Bijografija

L-​Eżempju tal-​Ġenituri Tiegħi Saħħaħni

KIF RAKKONTATA MINN JANEZ REKELJ

Kienet is-​sena 1958. Jien u marti, Stanka, konna ninsabu fl-​għoli fuq l-​Alpi Karawanken bejn il-​Jugoslavja u l-​Awstrija, għax konna qed nipprovaw naħarbu lejn l-​Awstrija. Dan kien perikoluż, minħabba li s-​suldati armati mal-​fruntiera tal-​Jugoslavja kienu determinati li ma jħallu lil ħadd jgħaddi. Hekk kif bqajna għaddejjin, sibna ruħna f’tarf irdum għoli. Jien u Stanka qatt ma konna rajna l-​muntanji tan-​naħa taʼ l-​Awstrija. Bqajna sejrin lejn il-​lvant sakemm sibna niżla mħarbta kollha blat u żrar. Intrabatna b’inċirata b’saħħitha li konna qed inġorru magħna hekk kif tkaxkarna għal isfel mal-​ġenb tal-​muntanja mingħajr ma konna nafu x’kien se jġib miegħu l-​futur.

ĦALLI ngħidilkom kif spiċċajna f’din is-​sitwazzjoni u kif l-​eżempju leali tal-​ġenituri tiegħi qanqalni nibqaʼ leali lejn Ġeħova fi żminijiet diffiċli.

Twilidt fis-​Slovenja, li llum hu pajjiż żgħir fl-​Ewropa Ċentrali. Dan jinsab imkennen bejn l-​Alpi Ewropej; bl-​Awstrija fit-​tramuntana, l-​Italja fil-​punent, il-​Kroazja fin-​nofsinhar, u l-​Ungerija fil-​lvant. Però, meta twieldu l-​ġenituri tiegħi, Franc u Rozalija Rekelj, is-​Slovenja kienet parti mill-​Imperu Awstro-Ungeriż. Fl-​aħħar taʼ l-​ewwel gwerra dinjija, is-​Slovenja saret parti minn stat ġdid imsejjaħ ir-​Renju tas-​Serbi, il-​Kroati, u s-​Sloveni. Fl-​1929, l-​isem tal-​pajjiż inbidel għal Jugoslavja, li letteralment ifisser “Slavja t’Isfel.” Jien twilidt fid-​9 taʼ Jannar taʼ dik l-​istess sena, fit-​tarf tal-​villaġġ Podhom, ħdejn l-​għadira mill-​isbaħ taʼ Bled.

Ommi kellha trobbija Kattolika stretta. Wieħed miz-​zijiet tagħha kien qassis, u kellha tliet  zijiet li kienu sorijiet. Kellha xewqa qawwija biex takkwista Bibbja, taqraha, u tifhimha. Però, missieri kellu ħarsa negattiva lejn ir-​reliġjon. Hu ħassu diżgustat bl-​irwol li kellha r-​reliġjon fil-​Gwerra l-​Kbira mill-​1914-18.

Nitgħallem il-​Verità

Xi żmien wara l-​gwerra, il-​kuġin t’ommi, Janez Brajec, flimkien maʼ martu, Ančka, saru Studenti tal-​Bibbja, kif kienu magħrufin qabel ix-​Xhieda taʼ Ġeħova. Dak iż-​żmien kienu jgħixu l-​Awstrija. Minn madwar l-​1936 ’il quddiem, Ančka ġiet iżżur lil ommi bosta drabi. Hi pprovditilha Bibbja, li ommi qrat fi żmien qasir, flimkien maʼ kopji tat-​Torri taʼ l-​Għassa u pubblikazzjonijiet oħra bbażati fuq il-​Bibbja bis-​Sloven. Finalment, minħabba li Hitler ħa l-​Awstrija taħt idejh fl-​1938, Janez u Ančka marru lura s-​Slovenja. Għadni niftakar li kienu koppja edukata u kellhom ħafna dehen flimkien maʼ mħabba vera għal Ġeħova. Huma spiss kienu jiddiskutu l-​veritajiet tal-​Bibbja m’ommi, u dan qanqalha tiddedika ħajjitha lil Ġeħova. Hi tgħammdet fl-​1938.

Ommi qajmet ħafna kontroversja fl-​inħawi meta ma baqgħetx tosserva drawwiet mhux Skritturali, bħaċ-​ċelebrazzjoni tal-​Milied; meta ma baqgħetx tiekol iz-​zalzett bid-​demm; u partikolarment meta qabdet l-​istatwi kollha li kellna u ħarqithom. Malajr bdiet l-​oppożizzjoni. Iz-​zijiet t’ommi, is-​sorijiet, għamluha mira li jiktbulha biex jipprovaw jikkonvinċuha ddur lura lejn Marija u l-​knisja. Però, meta ommi kitbitilhom u talbithom tweġibiet speċifiċi għal mistoqsijiet mill-​Bibbja, hi ma rċiviet ebda tweġiba. In-​nannu tiegħi wkoll opponieha bil-​qawwi. Hu ma kienx raġel ħażin, imma kien jinsab taħt pressjoni qawwija mill-​qraba u l-​komunità. Minħabba f’hekk, hu qered il-​letteratura Biblika t’ommi diversi drabi, imma qatt ma messilha l-​Bibbja tagħha. Hu talabha għarkopptejh biex tirritorna fil-​knisja. Saħansitra wasal li jheddidha b’sikkina. Madankollu, missieri wrieh biċ-​ċar li din l-​imġiba ma kinitx se tiġi tollerata.

Missieri kompla jappoġġa d-​dritt t’ommi li taqra l-​Bibbja u tagħżel hi liema twemmin riedet tħaddan. Fl-​1946 hu tgħammed ukoll. Meta rajt kif Ġeħova saħħaħ lil ommi biex tibqaʼ soda mingħajr biżaʼ għall-​verità minkejja l-​oppożizzjoni u kif Ġeħova ppremjaha għall-​fidi tagħha, jien tqanqalt niżviluppa r-​relazzjoni tiegħi stess m’Alla. Jien ibbenefikajt ħafna wkoll mid-​drawwa t’ommi li taqrali b’leħen għoli mill-​Bibbja u minn pubblikazzjonijiet ibbażati fuqha.

 Ommi kellha wkoll diskussjonijiet fit-​tul m’oħtha, Marija Repe, u maż-​żmien jien u z-​zija Marija tgħammidna fl-​istess jum f’nofs Lulju taʼ l-​1942. Wieħed ħu ġie jagħtina taħdita qasira, u tgħammidna d-​dar tagħna stess ġo banju kbir taʼ l-​injam.

Xogħol Sforzat Matul it-​Tieni Gwerra Dinjija

Fl-​1942, f’nofs it-​tieni gwerra dinjija, il-​Ġermanja u l-​Italja invadew is-​Slovenja u qasmuha bejniethom u l-​Ungerija. Il-​ġenituri tiegħi rrifjutaw li jingħaqdu mal-​Volksbund, l-​organizzazzjoni tan-​nies li jżommu man-​Nazi. Fl-​iskola, jien irrifjutajt li ngħid “Heil Hitler.” Milli jidher l-​għalliem tiegħi informa lill-​awtoritajiet dwar is-​sitwazzjoni.

Tefgħuna fuq ferrovija li kienet sejra lejn kastell ħdejn il-​villaġġ taʼ Hüttenbach, fil-​Bavarja, li kien jintuża bħala kamp għax-​xogħol sforzat. Missieri rranġali biex naħdem u ngħix mal-​furnar lokali u l-​familja tiegħu. Matul dak iż-​żmien, tgħallimt is-​sengħa tal-​furnar u iktar tard sibtha utli ħafna. Maż-​żmien, il-​bqija tal-​familja tiegħi (inkluż iz-​zija Marija u l-​familja tagħha) ġew trasferiti lejn kamp f’Gunzenhausen.

Fl-aħħar tal-​gwerra, kont se ningħaqad maʼ grupp biex nivvjaġġa lejn il-​post fejn kien hemm il-​ġenituri tiegħi. Il-​lejl taʼ qabel ma kont se nitlaq, wasal missieri bla mistenni. Ma nafx fejn kont nispiċċa li kieku mort mal-​grupp, minħabba li ħafna minn dawk fil-​grupp ma kinux taʼ min jafdahom. Għal darb’oħra, ħassejt l-​għajnuna bi mħabba taʼ Ġeħova hekk kif uża lill-​ġenituri tiegħi biex jipproteġuni u jħarrġuni. Jien u missieri mxejna għal tlett ijiem biex niltaqgħu mal-​familja tagħna. Sa Ġunju taʼ l-​1945 ilkoll konna wasalna lura d-​dar.

Wara l-​gwerra, il-​Komunisti taħt it-​tmexxija tal-​President Josip Broz Tito bdew jaħkmu fil-​Jugoslavja. Għal din ir-​raġuni, il-​kundizzjonijiet baqgħu diffiċli għax-​Xhieda taʼ Ġeħova.

Fl-1948, ġie ħu mill-​Awstrija u aċċetta stedina biex joqgħod magħna għall-​ikel. Kulfejn kien imur, il-​pulizija kienu jsegwuh u jarrestaw lill-​aħwa li jżur. Missieri wkoll ġie arrestat talli kien ospitabbli miegħu u ma rrapportahx lill-​pulizija, u minħabba f’hekk missieri qattaʼ sentejn il-​ħabs. Dan kien żmien tassew diffiċli għal ommi mhux biss għax missieri ma kienx hemm, imma wkoll għax hi kienet taf li jien u ħija ż-​żgħir dalwaqt konna se nġarrbu provi għan-​newtralità tagħna.

Sentenza ġo Ħabs fil-​Maċedonja

F’Novembru taʼ l-​1949, ġejt imsejjaħ biex immur għas-​servizz militari. Mort biex nirrapporta u nispjega li biex ma mmurx kontra l-​kuxjenza tiegħi jien nirrifjuta s-​servizz militari. L-​awtoritajiet ma ridux jagħtuni widen u tefgħuni fuq ferrovija fejn kien hemm oħrajn li kienu se jittieħdu lejn il-​Maċedonja, lejn it-​tarf l-​ieħor tal-​Jugoslavja.

Għal tliet snin, qatgħuni għalkollox mill-​familja u mill-​fratellanza tiegħi u ħallewni mingħajr letteratura jew saħansitra Bibbja. Kien żmien tassew diffiċli. Irnexxieli nsostni ruħi billi kont nimmedita fuq Ġeħova u l-​eżempju taʼ Ibnu, Ġesù Kristu. L-​eżempju tal-​ġenituri tiegħi saħħaħni wkoll. Barra minn hekk, it-​talb kontinwu biex nakkwista s-​saħħa għenni ħalli ma niddisprax.

Maż-żmien, bagħtuni f’ħabs f’Idrizovo, ħdejn Skopje. F’dan il-​ħabs, il-​ħabsin kienu jaħdmu  f’diversi xogħlijiet u snajjaʼ. Għall-​ewwel, jien kont naħdem fit-​tindif u bħala messaġġier bejn l-​uffiċċji. Għalkemm spiss kont niġi mhedded minn ħabsi ieħor li qabel kien membru tal-​pulizija sigrieta, f’xogħli kelli relazzjoni tajba maʼ kulħadd—mal-​gwardjani, mal-​ħabsin, u saħansitra mal-​maniġer tal-​fabbrika tal-​ħabs.

Iktar tard sirt naf li kien hemm bżonn taʼ furnar biex jaħdem fil-​forn tal-​ħabs. Ftit jiem wara dan, il-​maniġer ġie biex jagħmel ir-​rassenja. Hu mexa mal-​linja, waqaf quddiemi, u staqsieni, “Int furnar?” “Iva, sinjur,” weġibtu jien. “Għada fil-​għodu mur aħdem il-​forn,” weġibni hu. Il-​ħabsi li kien jittrattani ħażin spiss kien jgħaddi minn ħdejn il-​forn imma ma setaʼ jagħmilli xejn. Jien ħdimt hemmhekk minn Frar sa Lulju taʼ l-​1950.

Imbagħad, ġejt trasferit lejn il-​kwartieri msejħin Volkoderi, fin-​nofsinhar tal-​Maċedonja ħdejn l-​Għadira Prespa. Minn Otešovo li kienet tinsab fil-​qrib, stajt nibgħat ittri d-​dar. Kont naħdem fit-​toroq maʼ ħabsin oħrajn, imma l-​maġġorparti tal-​ħin kont naħdem fil-​forn, u dan għamilli ħajti iktar faċli. Ġejt meħlus f’Novembru taʼ l-​1952.

Fiż-żmien li kont ili nieqes minn Podhom, ġiet ifformata kongregazzjoni f’dawn l-​inħawi. Għall-​ewwel, il-​kongregazzjoni kienet tiltaqaʼ f’lukanda żgħira fi Spodnje Gorje. Iktar tard, missieri offra kamra fid-​dar tagħna sabiex il-​kongregazzjoni tiltaqaʼ fiha. Kont ferħan li ngħaqadt magħhom meta ġejt lura mill-​Maċedonja. Ukoll, erġajt sirt ħabib taʼ Stanka, li kont iltqajt magħha qabel mort il-​ħabs. Fl-​24 t’April taʼ l-​1954 iżżewwiġna. Però, il-​ħelsien tiegħi kien għomru qasir.

Sentenza ġo Ħabs f’Maribor

F’Settembru taʼ l-​1954, reġgħu bagħtu għalija. Din id-​darba, tawni sentenza taʼ iktar minn tliet snin u nofs ġo ħabs f’Maribor, li jinsab fil-​lvant nett tas-​Slovenja. Malli stajt, xtrajt xi karti u lapsijiet. Bdejt nikteb kulma stajt niftakar—skritturi, kwotazzjonijiet mit-​Torri taʼ l-​Għassa, u ħsibijiet oħra minn pubblikazzjonijiet Kristjani oħra. Qrajt in-​noti tiegħi u żidt iktar mal-​ktieb hekk kif kont niftakar f’oħrajn. Fl-​aħħar, il-​ktieb kien mimli, u minħabba f’hekk stajt nibqaʼ ffokat fuq il-​verità u nibqaʼ b’saħħti spiritwalment. It-​talb u l-​meditazzjoni wkoll kienu għajnuniet imprezzabbli għas-​saħħa spiritwali tiegħi, għaliex ippermettewli nkun iktar kuraġġuż meta niġi biex naqsam il-​verità m’oħrajn.

F’dan iż-​żmien, kelli permess li kull xahar nirċievi ittra waħda u żjara waħda taʼ 15-il minuta. Stanka kienet tivvjaġġa l-​lejl kollu bil-​ferrovija sabiex tkun tistaʼ tasal il-​ħabs kmieni ħalli żżurni, u mbagħad kienet tivvjaġġa lura dakinhar stess. Dawn iż-​żjajjar kienu tassew inkuraġġanti. Imbagħad bdejt infassal pjan biex nikseb Bibbja. Jien u Stanka konna bil-​qiegħda faċċata taʼ xulxin maʼ mejda, waqt li gwardjan kien inkarigat biex jgħasses fuqna. Meta l-​gwardjan ma kienx qed jarana, tfajt ittra fil-​basket tagħha, li fiha tlabtha tpoġġi Bibbja fil-​basket meta terġaʼ żżurni.

Stanka u l-​ġenituri tiegħi ħasbu li din kienet xi ħaġa perikoluża wisq, allura qasmu kopja taʼ l-​Iskrittura Griega Kristjana f’diversi biċċiet u poġġew il-​paġni tagħha f’xi panini. B’dan il-​mod irċivejt il-​Bibbja li kelli bżonn. Bl-​istess mod, irċivejt ukoll kopji tat-​Torri taʼ l-​Għassa, li Stanka kienet kitbet b’idejha. Mill-​ewwel kont  nagħmel kopja oħra bil-​kitba tiegħi stess u neqred l-​oriġinal ħalli jekk xi ħadd isib l-​artikli ma jkunx jistaʼ jiskopri minfejn ksibthom.

Minħabba li bqajt nirsisti biex nagħti xiehda, il-​ħabsin l-​oħra qaluli li żgur kont se nispiċċa fl-​inkwiet. Darba minnhom, qbadt diskussjoni mill-​Bibbja kemxejn ħajja maʼ ħabsi ieħor. Smajna ċ-​ċavetta dieħla fis-​serratura, u daħal gwardjan. Mill-​ewwel ħsibt li kien se jaqfilni f’ċella waħdi. Imma din ma kinitx l-​intenzjoni tal-​gwardjan. Hu kien semaʼ d-​diskussjoni u ried jingħaqad magħna. Wara li ħassu sodisfatt bit-​tweġibiet għall-​mistoqsijiet tiegħu, hu telaq u għalaq il-​bieb taċ-​ċella warajh.

Matul l-​aħħar xahar tas-​sentenza tiegħi, il-​kummissarju inkarigat mir-​riforma tal-​ħabsin faħħarni talli żammejt sod mal-​verità. Ħassejt li dan kien premju mill-​aqwa għall-​isforzi tiegħi biex nagħmel isem Ġeħova magħruf. F’Mejju taʼ l-​1958, erġajt inħlist mill-​ħabs.

Naħarbu Lejn l-​Awstrija, Imbagħad Lejn l-​Awstralja

F’Awissu taʼ l-​1958 mietet ommi. Kienet ilha marida għal xi żmien. Imbagħad f’Settembru taʼ l-​1958, reġgħu sejħuli għas-​servizz militari għat-​tielet darba. Dak il-​lejl, jien u Stanka ħadna d-​deċiżjoni importanti li wasslitna biex naqsmu l-​fruntiera bil-​mod drammatiku li semmejna fil-​bidu. Mingħajr ma għedna lil ħadd, ippakkjajna żewġ basktijiet li nġorru fuq daharna u biċċa inċirata u ħrabna mit-​tieqa, diretti lejn il-​fruntiera taʼ l-​Awstrija fil-​punent tal-​Muntanja Stol. Kien jidher li Ġeħova fetħilna t-​triq biex naħarbu meta kien jaf li kellna bżonn ftit serħan.

L-awtoritajiet taʼ l-​Awstrija bagħtuna f’kamp tar-​refuġjati ħdejn Salzburg. Matul is-​sitt xhur li qattajna f’dan il-​post, dejjem konna nkunu max-​Xhieda lokali, allura bilkemm konna nqattgħu ħin fil-​kamp. In-​nies l-​oħrajn fil-​kamp baqgħu skantati dwar kemm għamilna ħbieb malajr. Kien matul dan iż-​żmien li attendejna l-​assemblea għall-​ewwel darba. U għall-​ewwel darba wkoll stajna nippridkaw minn dar għal dar bil-​libertà. Kien tassew diffiċli għalina li nħallu warajna lill-​għeżież sħabna meta waslilna ż-​żmien biex nitilqu.

L-awtoritajiet taʼ l-​Awstrija offrewlna l-​opportunità li nemigraw lejn l-​Awstralja. Lanqas qatt ma ħlomna li konna se mmorru daqshekk ’il bogħod. Ivvjaġġajna bil-​ferrovija lejn Ġenova, fl-​Italja, u mbagħad irkibna vapur li kien dirett lejn l-​Awstralja. Fl-​aħħar issetiljajna fil-​belt taʼ Wollongong, fi New South Wales. Hawnhekk twieled it-​tifel tagħna Philip, fit-​30 taʼ Marzu, 1965.

Il-ħajja fl-​Awstralja fetħitilna opportunitajiet għal ħafna aspetti tas-​servizz, inkluż dik li nippridkaw lil oħrajn li emigraw mill-​inħawi li qabel kienu magħrufin bħala l-​Jugoslavja. Aħna grati għall-​barkiet taʼ Ġeħova, inkluż il-​fatt li nistgħu naqduh flimkien bħala familja magħquda. Philip u martu, Susie, għandhom il-​privileġġ li jaqdu fl-​uffiċċju tal-​fergħa tax-​Xhieda taʼ Ġeħova fl-​Awstralja, u saħansitra kellhom l-​opportunità jqattgħu sentejn fl-​uffiċċju tal-​fergħa fis-​Slovenja.

Minkejja l-​isfidi u l-​problemi tas-​saħħa li ġġib magħha l-​età avanzata, jien u marti għadna ngawdu s-​servizz tagħna lil Ġeħova. Kemm inħossni grat għall-​eżempju mill-​aqwa tal-​ġenituri tiegħi! Dan ikompli jsaħħaħni u jgħinni biex nagħmel dak li qal l-​appostlu Pawlu: “Thennew bit-​tama. Issaportu fit-​tribulazzjoni. Ipperseveraw fit-​talb.”—Rumani 12:12.

[Stampa f’paġna 17]

Il-​ġenituri tiegħi fl-​aħħar tas-​snin 20

[Stampa f’paġna 17]

Ommi fit-​tarfnett fuq il-​lemin, m’Ančka, li għallmitha l-​verità

[Stampa f’paġna 18]

Maʼ marti, Stanka, ftit wara li żżewwiġna

[Stampa f’paġna 19]

Il-​kongregazzjoni li kienet tiltaqaʼ fid-​dar tal-​familja tagħna fl-​1955

[Stampa f’paġna 20]

Maʼ marti, ibni Philip, u martu Susie