1. Uzye e Satana wakolana wuli ne kavwima wanyama?

 E KAVWIMA cino akalonda akulema inyama nanti ukuyikoma. Angawomvya iviteyo ivipusane pusana, nge avilyanye vino walandapo na mwe Baibolo. (Job 18:8-10) Uzye e kavwima pakuti aleme inyama akacita wuli? Akamanyicisya inyama. Kucakulolelako akamanya kuno yatemwa ukuya, vino yakunda, niciteyo cino angawomvya pakuti ayileme. Wonye wo-o avino ne Satana wawa. Akakwelezya na maka ukutumanya icete. Akalola kuno twatemwa ukuya na vino twakunda. Apano apanga iciteyo cino cingatulema pano tutakwenecela nu kwenecela. Lelo e Baibolo ikatunena ukuti nga watulema, tungafyontomoka nu kusamala. Swinya yikatunena na vino tungacita pakuti atakatuleme.

2. Aviteyo ci viwili vino e Satana akawomvya sana?

² Iviteyo vino e Satana akawomvya sana acilumba nu kuvwambisya ukuwa ni vivule. * Swinya wawomvya vyo-o iviteyo pa myaka imivule. Wawa ngati we kalema wa vinyunyi wino akaviweleleka pa kuti vilemwe mulukonje. (Amalu. 91:3) Lelo tutazipizile ukulemwa kwe Satana. Amulandu ci? Amuno e Yehova watusokololela iviteyo vyonsinye vino Satana akawomvya.​—2 Kor. 2:11.

3. Amulandu ci wuno mu Baibolo mwawela amalyasi yamwi?

³ Inzila yonga yino Yehova akatwavwizyamo ukukanawa ni cilumba nu kuvwambisya ukuwa ni vivule akupitila mu kutunenako pa wawomvi wakwe wamwi wano walinji nayo imiwele. Twandi tulole vino Satana wawomvizye vyonye iviteyo pa kulema wamwi wano wawombezile e Yehova pa myaka imivule. Uzye co-o cikusula ukuti cingatuwomela ukulewuka co-o iciteyo? Awe. E Yehova wazumilizizye ukuti vyo-o vilembwe pa kuti  viwe “awusoce kwe sweswe.” (1 Kor. 10:11) Wamanyile ukuti tungasambililako pa kuti tulewuke nanti ukukanalemwa ku viteyo vya kwe Satana.

4. Avyani vino vingafumamo nga tuli ni cilumba?

⁴ E Satana akalonda twawa ni cilumba. Amuno wamanya ukuti nga twawa ni cilumba tungawa ndi vino weliwe swinya tutanga twize tuwe nu wumi wa muyayaya ku nkolelo. (Imilu. 16:18) Awuli mulandu wuno Paulo wasocezile ukuti umuntu azipizile ukucenjela sana pa kuti atawa ni cilumba nu ‘kupingulwa ndi vino Satana wapingulwa.’ (1 Tim. 3:6, 7) Co-o cingatuciticila swensinye asa mulandu ni myaka yino twawombela Yehova.

5. Ukulingana ne Ekawizya 7:16, 20, uzye umuntu angalanjizya wuli ukuti ali ni cilumba?

⁵ Awantu wa cilumba wakayikunda. E Satana akalonda twawika amano ku vintu vya palwitu ukucila ukuwika amano kwe Yehova maka maka nga tukupita mu ntazi. Ku cakulolelako, nga wamiwipizyapo nanti wamifyengapo e Satana angatemwa ukuti mufulilwe Yehova nanti awanawitu. Swinya angatemwa mwakwelenganya ukuti inzila inzima iya kumalilamo intazi, akukonkavye vino mweweneco mukulonda ukucila ukukonka vino Yehova watupekanizizya mwi Zwi lyakwe.​—Wazyani Ekawizya 7:16, 20.

6. Avyani vino mwasambililako kwe nkazi wa ku Netherland?

⁶ Teyelenganyani pe nkazi wa ku Netherlands wino wayivwanga uwuwi nkaninye pe vino wanji waluvyanyanga. We-e e nkazi wapinguzilepo ukuti aleke ukwizya nawo. Nomba walanzile ukuti: “Natalalilwanga swinya cambomelanga ukuwatetela, ica kuti nanenile ne wakwane ukuti tucintile mwi wungwe linji.” We-e e nkazi wayile atamba e JW Broadcasting^® ye March 2016. Mwe yo-o programu wasambilizile vino angacita nga ca kuti wanji wacita vino atatemilwe. Walanzile ukuti, “Nasambilizile ukuti nzipile ukuyicefya nu kulola vino ningazifya imiwele yane ukucila ukwelenganya pa kupilula awanawitu na wankazi. Swinya yanjavwizye ukuwika amano kwe Yehova na kumitecele  yakwe.” Cino tukulandapo aca kuti mwasintilila pe Yehova, mwamunena ukuti awamyavwa ukulola wanji ndi vino akawalola. Amuno nawenye akalola iviluwo vyawo lelo akawatetela. Swinya akalonda na mwemwenye mwatetela wanji.​—1 Yoh. 4:20.

7. Avyani vino vyaciticizile Imfumu Uziya?

⁷ Icilumba calile Uziya Imfumu ya Yuda pa kukanakonka vino wamunenile nu kuwomba umulimo wuno atazumilizizwe. E Uziya pa kutalika walinji Amfumu inzima sana. Walonganisile awasilika awavule, watungulusile mu vyawuzengo na mu vyawulimi. E Baibolo ikati “Leza wamupile ilango.” (2 Imila. 26:3-7, 10) Nomba ikalanda nu kuti, “Walanga pano wawoma, awa ni cilumba cakuyiletelela.” Kali nkaninye pano vyo-o vitani vicitike e Yehova walandizile lyankani ukuti wasimapepo watupunye awano wazipizile ukupa ivinuncile pi tempile. Nomba Imfumu Uziya pa mulandu wa cilumba yayile mwi tempile nu kutalika ukuwomba umulimo wa kwa simapepo. E Yehova atatemilwe pe vino wacisile swinya wamulwalisile amambombo. Ya-a amambombo yatapozile mpaka ni mfwa yakwe.​—2 Imila. 26:16-21.

8. Uzye ukwivwila amazwi ya pe 1 Wakorinte 4:6, 7, kungatwavwa wuli ukukanawa ni cilumba?

⁸ Uzye na sweswenye tungawa ni cilumba ndi vino calinji kwe Uziya? Ee. Lolani cino cacitisile kwe José. We-e umwanawitu walinji we eluda swinya watungulukanga nkaninye mu vyawukazi. Walandangako na malyasi pa kulongana kwa muputule nu kwa citungu. Swinya wapandangako na wakangalila wa muputule amano pe vimwi. Lelo wizile acita uluwembu ulukulu swinya wawinzilwe na mwi wungwe. Mukupita kwa myaka wanyosile. Walanzile ukuti: “Pa mulandu ni milimo yino nawombanga nizile injisuwila nkaninye indeka nu kusintilila pe Yehova. Natalisile ukuyilola ukuti nawoma nkaninye. Acino nalesile ukuwika amano ku wusoce nu kupanda amano kuno kwafumanga kwe Yehova.” E José walanzile nu kuti, “Kwe cino canciticizile nasambilila ukuti cino cacindama sana akucita vino Yehova akutunena asa kumanyikwa.” Acino tuzipizile twakwizuka ukuti icawupe cino twawa naco mwi wungwe lya kwe Leza cafuma kwe Yehova. (Wazyani 1 Wakorinte 4:6, 7.) Fwandi nga twatalika ukuwa ni cilumba alileka ukutuwomvya.

9. Uzye ukuvwambisya ukuwa ni vivule kwalenzile e Satana ne Eva ukucita cani?

⁹ Lyonsinye nga twivwa ukuti ukuvwambisya ukuwa ni vivule, umuntu wa kutalicila wino akakwiza mu melenganyo yitu we Satana. Afwile walinji ni milimo mizima imivule yino wawombanga. Lelo watalisile ukuvwamba ivicilemo. Walondanga ukuti awapepwa, icintu cino cayana ukupwa kwe Yehova wenganye ampela. E Satana akalonda ukuti tuwe ndi vino wawa. Awuli mulandu wuno akakwelezya na maka ukututunka pa kuti tuwe ndi vyo weliwe. Yo-o inzila watalicizile ukuyiwomvya pano walandanga ne Eva. E Yehova wapile e Adamu ne Eva ivyakulya ivivule nkaninye. Wawanenile ukulya ku muti “wonsinye uwa mu calo” ukufumyakovye umuti wonga. (Inta. 2:16) Lelo e Satana walenzile e Eva atalike ukulola ukuti wazipizile ukulya na ku cimuti cilyanye cino wawalesizye ukulyako. Waweni ukuti vino wawapile vyacefile ica kuti watalisile ukuvwamba na vinji. Ukucita wo-o kwalenzile awembuke. Na cino cafumilemo wafwile.​—Inta. 3:6, 19.

10. Avyani vino vyaciticizile Imfumu Davidi pano yatalisile ukuvwambisya ukuwa ni vivule?

¹⁰ E Yehova wapile e David ivintu ivivule nkaninye. Pe vyo-o palinji icuuma, uwufumu nga na maka ya kucimvya awalwani mu nkondo. Wasalifyanga nkaninye ica kuti walanzile nu kuti, ivyawila vino Yehova wamupile vyalinji ‘avivule nkaninye ica kuti atalinji nu kukumamo ukuvipenda!’ (Amalu. 40:5) Lelo impindi yimwi watalisile ukuvwambisya ivivule ukucila pe vino Yehova wamupile. E Davidi wakweti awanaci awavule. Lelo watalisile ukukumbwa muka mweneco pa mulandu wa kuvwambisya ukuwa ni vivule. We-e umwanaci we Batisheba e muka Yuliya umwina Hiti. Wacisile uwuzelele nawe swinya wizile awa pa wukulu. E Davidi atapelezilevye pa kucita uwuzelele ne Batisheba, wapekinye nu kuti wakome Yuliya. (2 Sam. 11:2-15) Uzye walolanga ukuti e Leza atakumulola? Nanti aca kuti e Davidi wawombezile e Yehova pa myaka imivule, watalisile ukuvwambisya ivivule. Co-o camuletelezile. Nomba cino cazifile aca kuti wasokolozile uluwembu lwakwe swinya walapizile. Ala wasalifizye nkaninye pe vino Yehova wamutetezile!​—2 Sam. 12:7-13.

11. Ukulingana na Waefeso 5:3, 4, avyani vino tungacita pa kuti tutavwambisya ukuwa ni vivule?

¹¹ Avyani vino tukusambilila kwe Davidi? Tukusambililako ukuti tungacimvya uwelezyo wa kuvwambisya ukuwa ni vivule nga ca kuti  tukusalifya pe vyonsinye vino Yehova akutucitila. (Wazyani Waefeso 5:3, 4.) Tuzipizile ukutima na vino twawa navyo. Nga twatalika ukusambilila nu muntu Baibolo tungamunena ukuti awakwelenganya pe vimwi vino Yehova wamucitila nu kumusalifya. Nga ca kuti akucita wo-o cila wanda aliwawa ni vintu 7 cila sabata ivyakusalifizyapo e Yehova. (1 Tes. 5:18) Uzye na mwemwenye avino mukacita? Nga ca kuti mukwelenganya pe vyonsinye vino Yehova wamicitila muliwamusalifya. Nga ca kuti mukusalifya muliwatima na vino muli navyo. Na cino cilifumamo aca kuti mutaliwavwambisya ukuwa ni vivule.

12. Uzye ukuvwambisya ukuwa ni vivule kwalenzile Yuda Iskarioti ukucita cani?

¹² Ukuvwambisya ukuwa ni vivule kwalenzile e Yuda Iskarioti atalike ukucita iviwipe swinya wapilucizile ne Yesu. Wo-o asa vino Yuda walinji pa kutalika. (Luk. 6:13, 16) E Yesu wamusozile ukuwa pa watumwa swinya wamusuwizile nkaninye. Amuno wamupile nu mulimo wakusunga indalama. Zyonye indalama azino e Yesu na watumwa wawomvyanga mu mulimo wawo uwa kuwizya. Zyo-o indalama tungazikolanya kwe zino zikasangulwa ku mulimo wa nsi yonsi. Lelo mukupita kwa mpindi e Yuda watalisile ukwiwa asa mulandu ni miku yino Yesu walanzilepo pa kuvwambisya ukuwa ni vivule. (Mar. 7:22, 23; Luk. 11:39; 12:15) E Yuda wasuzile vyonsinye vino Yesu wawasokanga pa kuvwambisya ukuwa ni vivule.

13. Ampindi ci pano calolesile apatiswenye ukuti e Yuda wavwambisyanga ivivule?

¹³ Pano kwasyala katici ukuti e Yesu wamukome apano cizile acimanyikwa ukuti e Yuda wavwambisyanga ivivule. Co-o cacitisile pano e Yesu na wasambi wakwe ponga ne Mariya ne Marita wayile mukulya icakulya mu ng’anda ya kwe Simoni uwamambombo. Pano walyanga e Mariya wakatusile nu kusenda amafuta ya mutengo nkaninye nu kwitila Yesu pa mutwe. Co-o calenzile awasambi wafulwe nkaninye. Wanji cino wafulizilwe ukufumyako Yuda welenganyanga ukuti indalama wangapako awapina. Lelo cino calenzile e Yuda afulwe capusineko. Walinji amung’o, walondanga nga wawika indalama mukambokosi ayiwe. Pa mulandu wa kuti e Yuda wavwambisyanga ukuwa ni vivule wakazizye Yesu pa mutengo wamuzya.​—Yoha. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luk. 22:3-6.

14. Uzye awatwalane wamwi wawomvizye wuli iwaliko lya kwe Luka 16:13?

¹⁴ E Yesu wanenile awasambilizi wakwe icisinka ca kuti: “Mutanga muwombele Leza mbali ni ndalama.” (Wazyani Luka 16:13.) Co-o icisinka nanombanye cicili cikawomba. Ku cakulolelako, lolani vino awatwalane wamwi awa ku Romania wakonsile vino Yesu walanzile. Pano wavwambanga incito yizile iloleka ku nsi yinji kuno ivintu vyalinjiko icete ukucila ku nsi ya kumwawo. Wa-a awatwalane walanzile ukuti: “Pa mulandu wa kuti twalinji ni nkongole ku banki twaweni yo-o incito ngati alipaalo ukufuma kwe Yehova.” Nomba mwalinji uwuwipe wumwi. Ukuzumila ukuwomba yo-o incito kwalinji nu kulenga waleke ukuwombesya mu mulimo wa kwe Yehova. Cino cawavwizye ukupiluka mwe vino welenganyanga acipande cino calinjii mu Ulupungu lwa kwe Malonda ulwa August 15, 2008, cino catinji “Twalililani Ukuwa Awacisinka nu Mwezo Wonga.” Wa-a awatwalane walanzile nu kuti, “Ukuya mukuwomba yo-o incito ya kufola indalama imvule kwalinji nu kulanjizya ukuti twacindisile sana incito ukucila wuciwuza witu ne Yehova. Swinya tutavwilikanga nanti katicinye ukuti wuciwuza witu walinji nu kuwa mu ntazi.” Wa-a awatwalane wakanile ukwinjila yo-o incito. Cino cafumilemo pe vino wapinguzile aca kuti, umulume wazanile incito munsi yawonye yino yawavwanga mwe vino wakulonda. Umuci walanzile ukuti: “Ikasa lya kwe Yehova litafupila.” Wa-a awatwalane  wawa ni nsansa amuno wasozilepo ukuwombela Yehova ukucila indalama.

15. Acani cino calenga tusinincizye ukuti tungafyontomoka mu viteyo vya kwe Satana?

¹⁵ Uzye tungacita wuli nga twazana ukuti tuli ni cilumba nanti tukuvwambisya ukuwa ni vivule? Tungapiluka! E Paulo walanzile ukuti, wonsinye wano ‘wawalemwa awapuma’ wangafyontomoka mu viteyo vya kwe Satana nu kusamala. (2 Tim. 2:26) Wonye wo-o avino calinji kwe Davidi, wivwile pano Natani wamukalipizile, walapizile swinya wazifizye wuciwuza wakwe ne Yehova. Lyonsinye mwakwizuka ukuti e Yehova wawa na maka ukucila Satana. Acino nga tukupocelela ukwavwa kwa kwe Yehova tungalewuka iviteyo vyonsinye vino Satana angateya.

16. Avyani vino vingatwavwa ukulewuka iviteyo vya kwe Satana?

¹⁶ Swensinye tungalewuka yo-o imiwele ya cilumba nu kuvwambisya ukuwa ni vivule. Nomba cino cingatwavwavye akusintilila pa kwavwa kwa kwe Leza. Tutazipizile twakwelenganya ukuti twawoma nkaninye tutanga tuwe na yo-o imiwele. Amuno na wamwinye wano wawombela e Yehova pa myaka imivule walemwa mwe vyo-o iviteyo. Acino mwapepa kwe Yehova pa kuti amyavwa ukulola nga mutalisile ukuwa na yo-o imiwele mwe vino mukakwelenganya nu kucita. (Amalu. 139:23, 24) Mutize muzumilizye nanti katicinye yo-o imiwele ukulimba imisisi mwe mwemwe!

17. Acani cino candi ciciticile umulwani witu e Satana nombanye?

¹⁷ E Satana watwalilila ukulunga awantu pa myaka imivule. Lelo wandi wamuleme nombanye nu kumunyepa. Na mukulecelezya wize wamonone. (Ukuwu. 20:1-3, 10) Tukulondesya nkaninye ukwizalola pano vyo-o vilicitika. Acino pano mukulindilila twalililani ukulewuka iviteyo vyonsinye ivya kwe Satana. Swinya mwawombesya ukukanawa ni cilumba nu kuvwambisya ukuwa ni vivule. Twalililani “ukukanuzya Satana nawe alisamala afume kwe mwemwe.”​—Jemu. 4:7.