Izina lya kwe Leza we Yehova swinya likasula ukuti “Akayilenga Ukuwa.” E Yehova we Leza wa maka yonsinye swinya awino wapanzile ivintu vyonsinye. Wawa na maka yakuwomba icili consinye cino akulonda.

Mu ciHeberi, izina lya kwe Leza walilembanga mu vilembo 4. Mu cizungu, vyo-o ivilembo wakavilemba ukuti YHWH nanti JHVH. Izina lya kwe Leza lyalembwa ukufika ku miku mupipi ne 7,000 mu ma Baibolo ya kutalicilapo aya mu ciHeberi. Awantu insi yonsinye wakalilumbula ukulingana nu lulimi lwawo.

▸ Icipa. 1, para. 15

E Leza awili umweneco wa mazwi ya mwe Baibolo, lelo wawomvizye awantu pa kulemba. Vino Yehova wacisile tungavikolanya kwe vino shikulu anganena umwizikulu wakwe ukumulembela kalata, lelo vino walemba asa vyakwe, avya kwe yisikulu. Avino calinji na kwe Leza, wawomvizye umuzimu wakwe ukutungulula wano walemvile Baibolo pa kuti walembe amelenganyo ya kwe Leza. Umuzimu wa kwe Leza walenganga wamwi ukulola ivilolwa, nanti ukulota iviloto nga nu kulemba vino walola.

▸ Icipa. 2, para. 5

Amasambilizyo ya mu Baibolo yano yakalondolola ivisinka vino vyawamo. Ku ca kulolelako, icisinka ca kuti “ukwizya ponga na wawipe ku kakonona imiwele mizima” cikatusambilizya ukuti awantu wano tukakwizya nawo wangatusambilizya imiwele mizima nanti imiwipe. (1 Wakorinte 15:33) Icisinka ca kuti “cino umuntu akukomela, acino alisombola” cikatusambilizya ukuti ivintu vino tukacita vingatuletelela nanti ukutuletela insansa.​—Wagalatiya 6:7.

▸ Icipa. 2, para. 12

Uwusesemo akuli ukuti amazwi yano yakafuma kwe Leza. Yangawa awulondolozi pe vino Leza akalonda, yangawa aya kutusambilizya pa miwele, lingawa alisundo pe vino tuzipizile ukukonka, nanti uwupinguzi. Swinya pamwi yangawa amazwi ya kulandila lyankani pe vimwi vino vilicitika ku nkolelo. Mu Baibolo mwawa amawusesemo amavule yano yizile ayacitika wulyanye vino yalanzilwe.

▸ Icipa. 2, para. 13

Amawusesemo ya mu Baibolo yano yalanzile pe Mesia, yizile ayaficilizwa mwe Yesu. Lolani akambokosi ka kuti “ Amawusesemo Yano Yakalanda pe Mesia.”

▸ Icipa. 2, para. 17, ftn.

E Yehova wapanzile insi pa kuti awantu wano wamutemwa wakwikalamo. Vino Yehova walondanga vitapiluka. Nombanye aliyiza afumyepo wano wakacita iviwipe nu kuleka wano wakacita ivizima ukwikala umuyayaya.

▸ Icipa. 3, para. 1

E Satana amungeli wino wapondocezile Leza. Akakwitwa ukuti Satana, akuli ukuti “wino Akakanya,” amuno akalwisya Yehova. Swinya akakwitwa nu kuti e Ciwa, cino cikasula ukuti “uwa Lwambo.” Akakwitwa ukuti Satana Ciwa amuno akawipizya Leza nu kuwipa awantu.

▸ Icipa. 3, para. 4

E Yehova wapanzile awangeli lyo atani apange insi. Wapanzile awangeli ukuti wakwikala kwi yulu. Kwawa awangeli awavule nkaninye wano Yehova wapanga. (Daniel 7:10) Wawa ni vikwatilwe ivipusanepusane swinya wakwata amazina. Awangeli wacisinka wasilonda nanti katici ukuti awantu wawapepa. Wawa ni vifulo ivipusanepusane swinya wakawomba imilimo imilekanelekane. Wamwi wakawombela ku cilimba ca Wufumu ica kwe Yehova, wanji nawo wakamulandilako vino akulonda, wamwi wakacinjilila nu kutungulula awawomvi wakwe awa mu nsi, wamwi wakatwala uwupinguzi nu kutunjilila umulimo wa kuwizya. (Amalumbo 34:7; Ukuwumbulika 14:6; 22:8, 9) Pa Armagedoni, waliwombela ponga ne Yesu ukulwisya awalwani.​—Ukuwumbulika 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Icipa. 3, para. 5; Icipa. 10, para. 1

Uluwembu, avyonsinye vino tukacita nanti ukwelenganya vino vipusine na vino Yehova akalonda. E Yehova watupa amasundo ni visinka pa kuti tutawembucila ku mufulo, amuno uluwembu lukatufumya kwe Leza. Pa kutalika, vyonsinye vino Yehova wapanzile vyalinji avipwililike, lelo pano Adamu ne Eva wawembusile wizile awaleka ukuwa awapwililike. E Adamu ne Eva wakosile nu kufwa. Pa mulandu wa kuti na sweswenye twapyana uluwembu, tukakota nu kufwa.

▸ Icipa. 3, para. 7; Icipa. 5, para. 3

E Armagedoni, ankondo ya kwe Leza pano aliyonona insi ya kwe Satana na wonsinye wano wakacita iviwipe.

▸ Icipa. 3, para. 13; Icipa. 8, para. 18

Uwufumu wa kwe Leza, awuteko wa kwe Yehova uwa mwi yulu. E Yesu Klistu ayili Imfumu ya Wufumu wa kwe Leza. Ku nkolelo, e Yehova aliwomvya wonye Uwufumu ukufumyapo iviwipe vyonsinye. Awuno wuliwateka insi yonsinye.

▸ Icipa. 3, para. 14

E Leza watalicizile ukupanga Yesu Klistu pano atani apange icili consinye. E Yehova watumile Yesu ukwiza mukufwila awantu wonsinye. Pano Yesu wamukomile, e Yehova wamuzyulupuzile. Pe yo-o impindi, e Yesu Amfumu mu Wufumu wa kwe Leza.

▸ Icipa. 4, para. 2

E Baibolo yalandizile lyankani impindi yino e Mesia walinji nu kuloleka. Walinji nu kuloleka nga papita amasabata 69. Ya-a amasabata yatalisile mu mwaka wa 455 B.C.E. nu kusila mu mwaka wa 29 C.E.

Twamanya wuli ukuti yasizile mu mwaka wa 29 C.E.? Amasabata 69 yatalisile mu mwaka wa 455 B.C.E. pano Nehemiya wafisile mu Yerusalemu nu kutalika ukuzenga swinya umusumba. (Daniel 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8) Ilivule nga twivwa amazwi ya kuti “e sabata,” tukakwelenganya pa manda 7, lelo mwe wo-o uwusesemo weni izwi lya kuti “sabata,” likalozya ku myaka 7 ngati awulyanye vino uwusesemo wukalanda ukuti “uwanda wonga ku mwaka wonga.” (Impendwa 14:34; Ezekiel 4:6) Co-o cikusula ukuti e sabata wenga akwimililako imyaka 7, fwandi amasabata 69 yakapiliwula imyaka 483 (69 x 7). Nga twapenda imyaka 483 ukufumilila mu mwaka wa 455 B.C.E., yikatufisya mu mwaka wa 29 C.E. Mwe wonye umwaka amuno Yesu wabatizizwe nu kuwa e Mesia!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

 Uwusesemo uwuli wonganye walanda na pe sabata winji, akuli ukuti imyaka na yinji 7. Mwe wenye sabata mu mwaka wa 33 C.E. amuno walinji nu kukoma Mesia, swinya ukutalika mu mwaka wa 36 C.E., ilandwe lya Wufumu lyalinji nu kuwizwa ku nko zyonsinye, asa ku waYuda watupu.​—Daniel 9:24-27.

▸ Icipa. 4, para. 7

E Baibolo ikasambilizya ukuti e Yehova Leza awili e Kapanga swinya wapanzile Yesu pano atani apange icintu icili consinye cinji. (Wakolose 1:15, 16) E Yesu asa we Leza Wa Maka Yonsi. Swinya asitela ayilinganye na kwe Leza. Acino walandizile nu kuti: “E Tata we songo pe nene.” (Yohani 14:28; 1 Wakorinte 15:28) Nanti ciwe wowo, awa mu mipepele wakasambilizya ukuti mwe Leza wenga mwawa e Tata, Umwana nu muzimu wutele. Mwe Baibolo mutawa amazwi ya kuti “mwe Leza wenga mwawa wa Leza watatu. Fwandi co-o icisambilizyo aca wufi.

Umuzimu wutele amaka yano Yehova akawomvya pa kucita ukulonda kwakwe. Asa muntu. Ku ca kulolelako, Awina Klistu wa kutalicila “wizuzilemo umuzimu wutele,” ne Yehova walanzile ukuti: “Ndipongololela umuzimu wane pa wantu wonsinye.”​—Imilimo 2:1-4, 17.

▸ Icipa. 4, para. 12; Icipa. 15, para. 17

Amulandu ci wuno Awina Klistu wa cisinka wasiwomvezya umusalawa pa kupepa Leza?

1.  Imipepele ya wufi yawomvya umusalawa pa myaka imivule. Kaali wano wawomvyanga umusalawa amipepele yino yapepanga ivinkolanya na wano watapepanga Leza wa cisinka wano wazumilizyanga uwuzelele mu kupepa kwawo. Na pano papisile imyaka 300 ukufuma pano Yesu wafwizile, Awina Klistu watawomvyanga umusalawa pa kupepa. Lelo mu kupita kwa mpindi e kateka Waroma e Constantine awino wizile apanga umusalawa ukuti aca kumanyilako Awina Klistu. Watalisile ukuwomvya umusalawa pa kuti Awina Klistu wamanyikwe sana. Lelo e Yesu Klistu watamukomezile pa musalawa. Ibuuku lya kuti New Catholic Encyclopedia likalondolola ukuti: “Awantu wawomvyanga umusalawa pano kutani kuwe Awina Klistu swinya na wano watalinji Awina Klistu na wonye wawomvyanga umusalawa.”

2. E Yesu atafwizile pa musalawa. Izwi lya ciGriki lino wapiliwula ukuti “umusalawa” likapiliwula “icimuti icololoke,”  nanti “umulando.” E Baibolo ya kuti The Companion Bible ikalondolola ukuti: “Mutawa amazwi ayali yonsinye mu ciGriki [Ilayano Lipya] yano yakalanjilila ukuti Yesu wafwizile pa vimiti viwili ivicingane.” Lelo wafwizile pa cimuti icololoke.

3. E Yehova asilonda twawomvya iviluwi nanti amankolanya pa ku mupepa.​—Ukufuma 20:4, 5; 1 Wakorinte 10:14.

▸ Icipa. 5, para. 12

E Yesu wanenile awasambilizi wakwe ukuti wize wakwizuka imfwa yakwe. Wakakwizuka imfwa yakwe cila mwaka pa Nisani 14, uwanda wulyanye wuno awina Israeli wazevyanga Ica Kupitililwa. Pa Cizusyo, wakapisyamo umukate ne waini vino vikakwimililako umuwili nu wazi wa kwe Yesu. Wano waliwateka ponga ne Yesu kwi yulu wakalyako umukate nu kumwa e waini. Wano wawa ni suwilo lya kwikala mu nsi umuyayaya weni wakazanwako vye ku Cizusyo lelo wasilyako umukate nanti ukumwako waini.

▸ Icipa. 5, para. 21

Mwe Baibolo ya New World Translation, izwi lya kuti “uwumi” wakaliwomvya nga wakulanda pa (1) umuntu, (2) icinyama, nanti pa (3) wumi wa muntu nanti uwa cinyama. Lolani ivya ku lolelako vimwi:

• Umuntu. “Mu manda ya kwe Noa . . . awantu vye watici, akuli ukuti amawumi 8 awano wapususile ku minzi.” (1 Peter 3:20) Pa-a, izwi lya kuti “amawumi” likupiliwula awantu​—akuli ukuti e Noa, umuci, awana wakwe watatu na wanyinavyala watatu.

• Icinyama. “E Leza watili: ‘Mu minzi kamuwe ivya wumi ivivule, ni vinyunyi kavipupuke mu nsi na mulwelele.’ Apano Leza watili: ‘Mu nsi kamuwe ivya wumi mu misango ye vyolivyo, ivitekwa nga na vino vikasela ni vinyama vya mu mpanga mu misango imilekanelekane.’ Swinya avino calinji.”​—Intaliko 1:20, 24.

•  Uwumi wa muntu nanti uwa cinyama. E Yehova wanenile e Musa ati: “Wonsinye wano wavwambanga uwumi wako wafwa.” (Ukufuma 4:19) Pano Yesu walinji mu nsi walanzile ukuti: “Ne kacema muzima; e kacema umuzima akatulila ing’onzi uwumi wakwe.”​—Yohani 10:11.

  Cinji aca kuti umuntu nga wacita cimwi nu “wumi wakwe wonsinye,” lyo cikusula ukuti wayipelesya ukuwomba na maka yakwe yonsinye. (Mateyu 22:37; Amasundo 6:5) Izwi lya kuti “uwumi” tungaliwomvya na pano tukulondolola vino icintu ca wumi cikalondesya. Fwandi tungati icitumbi nanti inyama yino yifwile, awumi uwuufwe.​—Impendwa 6:6; Imilumbe 23:2; Ayizeya 56:11; Hagayi 2:13.

▸ Icipa. 6, para. 5; Icipa. 15, para. 17

Amazwi ya ciHeberi ni ciGriki yano wapiliwula ukuti “umuzimu” mwe Baibolo wa Amalembo ya Calo Cipya yangapiliwula ivilekanelekane. Nomba nga wawomvya lyo-o izwi, lyo wakulanda pa cintu cino cisiloleka ndi vino umuza nanti icintu cino cikalenga umuntu nanti icinyama ukufuuta. Ya-a amazwi yangapiliwula ni vyelewulwa vya ku muzimu nanti umuzimu wutele wuno wawa amaka ya kwe Leza. E Baibolo asisambilizya ukuti kwawa cino cikatwalilila ukuwa nu wumi umuntu ndi wafwa.​—Ukufuma 35:21; Amalumbo 104:29; Mateyu 12:43; Luka 11:13.

▸ Icipa. 6, para. 5; Icipa. 15, para. 17

Gehena ancende yimwi yino yawa mupipi nu musumba wa Yerusalemu kuno wocelanga ivikunko. Kutawa uwusinincizyo uwuli wonsinye wuno wukalanjizya ukuti kwe yo-o incende akuno wocelanga awantu nanti inyama pano Yesu walinji mu nsi. Fwandi e Gehena asa ncende yino yisiloleka kuno awantu nga wafwa wakaya mu kupingulwa nu kupya umuyayaya. Pano e Yesu walandanga pe wano wakasumbilwa mu Gehena, walandanga vye pa kononwa kwa muyayaya.​—Mateyu 5:22; 10:28.

▸ Icipa. 7, para. 20

Lyo-o ali pepo lino Yesu wapefile pa kusambilizya awasambilizi wakwe ivya kupepa. Wakalita nu kuti ipepo lye Tatakulu nanti ipepo lya cilanjililo. Ku ca kulolelako, e Yesu watusambilizizye ukupepa ukuti:

• “Izina linu liwe ilitele”

  Tukapepa kwe Yehova ukuti ayize afumyepo umukwelengula wuno wawa pi zina lyakwe. Ukucita wo-o kulilenga awangeli wonsinye mwi yulu na wantu wonsinye mu nsi ukucindika izina lya kwe Leza.

• “Uwufumu winu wize”

  Tukapepa ukuti uwuteko wa kwe Leza wize wonone insi iya kwe Satana, pa kuti wize wutalike ukuteka nu kulenga insi ukuwa paradaise.

• “Ukulonda kwinu kucitwe mu nsi”

  Tukapepa ukuti Leza ayize acite ukulonda kwakwe mu nsi, pa kuti awantu wacivwila swinya awapwililike wize wikale mu Paradaise ku ciyayaya wulyanye vino Leza walondanga pa kutalika.

▸ Icipa. 8, para. 2

E Yehova wapekinye inzuwi ya kwe Yesu pa kupususya awantu ku luwembu ni mfwa. Inzuwi ya kwe Yesu ayino yavwambikwanga pa kuti awantu wangawa nu uwumi uwupwililike wuno Adamu wasovizye nu kuwa iviwuza vya kwe Yehova. Leza watumile Yesu mu nsi pa kuti ayize afwile awantu awawembu. Pa mulandu wa mfwa ya kwe Yesu, swe wantu twawa ni syuko lya kwikala umuyayaya nu kuwa nu wumi uwupwililike.

▸ Icipa. 8, para. 21; Icipa. 9, para. 13

Uwusesemo wa kwe Daniel mu cipandwa 4 ukatusambilizya ukuti Uwufumu wa kwe Leza walinji nu kutalika ukuteka mu 1914.

Uwusesemo: E Yehova walenzile Imfumu Nebukadneza ukulota iciloto cino calandanga pa vintu vino vyalinji nu kucitika ku nkolelo muno mwalinji icimuti cino waputuzile. Mwe co-o iciloto e Nebukadneza waweni icimuti cino caputuzilwe ukuti wacizwisile umusipi wacela ne kopa pa kuti citakuula pa “mpindi 7.” Yo-o impindi nga yiza yasila, icimuti calinji nu kutalika swinya ukukula.​—Daniel 4:1, 10-16.

Acani cino wo-o uwusesemo ukatusambilizya: Icimuti cikakwimililako ukuteka kwa kwe Leza. Pa myaka imivule, e Yehova awino wasontanga izyamfumu zya kuteka awina Israeli mu Yerusalemu. (1 Imilandu 29:23) Lelo zyo-o izyamfumu zitatwalilizile ukuteka amuno zyalesile ukuwa ni cisinka kwe Yehova. Mu mwaka wa 607 B.C.E. umusumba wa Yerusalemu wononilwe. Wo-o awuli umwaka wuno “impindi 7” yatalisile ukupendwa. (2 Izyamfumu 25:1, 8-10; Ezekiel 21:25-27) Pano Yesu walanzile ukuti, “e Yerusalemu alilyatanjilwa na wina nsi mpaka impindi ya wina nsi yize yikumane,” walandanga pa “mpindi 7.” (Luka 21:24) Fwandi tungati pano Yesu walinji mu nsi lyo “impindi 7” yitani yisile. E Yehova walayile ukuti walinji nu kusonta Imfumu pa nsilo ya “mpindi 7.” E Yesu, Imfumu yipya, alilenga awantu wa kwe Leza insi yonsinye wize wapaalwe umuyayaya.​—Luka 1:30-33.

Vino “impindi 7” yatalimpa: Nga twapenda “impindi 7,” amyaka 2,520. Nga twatalika ukupenda imyaka 2,520 ukutalicila mu mwaka wa 607 B.C.E., yikwiza yikutufisya mu mwaka wa 1914. Mwe wonye umwaka, apano Yehova wasonsile e Yesu, e Mesia ukuwa Imfumu mu Wufumu wakwe uwa mwi yulu.

Uzye twamanya wuli ukuti “impindi 7” yalinji amyaka 2,520? E Baibolo ikalanda ukuti impindi zitatu ne hafu acili conga na manda 1,260. (Ukuwumbulika 12:6, 14) Fwandi “impindi 7,”  acili conga nu kusanzya amanda 1,260 pa manda 1,260, akuli ukuti yandi yatupe amanda 2,520. Acino ukulingana nu wusesemo wuno wukalinganya “uwanda wonga ku mwaka,” amanda 2,520 acili conga ni myaka 2,520.​—Impendwa 14:34; Ezekiel 4:6.

▸ Icipa. 8, para. 23

Amazwi ya kuti “umungeli umukulu” yakalanjizya ukuti e Mikaeli “awino e songo pa wangeli wonsinye.” E Baibolo yalanda vye pa mungeli mukulu wenga, izina lyakwe we Mikaeli.​—Daniel 12:1; Yuda 9.

E Mikaeli awino akatungulula awangeli wa cisinka awa kwe Leza. Pa Ukuwumbulika 12:7 pa kati: “E Mikaeli na wangeli wakwe walwile ni cing’wina na wangeli wakwe colico.” Ibuku lya Ukuwumbulika likalanda ukuti e Yesu awino akatungulula awasilika wa kwe Leza, fwandi e Mikaeli ali zina linji ilya kwe Yesu.​—Ukuwumbulika 19:14-16.

▸ Icipa. 9, para. 4

E Baibolo nga yalanda pa manda ya kulecelezya lyo ikulanda pa ciputulwa ca mpindi cino iviwipe viliwacitika sana mu nsi lyo kwasyala vye katici ukuti Uwufumu wa kwe Leza wonone insi ya kwe Satana. Mpindi zimwi e Baibolo pa kulanda pa wusesemo wa manda ya kulecelezya, ikawomvya na mazwi ya kuti “insilo ya nsi” nanti “pano Umwana wa muntu aliwapo.”(Mateyu 24:3, 27, 37) “Amanda ya kulecelezya” yatalisile pano Uwufumu wa kwe Leza watalisile ukuteka mwi yulu mu mwaka wa 1914 swinya yalisila pano insi ya kwe satana yiliyononwa pa Amargedoni.​—2 Timoti 3:1; 2 Peter 3:3.

▸ Icipa. 9, para. 5

Nga ca kuti Leza wakatusya umuntu wino wafwile ukuwa nu wumi na swinya, lyo wamuzyulupula. E Baibolo yalanda pa wantu 9 wano wazyulupusile. Yalanda nu kuti e Eliya, Elisha, Yesu, Peter, ne Paulo awano wazyulupuzilepo awantu. Amaka ya kwe Leza ayano yalenzile wacite ivizungusyo. E Yehova walaya ukuti alizyulupula “awalungamane na wano watalungamana” pa kuti wize wikale mu nsi. (Imilimo 24:15) E Baibolo yalanda na pa wantu wano wakazyulupucila kwi yulu. Ko-o, akuzyulupuka kwe wano wapakwa nu muzimu nanti wano Leza wasola ukuya mukwikala ne Yesu mwi yulu.​—Yohani 5:28, 29; 11:25; Wafilipi 3: 11; Ukuwumbulika 20: 5, 6.

▸ Icipa. 9, para. 13

Ukupepa iviwa nanti ivimizimu, akwelezya ukulanda ni vimizimu ukupitila mu ng’anga nanti mu wili wensinye wino akakwivwana navyo. Awantu wano wakapepa imizimu wazumila mu cisambilizyo ca wufi ica kuti umuntu nga wafwa umuzimu weni wusifwa nu kuti wukakatucila mu ciwa ica maka sana. Iviwa vikazembeleka awantu pa kuti watakwivwila Leza. Mu kupepa iviwa mwasanzyamo nu kulawula, ukuwomvya intanda, uwulozi, ukucita ivinjelengwe, ukusenda awantu amaseya, ukuzawula, nu kwilula iviloto. Kwawa amabuku amavule, wa magazini, ivipampa, amafilimu, ni ndwimbo muno wakalanda ukuti ukupepa iviwa kutawipa. Intambi mvule izya pa vililo izikole, ukupa ivya wila ku mufwe, ukwizucizya uwanda wuno umuntu wafwizilepo, ukupyanika, ukulalika icitumbi mu ng’anda, vyonsinye vyo-o vingalenga umuntu atalike ukwivwana ni viwa. Ilivule awantu nga wakulonda ukuwomvya amaka ya viwa wakamwa imilembo.​—Wagalatiya 5:20; Ukuwumbulika 21:8.

▸ Icipa. 10, para. 10; Icipa. 16, para. 4

E Yehova we Leza Wa Maka Yonsinye, swinya awino wapanzile ivintu vyonsinye. (Ukuwumbulika 15:3) Awili umweneco wa vintu vyonsinye, swinya wawa na maka ni nsambu zya kuteka pe vyonsinye vino wapanga. (Amalumbo 24:1; Ayizeya 40:21-23; Ukuwumbulika 4:11) Wawikako amasundo ayakutungulula vyonsinye vino wapanga. E Yehova wakwata ni nsambu zya kusonta wanji ukuwa wakateka. Acino nga twatemwa Yehova swinya tukwivwila na masundo yakwe, lyo tukutunjilila imitecele yakwe.​—1 Imilandu 29:11.

▸ Icipa. 11, para. 10

Ukuponya uwuula akukoma umwana ku mufulo wino acili ali mu nda. Tutanga tulande ukuti umuntu aponizye uwuula nga ca kuti uwuula wononeka pa mulandu wa kuti te ali muwusanso, nanti nga te alwile nanti nga ca kuti kuli vimwi vino te vyacitika mu muwili wa mwanaci wino ali pawukulu. Umwanaci nga wawa nu wuula, umwana asiwa vye acilundwa iciyiwele mu muwili we nyina, lelo akawa amuntu nawe pa lwakwe.

▸ Icipa. 13, para. 5

Umuntu nga wamuwikamo uwazi lyo wamuwikamo ivintu ivikulu 4 vino vyapanga uwazi nanti conga pe vyo-o ukufuma ku wazi wa muntu winji nanti ukufuma ku wazi wuno wakasunjila mu cipatala. Ivintu ivikulu vino vyapanga uwazi ansandensande ntiswe, insandensande mbenzu, insandensande zino zikacinjilila ukufuma kwa wazi ni nsandensande zya minzi.

▸ Icipa. 13, para. 13

Mu Baibolo izwi lya kuti “ukusunda” lisisula ukupanika. Nga watusunda lyo watusambilizya, ukutunena ivya kukonka nu kutulunjika pe vimwi. E Yehova pa kusunda awantu asiwapanika nanti ukuwa nu wunkalwe. (Imilumbe 4:1, 2) Awakwasi wazipizile ukusambililako kwe vino Yehova akasunda awantu. E Yehova akasalapula icete sana awantu ica kuti wakatalika nu kutemwa ukusalapulwa. (Imilumbe 12:1) E Yehova watemwa awantu wakwe swinya akawasambilizya ni vya kucita. Akawapa ivya kukonka vino vingaleka wasolepo icete ivya kucita swinya vino vingawavwa ukwelenganyapo icete pa vintu nu kucita vino vingamusecelesya. Pano awakwasi wakusunda awana wawo, wazipizile ukuwavwa ukumanya umulandu wuno wazipizile ukuwela ni civwila. Awakwasi wazipizile nu kwavwa awana wawo ukukunda Yehova ni Zwi lyakwe, e Baibolo, swinya wazipizile nu kuwavwa ukwivwicisya ivisinka vino vyawamo.

▸ Icipa. 14, para. 13

Iviwa amizimu miwipe yino yisiloleka yino yawa na maka nkaninye. Iviwa awangeli wano wakacita iviwipe. Wa-a awangeli watalisile ukucita iviwipe pano wakanile ukwivwila Leza nu kuwa awalwani wakwe. (Intaliko 6:2; Yuda 6) Wapondocezile Yehova nu kuwa ku luwali lwa kwe Satana.​— Amasundo 32:17; Luka 8:30; Imilimo 16:16; Jemusi 2:19.

▸ Icipa. 16, para. 4