Referenza Mhux mill-​Bibbja għal Poplu Msejjaħ Iżrael

FIL-​MUŻEW tal-​Kajr fl-​Eġittu, hemm ġebla tal-​granit li tissejjaħ stela, li tikkommemora r-​rebħiet tal-​Fargħun Mernepta. Skond il-​kalkoli taʼ xi studjużi, dan it-​13-il tifel taʼ Ramses II ħakem bejn is-​sena 1212 u s-​sena 1202 Q.E.K.​—lejn l-​aħħar parti tal-​perijodu taʼ l-​Imħallfin f’Iżrael tal-​qedem. Fl-​aħħar żewġ linji taʼ l-​istela taʼ Mernepta hemm miktub: “Kangħan huwa misruq għalkollox. Askalon hu maħtuf, Geżer maqbud, [u] Janogħam miġjub fix-​xejn. Iżrael hu deżolat, u nislu ntemm.”

Xi tfisser il-​kelma “Iżrael” f’dan il-​kuntest? Fil-​kitba ġeroglifika, li hi kitba bis-​simboli, ġew miżjudin xi simboli oħrajn li ma jitlissnux u li jissejħu determinattivi biex jindikaw il-​kategorija li lilha kien jappartjeni l-​kliem. Il-​pubblikazzjoni The Rise of Ancient Israel tispjega: “Maġenb tlieta mill-​erbaʼ termini​—Askalon, Geżer u Janogħam​—hemm determinattiv li jgħidilna li dawn huma bliet. . . . Id-​determinattiv maġenb Iżrael, madankollu, jirreferi għal poplu.”​—Korsiv tagħna.

X’inhi t-​tifsira taʼ din is-​silta? Hershel Shanks, editur u awtur, iwieġeb: “L-​Istela taʼ Mernepta turi li fis-​sena 1212 Q.E.K. kien jeżisti poplu li jissejjaħ Iżrael u li l-​fargħun taʼ l-​Eġittu mhux biss kien jaf dwaru, iżda wkoll ħass li kellu jiftaħar dwar il-​fatt li kien rebaħlu fit-​taqbid.” William G. Dever, professur taʼ l-​arkeoloġija tal-​Lvant Nofsani, jikkummenta: “L-​Istela taʼ Mernepta b’mod ċar tgħidilna: Tassew jeżisti poplu f’Kangħan li jsejjaħ lilu nnifsu ‘Iżrael,’ u għalhekk, jissejjaħ ‘Iżrael’ mill-​Eġizzjani​—li, wara kollox, dawn ma jinteressahomx mill-​awtentiċità tal-​Bibbja, u ma setgħux ivvintaw poplu speċifiku u uniku bħalma hu ‘Iżrael’ għal skopijiet taʼ propaganda għalihom infushom.”

Fil-Bibbja, l-​ewwel darba li jissemma Iżrael huwa bħala isem mogħti lill-​patrijarka Ġakobb. Id-​dixxendenti tat-​12-il tifel taʼ Ġakobb saru magħrufin bħala “wlied Iżrael.” (Ġenesi 32:23–​29, 33 [32:​22-28, 32, NW]; 35:​9, 10) Snin wara, kemm il-​profeta Mosè kif ukoll il-​Fargħun taʼ l-​Eġittu użaw il-​kelma “Iżrael” meta rreferew għal dawn id-​dixxendenti taʼ Ġakobb. (Eżodu 5:​1, 2) L-​istela taʼ Mernepta hi l-​eqdem referenza mhix Biblika għal poplu msejjaħ Iżrael.

[Stampi f’paġna 24]

L-​istela taʼ Mernepta

L-​aħħar tliet simboli flimkien (mil-lemin għax-​xellug)​—bastun u raġel u mara bil-​qiegħda—jidentifikaw lil Iżrael bħala poplu barrani

[Sors]

Egyptian National Museum, Cairo, Egypt/Giraudon/The Bridgeman Art Library