1. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti awanawitu awacitici wangawomba imilimo imivule mwi wungwe?

MWE WACITICI, mungawomba imilimo imivule mwi wungwe lya kwe Yehova amuno mucili muli na maka. (Imilu. 20:29) Swinya tutakuvwilika ukuti na peyonye impindi mukuwombesya nkaninye ukwavwa awanawitu na wankazi mwi wungwe lino mwawamo. Nce pamwi mukulonda nu kuwa mwe wawomvi wano wakatumicila. Nomba manda yamwi mungakwelenganya ukuti awanawitu wacili wakamilola ukuti mwe watici mutanga muwombe umulimo wumwi mwi wungwe lya kwe Yehova. Nga avino mukayivwa, mutazipizile ukusakamikwa. Kuli vimwi vino mungacita pa kuti awa mwi wungwe wamicindika.

2. Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande?

² Mwe co-o icipande twalanda sana pa Mfumu Davidi. Swinya twalandako na katici pa mfumu ziwili zino zyatesile mu Yuda e Asa ne Jehoshafati. Twandi tulole intazi zino cila muntu wapisilemo na vino wacisile pa kuzimala. Nga na vino awanawitu awacitici wangasambililako.

3. Anzila ci yonga yino awanawitu awacitici wangavwilamo wasongo mwi wungwe?

³ E Davidi walinji na wuciwuza uwuwome ne Yehova lyo acili amuticinye. Swinya wakwetiko ni vyawupe vimwi vino wawomvyanga ku kwavwako wanji. Ku cakulolelako, wakweti ica wupe ca kwimbila. Swinya wawombesizye pa kuti awe e kimbila  muzima uwakwimbilila e Shauli, imfumu yino Leza wasonsile. (1 Sam. 16:16, 23) Tusakuvwilika ukuti na mwemwenye mwe wacitici mwacenjelako mwe vimwi vino mungavwilamo awa mwi wungwe. Ku cakulolelako, mwe wamwi mwamanya ukuwomvya icete ivya kupangapanga ndi vino amafoni na matabuleti. Lelo mungazana ukuti wasongo watamanya icete cete ivya kuwomvya vyo-o iviwombelo pano wakuyisambilizya Baibolo nanti pa kulongana. Acino mungawomvya coco icawupe cino mwakwata ku kuwavwa.

4. Uzye awanawitu awacitici wangakolanya wuli e Davidi? (Lolani icikope pa nkupo.)

⁴ E Davidi pano wakulanga awakwasi wakwe wamusuwizile nkaninye. Ku cakulolelako, pano wafisile mu cimo ca wulumendo e yisi wamupile umulimo wa kucema ing’onzi. Wo-o umulimo wutapepusile nanti katicinye amuno wayiwikanga na muwusanso. Awuli mulandu wuno impindi yimwi wanenezile ni Mfumu Shauli ukuti: “Mulali nkacema ing’onzi zya kwe tata, swinya kwizile icimbwi ne bere swinya conga na conga canyamuzile ing’onzi swinya nacikonsile nu kucuma intula nu mwana wa ng’onzi.” (1 Sam. 17:34, 35) E Davidi wamanyile ukuti walinji amulimo wakwe uwakusakamala ing’onzi swinya wazilwilangako pa kuti azicinjilile. Awanawitu awacitici nawonye wangakolanya David nga ca kuti wakuwombesya pa mulimo uwuli wonsinye wuno wawapa.

5. Ukulingana na Amalumbo 25:14, acintu ci icicindame nkaninye cino awanawitu awacitici wazipizile ukucita?

⁵ E Davidi walinji na wuciwuza uwuwome nkaninye ne Yehova. Swinya wawucindisile nkaninye ukucila na vino wacindisile icawupe cino wakweti ica kwimbila nga nu kusipa kuno wakweti. Swinya atalolanga e Leza ukuti we Leza vye, lelo wamulolanga ukuti we ciwuza wakwe uwa pa mwezo. (Wazyani Amalumbo 25:14.) Na mwemwenye mwe wanawitu awacitici muzipizile ukuwa na wuciwuza uwuzima ne Yehova nga mukulonda ukuwombako imilimo yimwi mwi wungwe.

6. Uzye awantu wamwi walolanga wuli e Davidi?

⁶ Pa ntazi zino Davidi wazipizile ukucimvya palinji ni yakumulola ukuti acili amutici. Ku cakulolelako pano Davidi wayipelesizye ukuya mukulwa ne Goliati, Imfumu Shauli yamunenile ukuti “wemutici.” (1 Sam. 17:31-33) Pa kutalika pano e Shauli atani alande ya-a amazwi umukulu wakwe wamunenile ukuti asiwika amano ku vintu. (1 Sam. 17:26-30) Lelo e  Yehova weni asa vino wamulolanga, wamumanyile icete nkaninye. Swinya cino calenzile ukuti e Davidi akome Goliati amuno wasintilizile pe ciwuza wakwe e Yehova.​—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Avyani vino tungasambilila kwe vino vyaciticizile Davidi impindi yimwi?

⁷ Avyani vino tungasambilila kwe vino vyaciticizile Davidi? Akutekanya. Amuno cikasumba impindi pa kuti awantu wano wakumanyile ukufuma ku wutici watalike ukukulola ukuti ukuzile. Lelo uzipizile uwakwizuka ukuti e Yehova weni wakumanya icete nkaninye. Akuli kuti wamanya vino wawa ni milimo yino ungawomba. (1 Sam. 16:7) Fwandi cino uzipizile ukucita, akuwomya wuciwuza wako ne Leza. Cimwi cino cavwanga e Davidi ukuwomya wuciwuza wakwe ne Leza akutamba vino Yehova welewula. Ukucita wo-o kwamwavwanga ukumanya imiwele mizima iya kwe Kelewula. (Amalu. 8:3, 4; 139:14; Roma. 1:20) Cinji cino ungacita akupepa kwe Yehova ukuti akupe amaka. Ku cakulolelako, uzye wakasukulu wawuyo wakakuseka pa mulandu wa kuti we Nte ya kwe Yehova? Nga avino cawa uwapepa kwe Yehova pa kuti akwavwe ukucimvya yoyo intazi. Swinya uwawomvya ukupanda mano kuno kwawa mwi Zwi lyakwe, amabuku yitu nga na mavidyo. Cinji aca kuti nga ukuwika amano kwe vino Yehova akukwavwa mu ntazi zino ukupitamo, ulimusuwila nkaninye. Awantu nawo nga walola ukuti wasuwila sana e Yehova waliwa kusuwila.

8-9. Avyani vino vyavwizye Davidi ukutwalilila ukulindilila mpaka pano wizile atalika ukuteka, swinya avyani vino awacitici wangasambililako?

⁸ Kwalinji intazi na yinjinye yino Davidi wapisilemo. Ukufuma pano wamusolezile ukuwa imfumu ukwizafika pano wizile atalicila ukuteka papisile imyaka imivule nkaninye. (1 Sam. 16:13; 2 Sam 2:3, 4) Nomba avyani vino vyavwizye e Davidi ukutwalilila ukulindilila mukutekanya? Ukucila ukuwika amano pa vintu vino vyamufupulanga, wawikanga amano pe vino walinji na maka yakucita. Ku cakulolelako, pano wasamazile imfumu Shauli nu kuyayikala mu nsi ya Wafilisiti, wawomvizye yo-o impindi ku kulwisya awalwani wa wina Israeli. Ukucita wo-o kwalenzile acinjilile muno mwapelezile impanga ya mwiko wa kwe Yuda.​—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Avyani vino mwe wanawitu awacitici mungasambililako kwe Davidi? Muzipizile ukuwombela e Yehova nu kwavwa awina Klistu wawuyo ukufika pano pangapelela amaka yinu. Wonye wo-o avino umwanawitu uwizina lya kuti Ricardo wacisile. * We-e umwanawitu watalisile ukwelenganya pa kuwombako wupainiya pano acili amutici lyo ali vye ni myaka ku ma 10. Lelo waeluda wizile awamunena ukuti kuli mumwi muno wazipizile ukuzifyako pa kuti ayize afikepo. E Ricardo atafupuzilwe nanti ukufulilwa waeluda. Cino wacisile vye, akutalika ukuwombesya mu mulimo wa kuwizya. We-e umwanawitu watili: “Walile waeluda wanena ya-a amazwi, ntaweni ukuti wakuncinga. Lelo naweni ukuti ayili mpindi ya kuzifyako imiwombele yane. Acino natalisile ukunyocela kwe wonsinye wano walondanga ukusambilila swinya napekanyanga icete. Co-o calenzile nu kuti ntalike ukutungulula isambililo lye Baibolo. Swinya ukuwomba lyonsi umulimo wa kuwizya kwalenzile intete zyaya zikusila.” Pe yo-o impindi umwanawitu e Ricardo we painiya wa mpindi zyonsi swinya amutumikila.

10. Acani cino Davidi wacisile impindi yimwi pano atani apingule pa cintu icicindame?

¹⁰ Cinji cino Davidi wacitanga, akusuwila mwe Yehova. Ku cakulolelako, pano wayile  ayikala mu nsi ya Wafilisiti, weliwe na wasilika wakwe wakatusile nu kuya mukulwa inkondo. Nomba cino casyazile acicitika, awalwani wasyazile awinjila mu kaya nu kusenda indupwa zyawo ni viya vyawo vyonsinye. E Davidi pano wafika pamwi nga watalisile ukwelenganya ukuti manyile inzila yino nandi mbomvye amuno nalwa nkaninye inkondo. Nomba asa vino wacisile, weni wasintilizile sana pe Yehova. Ukupitila mwe simapepo mukulu e Abiatala, e Davidi wawuzizye e Yehova ukuti: “Uzye nkoncele awalwani?” E Yehova wamuzumilizizye, swinya wamunenile nu kuti walinji nu kuyapokolola indupwa zyonsinye na vyonsinye vino wasenzile. (1 Sam. 30:7-10) Avyani vino tukusambililako kwe lyo-o ilyasi?

11. Avyani vino muzipizile ukucita pano mutani mupingule pe vimwi?

¹¹ Pano mutani mupingule pe vimwi mwawuzyako wanji pa kuti wamyavwe. Pe wamwi wano mungawuzya pawa awakwasi winu na waeluda. E Yehova wasuwila nkaninye waeluda namwenye muzipizile ukuwasuwila. Waeluda “avyawila” mwi wungwe vino Yehova watupa. (Efes. 4:8) Nga ca kuti mukukonka ukupanda amano kwawo swinya mukukolanya isuwilo lyawo muliwapingula icete pa vintu. Lekani nomba tusambilileko ku Mfumu Asa.

12. Amiwele ci yino Imfumu Asa yakweti pano yatalisile ukuteka?

¹² Imfumu Asa pano watalisile ukuteka walinji amuyicefye swinya umusipe. Ku cakulolelako, pa nsizi ya mfwa ya kwe yisi e Abiya wafumizye twaleza twawufi tonsinye mu Yuda. Swinya “wakomelezizye awaYuda ukuvwamba Imfumu e Leza wa kwa yisi nu kusunga Isundo na masundo.” (2 Imila. 14:1-7) Swinya impindi yinji pano e Zera uwa ku Ethiopia wayile na wasilika 1,000,000 mu kusansa awaYuda e Asa walilizile kwe Yehova nu kumunena ukuti: “Oko we Yehova pasi wumwi wino mwakolana nawe ku kwavwa, pakasi pa wamaka nu mutonte, twavwe! Oko we Yehova, Leza witu, amuno tweyamila kwa kwe wewenye.” Ya-a amazwi yano Asa walanzile yakalanjizya ukuti wasuwizile ukuti e Yehova walinji na maka ya kuwapususya. Swinya wonye wo-o avino cizile aciwa, e Yehova wacimvizye awina Ethiopia.”​—2 Imila. 14:8-12.

13. Avyani vino vizile aviciticila Asa pa nsizi, swinya acani cino calenzile?

¹³ Pa kutalika pano awasilika 1,000,000  wayile mu kumusansa wivwile intete nkaninye swinya wasintilizile pe Yehova. Ukusintilila pe Yehova kwalenzile acimvye. Nomba ku cawulanda pano Imfumu Basha iya wina Israeli yayile mukumulwisya ni wumba lya wasilika ilitici, wakanile ukusintilila pe Yehova. Ukucita wo-o kwamuletelezile. Swinya e Yehova ukupitila mwe kasesema e Hanani wamunenile ukuti: “Muno weyamizile ku mfumu ya Syria nanti kweyamila ku Mfumu e Leza ivita vya mfumu ya Syria vyakusya.” Ukufumilila pe yilyanye impindi, mu wuteko wakwe Asa mwawanga izya nkondo ntupunye. (2 Imila. 16:7, 9; 1 Izya 15:32) Avyani vino tukusambililako?

14. Uzye mungalanjizya wuli ukuti mwasintilila pe Yehova, swinya avizima ci vino vilifumamo ukulingana ne 1 Timoti 4:12?

¹⁴ Pano mwabatizizwe mwalanjizizye ukuti mwasuwila nkaninye mwe Yehova. Na co-o calenzile ukuti amiwike mwi wungwe lyakwe. Acino twalililani ukuyicefya nu kumusuwila wulyanye vino mwacisile pano mwabatizizwe. Impindi imvule cikapepuka nkaninye ukusintilila pe Yehova nga ca kuti tukupingula pa vintu ivicindame mu wumi. Nomba muzipizile ukucita wuli nga ca kuti mukupingula pa vintu vimwi ndi vino ivya kumalilamo icitendwe, incito yino mukalonda ukwinjila na vinji vino mukalonda ukucita? Naponye mutazipizile ukusintilila pa mano yinu. Lelo cino muzipizile ukucita akuvwamba ivisinka vya masundo ya mu Baibolo vino vyandi vimyavwe ukupingulapo icete nu kuviwomvya. (Imilu. 3:5, 6) Nga mukucita wo-o mulilenga e Yehova ukusecelela swinya awanawitu na wankazi waliwamicindika.​—Wazyani 1 Timoti 4:12.

15. Ukulingana ne 2 Imilandu 18:1-3; 19:2, avyani vino Imfumu Jehoshafati yaluvinye?

¹⁵ Icisinka aca kuti na wewenye ungaluvyanya, amuno utapwililika wulyanye vino awantu wonsinye wawa. Lelo co-o citakusula ukuti nga waluvyanya utanga uwombe umulimo wumwi mwi wungwe lya kwe Yehova. Teyelenganya pa Mfumu Jehoshafati, walinji ni miwele imizima nkaninye. Ukufuma pano watalicizile ukuteka, “wavwambanga e Leza wa kwe yisi awapita mu masundo yakwe.” Swinya watumile na wacilolo mu Yuda ukuti wasambilizya awantu pe Yehova. (2 Imila. 17:4, 7)  Ne impindi zimwi vino wapingulangapo vyapusananga na masundo ya kwe Yehova. Ica kuti impindi yimwi vino wapinguzilepo vyalenzile ne Yehova amukalipile ukupitila mu muwomvi wakwe. (Wazyani 2 Imilandu 18:1-3; 19:2.) Avyani vino mungasambililako kwe lyo-o ilyasi?

16. Avyani vino mungasambililako kwe Rajeev?

¹⁶ Mwapocelela ukwavwa swinya mwakuwomvya. Awacitici awavule cikawawomela ukuwika ivya wufumu inkolelo mu wumi wawo. Uzye avino cawa na kwe mwemwenye? Nga vino cawa mutazipizile ukufupulwa. Wonye wo-o avino calinji na kumwanawitu uwizina lya kuti Rajeev. Walanzile ukuti: “Pano ncili ne mutici natemilwe ukwizya ukucila ukuya mu kulongana nu kuwizya. Co-o calenzile mpotwe nu kumanya icete cete vino nalinji nu kuwomvya uwumi wane.” Nomba uzye acani cino cavwizye we-e umwanawitu? E eluda wumwi walile walola wo-o wayile ayavwa we-e umwanawitu. E Rajeev watili: “We-e eluda wanjavwizye ukwivwicisya icisinka cino cawa pi waliko lye 1 Timoti 4:8. Vino walanzile vyalenzile ntalike ukuwika ivya wufumu inkolelo mu wumi wane ica kuti mukupita kwa myaka nizile imfikapo ukuwa ne muwomvi wino akatumicila.”

17. Uzye awacisongo wakayivwa wuli pa wacitici wano wakawombela Yehova?

¹⁷ Mwe wacitici, ala awanawitu na wankazi wakakunda comolimonye nga walola ‘mukuwombela Yehova’ ponga na woliwo! (Zefa. 3:9) Wakasalifya nkaninye pe vino mukawombesya nga wamipa umulimo wumwi swinya wamikunda sana.​—1 Yoh. 2:14.

18. Ukulingana ni Imilumbe 27:11, uzye e Yehova akayivwa wuli pa wacitici wano wakamuwombela?

¹⁸ Mwe wacitici mwakwizuka ukuti e Yehova wamikunda nkaninye swinya wamisuwila. Walandizile lyankani ukuti mu manda ya kulecelezya kuliwa iwumba lya walumendo wano waliyipa aweneco mukuyikundila. (Amalu. 110:1-3) Wamanya ukuti namwemwenye mwamukunda swinya mukalonda ukuwombesya ukufika pano pangapelela amaka yinu. Acino twalililani ukutekanya swinya mwatekanizizyako na wanji. Nga mwaluvyanya, mwapocelela ukusunda nu kulola ukuti kufumile kwe Yehova. (Hebe. 12:6) Mwawombesya mu mulimo wonsinye wuno wamipa. Swinya mwe vyonsinye vino mukucita mwalenga Umukwasi winu uwa kwi yulu ukusecelela.​—Wazyani Imilumbe 27:11.