I L-​MOĦĦ taʼ tarbija ġie msejjaħ l-​aqwa magna li titgħallem fl-​univers, u bir-​raġun. Tarbija titwieled lesta biex tassorbi kulma tara, kulma tismaʼ, u kull sensazzjoni li tkun imdawra bihom. a

Fuq kollox, it-​tarbija taffaxxina ruħha bi bnedmin oħrajn—il-​wiċċ, il-​leħen, u l-​mess tagħhom. Penelope Leach, fil-​ktieb tagħha dwar it-​trobbija tat-​tfal, tgħid: “Saru ħafna studji dwar dak li tarbija jinteressaha tara l-​iktar, il-​ħsejjes li jiġbdu u jżommu l-​attenzjoni tagħha, u s-​sensazzjonijiet li hi b’mod ċar tkun trid terġaʼ tesperjenza. Dawn kollha huma disponibbli faċilment u taʼ spiss fl-​adulti li jieħdu ħsiebha.” (Babyhood) Mhux taʼ b’xejn li l-​ġenituri għandhom irwol daqstant vitali fl-​iżvilupp tat-​tarbija!

“Kont Nitkellem taʼ Tarbija”

Kemm il-​ġenituri kif ukoll il-​pedjatri jistagħġbu bl-​abbiltà taʼ tarbija li titgħallem lingwa billi sempliċement tismagħha. Xi riċerkaturi sabu li fi ftit ġranet, tarbija tkun drat il-​vuċi t’ommha u tippreferiha minn dik taʼ xi ħadd li ma tafux; fi ftit ġimgħat, tkun tistaʼ tagħraf id-​differenza bejn il-​ħsejjes tad-​diskors tal-​lingwa tal-​ġenituri tagħha u dawk taʼ lingwi oħrajn; u fi ftit xhur, tkun tistaʼ tagħraf il-​pawsi bejn il-​kliem, u b’hekk tħoss id-​differenza bejn kliem normali u ħsejjes li ma jinftehmux.

L-​appostlu Kristjan Pawlu kiteb: “Meta kont tarbija, kont nitkellem taʼ tarbija.” (1 Korintin 13:11, Għaqda Biblika Maltija) Tarbija kif titkellem? Ġeneralment b’ħafna tgedwid li ma jinftihemx. Huwa dan sempliċement storbju? Lanqas xejn! Fil-​ktieb tagħha, Dr. Lise Eliot tfakkarna li l-​att tat-​taħdit hu “sengħa komplikata li għandha x’taqsam mal-​moviment tal-​muskoli, u tirrikjedi li l-​ħafna muskoli li jikkontrollaw ix-​xofftejn, l-​ilsien, is-​saqaf tal-​ħalq, u l-​larinġi (il-​ħofra tal-​gerżuma li fiha l-​kordi tal-​leħen) jaħdmu flimkien b’għaġla kbira.” Hi tkompli tgħid: “Filwaqt li t-​tgedwid forsi jidher sempliċement mod ħelu kif it-​trabi jiġbdu l-​attenzjoni, huwa wkoll mod importanti kif jipprattikaw il-​movimenti komplessi u l-​koordinazzjoni tal-​muskoli waqt id-​diskors.”—What’s Going On in There?—How the Brain and Mind Develop in the First Five Years of Life.

Il-​ġenituri jwieġbu għat-​tgedwid tat-​tarbija tagħhom billi huma wkoll jużaw diskors enerġetiku, u dan ukoll għandu skop. Diskors esaġerat iqanqal lit-​tarbija biex tirrispondi. Din il-​komunikazzjoni tgħallem lit-​tarbija x’hemm involut f’konversazzjoni—sengħa li se tuża għall-​kumplament taʼ ħajjitha.

Tibdil fl-​Irwoli

Il-​ġenituri tat-​trabi jkollhom ħafna x’jagħmlu biex iwieġbu għall-​bżonnijiet taʼ kuljum tat-​tarbija tagħhom. It-​tarbija tibki u jkun hemm xi ħadd biex jitmagħha. It-​tarbija tibki u jkun hemm xi ħadd biex ibiddlilha. It-​tarbija tibki u jkun hemm xi ħadd biex jerfagħha. Fsied bħal dan hu xieraq u neċessarju. Hu mod ewlieni kif il-​ġenituri jwettqu l-​irwol tagħhom bħala wħud li jieħdu ħsieb.—1 Tessalonikin 2:7.

Meta nqisu dak li għadna kif għedna, huwa biss naturali jekk tarbija temmen li hi l-​iktar persuna importanti fl-​univers u li l-​adulti—b’mod partikulari, il-​ġenituri—jeżistu biss biex jaqduha. Din il-​ħarsa hi difettuża, imma tistaʼ tifhimha. Ftakar, għal iktar minn sena, it-​tarbija esperjenzat dan kuljum. Fil-​ħarsa tagħha, hi l-​monarka taʼ imperu li l-​popolazzjoni tiegħu huma nies kbar li tpoġġew hemmhekk biex jaqduha. John Rosemond, li jagħti l-​pariri lill-​familji, jikteb: “F’inqas minn sentejn, il-​ġenituri jgħallmu lil uliedhom biex jemmnu din l-​idea mhix realistika; hemm bżonn minn tal-​inqas sittax-​il sena biex jikkoreġuha! U dan, ironikament, hu x-​xogħol taʼ ġenitur: li jġiegħel lit-​tarbija tiegħu temmen din il-​fantasija, u mbagħad bil-​ġentilezza jgħallimha li din mhijiex minnha.”

Meta t-​tarbija jkollha madwar sentejn tibda titgħallem li din l-​idea hi żbaljata hekk kif il-​ġenituri jbiddlu l-​irwol tagħhom minn uħud li jieħdu ħsieb għal uħud li jgħallmu. Issa t-​tarbija ssir konxja li l-​ġenituri tagħha mhumiex qed isegwu t-​tmexxija tagħha; minflok, hi mistennija li ssegwi tagħhom. Il-​monarkija tat-​tarbija ġiet megħluba, u din il-​bidla għandha mnejn ma togħġobhiex lit-​tarbija. Hi  ssir frustrata u tipprova żżomm il-​kontroll fuq il-​ġenituri. Kif?

Kif Tkampa mal-​Biki u t-​Twerżiq

Meta jkollhom madwar sentejn, ħafna trabi juru bidla drastika fl-​imġiba tagħhom, u din spiss tinkludi s-​suppervja, in-​nervi, u l-​biki u t-​twerżiq (tantrums). Dan iż-​żmien hu frustranti ħafna għall-​ġenituri. F’daqqa waħda, l-​espressjoni favorita tat-​tarbija hi “Le!” jew “Ma rridx!” Għandha mnejn issir frustrata kemm biha nfisha kif ukoll bil-​ġenituri tagħha hekk kif titqabad mas-​sentimenti mħawdin tagħha stess. Tkun trid toqgħod ’il bogħod minnek, imma fl-​istess waqt tkun trid tkun viċin tiegħek. Għall-​ġenituri mifxulin, donnu ma jagħmilx sens, u donnu jagħmlu x’jagħmlu għalxejn. X’qed jiġri?

Mela, ikkunsidra l-​bidla drastika li seħħet fil-​ħajja tat-​tarbija. Sa ftit ilu, kulma kellha tagħmel kien li titniehed, u l-​adulti kienu jiġu jiġru. Issa tibda tirrealizza li l-​“ħakma” tagħha kienet biss temporanja u li se jkollha tagħmel għall-​inqas ftit affarijiet għaliha nfisha. Iktar u iktar, tibda tifhem li hi għandha rwol taʼ sottomissjoni, li jistaʼ jinġabar fl-​istqarrija tal-​Bibbja: “Tfal, obdu lill-​ġenituri tagħkom f’kollox.”—Kolossin 3:20.

Matul dan il-​perijodu diffiċli, il-​ġenituri għandhom iżommu l-​awtorità. Jekk jagħmlu dan b’mod sod imma bl-​imħabba, it-​tarbija se tadatta ruħha għall-​irwol ġdid tagħha. U l-​affarijiet li titgħallem se jgħinuha biex tkun preparata għal iktar meravilji tal-​iżvilupp.

Karattru Morali

Xi annimali, saħansitra xi magni, jistgħu jirrikonoxxu l-​kliem u jimitaw id-​diskors. Imma l-​bniedem biss jistaʼ jieqaf u jeżamina lilu nnifsu. B’hekk, meta jkollu madwar sentejn jew tlieta, tifel ikun jistaʼ jħoss ċerti emozzjonijiet bħall-​kburija, il-​mistħija, u l-​ħtija. Dawn huma l-​ewwel fażijiet biex hu jsir adult bi kwalitajiet morali—wieħed li jistaʼ jiddefendi b’mod sod is-​sewwa, anki meta oħrajn ikunu qed jagħmlu l-​ħażen.

Madwar dan iż-​żmien, il-​ġenituri jitgħaxxqu jesperjenzaw jerġaʼ xi ħaġa oħra tal-​għaġeb. Binhom qed isir konxju tas-​sentimenti t’oħrajn. Filwaqt li meta kellu sentejn kien biss jilgħab maġenb oħrajn, issa għandu mnejn jilgħab magħhom. Jirrikonoxxi wkoll meta l-​ġenituri tiegħu jħossuhom tajbin u għandu mnejn ikun irid jogħġobhom. B’hekk, x’aktarx li jkun iktar lest li jitgħallem.

Iktar minn qatt qabel, tifel taʼ tliet snin jibda jifhem l-​idea taʼ x’inhu tajjeb u x’inhu ħażin. B’mod ċar, dan hu żmien biex il-​ġenituri jħarrġu lil uliedhom bil-​mira li jgħinuhom isiru adulti responsabbli.

[Nota taʼ taħt]

 [Kumment f’paġna 5]

Fi ftit ġranet, tarbija tkun drat il-​vuċi t’ommha u tippreferiha minn dik taʼ xi ħadd li ma tafux

[Kumment f’paġna 6]

Iktar minn qatt qabel, tifel taʼ tliet snin jibda jifhem l-​idea taʼ x’inhu tajjeb u x’inhu ħażin

[Kaxxa f’paġna 6]

GĦALA GĦANDHOM MNEJN JIBQGĦU JIBKU U JWERŻQU

Fil-​ktieb tiegħu, John Rosemond jgħid li xi ġenituri għandhom mnejn iħossu li wliedhom jibku u jwerżqu għax ikunu żbaljaw fil-​mod kif ittrattaw maʼ dak li talbu mingħandhom it-​tfal. Il-​ġenituri jassumu li jekk għamlu xi ħaġa ħażina li ġiegħlet lit-​tifel jaġixxi b’dan il-​mod, malajr għandhom jagħmlu xi ħaġa differenti biex ma jibqax jibki u jwerżaq. Allura, peress li jassumu li m’għamlux sew meta qalu le, jgħidu iva. Jew, jekk lit-​tifel ikunu tawh xi daqqtejn, imbagħad jagħtuh iktar affarijiet milli jkun talab oriġinarjament, sabiex ma jħossuhomx ħatjin. Dan l-​aġir jirnexxi. Il-​biki u t-​twerżiq jieqfu, il-​ġenituri jieħdu r-​ruħ, u t-​tifel, billi tgħallem li meta jibki u jwerżaq jikseb dak li jkun irid, jagħmel dan iktar spiss u b’mod iktar effettiv.—New Parent Power.