1-2. Londololani vino calinji pano Yesu atani alande amazwi ya kulecelezyako pa wanda wuno wafwanga.

CALINJI APA Nisani 14 mu 33 C.E lyo ni lanzi lisenusile. E Yesu lyo wamupile umulandu wa wufi wuno atacisile. Wamumile, wamupumizye swinya wamupamantizile pa cimuti ku makasa na ku manama. Nga wati alande nanti ukufuta akwivwa uwulumila nkaninye. Lelo pa mulandu wakuti ali na mazwi amacindame, wasuka walanda.

² Lekani tulande pa mazwi yano Yesu walanzile pano walinji pa cimuti ca kuculilapo nu kulola vino tungasambililako. Ukucita wo-o kwandi kutwavwe ukumanya vino tungacita pa kumwivwila.​—Mat. 17:5.

3. Awaweni wano Yesu walandanga pano watili “Tata watetele”?

³ Avyani vino Yesu walanzile? Pano walinji pa cimuti ca kuculilapo wapefile ukuti: “Tata watetele.” Uzye awaweni wano Yesu walondanga ukuti e Yisi awatetele? Amazwi yano wakonkinyepo, ayano yakatwavwa ukumanya wano walandangapo. Watili: “Watamanyile cino wakucita.” (Luk. 23:33, 34) Afwile walandanga pa wasilika awina Roma wano wamupamantizile pa cimuti ca kuculilapo. Amuno watamanyile ukuti amwana wa kwe Leza. Swinya afwile walandanga na pe wano walinji mwi wumba wano wapundanga ukuti wamukome wano walinji nu kumusuwila ku nkolelo. (Imili. 2:36-38) Nanti aca kuti e Yesu atacisile umulandu wumwi uwa kufwilapo, atapasile wano wamucuzizye nu kumukoma. (1 Pet. 2:23) Lelo walenzile kwe Yisi ukuti atetele wano wamukomanga.

4. Avyani vino tungasambilila kwe vino Yesu wayikundizile ukutetela wano wamukomanga?

 ⁴ Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? Nasweswenye tuzipizile ukuyikundila ukutetela wanji ndi vino Yesu wacisile. (Kolo. 3:13) Awantu wamwi ukuwikako na walupwa lwitunye, wangatalika ukutucuzya pamulandu wakukamanya vino twazumilamo nanti cino tukacitila ivintu vimwi. Wangatuwipizya uwufi, ukutukwelengula, ukutulepulila amabuku nanti ukututinya ukuti walitucita iciwipe. Lelo ukucila ukuwafulilwa, tuzipizile ukuwapepelako kwe Yehova kuti awavwe pa kuti wize wasambilile icine. (Mat. 5:44, 45) Impindi zimwi cisipepeka ukutetela umuntu maka maka nga cakuti watuluvyanya sana. Lelo icisinka aca kuti nga twakana ukutetela wanji, tukayiletelela swe weneconye. E nkazi wumwi walanzile ukuti: “Nizile injiluka ukuti nga natetela wumwi lyo ntakusula ukuti nivwile icete pe vino wanduvinye. Lelo lyo nkusula ukuti ntakulonda ukutwalilila ukumufulilwa.” (Amalu. 37:8) Nga twasolapo ukutetela wanji, tukasulako kwe vino watuluvinye nu kuleka ukupita ni cintu ku nsingo.​—Efes. 4:31, 32.

5. Acani cino Yesu walaile icipondo cino wapamantizile ponga na weliwe, swinya amulandu ci wuno wacilaizile?

⁵ Avyani vino Yesu walanzile? Ivipondo viwili vyapamantizilwe ponga ne Yesu. Pa kutalika vyamukwelengulanga. (Mat. 27:44) Lelo wenga walesile ukumukwelengula. Wizile azana ukuti e Yesu atacisile iciwipe cimwi. (Luk. 23:40, 41) Icikulu nkani wizile asuwila ukuti e Yesu walinji nu kuzyulupuka nu kuwa imfumu. Wanenile e Yesu ukuti: “Yesu uyize unjizuke pano uliwa we mfumu mu wufumu wako.” (Luk. 23:42) We-e umonsi walanjizizye ukuti walinji ni suwilo iliwome nkaninye! E Yesu wamwasusile ukuti: “Na cawuzimanye uliwa nani [asa mu wufumu, lelo] mu Paradaise.” (Luk. 23:43) Pa kulanjizya ukuti atalayanga awavule wawomvizye amazwi yakuti “Nkukunena,” “uliwa,” ni lyakuti “nani.” E Yesu walaile co-o icipondo cino calinji mupipi nu kufwa, amuno wamanyile ukuti e Yisi akatetela.​—Amalu. 103:8.

6. Avyani vino tukusambilila ku mazwi yano Yesu wanenile icipondo?

⁶ Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? E Yesu akakolanya sana e Yisi. (Hebe. 1:3) E Yehova akalondesya nkaninye ukututetela. Lelo angatutetelavye nga twalanjizya ukuti tulapizile ku viwipe vino twacita swinya twasuwila na mu nzuwi ya kwe Yesu Klistu. (1 Yoh. 1:7) Wamwi cingawawomela ukuzumila ukuti e Yehova angawatetela ku viwipe vino waluvinye kali. Nga cakuti namwemwe avino mukayivwa, teyelenganyani katici pe co-o cino cacitisile: Pano kwasyazilevye katici ukuti e Yesu afwe, wivwizile icipondo uluse cino cizile acitalika ukumusuwila. Nga ca kuti e Yesu walanjizizye uluse kwe co-o icipondo, uzye Yehova weni angapotwa ukulanjizya uluse ku wawomvi wakwe wano wakakwelezya na maka ukukonka amasundo yakwe?​—Amalu. 51:1; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. Ukulingana ne Yohani 19:26, 27 amazwi ci yano Yesu wanenile Mariya ne Yohani, swinya acani calenzile ukuti alande?

⁷ Avyani vino Yesu walanzile? (Wazyani Yohani 19:26, 27.) E Yesu walondesyanga sana ukusakamala mama wakwe wino pamwi walinji we mukamfwilwa pe yoyo impindi. Awanyina wa kwe Yesu walinji nu kusakamala mama wawo ku muwili. Nomba uzye weweni wino walinji nu kusyala akumwavwa ukuwomya wuciwuza wakwe nu Leza? Amuno patawa uwusinincizyo wumwi wuno wukalanjizya ukuti awanyina wa kwe Yesu lyo watalika ukumukonka pe yo-o impindi. Nomba nanti ciwe  wo-o, e Yohani weni lyo kali kali amutumwa wa kwe Yesu swinya e ciwuza wakwe uwa pa mwezo. E Yesu walolanga wonsinye wano wapepanga Yehova ukuti alupwa lwakwe. (Mat. 12:46-50) Wakunzile nkaninye e mama wakwe, swinya walondanga ukuti pano atani afwe amusile wino walinji nu kusyala akumusakamala. Awuli mulandu wuno wapezile Yohani umulimo wakusyala akumusakamalila e mama wakwe. Wanenile e Mariya ukuti: “Umwanako weyo!” E Yohani nawe wamunenile ukuti: “Nyoko weyo!” Ukufuma pe wulyanye uwanda e Yohani walinji ngati amwana kwe Mariya. Swinya wamusakamalanga ngati we nyina wino wamuleta. Ala vino Yesu wacisile vikalanjizya ukuti wakunzile nkaninye nyina wino wamusunzile  ukufumilila pa nkwatwa yakwe mpaka na pano wafwile!

8. Avyani vino tungasambililako ku mazwi yano Yesu wanenile Mariya ne Yohani?

⁸ Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? Wuciwuza wuno tungakwata na wanawitu na wankazi wungacila na pe walupwa wano twakwatwa nawo. Walupwa lwitu mpindi zimwi wangatukanya nanti ukutusya. Lelo Yesu watulaya ukuti, nga twatwalilila ukuwa awa cisinka kwe Yehova na kwi wungwe tulipocelela ivintu “ukucila pa miku 100” pe vino twasya. Tulizana awana awonsi na wanaci, wa tata na wamayo. (Mar. 10:29, 30) Uzye mukayivwa wuli pa kuwa mwi wungwe muno mwawa awantu wano walemenkana pa mulandu wi suwilo nu kukunda e Yehova na wina Klistu wawuye?​—Kolo. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Avyani vino tungasambililako ku mazwi yano Yesu walanzile pe Mateyu 27:46?

⁹ Avyani vino Yesu walanzile? Pano kwasyazilevye katici ukuti afwe walanzile amazwi ya kuti: “Leza wane, Leza wane, nga wansila cani?” (Mat. 27:46) E Baibolo yitalondolola umulandu wuno Yesu walandizile wo-o. Nomba kwawa vino tungasambililako kwe ya-a amazwi. Ica kutalicila cino tungasambililako aca kuti waficilisyangavye uwusesemo wuno wawa pa Amalumbo 22:1. * Cinji aca kuti, ya-a amazwi yakalanjilila ukuti e Yehova atacinjilizile umwana wakwe pano wafwanga. (Job 1:10) E Yesu wilusile ukuti e Yisi wazumilizizye awalwani wakwe ukumwelezya mpaka na kumfwa. Kutawa umuntu uwili wensinye wino welezwa ndi vino Yesu welezizwe. Swinya ya-a amazwi yakatusambilizya ukuti e Yesu atacisile umulandu uwuli wonsinye uwakufwilapo.

10. Avyani vino tungasambililako ku mazwi yano Yesu wanenile Yisi?

¹⁰ Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? Ica kutalicila aca kuti tutazipizile ukwenecela ukuti Yehova angatucinjilila ku ntazi zino zingelezya isuwilo litu. Wulyanye vino calinji kwe Yesu, tuzipizile ukwenecela ukuti manda yamwi tungelezwa ukufika na ku mfwa. (Mat. 16:24, 25) Nomba icisinka cino twamanya aca kuti e Leza atalileka twelezwe ukucila pe vino tungapotwa ukusipicizya. (1 Kor. 10:13) Cinji cino tukusambililako kwe Yesu aca kuti, mpindi zimwi tungafyengwa. (1 Pet. 2:19, 20) Awantu wakatucuzyan pa mulandu wakuti tusi swe wa munsi swinya tukakwimililako uwunte ku cisinka. (Yoha. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) E Yesu wamanyile umulandu wuno Yehova walesile ukuti acule. Lelo awawomvi wakwe Yehova wamwi awa ku nsizi na wamwe yanye amanda impindi zimwi wayiwuzyapo umulandu wuno e Yehova akazumilizya ivintu vimwi ukuwaciticila. (Haba. 1:3) Lelo nanti ciwe wo-o, e Leza witu uwaluse swinya umutekanye asiwalola ukuti watawa ni suwilo. Akalola ukuti wakalondekwa ukusansamusya kuno kukafuma kwe weliwe.​—2 Kor. 1:3, 4.

11. Amulandu ci wuno Yesu walandizile amazwi yano yawa pe Yohani 19:28?

¹¹ Avyani vino Yesu walanzile? (Wazyani Yohani 19:28.) Amulandu ci wuno Yesu walandizile ukuti: “Ulusala lwanduma”? Wacisile wo-o “pa kuti amawaliko yafiswe,” akuli ukuti uwusesemo wa pa Amalumbo 22:15, wuno wukati: “Ku nsingo yane kwakalanguka ngati alitukumbu, nu lulimi lwane lukalematila ku camvu.” E Yesu afwile wivwile sana ulusala pa mulandu nu kucula kuno wacuzile, ukuwikako nu wulumila wuno wivwanga pano walinji pa cimuti ca kuculilapo. Walondanga aminzi pa kuti amale ulusala luno wakweti.

12. Avyani vino tukusambilila ku mazwi yano Yesu walanzile aya kuti “Ulusala lwanduma”?

 ¹² Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? E Yesu ataweni ukuti aciwipe ukulanda vino wayivwile. Nasweswenye tuzipizile ukulanda vino tukuyivwa nanti aca kuti asalivule pano tukanena awantu vino tukupitamo mu wumi. Nomba nga tukulonda ukuti wamwi watwavwe tuzipizile ukulanda. Ku cakulolelako, nga cakuti tukulonda ukuya mukukala vimwi nomba tukosile tusi na maka, tunganenako e ciwuza wumwi ukututwala. Ne mpindi zimwi nga twalwala tunganenako e ciwuza witu ukututwala ku cipatala. Nga twafupulwa tungalondololelako e eluda nanti winji e songo vyakwe Leza wino angatwivwicisya nu kutuwomelezya. (Imilu. 12:25) Twakwizuka ukuti awanawitu na wankazi watukunda nkaninye. Swinya wakalonda ukutwavwa “mu ntazi.” (Imilu. 17:17) Lelo watanga wamanye vino tukwivwa na vino tukwelenganya sukavye nga ca kuti twawanena.

13. Avyani vino Yesu waficilisizye pa kutwalilila ukuwa ni cisinka mpaka ni mfwa?

¹³ Avyani vino Yesu walanzile? Pano cafisile kuma 15:00 pa Nisani 14, e Yesu wapunzile nizwi ikulu ukuti: “Kanonzi casila!” (Yoha. 19:30) Amazwi yano Yesu walanzile pano wati awafwa, yakatusambilizya ukuti wacisile vyonsinye vino Yehova wamutumile ukwizacita munsi. E Yesu waficilisizye ivintu ivivule wowo vino watwalilizile ni cisinka mpaka ni mfwa yakwe. Ica kutalicila, walanjizizye ukuti e Satana we cawufi. E Yesu walanjizizye ukuti umuntu umupwililike angatwalilila ni cisinka mpaka ni mfwa asa mulandu na vino Satana angacita. Ica citi wili, e Yesu wapile uwumi wakwe ukuwa inzuwi. Imfwa yakwe yalenga awantu awavule ukuwa nu longo lwa kuwa iviwuza vya kwe Leza nu kuwa ni suwilo lya kwikala umuyayaya. Ica citi tatu, walanjizizye ukuti e Yehova awino wayana ukuteka. Swinya wafumizyepo umukwelengula wonsinye pi zina lya kwe Yisi.

14. Avyani vino tuzipizile ukuvwambisya ukucita cila wanda? Londololani.

¹⁴ Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? Cila wanda tuzipizile ukuwombesya pano amaka yitu yangapelela ukuwa awa cisinka kwe Yehova. Mwivwe amazwi yano Umwanawitu Maxwell Friend wino wasambilizyanga mwi sukulu lya Gileadi walanzile pa wucisinka. Ya-a amazwi wayalanzile mwi lyasi lyakwe pa kulongana kwa nsi imvule. Watili: “Nga kuli vimwi vino mukulonda ukulanda nanti ukucita pa wanda wilelo citani. Amuno mwamanya wuli nga mulifikako mutondo? Mwalola uwanda uwuli wonsinye wuno muli nu wumi ngati awuli wanda wa kulecelezyako ukucita cino cingalenga mwize muwe nu wumi wa muyayaya.” Acino cila wanda lekani twakwelezya na maka yitu yonsinye ukucita icilungamane. Lekani twalola ngati awuli wandavye wuno twasyala nawo uwa kulanjizya wucisinka witu kwe Yehova. Nga twacita wo-o nasweswenye tulilanda ukuti, “Yehova njelezizye na maka yane yonsinye ukuwa ni cisinka kwe wewe. Ndanjizizye ukuti e Satana we cawufi, ncindisile izina lyako ilitele nu kutunjilila imitecele yako!”

15. Ukulingana ne Luka 23:46, acani cino Yesu wasuwizile?

¹⁵ Avyani vino Yesu walanzile? (Wazyani Luka 23:46.) E Yesu wasuwizile nkaninye Yisi. Wamunenile ukuti: “Nalemeka uwumi wane mu makasa yako.” E Yesu wasuwizile ukuti wino angamuzyulupulavye we Yehova mutupunye. Swinya wasuwizile ukuti atalinji nu kumwiwilila.

16. Avyani vino mwasambililako kwe vino vyaciticizile umwanawitu uwa myaka 15?

 ¹⁶ Avyani vino tungasambilila ku mazwi ya kwe Yesu? Mwatwalilila awa cisinka kwe Yehova na pano uwumi winu wawa mu wusanso. Cino cingamyavwa ukucita wo-o, akusuwila Yehova nu” mwezo winu wonsinye.” (Imilu. 3:5) Wonye wo-o avino e Nte uwi zina lya kuti Joshua uwa myaka 15 wacisile pano wamulemile ni ndwala imbipe nkaninye. Wakanile imipozezye yino yapusine na vino amasundo ya kwe Leza yakalanda. Pano kwasyala katici ukuti afwe, wanenile mama wakwe ukuti: “Mayo indi mu makasa ya kwe Yehova. Swinya ntakuvwilika nanti katinye ukuti nanti nafwanye e Yehova alinzyulupula. Amuno amanyile vino nkwelenganya na vino nkuyivwa. Namutemwa nu mwezo wane wonsinye.” * Fwandi swensinye tuzipizile ukuyiwuzya ukuti, ‘Uzye isuwilo lyane nga liza lyelezwa kwe vimwi vino vingalenga nu kuti imfwe, nditwalilila ukusuwila ukuti Yehova alinjizuka?’

17-18. Avyani vino twasambilila? (Lolani na kambokosi kano kakuti “ Vino Tungasambilila ku Mazwi Yakulecelezya Yano Yesu Walanzile Pano Atani Afwe.”)

¹⁷ Ala tungasambilila ivivule nkaninye ku mazwi yano Yesu walanzile pano wafwanga! Amazwi yano walanzile yakatwizusyako ukuti tuzipizile twatetela wanji nu kusuwila ukuti e Yehova nasweswenye alitutetela. Twawa nu longo lwa kuwa mu lupwa lwa kwe Yehova muno mwawa awanawitu na wankazi wano wakayikundila ukutwavwa. Lelo nga tukulonda ukuti watwavwe tuzipizile ukuwanena. Twamanya ukuti e Yehova alitwalilila ukutwavwa ukusipicizya intazi iyili yonsinye yino tungapitamo. Swinya twasambililila nu kuti, tuzipizile twalola uwanda uwuli wonsinye ngati awuli wuno tusyazilevye nawo uwakulanjizya wucisinka witu kwe Yehova nu kusuwila ukuti nanti twafwanye, alituzyulupula.

¹⁸ Tungasambilila amasambililo amacindame nkaninye ku mazwi yano Yesu walanzile pa cimuti ca kuculilapo. Nga tukuwomvya vino twasambilila lyo tukwivwila amazwi yano Yehova walanzile pa mwana wakwe aya kuti: “Mwivwanji.”​—Mat. 17:5.