​Italja, magħrufa bħala l-​Alleanza Tripla. Imma dak li kien jinteressa lil dan is-​sultan il-​ġdid tat-​tramuntana malajr ġie f’konflitt maʼ dak li kien jinteressa lis-​sultan tan-​nofsinhar.

⁴ Wara li fl-​1888 mietu Guliermu I u s-​suċċessur tiegħu Federiku III, telaʼ fuq it-​tron Guliermu II li kellu 29 sena. Guliermu II, jew il-​Kajżer Guliermu, ġiegħel lil Bismarck jirriżenja u segwa politika li kellha tespandi l-​influwenza tal-​Ġermanja madwar id-​dinja. “Taħt Guliermu II,” jgħid wieħed storjografu, “[il-Ġermanja] assumiet attitudni arroganti u aggressiva.”

5. Iż-​żewġ slaten kif qagħdu bil-​qegħda madwar “mejda waħda,” u x’qalu hemmhekk?

⁵ Meta l-​Kżar Nikola II tar-​Russja laqqaʼ konferenza tal-​paċi f’The Hague, l-​Olanda, fl-​24 t’Awissu, 1898, l-​atmosfera kienet waħda taʼ tensjoni internazzjonali. Din il-​konferenza u dik li segwietha fl-​1907 stabbilew il-​Qorti Permanenti taʼ l-​Arbitraġġ f’The Hague. Billi saru membri taʼ din il-​qorti, ir-​Reich Ġermaniż kif ukoll il-​Gran Britannja taw l-​impressjoni li kienu favur il-​paċi. Qagħdu bil-​qegħda madwar “mejda waħda,” u b’hekk dehru li kienu ħbieb, imma ‘moħħhom fassal il-​ħażen.’ It-​tattika diplomatika taʼ li “jgħidu kliem b’ieħor . . . fuq mejda waħda” ma setgħetx tippromwovi l-​paċi vera. Inkwantu għall-​ambizzjonijiet politiċi, kummerċjali, u militari  tagħhom, ‘ma waslu mkien’ bihom għaliex ‘kien għadu m’huwiex il-​waqt’ t’Alla Jehovah għat-​tmiem taż-​żewġ slaten.

“KONTRA L-​PATT IMQADDES”

6, 7. (a) Is-​sultan tat-​tramuntana b’liema mod ‘reġaʼ lura lejn pajjiżu’? (b) Is-​sultan tan-​nofsinhar kif irreaġixxa għall-​fatt li s-​sultan tat-​tramuntana kien qed jifrex l-​influwenza tiegħu?

⁶ L-​anġlu t’Alla ssokta jgħid: “U [is-sultan tat-​tramuntana] jerġaʼ lura lejn pajjiżu b’ġid kbir, kollu thewdin kontra l-​patt imqaddes, iħabrek u jerġaʼ jmur f’pajjiżu.”​—Danjel 11:28.

⁷ Il-​Kajżer Guliermu mar lura lejn il-​‘pajjiż,’ jew il-​kundizzjoni fuq l-​art, tas-​sultan tat-​tramuntana tal-​qedem. Kif? Billi bena ħakma imperjali mfassla biex tespandi r-​Reich Ġermaniż u testendi l-​influwenza tiegħu. Guliermu II beda jsus wara għanijiet kolonjali fl-​Afrika u f’postijiet oħrajn. Billi ried jisfida s-​supremazija Britannika fuq il-​baħar, hu ssokta jibni flotta potenti. “Il-​qawwa navali tal-​Ġermanja, minn waħda taʼ bla importanza, saret it-​tieni waħda biss wara dik tal-​Britannja fi ftit iktar minn għaxar snin,” tgħid The New Encyclopædia Britannica. Sabiex iżżomm is-​supremazija tagħha, il-​Britannja fil-​fatt kellha tespandi l-​programm navali tagħha. Il-​Britannja nnegozjat ukoll l-​entente cordiale (ftehim kordjali) maʼ Franza u qbil simili mar-​Russja, u b’hekk ifformat il-​Ftehim Triplu. L-​Ewropa kienet issa maqsuma f’żewġ kampijiet militari​—fuq naħa l-​Alleanza Tripla u fuq l-​oħra l-​Ftehim Triplu.

8. L-​Imperu Ġermaniż kif ġie li jkollu “ġid kbir”?

⁸ L-​Imperu Ġermaniż segwa politika aggressiva li rriżultat f’“ġid kbir” għall-​Ġermanja għaliex din kienet il-​parti ewlenija taʼ l-​Alleanza Tripla. L-​Awstrija-Ungerija u l-​Italja kienu Kattoliċi Rumani. Għalhekk, l-​Alleanza Tripla gawdiet  ukoll il-​favur papali, mentri s-​sultan tan-​nofsinhar, bil-​Ftehim Triplu tiegħu, li fil-​parti l-​kbira ma kienx Kattoliku, ma gawdiex dan il-​favur.

9. Is-​sultan tat-​tramuntana kif kien ‘kontra l-​patt imqaddes’ f’qalbu?

⁹ Xi ngħidu dwar il-​poplu taʼ Jehovah? Dawn kienu ilhom li ddikjaraw li “żmien il-​ġnus” kellu jintemm fl-​1914. a (Luqa 21:24) F’dik is-​sena, is-​Saltna t’Alla f’idejn Ġesù Kristu, l-​Eredi tas-​Sultan David, ġiet stabbilita fis-​smewwiet. (2 Samwel 7:​12-16; Luqa 22:​28, 29) Sa minn Marzu taʼ l-​1880, ir-​rivista Watch Tower rabtet il-​ħakma tas-​Saltna t’Alla mat-​tmiem taʼ “żmien il-​ġnus,” jew “żmien il-​Ġentili.” (KŻ) Imma qalb is-​sultan Ġermaniku tat-​tramuntana kienet ‘kontra l-​patt imqaddes tas-​Saltna.’ Minflok ma rrikonoxxa l-​ħakma tas-​Saltna, il-​Kajżer Guliermu ‘ħabrek’ billi ppromwova l-​pjanijiet li kellu biex jiddomina d-​dinja. Iżda, b’dan l-​aġir hu żeraʼ ż-​żerriegħa għall-​Ewwel Gwerra Dinjija.

IS-​SULTAN “JAQTAʼ QALBU” FI GWERRA

10, 11. Kif bdiet l-​Ewwel Gwerra Dinjija, u dan kif kien fil-​“waqt”?

¹⁰ “Meta jasal il-​waqt [is-sultan tat-​tramuntana] imur lejn in-​nofsinhar,” bassar l-​anġlu, “imma din il-​mawra tiegħu taʼ l-​aħħar ma tkunx bħal taʼ qabel.” (Danjel 11:29) Il-​“waqt” t’Alla biex itemm id-​dominju taʼ l-​art mill-​Ġentili ġie fl-​1914 meta hu stabbilixxa s-​Saltna fis-​sema. Dik is-​sena, fit-​28 taʼ Ġunju, l-​Arċiduka Awstrijak Francis Ferdinand u martu ġew assassinati minn terrorist Serbjan f’Sarajevo, il-​Bosnja. Dik kienet ix-​xrara li kebbset l-​Ewwel Gwerra Dinjija.

¹¹ Il-​Kajżer Guliermu ħeġġeġ lill-​Awstrija-Ungerija biex tirritalja kontra s-​Serbja. L-​Awstrija-Ungerija, żgurata mill-​appoġġ tal-​Ġermanja, iddikjarat gwerra kontra s-​Serbja  fit-​28 taʼ Lulju, 1914. Imma r-​Russja ndaħlet biex tgħin lis-​Serbja. Meta l-​Ġermanja ddikjarat gwerra kontra r-​Russja, Franza (waħda mill-​alleati fil-​Ftehim Triplu) appoġġat lir-​Russja. Il-​Ġermanja mbagħad iddikjarat gwerra kontra Franza. Biex Pariġi ssir aċċessibbli iktar malajr, il-​Ġermanja invadiet il-​Belġju, li n-​newtralità tiegħu kienet ġiet garantita mill-​Britannja. Għalhekk, il-​Britannja ddikjarat gwerra kontra l-​Ġermanja. Nazzjonijiet oħrajn involvew ruħhom, u l-​Italja minn maʼ naħa marret maʼ l-​oħra. Matul il-​gwerra, il-​Britannja għamlet lill-​Eġittu l-​protettorat tagħha sabiex ma tħallix lis-​sultan tat-​tramuntana jagħlaq il-​Kanal taʼ Swejz u jinvadi l-​Eġittu, il-​pajjiż tal-​qedem tas-​sultan tan-​nofsinhar.

12. Matul l-​ewwel gwerra dinjija, l-​affarijiet b’liema mod ma seħħewx “bħal taʼ qabel”?

¹² “Minkejja d-​daqs u s-​saħħa taʼ l-​Alleati,” tgħid The World Book Encyclopedia, “il-​Ġermanja donnha kienet qrib li tirbaħ il-​gwerra.” F’konflitti li saru qabel bejn iż-​żewġ slaten, l-​Imperu Ruman, bħala sultan tat-​tramuntana, kien ħareġ rebbieħ b’mod konsistenti. Imma din id-​darba, ‘il-​mawra tiegħu taʼ l-​aħħar ma kinitx bħal taʼ qabel.’ Is-​sultan tat-​tramuntana tilifha l-​gwerra. Biex jagħti r-​raġuni għal dan il-​fatt, l-​anġlu qal: “Jiġu għalih l-​iġfna taʼ Kittin, u hu jaqtaʼ qalbu.” (Danjel 11:30a) X’kienu dawn “l-​iġfna taʼ Kittin”?

13, 14. (a) Fil-​biċċa l-​kbira x’kienu l-​“iġfna taʼ Kittin” li ġew kontra s-​sultan tat-​tramuntana? (b) Kif ġew iktar iġfna taʼ Kittin hekk kif kompliet l-​ewwel gwerra dinjija?

¹³ Fi żmien Danjel, Kittin kien Ċipru. Kmieni fl-​ewwel gwerra dinjija, Ċipru kien inkorporat mal-​Britannja. Iktar minn hekk, skond The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, l-​isem Kittin “jiġi estiż biex jinkludi l-​P[unent]  in ġenerali, imma sp[eċjalment] il-​P[unent] li jbaħħar.” In-​New International Version tittraduċi l-​espressjoni “iġfna taʼ Kittin” bħala “xwieni tax-​xtajtiet tal-​punent.” Matul l-​ewwel gwerra dinjija, l-​iġfna taʼ Kittin kienu prinċipalment l-​iġfna tal-​Britannja, ankrati ’l barra mill-​kosta tal-​punent taʼ l-​Ewropa.

¹⁴ Hekk kif il-​gwerra ssoktat bil-​mod il-​mod, il-​Flotta Britannika ssaħħet b’iktar iġfna taʼ Kittin. Fis-​sebgħa taʼ Mejju, 1915, is-​sottomarin Ġermaniż U-20 għarraq il-​vapur tal-​passiġġieri Lusitania ’l barra mill-​kosta tan-​nofsinhar taʼ l-​Irlanda. Fost il-​mejtin kien hemm 128 Amerikan. Iktar tard, il-​Ġermanja estendiet il-​konflitt bis-​sottomarini għal ġo l-​Atlantiku. Sussegwentement, fis-​6 t’April, 1917, il-​President taʼ l-​Istati Uniti Woodrow Wilson iddikjara gwerra kontra l-​Ġermanja. Billi ġie rinforzat bil-​bastimenti tal-​gwerra u bit-​truppi taʼ l-​Istati Uniti, is-​sultan tan-​nofsinhar​—issa l-​Qawwa Dinjija Anglo-Amerikana—​kien fi gwerra totali mas-​sultan rival tiegħu.

15. Is-​sultan tat-​tramuntana meta ‘qataʼ qalbu’?

¹⁵ Taħt l-​attakk mill-​Qawwa Dinjija Anglo-Amerikana, is-​sultan tat-​tramuntana ‘qataʼ qalbu’ u ċeda l-​armi f’Novembru taʼ l-​1918. Guliermu II ħarab fl-​eżilju fl-​Olanda, u l-​Ġermanja saret repubblika. Imma s-​sultan tat-​tramuntana kien għadu jferfer.

IS-​SULTAN “JAĦDEM” B’MOD EFFETTIV

16. Skond il-​profezija, is-​sultan tat-​tramuntana kif kellu jirreaġixxi għat-​telfa tiegħu?

¹⁶ “[Is-sultan tat-​tramuntana] jerġaʼ lura. Mixgħul bil-​korla jaħdem kontra l-​patt imqaddes, u mill-​ġdid iżomm fi ħsiebu lil dawk li jkunu nfirdu mill-​patt imqaddes.” (Danjel 11:30b) Hekk ipprofetizza l-​anġlu, u hekk ġara.

17. X’wassal biex Adolf Hitler jitlaʼ fil-​poter?

¹⁷ Wara li spiċċat il-​gwerra, fl-​1918, l-​Alleati rebbiħin imponew trattat taʼ paċi bħala kastig fuq il-​Ġermanja. Il-​poplu  tal-​Ġermanja sabhom kefrin it-​termini tat-​trattat, u r-​repubblika l-​ġdida kienet dgħajfa mill-​bidu. Il-​Ġermanja theżżet għal xi snin f’hemm estrem u ġarrbet id-​Dipressjoni l-​Kbira li fl-​aħħar mill-​aħħar ħalliet sitt miljuni bla xogħol. Sa kmieni fis-​snin 30, il-​kundizzjonijiet kienu addattati biex Adolf Hitler jitlaʼ fil-​poter. Hu sar kanċillier f’Jannar taʼ l-​1933 u s-​sena taʼ wara assuma l-​presidenza taʼ dak li n-​Nazi sejħulu t-​Tielet Reich. b

18. Hitler kif ‘ħadem’ b’mod effettiv?

¹⁸ Minnufih wara li telaʼ fil-​poter, Hitler fetaħ attakk feroċi kontra “l-​patt imqaddes” li kien irrappreżentat mill-​aħwa midlukin taʼ Ġesù Kristu. (Mattew 25:40) F’dan hu ‘ħadem’ b’mod effettiv kontra dawn il-​Kristjani leali, billi ppersegwita krudelment lil ħafna minnhom. Hitler gawda suċċessi ekonomiċi u diplomatiċi, billi ‘ħadem’ b’mod effettiv f’dawk l-​oqsma wkoll. Fi ftit snin għamel lill-​Ġermanja potenza taʼ min jikkunsidraha fix-​xena dinjija.

19. Biex ifittex l-​appoġġ, Hitler maʼ min innamra?

¹⁹ Hitler ‘żamm fi ħsiebu lil dawk li jkunu nfirdu mill-​patt imqaddes.’ Min kienu dawn? B’mod evidenti, il-​mexxejja tal-​Kristjaneżmu, li sostnew li kellhom relazzjoni taʼ patt m’Alla imma li ma kinux baqgħu dixxipli taʼ Ġesù Kristu. Hitler talab b’suċċess l-​appoġġ taʼ “dawk li . . . nfirdu mill-​patt imqaddes.” Per eżempju, għamel konkordat mal-​Papa f’Ruma. Fl-​1935, Hitler ħoloq il-​Ministeru għall-​Affarijiet tal-​Knisja. Wieħed mill-​għanijiet tiegħu kien li jġib il-​knejjes Evanġeliċi taħt il-​kontroll taʼ l-​istat.

IL-​“FORZI” MIBGĦUTIN MIS-​SULTAN

20. Is-​sultan tat-​tramuntana liema “forzi” utilizza, u kontra min?

²⁰ Hitler malajr daħal fi gwerra, bħalma kien bassar l-​anġlu b’mod korrett: “Xi forzi mibgħuta minnu  joqogħdu jkasbru s-​santwarju u l-​fortizza, ineħħu s-​sagrifiċċju tal-​ħruq taʼ kuljum.” (Danjel 11:31a) Il-​“forzi” kienu l-​qawwiet militari wżati mis-​sultan tat-​tramuntana sabiex jiġġieled kontra s-​sultan tan-​nofsinhar fit-​Tieni Gwerra Dinjija. Fl-​ewwel taʼ Settembru, 1939, “forzi” Nazisti invadew il-​Polonja. Jumejn wara, il-​Britannja u Franza ddikjaraw gwerra kontra l-​Ġermanja sabiex jgħinu lill-​Polonja. Hekk bdiet it-​Tieni Gwerra Dinjija. Il-​Polonja ċediet malajr, u ftit wara, qawwiet armati Ġermaniżi okkupaw id-​Danimarka, in-​Norveġja, l-​Olanda, il-​Belġju, il-​Lussemburgu, u Franza. “Fi tmiem l-​1941,” skond The World Book Encyclopedia, “il-​Ġermanja Nazista ddominat il-​kontinent.”

21. Il-​folja kif inqalbet kontra s-​sultan tat-​tramuntana matul it-​Tieni Gwerra Dinjija, u x’kien ir-​riżultat taʼ dan?

²¹ Avolja l-​Ġermanja u l-​Unjoni Sovjetika kienu ffirmaw Trattat taʼ Ħbiberija, Kooperazzjoni, u Demarkazzjoni, Hitler issokta jinvadi territorju Sovjetiku fit-​22 taʼ Ġunju, 1941. Din l-​azzjoni ġabet lill-​Unjoni Sovjetika fuq in-​naħa tal-​Britannja. L-​armata Sovjetika offriet reżistenza qawwija minkejja l-​avvanzi spettakolari u bikrin tal-​qawwiet armati Ġermaniżi. Fis-​sitta taʼ Diċembru, 1941, l-​armata Ġermaniża fil-​fatt sofriet telfa f’Moska. L-​għada, il-​Ġappun, l-​alleat tal-​Ġermanja, ibbombardja Pearl Harbor, il-​Ħawajj. Malli sar jaf b’dan, Hitler qal lil taʼ madwaru: “Issa impossibbli li nitilfuha l-​gwerra.” Fil-​ħdax taʼ Diċembru hu ddikjara gwerra bl-​għaġla kontra l-​Istati Uniti. Imma ma ħasibx li kemm l-​Unjoni Sovjetika u kemm l-​Istati Uniti kienu b’saħħithom daqshekk. Bl-​armata Sovjetika tattakka mil-​lvant u l-​qawwiet armati Britanniċi u Amerikani jrossuh mill-​punent, il-​folja malajr inqalbet kontra Hitler. Il-​qawwiet armati Ġermaniżi bdew jitilfu territorju wara ieħor. Wara s-​suwiċidju taʼ Hitler, il-​Ġermanja ċediet għall-​Alleati, fis-​7 taʼ Mejju, 1945.

22. Is-​sultan tat-​tramuntana kif ‘kasbar is-​santwarju u neħħa s-​sagrifiċċju tal-​ħruq taʼ kuljum’?

 ²² “[Il-forzi Nazisti] joqogħdu jkasbru s-​santwarju u l-​fortizza, ineħħu s-​sagrifiċċju tal-​ħruq taʼ kuljum,” qal l-​anġlu. F’Ġuda tal-​qedem is-​santwarju kien parti mit-​tempju f’Ġerusalemm. Madankollu, meta l-​Lhud ċaħdu lil Ġesù, Jehovah ċaħad lilhom u t-​tempju tagħhom. (Mattew 23:37–24:2) Mill-​ewwel seklu E.K. ’l hawn, it-​tempju taʼ Jehovah attwalment sar wieħed spiritwali, bil-​qaddis tal-​qodos tiegħu fis-​smewwiet u bitħa spiritwali fuq l-​art, fejn jaqdu l-​aħwa midlukin taʼ Ġesù, il-​Qassis il-​Kbir. Mis-​snin tletin ’il quddiem, il-​“kotra kbira” qiemu fi sħubija mal-​fdal midluk u għalhekk jintqal li jaqdu ‘fit-​tempju t’Alla.’ (Apokalissi 7:​9, 15; 11:​1, 2; Lhud 9:​11, 12, 24) F’pajjiżi li kienu taħt il-​kontroll tiegħu, is-​sultan tat-​tramuntana pprofana l-​bitħa tat-​tempju fuq l-​art billi ppersegwita bla waqfien lill-​fdal midluk u lil sħabhom. Tant kienet ħarxa l-​persekuzzjoni li tneħħa “s-​sagrifiċċju tal-​ħruq taʼ kuljum”​—is-​sagrifiċċju pubbliku taʼ tifħir lil isem Jehovah. (Lhud 13:15) Madankollu, minkejja s-​sofferenza orribbli, Kristjani midlukin u leali flimkien man-​“nagħaġ oħra” baqgħu jippridkaw matul it-​Tieni Gwerra Dinjija.​—Ġwann 10:16.

‘IL-​ĦAĠA MISTKERRHA TITQIEGĦED F’POSTHA’

23. X’kienet “il-​ħaġa mistkerrha” fl-​ewwel seklu?

²³ Meta t-​tmiem tat-​tieni gwerra dinjija kien fil-​qrib, seħħ żvilupp ieħor, sewwa sew bħalma kien bassar l-​anġlu t’Alla. “[I]qiegħdu dik il-​ħaġa mistkerrha, li ġġib il-​ħerba.” (Danjel 11:31b, KŻ) Ġesù wkoll kien tkellem dwar “il-​ħaġa mistkerrha.” Fl-​ewwel seklu, din uriet li kienet l-​armata Rumana li ġiet lejn Ġerusalemm fis-​sena 66 E.K. biex ixxejjen l-​irvell Lhudi. c​—Mattew 24:15; Danjel 9:27.

24, 25. (a) X’inhi l-​“ħaġa mistkerrha” fi żmienna? (b) “Il-​ħaġa mistkerrha” meta u kif ‘tqegħdet’ f’postha?

 ²⁴ Liema “ħaġa mistkerrha” ‘tqegħdet’ f’postha fi żmienna? Milli jidher, hija imitazzjoni “mistkerrha” tas-​Saltna t’Alla. Din kienet il-​Lega tan-​Nazzjonijiet, il-​bhima salvaġġa lewn l-​iskarlat li niżlet fil-​bir bla qiegħ, jew ma baqgħetx teżisti bħala organizzazzjoni taʼ paċi dinjija, meta faqqgħet it-​Tieni Gwerra Dinjija. (Apokalissi 17:8) Madanakollu, “il-​Bhima” salvaġġa kellha “titlaʼ mill-​bir bla qiegħ.” Dan għamlitu meta, fl-​24 t’Ottubru, 1945, ġiet stabbilita l-​Ġnus Magħquda, b’50 nazzjon bħala membru inkluż dik li qabel kienet l-​Unjoni Sovjetika. B’hekk, “il-​ħaġa mistkerrha” mbassra mill-​anġlu​—il-​Ġnus Magħquda—​tqegħdet f’postha.

²⁵ Il-​Ġermanja kienet għadu ewlieni kontra s-​sultan tan-​nofsinhar matul iż-​żewġ gwerer dinjin u kienet tokkupa l-​pożizzjoni tas-​sultan tat-​tramuntana. Min kien imissu jokkupa din il-​pożizzjoni?

[Noti taʼ taħt]

X’INNOTAJT?

• Fi tmiem is-​seklu 19, liema qawwiet wettqu l-​irwoli tas-​sultan tat-​tramuntana u tas-​sultan tan-​nofsinhar?

• Matul l-​Ewwel Gwerra Dinjija, ir-​riżultat tal-​konflitt kif wera li ‘taʼ l-​aħħar ma kienx bħal taʼ qabel’ għas-​sultan tat-​tramuntana?

• Wara l-​Ewwel Gwerra Dinjija, Hitler kif għamel lill-​Ġermanja qawwa taʼ min jikkunsidraha fuq ix-​xena dinjija?

• X’kien ir-​riżultat tar-​rivalità bejn is-​sultan tat-​tramuntana u s-​sultan tan-​nofsinhar matul it-​Tieni Gwerra Dinjija?

[Mistoqsijiet taʼ Studju]

 [Tabella/Stampi f’paġna 268]

SLATEN F’DANJEL 11:27-31

Is-​Sultan Is-​Sultan

tat-​Tramuntana tan-​Nofsinhar

Danjel 11:​27-30a L-​Imperu Ġermaniż Il-​Britannja, segwita

(L-Ewwel Gwerra mill-​Qawwa Dinjija

Dinjija) Anglo-Amerikana

Danjel 11:30b, 31 It-​Tielet Reich Il-​Qawwa Dinjija

taʼ Hitler Anglo-Amerikana

(It-Tieni Gwerra Dinjija)

[Stampa]

Il-​President Woodrow Wilson mar-​Re Ġorġ V

[Stampa]

Ħafna Kristjani kienu persegwitati f’kampijiet tal-​konċentrament

[Stampa]

Mexxejja fil-​Kristjaneżmu appoġġaw lil Hitler

[Stampa]

Il-​karozza li fiha ġie assassinat l-​Arċiduka Ferdinand

[Stampa]

Suldati Ġermaniżi, l-​Ewwel Gwerra Dinjija

 [Stampa f’paġna 257]

F’Yalta fl-​1945, il-​Prim Ministru Britanniku Winston Churchill, il-​President taʼ l-​Istati Uniti Franklin D. Roosevelt, u l-​Prim Ministru Sovjetiku Joseph Stalin qablu fuq pjanijiet biex jokkupaw il-​Ġermanja, jifformaw gvern ġdid fil-​Polonja, u jlaqqgħu konferenza biex jifformaw il-​Ġnus Magħquda

 [Stampi f’paġna 258]

1. L-​Arċiduka Ferdinand 2. Il-​flotta Ġermaniża 3. Il-​flotta Britannika 4. Il-​Lusitania 5. L-​Istati Uniti jiddikjaraw gwerra

 [Stampi f’paġna 263]

Adolf Hitler ħassu fiduċjuż li se jirbaħ wara li l-​Ġappun, li kien l-​alleat tal-​Ġermanja fil-​gwerra, ibbombardja Pearl Harbor