Nakwasilwe pa 19 May ,1940, mwi tawuni lya Amioûn ku Lebanon. Mukupita kwa myaka twacintizile mu musumba wa Tripoli. Nakulizile mu lupwa lwa kapepa. Co-o calenganga twawa sana ni nsansa. Twakwasilwe 5 mu mwitu. Awanaci watatu na wonsi wawili swinya anemuno ne nkwangu. Awakwasi witu watawisile sana amano ku kulonka icuuma. Cino twawisileko sana amano mu lupwa lwitu akuyisambilizya Baibolo, ukulongana nu kwavwa wanji ukumanya Leza.

Mwi wungwe litu mwalinji awapakwe awavulenye. Wumwi pe wa-a wino nkakwizuka amwanawitu Michel Aboud wino watungululanga isambililo lyi buku ilya pi wungwe. We-e umwanawitu awino watalicizile ukutwala icine ku Lebanon mu ma 1920 pa nsizi ya kufuma ku New York kuno wasambilizile. Ukufika ni lelo ncili nkakwizuka vino wacindikanga nu kwavwa wankazi wawili awacitici wano wafumile kwi Sukulu lya Gilead, e Anne ne Gwen Beavor. Wa-a wizile awawa aviwuza vitu nkaninye. Pa nsizi ya myaka imivule twayile atulolana ne Anne ku United States. Nivwile icete nkaninye pa kumulola. Mukupita kwa mpindi twaloline ne Gwen. Pe yo-o impindi lyo watwalwa ku mwanawitu e Wilfred Gooch wino wawombelanga pa Bethel ya ku England mu London.

WaNte mu Lebanon walinji awatici sana pano ncili ne mulumendo. Lelo twatwalilizile ukuwa swe wacincile mu mulimo wa kusambilizya wanji e Baibolo asa mulandu nu kutucuzya kwa simapepo. Kwawa vimwi vino ncili nkakwizuka mpaka ni lelo vino vyatuciticizile pano twawombanga umulimo wa kuwizya.

Ica kutalicila cacitisile pano twawizyanga ne nkazi yane e Sana mucikulwa cimwi. Twizile atulolavye e simapepo wumwi wiza pano twalinji. Calolesile ukuti kwalinji wumwi wino wamwisile. Pano wafika, watalisile ukutuka nkazi yane. Wafuzilwe nkaninye ica kuti wizile asunka e nkazi yane pa masitepusi mpaka ayicisa. Wumwi pano walola wo-o wizile atumila wakapokola wano wizile awalema we-e e simapepo. Swinya pa nsizi ya kumulema wanenile na wumwi ukuti asakamale e nkazi yane. Pano twafika ku polisi, wazanile e simapepo akweti ni mbundusi. Acino e kapokola e songo wino walinjipo wawuzizye we-e e simapepo ukuti, “Uzye wewe we simapepo nanti we cipondo?”

Ica citi wili cacitisile pano twabuking’ile e basi nu kuya mukuwizya ku ncende yimwi yino itawombelwangamo sana. Pano twafikavye umulimo wivwisile icete. Nomba e simapepo wumwi walile wivwa ukuti tukuwizya wawunganisile awantu ukuti wize watusanse. Wa-a awantu wizile awatukatucila nu kutalika ukututama na mawe. Nkwizuka e tata wamutamile ni liwe ku mutwe ica kuti icinso consinye cizwile uwazi wutupunye. Pano twalola wo-o twanyocezile kwe basi, swinya lyo swewamwi tukuzakazavye. Nomba ntalitela njiwilile amazwi yano e mama walanzile pano wapizyanga e tata uwazi. Watili, “Yehova nazina watetele, amuno watamanyile cino wakucita.”

Cinji cacitisile pano twayile mukutandala ku kaya ku mwitu. Pano twafika pe tatakulu twazanile e simapepo wumwi. We-e e simapepo wamanyile ukuti awakwasi wane awa Nte. Nanti aca kuti nalinjivye ni myaka 6 wizile ambuzya ukuti, “Acani cino utabatizizwa?” Wawuzizye lyo-o iwuzyo pa kuti ansewanye. Namunenile ukuti ncili ne mutici swinya nzipizile ukumanya na vinji pe Baibolo nu kuwa ni suwilo iwome. We-e e simapepo ativwile icete pe vino namwasusile. Wanenile e tatakulu ukuti umwizikulu wako atawa nu mucinzi.

Kweni, ivya musango wo-o vitazeka sana ku Lebanon. Amuno awina Lebanon awavule watayimwamya swinya wakapocelela aweni. Fwandi twakwatanga ulongo lwa kulanzyanya na wantu swinya twatalisile nu kutungulula amasambililo ye Baibolo amavule.

Impindi yimwi lyo ncili ne kasukulu kwalinji umwanawitu wumwi wino wizile mukutandala ku Lebanon. We-e umwanawitu wafumile ku Venezuela. Twalongananga nawe mwi wungwe lyonganye swinya wizile atalika ukuvwamba nkazi yane e Wafa. Mukupita kwa mpindi watwaline awaya na mukwikala ku Venezuela. Mu makalata yano nkazi yane walembanga, wanenanga e tata ukuti twize tucintile ku Venezuela. Cino calenganga amuno watulucilanga nkaninye. Mukupita kwa mpindi twasusile atucinta.

 Twafisile ku Venezuela mu 1953. Swinya twayile atwikala mu musumba wa Caracas, mupipi na kuno kukakwikalila kateka. Pa mulandu wa kuti nalinji ne mutici, nivwanga icete nkaninye ukutamba e motoka yino wapisizyangamo kateka. Citapepusile ku wakwasi wane ukuwelezya imikaliile ya kwe yo-o insi. Amuno ukutalicila pa citundu, intambi, ivyakulya nga ni micelenye vyalinji avipya. Nomba palyanye pano wati wawelela, kwizile akucitika cimwi cino catuputuzile imitembeleko.

E tata wizile alwala mu kupumicizya. Co-o catupezizye amano, amuno atakweti nanti we siki. Swinya nsikwizuka nu kwizuka impindi yino walwilepo ku nsizi pano co-o citani cicitike. Wizile awamulema ni ndwala ye kansa. Swinya wayile awamulepula. Lelo pa nsizi ye sabata vye wenga wafwile.

Ungapotwa nu kulondolola uwulanda wuno twakweti pano tata wafwile. Pe yoyo impindi lyo indi vye ni myaka 13. Tutenecelanga ukuti e tata angafwa pe yoyo impindi swinya twalolanga nge tutalitela tuwe ni nsansa na swinya. E mama weni walolangavye nge tata waya mukutandala kumwi. Lelo mukupita kwa mpindi twatalisile ukuwelela katici katici. Swinya ukupitila mu kwavwa kwa kwe Yehova twasipicizizye. Pano nafisya imyaka 16 namazile isukulu lya kusekondali. Pa nsizi ya kumala natalisile ukuvwambisya sana ukwavwa ulupwa mwe tuno wakusowezya.

Mukupita kwa mpindi e nkazi yane e Sana watwazilwe kwe Rubén Araujo wino wafumile kwi Sukulu lya Gilead. Pa nsizi wasozilepo ukuya mukwikala ku New York. Ulupwa lwane lwapinguzilepo ukuntwala ku university. Acino wantumile kwe nkazi yanenye ku New York. Nafumanga pa ng’andanye pe nkazi nkuya ku sukulu. E mulamu ne nkazi yane wanjavwizye nkaninye ukupalamila kwe Yehova. Wanji wano wanjavwizye awanawitunye wano twalongananga nawo mwi wungwe lya ci Spanish ku Brooklyn. Pe wa-a palinji umwanawitu Milton Henschel ne Frederick Franz. Wa-a awanawitu wawombelanga pa musambo wa ku Brooklyn.

Pano umwaka wa kutalicila wati waya mukusila natalisile ukwelenganya pe vino nalinji nu kuwomvya uwumi wane. Nawazizye nkaninye ivipande vya mu Ulupungu lwa kwe Malonda vino vyalandanga pa wanawitu wano wapanjizile lyankani vino walinji nu kucita mu mulimo wa kwe Leza. Cinji aca kuti nalolanga vino awanawitu wano wawombelanga pa Bethel na wapainiya wawanga ni nsansa. Swinya na nenenye nalondanga ukuwa ni nsansa ndi vyo woliwo. Nomba pe yo-o impindi lyo ntani mbatizwe. Kweni namanyile ukuti nzipizile ukupa uwumi wane kwe Yehova. Swinya wonye wo-o avino nizile incita. Pa 30 March, 1957 nabatizizwe.

Pa nsizi ya kubatizwa natalisile ukwelenganya pa kuwombako umulimo wa mpindi zyonsi. Nalondesyanga nkaninye ukuwombako wupainiya, lelo nalolanga ukuti ntanga nkwanisye ukuwomba ivintu viwili pa mpindi yonga, isukulu na wupainiya. Acino twatalisile ukulembezyanya amakalata nu lupwa. Nawanenanga ukuti nkulonda ukuleka isukulu nu kunyocelamo ku Venezuela ukuti nkatalike wupainiya.

 Nanyocezile ku Caracas mu June 1957. Lelo nazanile imikaliile ya lupwa lwane yisi icete. Walondekwanga uwakuwatunjilila mu vya ndalama. Acino nayile mukuvwamba incito swinya nayizanile ku banki. Nomba nalondesyanga ukutalika wupaininya amuno acino nanyocezile na ku ng’anda. Nasozilepo ukuwomba vyonsinye viwili pa mpindi yonganye swinya nawomvile pa myaka imivule. Nakweti ivya kucita ivivule swinya nalinji ni nsansa nkaninye!

Insansa zizile azivulilako pano nasenda Sylvia. E wakwane wafuma ku German swinya watemwa sana Yehova. Namuvwamvile lyo apano wacitilavye ku Venezuela ukufuma ku German na wakwasi wakwe. Wawa amwanaci umuzima nkaninye swinya wino watemwa Yehova. Mukupita kwa mpindi twizile atupapa awana wawili e Michel (Mike) nu Samira. Swinya pa mulandu wa kuti e mama wasyazile wenga, namusenzile ukuti twakwikala nawe. Nanti aca kuti nizile indeka wupainiya wa mpindi zyonsi natwalilizile ukuwombesya mu mulimo wa kuwizya. Swinya nga napokako impindi ya kupuza ku ncito twalembesyanga ukuwomba wupainiya wa kwavwilizya ne wakwane.

Pano coco cino tendanzile pa kutalika kwi lyasi cacitisile, lyo awana wane wacili awakasukulu. Kweni ntanga mbipe imikaliile yitu yalinji icete sana. Swinya nanti awano wawombanga ku mabanki yanjinye wancindisile. Nomba wowo asa vino nalondanga ukumanyikwa. Nalondanga ukumanyikwa ukuti ne muwomvi wa kwe Yehova. Nelenginyepo nkaninye pe lyo-o ilyasi wowo uwanda. Swinya nazanile ukuti cingazipa ukuleka incito yino nawombanga. Acino pano nanyocezile ku ng’anda nayile inena wakwane vino nelenganyanga. Swinya twisile pansi nu kwelenganya pa ndalama zino twakweti. Namunenile nu kuti nga naleka incito walinji nu kumpa penshoni yino yalinji nu kutwavwako ku nkolelo pa ciputulwa ca mpindi cimwi amuno ntakweti inkongole iyili yonsinye. Cinji twapepusizyeko imikaliile yitu.

Citapepusile ukupingulapo ukuleka incito. Lelo e wakwane ne mama, wantunjilizile nkaninye pe vino nalondanga ukucita. Acino napinguzilepo ukutalika umulimo wa mpindi zyonsi na swinyanye. Nivwile icete nkaninye! Lelo patazimvile twizile atupocelela ilyasi lino tutenecelanga.

Wanda wumwi e dokota witu pa nsizi ya kupima wakwane wizile atunena ukuti e wakwane amuntu songo. Nanti aca kuti tutenecelanga ukuti ica musango wo-o cingacitika twatemilwe nkaninye. Lelo natalisile ukwelenganya pe vino co-o cino cacitisile calinji nu kukuma vino napinguzilepo ukutalika wupainiya. Amuno ulupwa lwane lwalinji nu kukulilako.

 Pansizi ya kulanzyanya, twapinguzilepo ukuti nandi ntalike wupainiya. Mu April 1985 e Gabriel wakwasilwe. Lelo nanti ciwe wo-o, nalesile ukuwomba ku banki. Swinya natalisile wupainiya mu June 1985. Mukupita kwa mpindi nasonsilwe ukuwa mwe Komiti ya Musambo. Nomba pa mulandu wa kuti Umusambo wutawezile mu Caracas nalawilangavye amanda yawili nanti yatatu yano nayanga mukuwomba mwe sabata. Pano umusambo wawezile palinji amakilomita mupipi ne 80.

Umusambo wawezile mwi tawuni lya La Victoria. Acino twapinguzilepo ukucintila mwe lyonye itawuni pa kuti tupalamileko ku Bethel. Ko-o kwalinji akupiluka na kunji ukukulu kwe swensinye. Nkasalifya nkaninye pe vino ulupwa lwane lwantunjilizile! Amuno lyonsinye nga kwawa ukupiluka watwalililanga ukulanjizya imiwele mizima. Ku cakulolelako, e nkazi yane e Baha wayitemezilwe ukutalika ukwikala ne mama. Mu kupita kwa mpindi e katote witu wizile atwala. Pa ng’anda twasyazile tukwikalavye ne Samira ne Gabriel. Awana nawonye wazipizipizile ukupiluka mwe vimwi, amuno iviwuza vino wakweti vyasyazile ku Caracas. E wakwane nawenye wawombesizye nkaninye amuno pa kutalika twikalanga mwi tawuni ilikulu swinya mu ng’anda inkulu. Lelo lyo-o itawuli kuno twacintizile lyalinji alitici ni ng’andanye yino twatalisile ukwikalamo yalinji antici. Fwandi pa kuti tupiluke mwe vyonsinye vyo-o twalondekwanga ukuwombesya nkaninye.

Ivintu vizile avipiluka swinyanye. E Gabriel wizile atwala e Samira nawe watalisile ukuyikalila. Mu 2007 wizile awatwita ukuya mukuwombela pa Bethel nye pano tucili tukawombela ukufika ni lelo. Umwana witu e Mike we eluda swinya wowilinye ne wakwakwe awa painiya. E Gabriel nawenye we eluda swinya wakakwikala ku Italy. Umwana witu umukazyana nawe e Samira we painiya swinya akakwavwilizyako na pa Bethel.

Pa kuti mfike pa-a pano indi, napilusile mu vivule. Nomba nsilanguluka nanti katici pe vino napinguzilepo ukucita. Amuno nanti kwalinji ukunyocela ku wulumendonye, ningacita wonye wo-o vino nacisile. Nkasalifya nkaninye e Yehova pa longo luno wampa ulwa kuwombako imilimo yimwi mwi wungwe lyakwe. Pa myaka yonsinye yo-o nalola uwuzima wuno wawa mu kutwalilila ukuwa na wuciwuza uwuwome ne Yehova. Acino asa mulandu na vino tukupingulapo nampo nga avitici nanti avikulu e Yehova angatupa ‘umutende wuno wacila amelenganyo yonsinye.’ (Flpi. 4:6, 7) Nene ne wakwane twakunda nkaninye pe lo-o ulongo luno twakwata ulwa kuwombela pa Bethel. Swinya twalola vino Yehova watwalilila ukutupaala mwe vyonsinye vino tukucita pa mulandu wa kumuwika inkolelo mu wumi witu.