Nakwatizilwe ku England mu 1939. Awakwasi wane wowilinye wasambilizile icine lyo watani watwalane nu kutwalana mu ma 1920. Natalisile ukutemwa ukulongana lyo ncili ne muticinye. Swinya nanti akulembesya mwi sukulunye, nalembesizye lyo nemutici. Ukufika ni lelo ncili nkakwizuka vino calinji pa muku wa kutalicilapo ukulanda ilyasi mwi sukulu. Pa kuti mfike pe kano wakalanda wakawikapo e autilaini wamvwambizile vye apakwimilila. Nivwile intete nkaninye ukwimilila pa nkolelo ya kwa songo, amuno pe yo-o impindi lyo indi vye ni myaka 6.

Pa kuya mu mulimo e tata wandembelanga vye ivya kuya mukulanda pi pepala. Nomba wanda wumwi lyo indi ni myaka 8 nakatusile nenganye ukuya mukuwizya ku ng’anda ni ng’anda. Ala nivwile icete nkaninye pe vino vyacitisile pe wo-o uwanda! Nalile napa umweni ng’anda ipepala pano palinji amazwi yano tata wandembezile wazumuzile paponye ukupoka ibuku lino lyatinji, “Let God Be True”! (Leka E Leza Awe Awacisinka). Walile wapoka vye lwalinji aluwilo ukuya mukunena e tata. Umulimo wa kuwizya nu kulongana vyanjavwizye nkaninye ukutalika ukwelenganya pa kuwombela Yehova mu mulimo wa mpindi zyonsi.

Nizile intalika ukutemwa sana Baibolo pa mpindi yino tata wizile andembesezya ukuti nani napokako Ulupungu lwa kwe Malonda. E magazini yacitanga vye nga yafika nawazyanga yonsinye. Ukucita wo-o kwalenzile nsuwile sana e Yehova swinya nizile injipa kwe weliwe.

Nabatizizwe pe cini pa 3 August 1950, pa kulongana kukulu kuno kwawezile mu New York kuno kwatinji “Theocracy’s Increase,” (Iwungwe Likukulilako). Umutwe wa kulongana kwa pe cini watinji, “Missionary Day” (Uwanda wa kwa Mishonari). Wino walanzile ilyasi lya lubatizyo amwanawitu Carey Barber wino wizile awombako na mwi Wumba Lino Likatungulula. Walile pano watunena ukwimilila nu  kwasuka amawuzyo yawili, naninye nizile injimilila nu kwasukako. Pe yo-o impindi lyo indi ni myaka 11, lelo namanyile ukuti cino nacisile cacindime nkaninye. Nomba pa kuya mukubatizwa natalisile ukwivwa intete zya kwinjila mu minzi amuno lyo ntani manye ukusamba. Acino e tata muzuna walile wamanya ukuti indi ni ntete zya kwinjila mu minzi wambomelezizye swinya wansucilizile na kuno wabatizizyanga. Nalile ninjila mu lunzi ntafisile nu kutali indola yafika mu nsingo. Umwanawitu wumwi wizile anyamula nu kuntwala ku mwanawitu wino wabatizyanga. Pa nsizi ya kumbatizya wanyosile anyamula ukuntwala kulonde. Ukufumilila pe wulyanye uwanda e Yehova watwalilila ukundanjizya inzila inzima.

Pano namazile isukulu lya ku sekondali nalondanga ukutalika wupainiya. Lelo awasambilizya wane weni wambomelezyanga ukuya ku university. Pa mulandu wa kupaticizya kwa wasambilizya nizile insolapo ukuya ku university. Nomba mukupita kwa mpindi nizile indola ukuti ntanga mbombe ivintu viwili pa mpindi yonga, amasambililo nu kutwalilila ukuwa ne muwome mu vya kwe Leza. Acino napefile kwe Yehova nu kumulondololela vino nayivwanga. Swinya nalemvile ne kalata nu kuwalondololela mu mucinzi ukuti nalinji nu kuleka amasambililo ku nsilo ye wulyanye umwaka wakutalicila. Pa mulandu wa kusuwila Yehova nalile nkuleka vye isukulu natalisile wupainiya.

Mu July 1957 iofesi lya musambo wa mu London lyantumile ukuya mukuwombela mwi tauni lya Wellingborough. Twatalisile ukuwombela ponga nu mwanawitu Bert Vaisey. We-e umwanawitu walinji amucincile nkaninye mu mulimo. Co-o calenzile ukuti naninye namukolanya. Mwi wungwe litu mwalinji vye wankazi wasongo 6 e Vaisey na nene. Fwandi ukupekanya ukulongana konsinye nu kwasukapo kwalenzile isuwilo lyane liwome nkaninye.

Pa nsizi ya kufuma mu cifungo pa mulandu wa kukana ukwinjila uwusilika, apano twizile atumanyana ne Barbara wino pe yo-o impindi walinji we painiya umuyiwele. Twizile atutwalana mu 1959, swinya twalondanga ukuya ukuli konsinye kuno wangatutuma. Pa kutalika watutumile mwi tauni lya Lancashire lino lyawela mu England nye. Lyeni mu January 1961, wanjisile ukuya zanwa kwi sukulu lya wufumu ku Bethel. Ica kuzungusya aca kuti twalile tukumala vye isukulu, awantuma na mu muputule. Lelo pano tutani tuye kuno watutumile ku Lancashire ne Cheshire twayile atwikalako mu musumba wa Birmingham pa masabata yawili. E kangalila wa muputule wino wawombelanga mwe wo-o umusumba wayile ansambilizya ivya kuwomba icete umulimo wuno wampile. Lyeni pansizi twalemile uwulendo ukuya kuno watutumile.

Mu August 1962 twizile atupocelela e kalata ukufuma kwi ofesi lya musambo. Mwe we-e kalata mwalinji amaformu yano twazipizile ukwizuzya pa kuti twize tuzanweko kwi sukulu lya Gilead. Pa nsizi ya kupepelapo, twizuzizye ya-a amaformu nu kuyatuma ku musambo ukulingana na vino watunenile. Palile papita imyezi 5 wizile awatwita ukuzanwa kwi sukulu lya Gilead ilyalenga 38 lino lyawezile ku Brooklyn, mu New York. Lyo-o isukulu lyamazile imyezi 10.

Kwi sukulu lya Gilead twasambilizile ivivule nkaninye pi Zwi lya kwe Leza, pi wungwe, na pa  wanawitu na wankazi ukuzinguluka insi. Swinya twasambilizile ivivule na ku wanawitu nye na wankazi wano twalinji nawo mwe lyo-o isukulu. Cimwi cino natemwanga nkaninye nga twafuma mukusambilila, akuwombela ponga nu mwanawitu Fred Rusk wino watusambilizyanga mwe lyonye isukulu lya Gilead. Conga cino nkakwizuka sana pe vino umwanawitu wakomailangapo, akuwomvya amawaliko pano nkwavwa awanawitu na wankazi. Awanawitu watuwomelezyanga nkaninye. Wamwi wano wizanga mukulanda amalyasi ya kuwomelezya amwanawitu Nathan Knorr, Frederick Franz ne Karl Klein. Cinji cino nkakwizuka alilyasi lino umwanawitu Alexander H. Macmillan walanzile lino lyatwavwizye ukumanya vino Yehova watwalilizile ukwavwa awantu wakwe pano wapitanga mu ntazi ukutalika mu 1914 ukufika ku kutalika kwe 1919.

Pano twalinji mupipi nu kumala isukulu lya Gilead, umwanawitu e Knorr wanenile nene nu wakwane ukuti twalinji nu kuya mukuwombela ku Burundi mu Africa. Walile watunena vye twasamalizile mu library ya pa Bethel mukuvwamba Yearbook pa kuti tumanye impendwa ya kawizya wano walinji mu Burundi. Lelo twavwamvile aminso cee, tutatezile tuzane impendwa iyili yonsinye iya kwa kawizya mu Burundi. Fwandi twalinji nu kuya mukutalika ukuwombela mu ncende yino isitela iwizizwepo swinya yino tutamanyile ivivule pe yoliyo. Co-o calenzile tusakamale nkaninye, lelo pa nsizi ya kupepa twizile atuleka ukusakamikwa nkani.

Ku nsi yino twayile mukuwombela ivintu vyonsinye vyalinji avipya kwe sweswe, ukutalicila pa micele, intambi ni citundu. Acino pa kuti tuwombe icete wo-o umulimo twazipizile ukusambilila iciFrench. Swinya twazipizile nu kuvwamba ing’anda umwakwikala. Nomba pa nsizivye ya manda yawili ukufuma pano twaficizile ku Burundi, umwanawitu e Harry Arnott wino twalinji nawe ku Gilead wizile atutandalila pano wanyocelangamo kuno wawombelanga ku Zambia. We-e umwanawitu wizile atwavwako ukuvwamba ing’anda muno twizile atutalika ukwikala. Lelo patazimvile awa mu wuteko wano watamanyile ivili vyonsinye pa Nte zya kwe Yehova watalisile ukutucuzya. Mukupita kwa mpindi palyanye pano umulimo watalika ukuzipa, awa mu wuteko wizile awatunena ukuti wonsinye wano watawa ni vipepala vyakuwombela umulimo wazipizile ukufuma mu nsi ya Burundi. Acino twizile atufumako nu kuya ku Uganda.

Nomba pa mulandu wa kuti tutalinji ni vipepala vya kwinjilila mu nsi ya Uganda twivwile intete nkaninye. Lelo nanti ciwe wo-o twasuwizile mwe Yehova.  Umwanawitu wumwi uwa ku Canada wino wayile mu kuwombela kuno wakawizya wacepa mu Uganda wayile atulandilako kwe immigration nu kumulondololela intazi yino twakweti. We-e e immigration wivwile vino umwanawitu walanzile, swinya watili tungikalako ni myezi yimwi uwilanye pano tucili tukulwisya ivipepala vyakwikalila mu nsi. Co-o cino cacitisile calenzile tumanye ukuti e Yehova awino watwavwanga.

Ivintu vino twayile atuzana ku Uganda vyapusine nkaninye na vino vyalinji ku Burundi. Twazanile umulimo wa kuwizya watalika kali mu Uganda nanti aca kuti mwe yo-o insi mwalinji vye wa Nte 28. Mu cifulo cino twawombelangamo awavule wamanyile icizungu. Lelo twizile atwiluka ukuti pa kuti twavwe awavule ukusambilila Baibolo, twazipizile ukusambilila icitundu cimwi pa vitundu vino awantu walandanga sana. Acino twalile pano twatalika ukuwizizya mu musumba uwukulu uwa Kampala, twizile atuzana ukuti icitundu cino awavule walandanga nkani mwe wo-o umusumba aciLuganda. Twatalisile ukusambilila co-o icitundu swinya catwavwizye ukuwomba icete wo-o umulimo nanti aca kuti casenzile imyaka imivule pa kuti tucimanye. Ukusambilila co-o icitundu kwatwavwizye nu kumanya vino awasambi we Baibolo wavwambanga ukusambilila. Swinya pa nsizi ya kumanya ukuti twawawisileko amano watalisile ukutusuwila nu kutunena vino wayivwanga pe vino wasambililanga.

Ukulunda pa nsansa zino twawanga nazyo nga twavwa umuntu ukumanya icisinka ca mu Baibolo, twizile atuwa ni nsansa na zinjinye pano umusambo wa ku Kenya wuno walolecesyanga pa mulimo wa kuwizya mu Uganda, watunenile ukutalika ukutandalila amawungwe yonsinye mu nsi ya Uganda. Ukulunda pe co-o watunenile nu kutalika ukuvwamba incende zimwi muno wapainiya walondekwanga. Ukuli konsinye kuno twaya watupocelelanga icete nkaninye nanti aca kuti wasitela walolepo waNte. Swinya manda yamwi watutendelanga ni vyakulya.

Iofesi lya musambo lizile alinena ukuya mukutandalila insi ya Seychelles yino yawela pe sumbi wino wakakwita ukuti Indian Ocean. Nomba ukufuma ku Kampala ukuyafika ku Mombasa kuno nalinji nu kuyakwelela uwato napisile amanda yawili mwe tireni. Pe wo-o uwulendo napisile nenganye. Mu mawulendo yano yakonsilepo ukutalika mu 1965 ukufika mu 1972 apano twizile atutalika ukuya ne Barbara ku Seychelles. Pa kutalika mwe yo-o insi mwalinji vye wakawizya wawili. Lelo wizile awalunduluka ica kuti wizile awapanga iwumba, mukulecelezya amusuka amufuma ni wungwe. Insi zinji zino natandalizile we Eritrea, Ethiopia, ne Sudan.

Ivintu vizile aviwipa mu Uganda pano awasilika wizile awafumya e kateka pa maka nu kutalika ukuteka insi. Nga myaka yino yakonsilepo vizile aviwa cinjinye. Pe yo-o impindi apano nizile insambilila umulandu wuno cacindamila ukwivwila isundo lya mu Baibolo ilya kwivwila uwuteko. (Mar. 12:17) Wizile awafumya isundo lya kuti wonsinye wano wafumile ku nsi zinji wazipizile ukuya mu kulembesya amazina yawo ku polisi yino yawezile mupipi na kuno wikalila. Acino nasweswenye twayile atulembesya paponye. Lelo papisile vye amanda ya kupenda wakapokola wano wasizwala amayuniformu wizile awatulema pa lodibuloko yimwi. Twizile atwivwa intete nkaninye, amuno watupile umulandu wa kuti twalinji swe nengu. Twalile pano twafika ku polisi nu kwelezya ukuwalondololela ukuti swe wantu wa mutende swinya twalembesya kali, wakanile ukwivwa. Acino watusenzile nu kututwala ku polisi post yino yawezile mupipi na kuno kwawezile ing’anda ya kwa mishonari kuno twikalanga. Lelo cino cazifile aca kuti twayile atuzana ne kapokola wumwi wino walinjipo pano twalembesyanga amazina. Acino walile pano watulola wizile atumanya. Wanenile na wino watusenzile ukuti atutayile. Ala twivwile icete mukwivwavye!

 Twizile atutalika ukwivwa intete nga ca kuti twazana amasoja pa lodibuloko, maka maka nga ca kuti mwazana wakozilwe. Lelo cino catwavwanga sana nga ca kuti ica musango wo-o cacitika, alipepo. Ukupepa kwalenganga atuteka ni myezo. Ku cawulanda mu 1973 wizile awawinga wamishonari wonsinye mu nsi ya Uganda wano wafumile ku nsi zinji.

Sweswe wizile awatutuma ku West Africa mu nsi ya Côte d’Ivoire. Ko-o kwalinji akupiluka na kunji ukukulu mu wumi witu. Amuno twalinji nu kutalika ukusambilila intambi impya, ukutalika ukuwomvya iciFrench naswinya nu kutalika ukumanyana na wamishonari wano wafumile ku nsi zinji. Lelo e Yehova watwalilizile ukutwavwa amuno twaweni vino awantu wano walinji nu mwezo wakusambilila waikundilanga ukuteyelezya kwi lyasi lizima. Na peyonye impindi twaweni vino Yehova watwalilizile ukutulanjizya inzila inzima.

Ku cawulanda e wakwane Barbara wizile awamulema ni ndwala ya kwe kansa. Lelo asa mulandu nu kunyocela nyocela ku vipatala vya ku mwitu ku Europe, indwala yayangavye pa nkolelo. Ica kuti pano cafikanga mu mwaka wa 1983 cizile aciloleka apatiswenye ukuti tutanga tutwalilile ukuwombela mu Africa. Ala twivwile uwuwi nkaninye!

Indwala ya kwe Barbara yizile ayiwoma nkaninye isuka imukoma. Wizile afwa lyo tukawombela pa Bethel ya ku London. Ulupwa lwa pa Bethel lwantunjilizile nkaninye. Ku cakulolelako awatwalane wawili wizile awanjavwa ukupiluka mwe vimwi nu kunjavwa ukutwalilila ukusuwila mwe Yehova. Mu kupita kwa mpindi nizile indanzya Ann wino wizanga mukuwombela pa Bethel. E wakwane Ann wakunda nkaninye e Yehova. Pano namulanzyanga lyo wawombako na wupainiya uwuyiwele. Nizile imusenda mu 1989, swinya ukufika ni lelo tucili tukawombela pa Bethel ya ku London.

Ukufuma mu 1995 ukufika mu 2018, Iwumba Lino Likatungulula lyantumapo mu nsi mupipi ne 60 ku kwimililako amaofesi makulu. Mwe zyonsinye zyo-o insi nalola vino Yehova akatwalilila ukusakamala awawomvi wakwe asa mulandu na vino wangapitamo.

Pa nsi zino natandalizile mu 2017 palinji na yimwi mu Africa. Yo-o ansi ya Burundi. Twakunzile nkaninye pano twafika ukulola vino impendwa ya kwa kawizya yalundulusile mwe yo-o insi. Cino cayile acinzungusya aca kuti ku ncende yimwi yino nayanga mu kuwizya ku ng’anda ni ng’anda akuno nazanile wazenga na maofesi ya musambo. Swinya pe yo-o impindi mu Burundi mwawa wakawizya ukucila pe 15,500.

Ne mu 2018 walile wampa ipepala lya nsi zino nalinji nu kutandalila nizile inzanapo ni nsi ya Côte d’Ivoire. Twalile pano twafika mu Abidjan umusumba uwukulu uwa Côte d’Ivoire naweni ngati twafika ku mwitu. Ne pano twafika pa Bethel, nalile nkuti ndole amanambala ya mafoni aya wanawitu wano twalinji nu kupalamana nawo amalumu, nizile inzana izina lya kuti Sossou lino namanyile. Nene mukwelenganya kwane nalolanga ngati amwanawitu Sossou wino walinji we kangalila wa citungu mu Abidjan. Lelo nizile inzana ukuti asa weliwe amwana wakwe.

Pa ntazi zyonsinye zino napitamo mu wumi wane e Yehova watwalilila ukundanjizya inzila inzima. Co-o cansambilizya ukuti nga tukusuwila mwe Yehova alitwalilila ukutulanjizya inzila inzima. Acino na pe yo-o impindi nkulonda ukutwalilila ukupita mwe yo-o inzila yino ikuya ikuswepelakovye, yino yilitwinjizya mpaka na mu nsi mpya.​—Imilu. 4:18.