ISAMBILILO 03
Uzye Ungasuwila Baibolo?
Mwe Baibolo mwawa ukupanda amano ukuvule na malayo amavule. Ncepamwi ukalondesya ukusambilila vino Baibolo ikalanda lelo ukalanguluka nga ca kuti avya cisinka. Uzye kweni tungasuwila amalayo nu kupanda amano kuno kwawa mwi buku lino lyalemvilwe kali nkaninye? Uzye vino ikalanda vicili vikawomba napeyonye impindi? Uzye tungasuwila vino ikalanda pe vino ciliwa ku nkolelo? Awavule avino wakakwelenganya. Nawe isinincizizye we mweneco.
1. Uzye amalyasi yano yalembwa mwe Baibolo aya cisinka?
E Baibolo yikalanda ukuti yawa na mazwi “ayakusimichila.” (Ekawizya 12:10) Yikalanda na pe vino vyacitisile muno mwawa awantu wano walinjiko. (Wazyani Luka 1:3; 3:1, 2.) Wano wakazyula ivyakuzyula zyula na wano wasambilila pa vyakali, wazana ukuti ivifulo, awantu, imyaka na vinji ivyakali vino vyalembwa mwe Baibolo avyacisinka.
2. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti e Baibolo italeka ukuwomba?
E Baibolo ikalanda pa vintu ivivule vino vitamanyisilwe pano yalembwanga. Ku cakulolelako, ikalanda pa malyasi ye sayansi. Lelo pano yalembwanga awantu watasuwizile vino ikalanda pe ya-a amalyasi, walolanga nge vya wufi. Nomba, wa sayansi wiza wazana ukuti vyonsinye vino yalandapo pe sayansi avya cisinka. Molimonye amazwi yano yawa mwenemo “yakalandalila impindi zyonsi.”—Amalumbo 111:8.
3. Amulandu ci wuno tungasuwilila vino Baibolo yikalanda pe vino vilicitika ku nkolelo?
Mwe Baibolo mwawa amasesemo a yano yakalandila lya nkani ‘pa vintu vino vitani vicitike.’ (Ayizeya 46:10) Yalandizile lya nkani pa vintu ivivule lyo vitani vicitike nu kucitika. Swinya yalondolozile na vyonsinye vino vikucitika mwe ya-a amanda. Mwe lyo-o isambililo twalanda pa masesemo yamwi aya mu Baibolo. Vino yakaficiliswa avyakuzungusya!
SAMBILILA IVICILE PA-A
Lola vino e sayansi ikakwivwana ne Baibolo, nu kusambilila pa masesemo yamwi amacindame yano yawa mwenemo.
4. Vino sayansi ikalanda vikakwivwana ne Baibolo
Kali nkaninye awantu wamanyile ukuti insi yikala pe cimwi. Tambani e VIDYO.
Lolani vino vyalemvilwe mwi buku lya kwe Job imyaka 3,500 yino yapitapo. Wazyani Job 26:7, nu kulanzyanya lyo-o iwuzyo:
-
Amulandu ci wuno amazwi ya kuti “awika insi pa lwelele” yakatuzungusizya?
Kali awantu watamanyile vino aminzi yakapangwa mpaka pano cizile acifika ku ma 1800. Nomba mulole vino Baibolo yalanzile mupipi ni myaka 3,500 yino yapitapo. Wazyani Job 36:27, 28, apano mulanzyanye ya-a amawuzyo:
-
Acani cino wakunda pa nzila impepuke yino Baibolo yikalondololelamo vino aminzi yakapangwa?
-
Uzye ungati ya-a amawaliko yano wawazya yakwavwa ukutalika ukuvwilika nanti ukusuwila Baibolo?
5. E Baibolo yalandizile lya nkani pa vintu ivicindame vino vizile vicitika
Wazyani Ayizeya 44:27–45:2 nu kulanzyanya lyo-o iwuzyo:
-
Avyani vino Baibolo yalandizile lyankani pa kononwa kwe Babiloni lyo kucili ni myaka 200?
Ilyasi lyakali likalanda ukuti e Imfumu Sayirasi iya ku Persia na wasilikali wakwe wasansile Babiloni mu 539 B.C.E. b Wimvile umufolo pa kuti wapwezye aminzi mu luzi luno lwacinjilizile umusumba. Winjizile mu musumba ukwasowa ukulwa inkondo, amuno wazanile ivisakati viyusile. Nomba papita imyaka 2,500 ukufuma pano umusumba wa Babiloni wononezilwe, pe yo-o impindi wasyala avitalang’anda vitupunye. Telola vino e Baibolo yalandizile lya nkani.
Wazyani Ayizeya 13:19, 20 nu kulanzyanya lyo-o iwuzyo:
-
Uzye wo-o uwusesemo wakononwa kwe Babiloni waficilisizwe wuli?
Vino iviwumba vya musumba wa Babiloni mu Iraq vyasyala vikuloleka
6. E Baibolo yalandizile lya nkani pa vintu vino tukulola mwe ya-a amanda
E Baibolo ikatunena ukuti tukwikala mu ‘manda ya kulecelezya.’ (2 Timoti 3:1) Ulole vino e Baibolo yalandizile lya nkani pe yanye amanda yano tukwikalamo.
Wazyani Mateyu 24:6, 7, nu kulanzyanya lyo-o iwuzyo:
-
Uzye e Baibolo yalondolozile ukuti avyani vino viliwacitika mu manda ya kulecelezya?
Wazyani 2 Timoti 3:1-5, nu kulanzyanya ya-a amawuzyo:
-
Uzye e Baibolo yatili amiwele ci yino awantu waliwa nayo mu manda yakulecelezya?
-
Amiwele ci pe yo-o yino wewe walolapo?
WAMWI WAKATI: “Baibolo yalembwa vye na wantu.”
-
Acani cino calenga usinincizye ukuti tungasuwila e Baibolo?
IVISINKA VIKULU
Ilyasi lya kali, sayansi nu wusesemo, vyonsinye vyo-o vikalanjizya ukuti ungasuwila Baibolo.
Avyani Vino Wasambilila?
-
Uzye amalyasi yano yalembwa mwe Baibolo aya cisinka?
-
Amwinye mumwi muno e sayansi ne Baibolo vikakwivwana?
-
Uzye ukwelenganya ukuti e Baibolo ikalandila lya nkani vino vilicitika ku nkolelo? Amulandu ci wuno wasucila wowo?
MANYILAPO NA VINJI
Uzye e Baibolo yawipapo uwufi pa vye sayansi vimwi vino yalandapo?
“Uzye Vino Baibolo Ikalanda pe Sayansi Avisinka?” (Icipande ca pa webusayiti)
Avisinka ci vimwi vino Baibolo yalanda pa manda “ya kupelelecezya”?
“Amasesemo 6 aya mu Baibolo Yano Yakuficiliswa” (Ulupungu lwa kwa Kalinda, May 1, 2011)
Lola vino amasesemo yano yakalanda pa wuteko wa Grisi yizile ayaficiliswa.
Lola vino amasesemo ya mu Baibolo yavwizye umonsi wumwi ukutalika ukutemwa Baibolo.
“Nalolanga nge Kutawa Leza” (Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa Na. 5 2017)
Mungakunda na vyoo
AMAWUZYO YANO AWANTU WAKAWUZYAPO SANA
Uzye Isambililo lye Baibolo Ilya Nte zya kwe Yehova Lyawa Wuli?
Mwe lyoo isambililo lino Inte zya kwe Yehova wakasambilila na wantu uwiilanye, mungawomvya e Baibolo iyili yonsinye ino mukulonda. Mungitako na wali wonsinye wano mukulonda.
