Awantu awavule awamumipepele mwe ya-a amanda wangalola nga vino wazumilamo vyasimpwa pe vino Baibolo ikasambilizya. Nomba wo-o asa vino calinji kukutailika kwa ma 1500. Amulandu ci? Amuno awantu awavule watalinji ne Baibolo mu citundu cawo. Na co-o calenzile ukuti wapotwa ukulinganya vino wasabililanga mu ma Calici kwe vino Baibolo yikasambilizya. Ne wasimapepo nawo watawalondolelanga icete cete vino wasambilizyanga. Ibuku lyakuti History of the Christian Church likati “Icalici lya mu Switzerland lyakombezile. Amuno wa simapepo walinji ni miwele miwipe, wayicitilangavye vino wakulonda swinya wapupanga imizimu.”

 Pe yonye impindi apano e Huldrych Zwingli watalisile ukuvwamba icine ca mu Baibolo. Uzye wacizanile wuli? Uzye wacisile wuli pakuneneko wanji vino wasambilizile? Swinya avyani vino tungasambililako ku wumi wakwe nakwe vino wazumizilemo?

 Pano e Zwingli walinji mu pipi ni myaka 20, wizile atalika ukuvwambisya ukuwa we simapepo wa Kukatolika. Ndi vino cawanga pe yoyo impindi kwe wino akulonda ukusambilila wusimapepo, e Zwingli nawenye wazipizile ukusambilila pe philosophy (ivisambilizyo vya mano ya wantu), intambi zya ma calici nga na vino wa “father wa mwi Calici” walemvile—lelo vitalinji avya mu Baibolo.

 Uzye watalisile wuli ukuzana icine ca mu Baibolo? Pano walinji pa university mu Basel ku Switzerland, wazanilweko pano Thomas Wyttenbach, wasuzizye vino wapanikanga wino wacita uluwembu. a Ukulingana ne kalemba wa malyasi wumwi, e Zwingli “wasambilizile kwe [Wyttenbach] ukuti imfwa ya kwe Yesu pakutalika yapilwe pa mulandu wa membu zitu.” (1 Peter 3:18) Pano wasambilizile ukuti inzuwi ya kwe Yesu ayino yikalenga imembu zitu ukutetelwa, wizile akana icisambilizyo cakuti umuntu angatetelwa imembu nga cakuti walipila impiya ku ntunguluzi zya wa simapepo. (Imilimo 8:20) Nanti ciwe wo-o, watwalilizile na masambililo yakwe aya wusimapepo swinya wizile awa we Simapepo mwi Calici lya wakatolika lyo ali ni myaka 22.

 Pano e Zwingli walinji ni myaka mu ma 20, wayisambilizizye iciGreek pakuti ayivwicisye iciGreek cino walembezilemo Itestamento Lipya. Swinya pano wizile apituluka mwe vino Erasmus walemvile, wazanile ukuti vino Baibolo yalanda ukuti e Yesu wenganye awili kawicizyanya pakasi ka wantu ne Leza avyacisinka. (1 Timoti 2:5) Na cino cafumilemo acakuti e Zwingli watalisile ukuvwilika icisambilizyo ca kwa Katolika icakuti umuntu angawomvya awatakatifu pa kulanda ne Leza.

 Pano e Zwingli wafisizye imyaka mu ma 30, apano wizile atalika ukuvwambilizya nkani icine. Lelo pe yonye impindi wawombangako na wu chaplain (akuli ukuti walinji we simapepo wino wapepelelanga awasilika). Wawomvile wo-o umulimo mu nkondo indekane ndekane zino awina Europe walwile pakuti watungulula Italy. Pa nkondo ya Marignano yino yalinjiko mu 1515, e Zwingli Waweni kuno wakatolika awavule wakukoma wakatolika wawuye. Pa nsizi vye ya myaka yitici, e Zwingli wakopolozile amawaliko ya ciGreek swinya amawawaliko amavule wayasunjizile ku mutwe. Mu 1519, watalisile ukwikala mu Zurich, muno mwaciticilanga sana ivya ma muvikanza vya nsi nanti ama politiki ku Swizerlanda. Konye akuno wizile azumila ukuti awa mu ma Calici wazipizile ukuleka ukusambilizya ivisambilizyo vyonsinye vino vitakulingana na vino Amawaliko yakalanda. Uzye walinji nukwavwa wuli wanji ukuzumila mwe vino wazumizile?

 E Zwingli wasuwizile ukuti awantu walinji nu kukana ivisambilizyo vyawufi nga wamanya vino Baibolo yikalanda. Acino pano wizile awamusola ukuwa we simapepo kwi calici ililumbuke ilya Grossmünster mu Zurich, watalisile ukusambilizya mukusipa. Atawazyanga mwe lectionary b ya ciLatin yino wasimapepo wawazyanga pa myaka imvule, lelo watalisile ukuwizya ilandwe ukufuma mwe Baibolo, cila cipande pakutalika panka ku nsilo. Ukucila ukukolowozya wa Father wi calici ukulondolola amawaliko, walekanga ukuti amawaliko yayilondolola ayeneco. Wacitanga wo-o ukupitila mukuleka amawaliko ya mu Baibolo amatonte ukulondolola amawaliko amawome.—2 Timoti 3:16.

 Pano , Zwingli wawizyanga wavwizye awantu ukumanya ukuti e Baibolo ingawavwa cilawanda mumikalile yawo. Wawasambilizizye mwe Baibolo pamiwele mizima, ukuti calinji aciwipe ukupepa Mariya e mama wa kwe Yesu, ukupepa ku wa takatifu, ukukazya utuluwi nga na pa miwele miwipe yino wa simapepo wakweti. Uzye awantu wacisile wuli? Pano wawizizye umuku wakutacilako, awantu wamwi walanzile ukuti: “Tusitela twivwepo ukusambilizya kwa musango wo-o.” E kalemba wa malyasi yakali walanzile pa wantu wa Katolika wano Zwingli wasambilizizye ukuti: “Wonsinye wano walesile ukuya kwi calici pamulandu ni miwele miwipe yino wa simapepo wakweti wanyocezile.”

 Mu 1522, wasimapepo welezizye ukuwomvya amapolitiki ya Zurich pakulesya awantu ukuleka ukucita vino icalici lya Katolika lyalandanga. Co-o calenzile wape Zwingli umulandu wakukana konka lyo-o isundo. Acino pa mulandu wa kuti atalondanga vino wasambilizile viyevye mu minzi, wizile aleka ukuwa we simapepo kwi calici lya Katolika.

 Kweni nanti acakuti walesile wusimapepo, watwalilizile ukwelezya na maka ukuwizizya wanji pakuti wazumile mwe vino wazumizilemo. Wamanyisilwe nkaninye ku wantu pa mulandu ni misambilizizye yakwe swinya co-o calenzile nu kuti awa muvikanza vya nsi mu Zurich wateyelezya kwe weliwe. Wo-o vino wamuteyelezyanga, calenzile ukuti azifyeko nanti ukupilula imisambilizizye mu ma calici ya mu Zurich. Ku cakulolelako mu 1523 wanenile wasongo wa mu vilye awa mu Zurich ukulesya imisambilizizye yonsinye mu ma calici yino yitalingine na Mawaliko. Ne mu 1524 wawanenile ukuti wawinde ukupepa utuluwi. Wa-a wakapingula wawombezile ponga na wantu wano wamutunjililanga nga na wantuvye wanji kukonona iviluwi, ivikomelo, ivikope nga ni vintu vyakali. Ibuku lyakuti Zwingli—God’s Armed Prophet likati; “Ukulunda pe vino wano wafumanga ku scandinavia wacitanga, akuli ukuti ukonona amang’anda ya mapepo, Icalici lino watinji Western Church lisitela lilolepo uwononi wuno wacitisile insi yonsinye.” Pano cafisile mu ma 1525 e Zwingli, wawalenzile nu kuti wapilule ama calici ukuwa avipatala nu kuzumilizya ukuti awonsi na wanaci wano walapanga ukukana twala nu kutwalwa pakuti wawombela wanji, watwala nu kutwalwa. Walanzile nu kuti pakuzevya kuno wa katolika wakakwita ukuti Mass wapyanicizyepo ukuzevya kunji kuno amawaliko yalanda ukuti awina Klistu wazevya. (1 Wakorinte 11:23-25) Amalyasi ya ku kali yakalanda ukuti ukuwombesya kwe Zwingli, kwalenzile imipepele ya mu Zurich na wa mu vikanza vya nsi ukulemenkana. Swinya co-o capekanizizye inzila iyakuti icalici lya wa Protestanti nanti wano wakananga ivisambilizyo vya wa Katolika lize lipangwe.

 Umulimo uwucindame wuno e Zwingli wawomvile awakupiliwula Baibolo. Muma 1520, wawombezile ponga na wasambi pakupiliwula ici Heberi ni ciGreek, mucitundu muno yalembezilwemo. Ukuwomvya e Septuagint ya ciGreek ne Vulgate ya cilaLatin. Wawomvizye inzila impepuke. Wawazyanga e versi yonga na yonga mucintundu muno yalembezilwe nga namu ma Baibolo yano wapiliwuzile kali. Walanzyanyanga uwupiliwulo we versi nga nukulemba vino wazana. Wawombesizye nkaninye icakuti mu 1531 wizile awafumya e Volume yonga iye Baibolo ya Zurich.

 E Zwingli cifwile walinji ni cisinka, lelo atacindisile vino wanji wazumizilemo swinya walinji amunkalwe. Kucakulolelako, mu 1525, wizile ayisanzya mu vyongo pano wano wakananga icisambilizyo cino weni wazumizilemo icakuti awana wazipizile ukubatizwa. Pano icilye ca milandu capinguzile ukuti wakome wonsinye wano wakananga ukuti awana watazipizile ukubatizwa, atakanile nanti ukulanda ukuti co-o citalinji icete. Wawuzizye ni ntunguluzi zya vikanza vya nsi ukunena awasilika ukuti wapaticizya awantu ukuzumila mu visambilizyo ivipya. Lelo nanti ciwe wo-o wamwi awa mu ncende mvule izya Katolika mu Switzerland wavikanile. Co-o calenzile ukuti kuwe inkondo, icakuti e Zwingli wapisile ponga na wasilika ukufuma ku Zurich ukuya kuno walwilanga inkondo. Konye akuno wayile awamukomela lyo ali ni myaka 47.

 Nanti acakuti e Zwingli atalumbusile nkani ngati we Martin Luther ne John Calvin, wacisileko vimwi vino vyapiluzile ivintu. E Zwingli wakanile ivisambilizyo vya calici lya wa Katolika ukwasowa ukupita na mumbali ukucila e Ruther. Swinya co-o calenzele ukuti cipepucile awantu ukwiza zumila ivisambilizyo vya kwe Calvin. Wo-o awuli umulandu wuno e Zwingli wakamwitila ukuti Umonsi Waciti Tatu pe Wano Walinji ama Protestanti.

 Mwe vino Zwingli wawomvile mwawa ivizima ni viwipenye. Kucakulolelako, pakuti asalanganye nanti ukuwizizyako wanji pe vino wazumizilemo, wizile ayisanzya mu nkonda na muvikanza vya nsi. Wo-o vino wacisile, waposilwe ukukolanya icakulolelako ca kwe Yesu wino atayisanzyangapo mu vikanza vya nsi swinya wino wasambilizyanga awasambi wakwe ukukunda awalwani wawo, asakuwakoma awe.—Mateyu 5:43, 44; Yohani 6:14, 15.

 Pa mpindi iyili yonganye wakamwizuka ukuti walinji amusambi we Baibolo wino wawombesyanga na maka ukusambilizyako wanji vino wasambilizile. Wazanile ivivule pa cine ca mu Baibolo swinya wavwizyeko wanji ukusambilila pe co-o icine.