Ħarsa Lejn id-​Dinja

Il-​Britanniċi u r-​Rikreazzjoni

Fl-​1999, għall-​ewwel darba, persuna medja fil-​Britannja nefqet iktar flus fuq affarijiet u servizzi relatati mar-​rikreazzjoni milli fuq “l-​ikel, id-​dar jew kwalunkwe ħaġa oħra li titħallas mill-​paga taʼ kull ġimgħa tal-​familja,” tirrapporta l-​gazzetta Times taʼ Londra. Fl-​1968, 9 fil-​mija biss mill-​infiq totali tal-​familja kien imur għar-​rikreazzjoni, meta mqabbel maʼ 17 fil-​mija llum il-​ġurnata. Martin Hayward, konsulent għall-​konsumatur, jgħid: “Minħabba li lkoll kemm aħna issa sirna sinjuri ħafna iktar milli konna, ngħidu aħna, 30 sena ilu, ħafna xiri relatat mar-​rikreazzjoni li xi darba setaʼ kien jitqies bħala lussu issa jitqies minn ħafna nies bħala bżonn bażiku. Il-​biċċa l-​kbira tan-​nies issa jħarsu lejn vaganza bħala ‘bżonn’ u mhux bħala ‘xewqa.’ Xi nies saħansitra jħossu li tliet vaganzi fis-​sena huma bżonn bażiku.” Il-​familji issa qed jonfqu erbaʼ darbiet iktar milli kienu jonfqu fl-​1968 fuq apparat tal-​vidjo u awdjo, televixins, u kompjuters. Fil-​fatt, familja minn kull 10 għandha l-​Internet, u familja minn kull tlieta għandha kompjuter.

Il-​Films Versus il-​Knisja

“Għall-​adolexxenti, films bħalma huma Terminator 2, Titanic u Star Wars joffru esperjenzi reliġjużi profondi iktar milli joffru knejjes tradizzjonali,” tirrapporta l-​gazzetta taʼ Londra, The Independent. Dr. Lynn Clark, miċ-​ċentru taʼ riċerka dwar il-​mezzi tax-​xandir, fl-​Università taʼ Colorado, staqsiet lil 200 żagħżugħ u żagħżugħa liema film jixbah l-​iktar lit-​twemmin reliġjuż tagħhom. Ħafna minnhom semmew il-​film Terminator 2, li juri battalja bejn it-​tajjeb u l-​ħażin, bl-​attur prinċipali li jivvjaġġa lura fiż-​żmien biex isalva tifel li hu bħal Messija. Waqt konferenza f’Edinburgh, l-​Iskozja, Dr. Clark ikkonkludiet: “Iż-​żgħażagħ issa qed iduru għal Darth Vader u s-​serje X Files bħala sorsi biex jgħinuhom isibu tarf taʼ mistoqsijiet dwar x’inhu l-​iskop tal-​ħajja. Is-​serje X Files tolqothom għax din teżamina l-​idea globali taʼ xi qawwa mhix magħrufa li qed tikkontrolla l-​univers. Tqajjem il-​kwistjoni dwar l-​eżistenza t’affarijiet li x-​xjenza ma tistax tispjegahom. Din hija mistoqsija reliġjuża, imma mistoqsija li r-​reliġjon ma tistax issib tarfha.”

Il-​Qoton Jikber fuq in-​Nagħaġ?

Skond stħarriġ reċenti li ġie inkarigat mill-​Kunsill Ewropew tal-​Bdiewa Żgħażagħ, “50 fil-​mija tat-​tfal taʼ l-​UE [Unjoni Ewropea] ma jafux minfejn jiġi z-​zokkor, tliet kwarti minnhom . . . ma jafux minfejn jiġi l-​qoton, u iktar minn kwart jemmnu li dan jikber fuq in-​nagħaġ.” Flimkien maʼ dan, 25 fil-​mija taʼ tfal li għandhom disaʼ u għaxar snin fil-​Britannja u fl-​Olanda jemmnu li l-​larinġ u ż-​żebbuġ jikbru f’pajjiżhom. Il-​post fejn it-​tfal jaraw l-​iktar prodotti agrikoli m’huwiex ir-​razzett, imma s-​supermarkit, u l-​biċċa l-​kbira taʼ l-​affarijiet dwar l-​agrikultura jitgħallmuhom fl-​iskola. Dawn jistgħu jkunu xi ftit mir-​raġunijiet għala llum ħafna tfal Ewropej m’għadhomx jitħajru jsiru bdiewa meta jikbru. “Bħala medja,” jgħid il-​kunsill, “10 fil-​mija biss tat-​tfal taʼ l-​UE ‘jixtiequ ħafna’ li jsiru bdiewa fil-​futur.”

It-​Tipjip Iqassar il-​Ħajja

“Kull sigarett li jpejjep bniedem inaqqaslu 11-il minuta minn ħajtu,” jirrapporta l-​bullettin University of California Berkeley Wellness Letter. Skond riċerkaturi fl-​Università taʼ Bristol, l-​Ingilterra, dan ifisser li jekk bniedem ipejjep pakkett sigaretti, ħajtu tonqoslu b’ġurnata u nofs, u jekk f’sena jpejjep pakkett kuljum, ħajtu tonqoslu bi kważi xahrejn. Ix-​xjenzati waslu għal dawn il-​kalkoli wara li qabblu t-​tul mistenni taʼ ħajjet l-​irġiel li jpejpu maʼ dak taʼ rġiel li ma jpejpux. Ir-​riċerkaturi kkummentaw: “Dan juri l-​prezz għoli li jġorr miegħu t-​tipjip b’tali mod li jifhmu kulħadd.”

Nies li Jieklu Żżejjed Daqskemm Hawn Nies li Ma Jiklux Biżżejjed

“L-​għadd taʼ nies fid-​dinja li għandhom piż żejjed qed iħabbatha maʼ l-​għadd taʼ nies li huma bil-​ġuħ u li ma jiklux biżżejjed,” tinnota The New York Times, fil-​kummenti dwar studju mill-​Istitut Worldwatch. Maʼ l-​1.2 elf miljun ruħ jinsabu bil-​ġuħ u ma jiklux biżżejjed, u issa hawn daqstant nies, jekk mhux iktar, li qed jieklu żżejjed. Mad-​dinja kollha iktar nies minn qatt qabel jinsabu malnutriti, u l-​għadd taʼ dawk li ma jiklux biżżejjed u taʼ dawk li jieklu żżejjed qiegħed jiżdied fis-​soċjetajiet kollha. Lester R. Brown, il-​president taʼ Worldwatch, tkellem dwar iż-​żjieda fin-​nies b’piż żejjed u qal: “Aħna ħloqna mod taʼ ħajja fejn il-​livell t’attività fiżika tagħna tant niżel li l-​ammont taʼ kaloriji li nieħdu huwa ħafna iktar mill-​ammont taʼ kaloriji li naħarqu, u dawn il-​kaloriji żejda jirriżultaw f’xaħam.” Hu kompla jgħid li s-​sena l-​oħra, fl-​Istati Uniti saru 400,000 operazzjoni biex jitneħħa x-​xaħam żejjed u wera kif dan juri li m’għadx baqaʼ bilanċ.

L-​Amerikani Huma l-​Iktar Nies li Jrabbu Annimali d-​Dar

Mill-​500 miljun annimal miżmum fid-​dar madwar id-​dinja kollha, madwar 40 fil-​mija minnhom jinsabu fl-​Istati Uniti. Ir-​rivista National Geographic tirrapporta: “Kważi 60 fil-​mija tad-​djar fil-​pajjiż jinkludu mill-​inqas  annimal wieħed minn 70 miljun qattus, 56 miljun kelb, 40 miljun għasfur, 100 miljun ħuta, 13-il miljun ħamster u mammiferi żgħar oħrajn, u 8 miljun rettil.” Il-​Britannja tiġi t-​tieni mill-​pajjiżi li jrabbu l-​annimali d-​dar. F’dan il-​każ, il-​biċċa l-​kbira taʼ l-​annimali huma klieb u qtates. Madankollu, ir-​rivista tkompli tgħid li fi Franza, l-​għadd taʼ ħut li jinżamm fid-​dar huwa taʼ 21 miljun, iktar mill-​klieb u l-​qtates miġburin flimkien.

Il-​Qorti Suprema fil-​Ġappun Taqtaʼ Sentenza Favur Xhud

Il-​Qorti Suprema fil-​Ġappun waslet għal deċiżjoni li “kirurgi kisru d-​dritt taʼ waħda mara li tieħu deċiżjoni persunali meta tawha trasfużjoni tad-​demm waqt operazzjoni, u b’hekk kisru l-​wegħda li ma kinux se jagħmlu dan anki jekk kien ifisser li hi se tmut,” tgħid il-​gazzetta Daily Yomiuri. “Kienet l-​ewwel darba li l-​Qorti Suprema ddeċidiet li d-​dritt taʼ pazjent li jieħu deċiżjonijiet rigward il-​kura tiegħu huwa dritt uman.” Misae Takeda, waħda mix-​Xhieda taʼ Jehovah, ngħatat it-​trasfużjoni fl-​1992, waqt li kienet għadha taħt il-​loppju wara li saritilha operazzjoni biex jitneħħa tumur qerriedi fil-​fwied. L-​erbaʼ mħallfin tal-​Qorti Suprema ddeċidew unanimament li t-​tobba kienu ħatjin peress li naqsu li jispjegawlha li setgħu jagħtuha trasfużjoni tad-​demm jekk jinqalaʼ l-​bżonn waqt l-​operazzjoni. B’hekk huma ċaħduha mid-​dritt li tiddeċiedi jekk tridx taċċetta li tagħmel l-​operazzjoni jew le. Id-​deċiżjoni tal-​qorti tad-​29 taʼ Frar, 2000, kienet tgħid: “Meta pazjent jirrifjuta li jieħu trasfużjoni minħabba t-​twemmin reliġjuż tiegħu, xewqa bħal din trid tiġi rispettata.” Il-​qraba taʼ Misae komplew bil-​kawża wara li Misae mietet fl-​1997.—Għad-​dettalji, jekk jogħġbok ara The Watchtower tal-​15 taʼ Diċembru, 1998, paġni 26-9.

Benefiċċju Ieħor mill-​Ħalib taʼ l-​Omm

“Minbarra li jipprovdi lit-​tarbija tiegħek b’[sustanzi] protettivi għal kontra d-​dijarea, infezzjonijiet fil-​widnejn, u allerġiji, il-​ħalib tas-​sider jistaʼ wkoll jevita l-​kanċer,” tgħid ir-​rivista Parents. Minn studju li sar miċ-​Ċentru għall-​Kanċer fl-​Università taʼ Minnesota, sabu li trabi li jingħataw il-​ħalib taʼ l-​omm għandhom inqas ċans li jiżviluppaw il-​lewkimja—l-​iktar għamla komuni taʼ kanċer fit-​tfulija—minn trabi li jingħataw il-​ħalib tat-​trab. Dawk li ngħataw il-​ħalib taʼ l-​omm għal mill-​inqas xahar urew tnaqqis mir-​riskju taʼ 21 fil-​mija. Dan it-​tnaqqis żdied għal 30 fil-​mija fil-​każ taʼ trabi li ngħataw il-​ħalib tas-​sider għal sitt xhur jew iktar.

Oqgħod Attent Kif Taħsel Snienek

Rapport f’The Wall Street Journal jgħid li għandu mnejn li meta naħslu snienna, nagħfsu żżejjed. Kif ikompli juri r-​rapport, il-​problema hi li meta nogħrku snienna żżejjed noborxuhom, u b’hekk nispiċċaw bi snien sensittivi, mard fil-​ħanek, u partijiet mittiekla ħdejn l-​għerq tas-​sinna. Huwa stmat li minn 10 sa 20 fil-​mija tan-​nies fl-​Istati Uniti “għamlu ħsara lil snienhom jew lill-​ħanek minħabba għorik żejjed.” L-​iktar uħud f’riskju huma dawk li jaħslu snienhom bil-​qawwi u dawk li jużaw braxx tas-​snien iebsa. “Huma jispiċċaw jagħmlu iktar deni milli ġid biex mingħalihom jagħmlu biċċa xogħol sew,” jgħid id-​dentist Milan SeGall. Xi wħud huma ġenetikament iktar suġġetti għal din il-​problema minħabba li jitwieldu b’inqas għadam madwar snienhom. Nies oħrajn li jistaʼ jkollhom din il-​problema huma dawk li xi darba ddrittaw jew ċaqilqu snienhom permezz t’apparat apposta u dawk li jgħażżu snienhom jew jagħfsuhom maʼ xulxin. Biex tiġi evitata l-​ħsara, l-​esperti jirrakkomandaw dan li ġej: Uża braxx tas-​snien ratba. L-​ewwel ogħrok is-​snien taʼ wara, peress li għall-​ewwel anki braxx ratba tkun xi ftit iebsa u t-​toothpaste ikun jobrox iktar. Aqbad il-​braxx bil-​mod u bi ftit swabaʼ minflok bil-​ponn. Żomm il-​braxx f’angolu taʼ 45 grad, u ogħrok bil-​mod f’għamla taʼ ċirku ovali minflok ma togħrok bħal serrieq minn naħa għal oħra.

Il-​Membri tal-​Kleru Jkomplu Jonqsu

In-​“nuqqas taʼ membri tal-​kleru” nfirex mill-​inħawi rurali għal ġol-​bliet il-​kbar fl-​Istati Uniti, tgħid The New York Times. L-​artiklu semma l-​eżempju taʼ sinagoga li ilha mwaqqfa 110 snin u li ilha iktar minn tliet snin tipprova ssib rabbi imma għadha ma rnexxilhiex. L-​artiklu kompla jgħid: “Id-​dilemma tat-​tempju m’hijiex xi ħaġa rari. M’humiex is-​sinagogi biss li qed isibuha iktar diffiċli biex iħaddmu membri tal-​kleru, imma hemm ukoll il-​knejjes Kattoliċi Rumani u Protestanti.” Il-​kappillani tal-​parroċċi naqsu bi 12 fil-​mija mill-​1992 sa l-​1997. Kelliemi għall-​Knisja Episkopali jsejjaħ is-​sitwazzjoni li jinsabu fiha huma bħala gravi, peress li mill-​15,000 membru tal-​kleru li għandhom, hemm inqas minn 300 li twieldu wara l-​1964. Iktar minn 22 fil-​mija tal-​kongregazzjonijiet tal-​Ġudaiżmu Riformat m’għandhomx rabbi full-time. Sa ħames snin ilu, kien hemm iktar rabbini milli sinagogi. Xi membri tal-​kleru jsostnu li dan in-​nuqqas huwa tort taʼ “ekonomija qawwija” fejn in-​nies “jinġibdu lejn oqsma li jrendu iktar flus.” Oħrajn jgħidu li x-​xogħol tal-​ministeru m’għadux iħajjar nies bħal qabel. Ir-​Rabbi Sheldon Zimmerman, president tal-​Hebrew Union College, iwissi: “Jekk b’xi mod m’aħniex se nżidu l-​għadd taʼ nies li jagħżlu l-​professjoni reliġjuża, fl-​aħħar mill-​aħħar dan se jkun diżastru għar-​reliġjonijiet organizzati.”