1-2. Akuyingania kwa musango ci kuno kasesema walanzile ukuti kuli wacitika mu mpindi yitu?

 WAMWI wano wapususile pano kwapisile icizumanzi ku Nepal mu 2015 walanzile ukuti: “Mu mamineti vye yakupenda amashopu ni vikulwa vyatalisile ukuwongoloka.” Ne winji walanzile ukuti “Awantu watakatakangavye . . . Awavule walanzile ukuti co-o icizumanzi camazilevye amamineti yawili, lelo nene naweni ngati camala imyaka.” Nga ca kuti ica musango wo-o camiciticila ncepamwi mutanga mwiwilile nanti katici.

² Pe yo-o impindi kwawa ukuyingana ukuyiwele kuno kukacitika. Ko-o ukuyingana kusicitikavye ku ncende yimwi nanti kunsi yonga lelo kukacitika insi yonsinye. E Yehova awino akayinganya imyiko yonsinye munsi. Swinya papita imyaka imivule nkaninye ukufuma pano watalicizile ukucita wo-o. E kasesema Hagayi walandizile lyankani pe ko-o ukuyingania. Walemvile ukuti, ‘Wo-o avino Yehova wa mawumba walanda, Patachizimbanga nandi njinganie iyulu ni nsi, njinganye insinye nu sumbi.’​—Haga. 2:6.

3. Uzye ko-o ukuyingania kuno Hagayi walanzilepo kwapusana wuli ni cizumanzi?

³ Ko-o ukuyingania kuno Hagayi walanzilepo kwapusana nkaninye ni cizumanzi cino cikakonona vye ivintu. Mwe ko-o ukuyingania mweni mukafuma ivizima. E Yehova walanzile ukuti: “Ndiyingania imyiko yonsi ni nsawo zyawo ziletwe ko-o zizule mu ng’anda yane iya kupepela.” (Haga. 2:7) Uzye ko-o ukuyingania kwasuzile mwinye mu mpindi ya kwe Hagayi? Nga kwe sweswe mwe ya-a manda kwasula mwinye? Ya-a amawuzyo yandi yasukwe mwe co-o icipande. Twandi tulole na vino tungacita pa kuti tuwombeko mwe-o umulimo wa kuyingania imyiko.

4. Amulandu ci wuno e Yehova watumizile e kasesema Hagayi?

⁴ E Yehova wapile kasesema Hagayi umulimo uwucindame uwa kuwomba. Nomba teyelenganyani pe vino vyacitisile pano Yehova atani amupe wo-o umulimo. Cikaloleka ukuti e Hagayi walinji pe wano wanyocezile ku Yerusalemu ukufuma mu Babiloni mu 537 B.C.E. Wawo wakapepa wa cisinka walile wakufikavye watalemile na kwi sote wazenzile ulufula lwa ng’anda yakwe Yehova nanti itempile. (Ezra 3:8, 10) Lelo patazimvile ivintu vizile aviwipa nkaninye. Awantu wizile awanenuka nu kuleka ukuzenga pa mulandu nu kuwacuzya. (Ezra 4:4; Haga. 1:1, 2) Acino mu 520 B.C.E, e Yehova watumile Hagayi ukuti akawomelezye awantu pakuti watalike ukuzenga naswinya itempile. *—Ezra 6:14, 15.

5. Amulandu ci wuno amazwi yano Hagayi walanzile yawezile ayakuwomelezya ku wantu wa kwe Leza?

⁵ Umulandu wuno Yehova watumizile Hagayi, akuya mukuwomya awaYuda. E Hagayi wasifile nu kulanda ya-a amazwi yano yafumile kwe Yehova ayakuwomelezya awaYuda wonsinye wano watonsile. Watili: “‘Ukuwa kanonzi mutize mufwe impwepwe mwensinye’. Talikani ukuwomba amuno indi namwe.” (Haga. 2:4) Ya-a amazwi yafwile yawomizye nkaninye awaYuda. E Yehova wawa na mawumba amavule aya wangeli wano akatungulula. Fwandi pakuti awaYuda watunguluke walondekanga ukusuwila nkaninye mwe Yehova.

6. Avyani vino vyalinji nu kufumamo mwe ko-o ukuyingania kuno Hagayi walanzilepo?

⁶ E Yehova watumile Hagayi ukuya mu kunena awaYuda ukuti ali nu kuyingania imyiko yonsinye. Ya-a amazwi yano Hagayi walanzile yawomizye nkaninye awaYuda wano wazenganga itempile. Yalanjizizye ukuti e Yehova walinji nu kuyingania uwuteko wa Persia wuno wakwatisizye amaka pe yoyo impindi. Avyani vino vyalinji nu kufumamo mwe ko-o ukuyingania? Ica kutalicila, awantu walinji nu kumala ukuzenga itempile. Cinji aca kuti wano watalinji awaYuda walinji nu kwiza mukupepa Yehova mwe lyonye itempile lino wazenganga. Ya-a amazwi yawomelezizye nkaninye awantu wa kwe Leza!​—Zaka. 8:9.

7. Amulimo ci uwakuyingania wuno tukawombako? Londololani.

⁷ Uzye amazwi yakwe Hagayi yakasula mwinye mwe ya-a manda? Na peyonye impindi e Yehova akuyingania imyiko yonsinye. Nasweswenye tukawombako wo-o umulimo. Teyelenganyani pe co-o: Mu 1914 e Yehova wasonsile Yesu Klistu ukuwa Amfumu ya Wufumu wa mwi yulu. (Amalu. 2:6) Pano Yesu watalisile ukuteka yalinji ambila ya wulanda kuntunguluzi zya munsi. Co-o casulanga ukuti ‘impindi ya makandi’ yasizizile. Akuli ukuti, impindi yino kutalinji e kateka wino wimililangako e Yehova yasizile. (Luk. 21:24) Co-o calenzile awantu wa kwe Yehova maka maka ukutalika mu mwaka wa 1919 wanena awantu ukuti Uwufumu wa kwe Leza awuno walinji nu kumalavye intazi munsi. Wo-o umulimo wa kuwizya “ilandwe lizima ilya wufumu,” wayingania insi yonsinye.​—Mat. 24:14.

8. Ukulingana na Amalumbo 2:1-3, uzye awavule wakacita wuli kwi lyasi lizima lino tukawawizizya?

⁸ Uzye awantu wakacitapo wuli pi landwe lizima lino tukawawizizya? Awavule wakakana. (Wazyani Amalumbo 2:1-3.) Imyiko zyafulwa nkaninye. Zikakana ukuzumila Imfumu yino Yehova wasonta. Swinya zisilola ilandwe lya Wufumu lino tukawizya ukuti “alilyasi lizima.”  Co-o calenga na mawuteko yamwi ukulesya umulimo wakuwizya. Swinya nanti acakuti wakateka awavule wakalanda ukuti wakawombela Leza, wasilonda ukuleka ukuteka. Wakakana ukuzumila ukuti Leza mutupunye awino wayana ukuteka. Wulyanye vino calinji mu manda ya kwe Yesu, wakateka wakalwisya Umupakwe wa kwe Yehova ukupitila mukucuzya awasambi wakwe awacisinka.​—Imili. 4:25-28.

9. Avyani vino Yehova wacitapo pa kuti ayavwe wano wakakana ukwivwa kwi lyasi izima ilya Wufumu?

⁹ Nanti cakuti imyiko yikakana ukuteyelezya kwi lyasi lizima ilya Wufumu, avyani vino Yehova wacita pakuti awavwe? Pa Amalumbo 2:10-12 pakati: “Mwe zyamfumu kanonzi teyelezyani kwe nene, teyelezyani mwe wakapanzya, pakatanji Imfumu Leza ni ntete mutinanji mwe; Muwamufukamila amuno pamwi angavitwa mufwe, amuno ukuvitwa kwakwe kusisinchila awachimwemwe wano wakuyanga kwe weliwe ukuti akawatule.” E Yehova pa mulandu wa luse lwakwe, wawapa impindi yino wangasolapo ukucita icizima. Wangapiluka nu kutalika ukutunjilila Uwufumu wakwe. Lelo impindi yino yisyazileko icefile sana amuno tukwika mu “manda ya kulecelezya” aya kwe yo-o insi mbipe. (2 Tim. 3:1; Ayize. 61:2) Fwandi cipamvizye sana ukuti awantu wamanye icisinka nu kusolapo ukuwombela Yehova.

10. Ukulingana ne Hagayi 2:7-9, avizima ci vino vyafuma mu mulimo wa kuyingania imyiko yonsi?

¹⁰ Mukuyingania kwa myiko kuno Hagayi walanzilepo mukafuma ivizima ivivule. Walanzile ukuti ukuyingania kwa myiko kulilenga “insawo” [awantu awa myezo mizima] ukufuma mu myiko yonsi ukwiza mukupepa Yehova. * (Wazyani Hagayi 2:7-9.) E Ayizeya ne Mika nawonye walanzile pa vikolaneko vino vyalinji nu kucitika “mu manda ya kulecelezya.”​—Ayizeya 2:2-4; Mika 4:1, 2.

11. Avyani vino umwanawitu wumwi wacisile pano wivwile ilyasi ilizima ilya Wufumu pa muku wa kutalicilapo?

¹¹ Teyelenganyani pe vino umwanawitu e Kern wino akawombela ku maofesi makulu wacisile  pano wivwile vye ilyasi lizima. Ukufika ni lelo acili akakwizuka vino calinji pano wivwile ilyasi lizima pa muku wa kutalicilako pa myaka 40 yino yapita. We-e umwanawitu walanzile ukuti: “Pano nasambilizile icisinka ca mu Baibolo nivwile icete nkaninye ukumanya ukuti tukwikala mu manda ya kulecelezya aya kwe yo-o insi mbipe. Nilusile ukuti ntazipizile ukuwa uluwali lwa nsi nga nkulonda ukusecelesya Leza nu kwizawa nu wumi wa muyayaya. Nzipizile ukuwa ku luwali lwa kwe Yehova. Acino napefile kwe Yehova nu kucita vilyanye vino napepezilepo. Nalesile ukutunjilila ivya mwe yo-o insi nu kutalika ukutunjilila Uwufumu wa kwe Yehova wuno wutanga wuyinganwe.”

12. Avizima ci vino vikucitika mwi wungwe lya kwe Yehova mwe ya-a amanda?

¹² Mwe ya-a amanda ya kulecelezya caloleka apatiswenye ukuti e Yehova akapaala awantu wakwe. Amuno awavule wakwiza mukumupepa. Ku cakulolelako, mu 1914 kwalinji wakawizya ukucila vye katici pe 5,000. Nomba pe yo-o impindi wakawizya ukucila pe 8 milioni awano wakuwombela Leza nu kumupepa. Swinya impendwa ye wano wakazanwako ku Cizusyo cila mwaka yikulanjizya ukuti tungacila na pe 8 milioni. Co-o calenga uluwanza lwa munsi ulwi tempile lya kwe Yehova ilya mankolanya, akuli ukuti imitanticile yakwe iya kupepa ukusanguluke, ukwizulamo ni “nsawo zya mu myiko yonsi.” Izina lya kwe Yehova likucindikwa pe vino wa-a awantu wakuzula uwuntu wukali nu kuzwala uwuntu wupya.​—Efes. 4:22-24.

13. Pa mulandu nu kulunduluka kuno kukucitika mwi wungwe amawusesemo ci yanji yano yakuficiliswa? (Lolani icikope pa nkupo.)

¹³ Ko-o ukulunduluka kuno kukucitika mwi wungwe lya kwe Yehova kwaficilisya amasesemo yamwi, ndi vino uwa pe Ayizeya 60:22 wuno wukati: “Niviwanza vitichi vyako ivya wantu wa pansi waliwa awantu wakulu, wawe amyiko ya maka. Ndileka chonye cho-o chichitwe nanti kuzimba pano impindi yiza yafichila, ne Mfumu e Leza.” Pa mulandu wa kuti awavule wakwiza mu kupepa kwa cisinka, ku kacitika icintu cimwi icakuzungusya. Zyo-o “insawo” akuli ukuti awantu wano wakwiza mukupepa kwa cisinka, wakakwiza ni nzila izipya izya kuwombelamo imilimo swinya wakawa nu mwezo wa kuyikundila ukuwombako umulimo wa  kuwizya “ilandwe lizima” ilya Wufumu. Awawomvi wa kwe Yehova wakawomvya zyo-o inzila izipya zino Ayizeya wisile ukuti ‘umukaka wa nko.’ (Ayize. 60:5, 16) Ko-o ukulunduluka kuno kukucitika, kukulenga ilyasi ilizima ukuwizwa mu nsi 240 swinya amabuku na mavidyo yakupiliwulwa ukucila mu vitundu 1,000.

14. Avyani vino awantu wazipizile ukusolapo ukucita pe yo-o impindi?

¹⁴ Umulimo wa kuyingania inko wuno wukuwombwa mwe ya-a amanda ya kulecelezya wukulenga awantu ukusolapo conga. Wakusolapo nampo nga akatunjilila Uwufumu wa kwe Leza nanti akusuwila amawuteko ya mwe yo-o insi. Lelo umuntu wenga na wenga awino azipizile ukuyipingulilapo pe co-o icintu icicindame. Nanti aca kuti awantu wa kwe Yehova wakakonka amasundo ya mu nsi muno wikala, wasiyisanzya mu vikanza vya nsi nanti katicinye. (Roma. 13:1-7) Wamanya ukuti Uwufumu wa kwe Leza wutupunye awuno wulifumyapo intazi zino tukapitamo. Wo-o uwufumu wa kwe Leza asa wa munsi.​—Yoha. 18:36, 37.

15. Uzye iwaliko lya Ukuwumbulika likalanjizya wuli ukuti isuwilo lya wantu wa kwe Leza liliyelezwa?

¹⁵ Ibuku lya Ukuwumbulika likatunena ivintu vino viliyelezya wucisinka wa wantu wa kwe Leza mu manda yakulecelezya. Ukutucuzya nu kutukanya kuliwaya kukulilako vye. Amawuteko yaliwalonda ukuti twayapa ivintu vino tuzipizile ukupavye e Yehova swinya yaliwacuzya wonsinyene wano wakukana ukuyatunjilila. (Ukuwu. 13:12, 15) Waliwapaticizya “awantu wonsi awatici na wasongo awacindame na wasaluke, awazya na wanangwa ukuti wawe ni cimanyilo pa makasa yawo aya kwe ndilo na pampumi zyawo.” (Ukuwu. 13:16) Mu mpindi zya kali umuzya wamuwikanga icimanyilo cakulanjilila umweneco wa kwe weyo umuzya. Wonye wo-o avino ciliwa na kunkolelo. Amawuteko yaliwa kwenecela awantu wonsinye ukucita ivintu vino vikulanjizya uluwali luno wakatunjilila. Fwandi vino waliwakwelenganya nu kucita viliwalanjizya apatiswenye ukuti wakutunjilila amawuteko yamwe yo-o insi.

16. Amulandu ci wuno cicindamizile ukuwomya isuwilo litu mwe Yehova pe yonye impindi?

¹⁶ Uzye mulizumila ukuwa na co-o icimanyilo nukutunjilila amawuteko yamwe yo-o insi? Wano walikana ukuwa naco icimanyilo waliwawacuzya nkaninye swinya waliwa mu ntazi. Ibuku lya Ukuwumbulika likalanda ukuti: “Umuntu wumwi atanga akale icintu cimwi nanti akukazya cimwi suka wino ali nicimanyilo.” (Ukuwu. 13:17) Awantu wa kwe Leza wamanya cino ciliciticila wano waliwa nicimanyilo cino calandwapo pa Ukuwumbulika 14:9, 10. Lelo ukukana co-o icimanyilo ciliwa ngati walemvilwe pa makasa yawo ukuti ‘swe wa kwe Yehova Leza.’ (Ayize. 44:5) Acino peyonye yo-o impindi apano tuzipizile ukuwombesya ukuwomya isuwilo litu mwe Yehova. Nga twacita wo-o, e Yehova alisecelela nkaninye ukulanda ukuti tuli kuluwali lwakwe!

17. Acani cino tuzipizile twakwizuka pakutekanya kwa kwe Yehova?

¹⁷ Mwe ya-a amanda yakulecelezya e Yehova walanjizya ukuti watekanya nkaninye. Asilonda umuntu uwili wensinye ukononwa. (2 Pet. 3:9) Wapa awantu wonsinye impindi yakulapila nu kusolapo ukumuwombela. Lelo atalitwalililavye ukutekanizizya awantu. Vino viliciticila wano wakakana ukutunjilila Uwufumu wakwe, vilikolana na vino vyaciticizile e Farao mu mpindi zya kwe Musa. E Yehova wawuzizye e Farao ukuti: “Ndi ntele natumpuzile ikasa lyane nkuponezya wewenye na wantu wako ichifwanga, ngali walowa kali. Ukuwa naleka wawa wemupuma, alya kuti nkulanjizye amaka yane. Alyakuti ululumbi lwane lukwile insinye  yo-o yonsi.” (Ukuf. 9:15, 16) Nga Yehova wiza wacita wo-o, imyiko yonsi yilimanya ukuti awili e Leza wacisinka. (Ezek. 38:23) Ciliwa wuli pakuti vyo-o vize vicitike?

18. (a) Akuyingania ci kunji kuno kwalandwapo pe Hagayi 2:6, 20-22? (b) Uzye twamanya wuli ukuti amazwi ya kwe Hagayi yalificiliswa ku nkolelo?

¹⁸ Wazyani Hagayi 2:6, 20-22. Pansizi ya myaka imivule ukufuma pano Hagayi wafwizile, umutumwa Paulo walembezile awina Klistu awaHeberi ukuti, ya-a amazwi yalificiliswa ku nkolelo. E Paulo walemvile ukuti: “Pa mpindinye yoyo izwi lyakwe lyayinginie insi. Ukuwa kanonzi walayilizya wati: ‘Kanonzi keni ndiyingania insi lyonga swinya. Njinganie ni yulunye’. Amazwinye ya-a ayakuti ‘lyonga swinya’ yakusula ukuti ivyelewulwa vyonsi viliyinganwa visyembuswe alyakuti ivintu vino viza vyasyala nanti kuyinganwa vize vilange vilipo.” (Hebe. 12:26, 27) Ko-o ukuyinganwa kuno kwalandwapo pe lyo-o iwaliko kwapusanako na kuno kwalandwapo pe Hagayi 2:7. Ko-o kweni kuliyonona wonsinye wano wakakana ukuzumila ukuti e Yehova awino wayana ukuteka wulyanye vino calinji kwe Farao.

19. Avyani vino vitaliyinganwa swinya twamanya wuli?

¹⁹ Avyani vino vitaliyinganwa nanti ukononwa? E Paulo walanzile ukuti: “Fwandi achaleka aleni tuwasalifya. Amuno twapochelela Uwufumu wuno wutanga wuyinganwe. Tuwasalifya mbali nukupepa Leza. Tuwamusechelesya nakakope nintete.” (Hebe. 12:28) Pano ko-o ukuyinganwa kwakulecelezya kwasila, Uwufumu wa kwe Leza awuno wulisyala. Weni wuliwako umuyayaya!​—Amalu. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Avyani vino awantu wazipizile ukusolapo ukucita swinya tungawavwa wuli?

²⁰ Impindi yisizile! Awantu aweneco awano wazipizile ukusolapo. Nga wasolapo ukutunjilila amawuteko ya mwe yo-o insi waliyiza wononwe. Lelo nga wasolapo ukupiluka nukutalika ukutunjilila Uwufumu wa kwe Leza, waliyiza wawe nu wumi wamuyayaya. (Hebe. 12:25) Nga tukuwizya ilyasi lizima, tungavwa awantu ukupingulapo pe co-o icintu icicindame. Silekani tutwalilile ukwavwa awantu wa myezo mizima ukusolapo ukutunjilila Uwufumu wa kwe Leza. Swinya lekani tutwalilile ukwizuka amazwi ya kwe Tatakulu Yesu ayakuti: “Nilandwe zima lyo-o ilya Wufumu wamwi yulu liliwalandwa mu nsi yonsi, liwe achipanichisyo ku myiko yonsi nga pano insilo iyize.”​—Mat. 24:14.